Монгол Ардын намын "Бид хамтдаа" үндэсний форумын илтгэл

1. Улсын Их Хурлын гишүүн Я.Содбаатар
МОНГОЛ УЛСЫН ГЕОЛОГИ
ХАЙГУУЛЫН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ,
ТУЛГАМДСАН АСУУДАЛ
“БИД ХАМТДАА” ҮНДЭСНИЙ ФОРУМ

2. ‘’Бидний сууж яваа галт тэрэг’’
Бид хаа хүртэл явах бол ???

3. Манай геологи, уул уурхайн салбар зах зээл, технологи,
ур чадвар, хөрөнгө оруулалтын төлөө дэлхийн улс
орнуудтай өрсөлдөж чадах уу?
-Уялдаа холбоогүй, тогтворгүй эрх зүйн
бодлоготой,
-Бодит байдлаа үнэлээгүй, уналтанд
орсон,
- Өрсөлдөх чадваргүй гэм мэт олон
асуудал бидэнд байна.
Бодит
байдал:

4. МОНГОЛ УЛСЫН УУЛ УУРХАЙН
САЛБАРЫН НӨЛӨӨ -УЛСЫН ТӨСӨВТ

5. УУЛ УУРХАЙН САЛБАРЫН НӨЛӨӨ –
ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ
845
674
1691
4715
4452
2140
644
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
5000
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
ГШХО, сая ам доллар
ГШХО, сая ам доллар

6. ГЕОЛОГИЙН САЛБАРЫН НӨЛӨӨ –
ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ

7. ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ
Нийт нутаг дэвсгэр 100% (1.5 сая кв.км)
Улсын нөөц
(ЗГ-ын 2012
ны 191
тогтоол
болон бусад)
21.04%
Хүчин
төгөлдөр
тусгай
зөвшөөрөл
8.6%
Тусгай хэрэгцээний
газар
27.22%
Улсын тусгай
хэрэгцээний
газар
17.27%
Орон нутгийн
тусгай
хэрэгцээний
газар
9.95%
Хуулиар хориглосон,
хязгаарласан
44.14%
Гол мөрний
урсац
бүрэлдэх эх, ...
тухай хууль
33.06%
Бусад
хориглосон
хязгаарласан
11.08%
Цөмийн
энергийн талбай
гэх мэт
?

8. ГЕОЛОГИ ХАЙГУУЛЫН
ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ
Монгол улсын геологийн судалгааны түвшин
2015 оны байдлаар.
99 % 84 %
38 %
30 %
1: 200,000
геологийн зураглал
Гидрогеологийн
судалгаа
Геофизикийн
судалгаа
1: 50,000 геологийн
зураглал

9. ГАЗРЫН ТОСНЫ ХАЙГУУЛ
СУДАЛГААНЫ БАЙДАЛ
Монгол Улсын хэмжээнд газрын тосны хэтийн төлөв бүхий хайгуулын 31 талбай ялгаснаас
өнөөдрийн байдлаар Засгийн газраас баталсан Бүтээгдэхүүн хуваах гэрээний дагуу 16
компани 18 талбайд газрын тосны хайгуулын үйл ажиллагаа явуулж байна.

10. ГЕОЛОГИЙН СУДАЛГААНЫ АЖИЛ -
УЛСЫН ТӨСВИЙН САНХҮҮЖИЛТ
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
УИХ-аар батлагдсан 2100 2300 3242.2 2000 4055.5 4000 4000 7326.1 10000 11341.1
Төлөвлөгөө 1671.1 2532.4 3481.5 2425.2 3809.4 4000 3999.9 7326.1 10000 11341.1
Гүйцэтгэл 1359.7 2092.2 2932.2 1990.3 3724.4 3927.8 3997.6 6756.0 9209.2 8254.1
Санхүүжилт 1360.6 2149.1 2242.2 1964.8 3724.4 3927.7 3995.0 6756.0 9209.2 3953.1
Мөнгөндүн,саятөгрөг
Геологийн судалгааны ажлын төсөв, гүйцэтгэл, санхүүжилт

11. ХАЙГУУЛЫН ТУСГАЙ ЗӨВШӨӨРӨЛ
ОЛГОХ БОЛОМЖИТ ТАЛБАЙ
71.50
%
8.60%
19.90
%
• УТХГазар – 18.2%
• Урт нэртэй хууль – 27.5%
• Хот, суурин, дэд бүтэц, УТХГ – 16.6%
• Улсын нөөц, ОНТХ – 32.2%
• (Шинээр УТХ-д авах, БНҮП,
Экологийн ач холбогдолтой – 14.2%)
• Хүчинтэй ТЗ –7.5%
• Цацраг идэвхт ТЗ – 1.1%
Хориглосон – 71.5% (+37.2% давхцалтай)
Хүчинтэй – 8.6%
ХТЗ олгох боломжтой – 19.9% буюу 31 сая га

12. Монгол орны хэмжээнд одоогийн байдлаар нийт нутаг дэвсгэрийн 13.3 сая.га
талбай буюу 8.5% -д тусгай зөвшөөрөл олгогдсон бөгөөд 7,7% нь буюу 1677
ширхэг хайгуулын тусгай зөвшөөрөл хүчин төгөлдөр байна.
ТУСГАЙ ЗӨВШӨӨРЛИЙН ТОО

13. Эрдэс баялгийн салбар
Геологи, хайгуул
(Судалгаа, шинжилгээний шат)
Уул уурхайн олборлолт,
үйлдвэрлэл
Аж үйлдвэржилт

14. Эдийн засгийн уналтын шалтгаан:
1. Эрх зүйн тогтворгүй байдал:
- урт нэртэй хуулийн хязгаарлалт,
- МУ-ын ерөнхийлөгч тусгай зөвшөөрлийг шинээр олгохыг зогсоосон,
2. Нийгмийн сэтгэл зүй, хөөрөл, ташаа ойлголт:
- иргэний хөдөлгөөнүүд, гадаад дотоод оролцоо, бүлэглэлүүдийн
зөрчил,
- эрдэс баялгийн салбарыг мөнгө олох хялбар арга, баяжих хэрэгсэл
мэт ойлголтыг бий болгосон,
3. Дэлхий зах зээл дээрх түүний эдийн үнийн уналт:
- Алт (2013.10 сар 1унци 1411.03 USD – $1167.10 USD 2015. 10 сар)
- Зэс (2013.10 сар 1тн 7325.8 USD – 5207.32 USD 2015. 10 сар)
- Төмөр бүхэллэг (2013.10 сар 1тн 128.27 USD – 50.14 USD 2015. 10 сар)
- Нүүрс 4000-5500 Ккалл (2013.10 1тн 50.96 USD - 25.12 USD 2015.10 сар)
4. Хөрөнгө оруулагчдын итгэл алдарсан:
- хөрөнгө оруулалтын таатай орчныг бүрдүүлж чадаагүй
- хөрөнгө оруулагчдыг хөөсөн, шахсан

15. Авч хэрэгжүүлэх ажлын эхлэл
 Төрөөс эрдэс баялгийн талаарх баримтлах бодлогын
баримт бичгийн баталсан,
 Хайгуулын тусгай зөвшөөрлийг шинээр олгож эхэлсэн,
 Урт нэртэй хуулийн дагаж мөрдөх журамд өөрчлөлт
оруулсан,
 Хөрөнгө оруулалтын тухай хуулийг баталсан
Гэсэн хэдий ч геологи, уул
уурхайн салбар унтаа
хэвээр байна !!!

16. ТУЛГАМДАЖ БУЙ АСУУДАЛ
 Эрх зүйн болон бодлогын тогтворгүй байдал:
- нэг цонхны бодлого
 Өмчийн болон эрхийн хамгаалалт:
- төрийн захиргааны байгууллага болон албан тушаалтны
буруутай үйл ажиллагаанаас болж цуцлагдсан тусгай зөвшөөрлийн
асуудал.
- хууль тогтоомжид цуцлахаар заагаагүй үндэслэлээр нутгийн
өөрөө удирдах байгууллага шийдвэр гаргах цуцлах саналыг хүргүүлдэг.
 Хайгуулын тусгай зөвшөөрлийн олголтын өнөөгийн байдал:
- цахим олголт,
- ураны хайгуулын зогсонги байдал.
 Хөрөнгө оруулалтын таатай бус орчин:
- Уул уурхайн хөрөнгө оруулалтыг үнэгүйдүүлсэн,
- ГШХО – ыг
 Төрийн захиргааны байгууллагын шат дамжлага, орон нутгийн
засаг захиргааны нэгж хоорондын уялдаа холбоогүй байдал,
 Иргэний нийгмийн байгууллагууд, ард иргэдийн ташаа ойлголт;
 Мега төслүүд зогсонги байдал;

17. ХИЙГДЭХ ШААРДЛАГАТАЙ ПРАКТИК
АЖЛУУД
 Mining Diplomacy буюу эрдэс баялгийн салбарын давуу талд
тулгуурласан гадаад эдийн засгийн харилцааг хөгжүүлэх,
 Геологийн тогтоц, ашигт малтмалын тархалтын зүй тогтолын
1:50000-ын масштабтай эрэл, зураглалын ажлыг Монгол улсын нутаг
дэвсгэрийн 31-100 хувьд хүргэх,
 Геологийн салбарын бүтэц, зохион байгуулалтыг боловсронгуй
болгож Монголын Үндэсний Геологийн албыг шинээр байгуулах,
 Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн хүрээнд мэргэжлийн холбоод,
мэргэшсэн мэргэжилтэн, шинжээчдийн оролцоог нэмэгдүүлж,
үндэсний мэргэжлийн зөвлөлийг байгуулах,
 Олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн “JORC code” буюу нөөцийн
үнэлгээний арга аргачлалаар нөөцийг хүлээх авах, хуучин нөөцийг
үнэлгээг шинэчлэн тогтоох;

18. ТӨР ХУВИЙН ХЭВШЛИЙН ХАРИЛЦАА
ЗАСГИЙН ГАЗАР
(яам, агентлаг)
Орон нутгийн
засаг захиргаа
Хөрөнгө
оруулагч

19. ГАРЦ ШИЙДЭЛ
Тогтвортой байдал Өрсөлдөх чадвар
Итгэлцэл
?
 Урт хугацааны
судалгаа шинжилгээ
 Эрсдэл даах чадвар
 Хөрөнгө оруулалт
 Зөвшилцөл
 Баялагийн нөөц
 Хүний нөөц
 Технологи
 Дэд бүтэц
 Стандарт
 Бодлого
 Эрх зүй
 Судалгаа шинжилгээ
 Хөрөнгө оруулалт
 Хүний нөөц

20. Тогтвортой байдал
 Төрөөс эрдэс баялгийн салбарт баримтлах урт хугацааны
бодлогыг хэрэгжүүлэх;
 Харилцан шүтэлцээ бүхий эрх зүйн цогц бодлогын шинэчлэлийг
хийх;
 Хөрөнгө оруулалтыг гадаад, дотоод гэж ялгаварлахгүй байх;
 Боловсон хүчнийг бэлтгэх, онолын болон практик чадвар бий
болгох цогц сургалтын хөтөлбөр хэрэгжүүлэх;
 Улсын төсвөөр хэрэгжиж байгаа геологийн судалгааг
эрчимжүүлэх:
- Эрэл судалгаа, сэдэвчилсэн судалгаа улсын төсвөөр,
- Хайгуулын ажил хувийн хөрөнгө оруулалтаар

21. Итгэлцэл
 Төрөөс геологи, уул уурхайн салбарын бодлогыг
хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх,
 Хөрөнгө оруулагч, төр, нутгийн өөрөө удирдах
байгууллага хоорондын зохистой харьцааг хуульчлах,
 Эрдэс баялгийн салбарын аливаа бодлого гаргах, үнэн,
бодит, тэнцвэртэй мэдээлэл түгээх зэрэг асуудлаар төр,
иргэний нийгэм, хувийн хэвшлийн хамтарч ажиллах
болон зөвшилцөх олон талт тогтолцоог бий болгох,
 Гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулагчдын хууль ёсны эрх
ашгийг хууль бус үйл ажиллагаанаас найдвартай
хамгаалдаг эрх зүйн орчныг бий болох,
 Нийгмийн сэтгэл зүйг бэлтгэх, зөв ойлголтыг
төлөвшүүлэх асуудал нэн чухал;

22. Өрсөлдөх чадвар
 Баялгийн нөөцийг олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн мэргэжлийн
байгууллагын судалгаа шинжилгээнд тулгуурлаж үр ашигтай
ашиглах;
 Олон улсын түвшинд хүлээн зөвшөөрөгдсөн чадварлаг боловсон
хүчний нөөцийг бий болгох;
 Геологи, уул уурхайн салбарын суурь дэд бүтцийг бий болгох
/судалгаа шинжилгээ, зам тээвэр, эрчим хүч, усан хангамж г.м/
 Эдийн засгийн хувь үр ашигтай, хүрээлэн буй орчинд ээлтэй,
дэвшилтэт техник, технологийн нэвтрүүлэх,
 Олон улсын стандартад шилжих:
- CRISCO буюу ашигт малтмалын нөөцийг тайлагнах ажлын олон
улсын стандартын хорооны гишүүн орны хувьд үйл ажиллагаагаа
уялдуулах,
- JORC code буюу нөөцийн үнэлгээний аргачлалыг нэвтрүүлэх,
- Геологийн хайгуул, нөөцийн ил тод байдлыг хангах,
- Ня-бо бүртгэлийн олон улсын стандартыг мөрдүүлэх,
- Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал гэх мэт.

23. ТУЛГАРАХ БЭРХШЭЭЛИЙГ ХАМТДАА ТОДОРХОЙЛЖ
ТУУЛАХ ГАРЦЫГ ХАМТДАА ЭРЭЛХИЙЛЬЕ

24. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД БАЯРЛАЛАА.