Een breed draagvlak is meer dan ooit een kernvoorwaarde
om een beleid, project of idee duurzaam
vorm te geven. Burgers, medewerkers en
klanten eisen terecht en steeds nadrukkelijker
hun plek op bij beslissingsprocessen. Voldoende
aandacht voor inspraak en participatie is dus absoluut
noodzakelijk om te bouwen aan een sterk
draagvlak. Maar er is meer nodig! Het vergt communicatievaardigheden
en een uitstekend people
management. Bart Derwael reikt je de bouwstenen
voor succesvolle draagvlakcreatie in een
logisch en helder 10-stappenplan.
3. Programma vandaag
• Enkele begrippen/bedenkingen vooraf
• 3 pijlers van draagvlakcreatie:
– Participatie
– Stakeholdermanagement
– Strategische communicatie
• Het MISSION-PIE model
• Resumé
5. Draagvlak?
• De publieke uiting van de aanhang en
legitimiteit van een beleid(skeuze), een idee,
een project of een plan.
• Vaak in politiek-maatschappelijk verband,
maar evenzeer binnen
organisaties en bedrijven.
6. Draagvlak?
• Het werkterrein van (lokale) politici,
ondernemers en bestuurders/medewerkers van
organisaties/lokale besturen.
met als belangrijkste partners
• de burgers, collega’s, personeelsleden, klanten,
leden, vrijwilligers … waarmee ze op korte en
lange termijn hun beleid, ideeën en projecten
zullen vormgeven.
10. Verandering en weerstand
“Wij blijven achter het plan staan maar hopen
inderdaad dat er groter draagvlak in de buurt
komt”. (schepen Van de Velde).
“We willen onze motieven en ons nieuw plan
van aanpak zo snel mogelijk en eerst met de
buurt communiceren”, (woordvoerder Lidl).
12. Verandering en weerstand
“Daarom hebben we de directie gevraagd om
het proces te vertragen en de tijd te nemen om
een breed draagvlak te creëren voor de
hervormingen, te overleggen met het personeel
en na te gaan of, hoe en onder welke vorm de
radio geïntegreerd kan worden in de
toekomstplannen”(ministers Gatz en Smet).
14. Context: professionaliseringsgolf
Beleid, projecten, plannen:
• Meer geobjectiveerd
• Overzichtelijker
• Transparanter
• Duidelijk gefaseerd
• Meer in lijn met algemene visie/missie
• Permanent geëvalueerd/gemonitord/gemeten
• Beperktere rapportage? (planlastreductie?)
= match made in heaven met draagvlakcreatie
= méér lange
termijn denken
18. Draagvlakcreatie
3 pijlers:
1. Géén participatie: minder inhoudelijke
kwaliteit, minder voeling met andere
stakeholders, minder geloofwaardigheid,
minder betrokkenheid, minder efficiënte
communicatie, minder vinger aan de pols
Draagvlakcreatie wordt pure
perceptie-oorlog
19. Draagvlakcreatie
3 pijlers:
2. Géén stakeholdermanagement: veel zaadjes
op rotsen, losse flodders, verkeerde
communicatiekeuzes, verspilling van veel tijd
en middelen
Draagvlakcreatie wordt nattevingerwerk
20. Draagvlakcreatie
3 pijlers:
3. Géén strategische communicatie: geen
inbedding of brede maatschappelijke
verankering, geen connectie met
meerderheid van stakeholders (zwijgende
meerderheid?), in zichzelf gekeerd,
praatbarak, participanten in schietkraam
Draagvlakcreatie wordt onmogelijk in
dergelijk gesloten circuit
22. 1. Participatie
Participeren = deelnemen, deelhebben,
meedoen, een aandeel hebben in beslissingen
“Participatie gaat nooit over alles. Belangrijk is om vooraf
duidelijke randvoorwaarden af te spreken” (Bart Derison
en Noël Slangen)
bv. wél inspraak over gebruikersreglement jeugdcentrum,
niet over de bouwplannen
23. Participatie
Participanten zijn belangrijke schakel bij:
• stakeholderanalyse (brede kennis van en
ervaring met maatschappelijk ‘werkveld’)
• strategische communicatie (geloofwaardig,
nabij, aanwezig, …)
• inhoudelijk verrijken van project, beleid, idee
Brugfiguren tussen initiatiefnemer beleid,
project, idee en actoren/stakeholders +
breed publiek
26. Participatiekapstokken
1. Structuur (wat, wanneer, waar)
2. Methodieken/communicatie (hoe, waarom)
3. Het DNA van de participanten/stakeholders (wie)
Projectanalyse
plan van aanpak
28. 2. Participatiemethodieken
Methodiek afhankelijk van samenstelling participanten
(jong, oud, socio-culturele diversiteit, …) en doelstelling
o Gespreksgroep (communicatiestrategie, thematische
verdieping, stakeholderanalyse, spelvorm, …)
o Werkbezoeken
o Activiteiten (‘doen’ ipv ‘denken’)
o Informatieronde partners en andere stakeholders
o Directe representatie (bestuur, pers, …)
o Schriftelijke feedback (bv. mail)
o Short briefings
o Ontwikkelen en beheren communicatie-instrumenten
o …
29. 3. Het DNA van de participant
1. Kern
2. Nieuwe participanten
3. Derden
Participatie als
3-trapsraket
31. Trap 2: nieuwe participanten
1.Werving en instroom
2.Brug
3.Nieuw vuur
32. Trap 3: derden
1. Breed klankbord (partners, verenigingen, what’s in
it for me, belangenbehartigers, …)
2. Silent/quiet majority
3. De zwijgspiraal (zie ook participatieparadox 2 en 3)
34. Nieuwe participanten werven
1. Doorstroming vanuit kern (+ mond-aan-mond)
2. Via eigen media (own(ed) media)
3. Via gedeelde media (shared media) (bv. social
media, mond-aan-mond)
4. Via gratis media (earned media/free publicity)
5. Via betalende media (paid media) (bv. advertentie)
6. Lokale acties
44. Lokale acties
o Sluit aan op bestaande initiatieven die in de lijn
liggen van je beleid, actie, project, …
o Werk vindplaatsgericht: maak de beweging naar
doelgroepen/gebruikers/actoren
o Nodig bij gelegenheid de pers uit
o Maak zelf beelden (foto + video)
o Doe actief verslag van je actie (social media,
nieuwsbrief, …)
46. Participatie en diversiteit
o Representativiteit is een illusie
o Diversiteit is wél noodzakelijk én haalbaar
o Uitgangspunt is toegankelijkheid en
vrijwilligheid
Meer hierover binnenkort in Ter Zake
magazine van de Wakkere Burger
47. Draagvlakcreatie en participatie
Voorbij het doelgroepdenken?
o Doelgroep = actor/stakeholder/belanghebbende
o Actor/stakeholder/belanghebbende ≠ doelgroep
Begrip ‘doelgroep’ opentrekken naar ‘actor’
(van segmentatie naar hyperdifferentiatie?)
Verzoenbaar met fundamenten van
categoriaal jeugdbeleid? (10’ bespreking)
48. Stakeholderparticipatie
Een beleid of een project is géén ‘doelgroepeiland’ maar
o krijgt vorm in een dynamische gemeenschap
o werkt best als open netwerkstructuur
o is naar buiten gericht
Stakeholderparticipatie Kwaliteitsvoller beleid, project, …
> bereik én > betrokkenheid > Draagvlak
53. 2. Stakeholdermanagement
Stakeholders zijn alle belanghebbenden die direct of
indirect en in mindere of meerdere mate invloed
hebben op je idee, project of beleid (belang) of er al dan
niet impact van ondervinden.
Dus (potentiële) gebruikers/deelnemers/klanten en
partners maar ook: andere burgers (niet-gebruikers),
buurtbewoners, politie, de regiojournalist, de lokale
middenstand, …
54. Stakeholdermanagement
Stakeholdermanagement is noodzakelijke schakel
bij draagvlakcreatie omwille van noodzaak
• om op maat, efficiënt, strategisch te kunnen
communiceren met gedefinieerde stakeholders
• Om op participatieve werkwijze de juiste
stakeholders te kunnen betrekken en bereiken
Hoe gaan we communiceren met
verschillende stakeholders, wie gaan we
op welke manier betrekken en wanneer?
55. Stakeholdermanagement
1. Het identificeren van actoren beleid, project, idee
2. Interesse/belang/behoefte/impact en invloed van
elke actor bepalen (stakeholders analyseren)
3. Een communicatie(management)plan of
actiematrix opstellen
4. Actoren managen: hen effectief ‘beïnvloeden’ en
hen betrekken bij je beleid, project of idee.
56. 1. Het identificeren van de actoren
o People
o Profit
o Planet
Oefening (10’): welke
actoren kan je
identificeren bij de
bouw van een nieuw
jeugdcentrum?
57. 2. Het analyseren van actoren/stakeholders
Hou tevreden
Manage actief
en van nabij
Monitor
(min. inspanning)
Hou
geïnformeerd
Invloedvanstakeholder
Impact op/ interesse van stakeholder
HOOG
HOOG
LAAG
LAAG
Tijd en
middelen
zijn
immer(s)
schaars…
58. Het analyseren van actoren/stakeholders
Hou tevreden
Manage actief
en van nabij
Invloedvanstakeholder
Impact op/ interesse van stakeholder
HOOG
HOOG
LAAG
LAAG
Meeste
invloed op
draagvlak
59. Het analyseren van actoren/stakeholders
Hou
geïnformeerd?
Invloedvanstakeholder
Impact op/ interesse van stakeholder
HOOG
HOOG
LAAG
LAAG
60. Het analyseren van actoren/stakeholders
EXTRA
INSPANNING
(principe!)
Invloedvanstakeholder
Impact op/ interesse van stakeholder
HOOG
HOOG
LAAG
LAAG
o Empowerment?
o Diversiteit?
o Toegankelijkheid?
o Participatie?
61. 3. Een actiematrix opstellen (vb. 1)
Naam en rol
stakeholder
Huidige
positie
Redenen voor
huidige positie
Gewenste
positie
Strategie, plan
van aanpak
Steun Steun
Verzet Steun
Neutraal Neutraal
Verzet Neutraal
62. Een actiematrix opstellen (vb. 2)
Naam en
rol SH
Contact-
gegevens
Impact
op SH
Invloed
van SH
Wat is
belangrijk
voor SH
Hoe kan SH
bijdragen
Hoe kan SH
blokkeren
Strategie
om SH te
engageren
63. 4. Het ‘managen’ van de actoren
o Doorlopend proces
o Communiceren op maat van de
actor/doelgroep/…
o Prioritair?
Ook belangrijke rol voor participanten
65. Ambassadeurs
Stakeholders die op basis van hun betrokkenheid
(interesse, geloof, passie, …) actief de
boodschap/doelstelling van je project, idee of plan
uitdragen.
Bijzondere categorie ambassadeurs:
influencer marketing
66. Influencer marketing
• Opinion leaders: beroemdheden (celebrity
marketing), autoriteiten, gezagsdragers, hipsters,
early adopters, culties, …
• die waarden, passies, voorkeuren over merken,
producten, diensten, … delen met fanbase
• via blogs en vlogs, social media, tv, reality shows, …
Ook in deze categorie: word-of-mouth marketing en buzz
marketing
67. Ambassadeurs
“Op een vandaag gelanceerde minisite
laat Colruyt Group weten dat Cara Pils
zijn vertrouwde naam zal behouden.
De beslissing is mee ingegeven door
massale reacties en vragen van
consumenten op social media.”
68. Ambassadeurs
“Colruyt Group dankt alle vrienden van
Cara Pils voor hun bezorgdheid en liefde
voor het merk en nodigt hen bovendien
uit om mee te beslissen over de nieuwe
look voor het bier.”
73. 3. Strategische communicatie
Strategisch communiceren = (nieuwe)
informatie toevoegen aan die waarover het
publiek al beschikt en zo een nieuwe situatie
creëren.
74. Strategische communicatie
“Als er een kans is dat je argument of prikkel (!)
de gewenste verandering realiseert, ben je
strategisch aan het communiceren. Een nieuwe
argument kan een standpunt omturnen en de
juiste prikkel kan een nieuwe behoefte
scheppen” (Noël Slangen, 2006)
75. Strategische communicatie
Strategische communicatie is een noodzakelijke
schakel om:
• stakeholders in de door jou gewenste richting
te beïnvloeden
• participanten hun rol optimaal te kunnen laten
vervullen en zo als intermediair op hun beurt
het opinieklimaat te sturen
Met behulp van verschillende communicatie-
instrumenten op de meest geschikte wijze
stakeholders direct of indirect beïnvloeden
76. Basisinformatie
Basisinformatie = noodzakelijk om te kunnen
participeren, dialogeren, reageren,
communiceren…
o Herhaling
o Q&A (kort, begrijpelijk en feitelijk)
o Op maat van actoren/doelgroep(en)
o Treed naar buiten!
Rol participanten!
79. Communicatie-instrumenten
Media-mix
o own(ed), shared, earned, paid
o online en offline
o face-to-face
o inhoud: laagdrempelig én inspirerend
o vorm: visueel aantrekkelijk!
o toegankelijk
Het communicatiemedium/-instrument moet
doelstelling en doelgroep/actor volgen, niet andersom
84. ‘Tijdelijke ontwikkeling’
• Pop-up bestemming
• Infrastructuurprojecten en projectontwikkeling
• Co-creatie
• Buurt en lokale partners betrokken
• Activiteiten
Positieve associaties via fysieke interactie
met je actoren op locatie
Strategisch communiceren met
stakeholders (informeren, werven, …)
85. Inspireer! Storytelling
Vertel een inspirerend, mobiliserend, menselijk
verhaal, niet enkel de droge feiten
o correct (inhoudelijk juist)
o ‘pakkend’ (emoties)
o opvallend (aandacht)
o in het geheugen gegrift
Een project, beleid, idee is een verhaal van mensen
88. De verhalende kracht van … 1/3
Een jongetje krijgt van zijn moeder een hondje
met slechts 3 poten. Het blije hondje wil graag
met een balletje spelen samen met het jongetje
maar die wimpelt hem brutaal af. Toch geeft het
hondje niet op. Zijn grenzeloos enthousiasme
inspireert de jongen uiteindelijk om alsnog zijn
gameconsole links te laten liggen en zich naar
buiten te begeven samen met het hondje. Op
krukken… met slechts 1 been.
91. De verhalende kracht van …
Een jongentje krijgt van zijn moeder een hondje met
slechts 3 poten. Het blije hondje wil graag met een
balletje spelen samen met het jongetje maar dat
wimpelt hem brutaal af. Toch geeft het hondje niet op.
Zijn grenzeloos enthousiasme inspireert de jongen
uiteindelijk om alsnog zijn gameconsole links te laten
liggen en zich naar buiten te begeven samen met het
hondje. Op krukken… met slechts 1 been.
92. Video
Het online medium van de toekomst!
• Professional: betaalbaar, kwaliteitsvol,
technologisch superieur, totale controle
• User-generated (GIF, SmartPhones, social-
media (YouTube!), Vine, Vimeo, Meerkat,
Periscope, …): quasi gratis,
gebruiksvriendelijk, goede basiskwaliteit,
snel produceer- en deelbaar, maker
bepaalt zelf inhoud
93. Own(ed), shared, earned, paid
EARNED
EARNED PAID
OWNED SHARED
Sponsoring
Postkaart
Video
En jullie?
94. Vertrek van een lokaal verhaal…
Elk project, beleid, idee is uniek
• Bevolkingssamenstelling, culturele
traditie, socio-economische factoren,
politieke keuzes, …
• Begin dichtbij, herkenbaar
95. … vertaal naar een globaal verhaal
maar goede verhalen zijn universeel, niet
kneuterig
Steel slim van andere projecten of gemeenten
• Werkbezoek, Facebookpagina,
nieuwsbrieven, pers, …
Kijk over het muurtje, leg eigen klemtonen,
maak juiste keuzes. Online heeft geen
(fysieke) grenzen.
98. Het MISSION-PIE model
• bevat 3 grote pijlers en principes van draagvlakcreatie
• is een kapstok om je beleid, project, idee aan op te
hangen
• is een circulaire methodiek, geen statisch model
• is flexibel te gebruiken
99. Het MISSION-PIE model
zet je op weg om met een mix
van communicatie-instrumenten
en participatiemethodieken via
een breed netwerk van
betrokken stakeholders op een
stapsgewijze en gestructureerde
manier te komen tot een breed
draagvlak voor je beleid, project,
idee!
102. STAP 1: MARKEREN
o Bepalen en omschrijven belangrijkste
doelstelling(en) beleid, project , idee
o Timing
o Middelen (communicatie, participatie, …)
o Samenstellen participantenkern/klankbordgroep
o Omgevings- en stakeholderanalyse
o Politieke en maatschappelijke context
Projectanalyse, plan van aanpak,
communicatie(management)plan
104. STAP 2: INITIËREN
o Voorzichtig temperatuur meten over plan, idee,
beleid, project
o Bandbreedte aftasten (invloedrijke stakeholders?)
o 1ste Q&A opstellen
o Intern draagvlak (!)
Voorzichtig informeren, inwijden,
interesse polsen voor onderwerp
Hou tevreden
Manage actief
en van nabij
106. STAP 3: SENSIBILISEREN
o Breder publiek informeren over onderwerp
o Maatschappelijke waarde benoemen
o Emotionele component
o Enthousiasmeer
o Gevoelswaarde belangrijker dan concrete info
Maak er een positief, collectief
streven van
109. STAP 4: SUBLIMEREN
o Angst benoemen
o Nudging
o Persuasieve psychologie/communicatie
o R. Cialdini (principes van beïnvloeding):
• sociale bewijskracht, autoriteit, schaarste,
engagement en consistentie, sympathie en
wederkerigheid
Gedrag/gevoel op een positieve en
voor de ontvanger niet altijd bewuste
manier beginnen sturen
110. STAP 4: SUBLIMEREN
Hou tevreden
Monitor
(min. inspanning)
Invloedvanstakeholder
Impact op/ interesse van stakeholder
HOOG
HOOG
LAAG
LAAG
Vooral voor ontvangers
die weinig betrokken
zijn bij het onderwerp
en zich minder laten
leiden door rationele en
bewuste overwegingen
113. STAP 4: SUBLIMEREN
Nudges
• Richard Thaler & Cass Sunstein
• Goede aanvulling op 3 traditionele instrumenten
waarmee gedrag wordt beïnvloed: wetgeving,
voorlichting en financiële prikkels
Nog iemand voorbeelden van nudges uit
jeugdsector? Shoot!
115. STAP 5: INSPIREREN
o Wervend
o Beleving creëren, bezielen
o Beelden (video!) zeggen meer dan woorden
o Content marketing
o Professional content en user-generated content
o Nabijheid en wederkerigheid
Overgang van nadruk op gevoel
(stap 3 en 4) naar nadruk op
inhoud (stap 6)
119. STAP 6: OVERTUIGEN
o Argumenten
o Rol voor participanten
o Influencers
o Online communities
o Oplossingsgericht
o Waarom- en hoe-vraag beantwoorden
Focus op inhoudelijke argumenten
120. STAP 6: OVERTUIGEN
Manage actief
en van nabij
Hou
geïnformeerd
Invloedvanstakeholder
Impact op/ interesse van stakeholder
HOOG
HOOG
LAAG
LAAG
Vooral voor
ontvangers die
sterk betrokken
zijn bij/op het
onderwerp
122. STAP 7: NEUTRALISEREN
o Monitoring (social media, internet)
o Offensief communiceren
o Kritiek pareren (niet niet-communiceren)
o Draaiboek crisiscommunicatie (+ social media)
o Perscommunicatie (geloofwaardigheid)
Keep cool, ook bij tegenwind. Geen
cover up. Leg verantwoordelijkheden
waar ze horen
124. STAP 8: PARTICIPATIEF MOBILISEREN
o Activering en mobilisering participanten
o Zonder schroom naar buiten treden
o Vuurwerk
o Opletten voor implosie
o People management
Campagnemodus
128. STAP 9: IMPLEMENTEREN
o Invoeren, uitvoeren, opstarten beleid, project, idee
o Focus op organisatorische aspect
o Belangrijke rol voor participanten (briefen en coachen!)
o Pers!
o Alert monitoren
o Communicatie sturen
D-day: neem het podium in!
129. STAP 9: IMPLEMENTEREN
Of toch gewoon de sprong in het duister?
Uitbreiding voetgangerszone Brussel
131. STAP 10: EXTRAPOLEREN
o Het beleid, project, idee toetsen aan totaalvisie,
beleidsplan, …
o Evaluatie
o Structureel inbedden in langetermijnvisie
o Vertalen naar andere beleidsdomeinen, projecten,
ideeën
Afronding én doorstart
132. Resumé
STAP FASE FOCUS COMMUNICATIE-INSTRUMENT
Markeren Plannen Projectanalyse Indicatorenfiches, communicatieplan, infographic
Initiëren Informeren Face-to-face Mondeling, informeel contact, interne communicatie
Sensibiliseren Informeren Info en storytelling Video, speech, folder, actie, wedstrijd, social media, web, pers, mail
Sublimeren Informeren Onbewust gedrag Nudges, (her)inrichting publieke ruimte
Inspireren Werven Vorm én inhoud Video, foto, postkaart, folder, speech, web, social media, pers, mail
Overtuigen Werven Argumenten Mondeling, debat, social media, influencers, participanten, pers
Neutraliseren Werven Pers en peers Pers, social media, mondeling, participanten
Part. mobiliseren Activeren Campagne Actie, campagne, mondeling, participanten, pers, gadgets, social media
Implementeren Activeren Organisatie Actie, event, pers, eigen mediakanalen, participanten
Extrapoleren Verduurzamen Beleid Beleidsplan, evaluatiemoment
Zonder participatie: minder inhoudelijke kwaliteit, minder voeling met stakeholders, minder geloofwaardigheid, geen buffer, draagvlakcreatie wordt perceptieoorlog
Zonder stakeholdermanagement: losse flodders, veel zaadjes op rotsen, verspilling van veel tijd en middelen, verkeerde communicatiekeuzes
Zonder strategische communicatie: geen inbedding of maatschappelijke verankering, geen connectie met meerderheid van stakeholders
Zonder participatie: minder inhoudelijke kwaliteit, minder voeling met stakeholders, minder geloofwaardigheid, geen buffer, draagvlakcreatie wordt perceptieoorlog
Zonder stakeholdermanagement: losse flodders, veel zaadjes op rotsen, verspilling van veel tijd en middelen, verkeerde communicatiekeuzes
Zonder strategische communicatie: geen inbedding of maatschappelijke verankering, geen connectie met meerderheid van stakeholders
Zonder participatie: minder inhoudelijke kwaliteit, minder voeling met stakeholders, minder geloofwaardigheid, geen buffer, draagvlakcreatie wordt perceptieoorlog
Zonder stakeholdermanagement: losse flodders, veel zaadjes op rotsen, verspilling van veel tijd en middelen, verkeerde communicatiekeuzes
Zonder strategische communicatie: geen inbedding of maatschappelijke verankering, geen connectie met meerderheid van stakeholders
Zonder participatie: minder inhoudelijke kwaliteit, minder voeling met stakeholders, minder geloofwaardigheid, geen buffer, draagvlakcreatie wordt perceptieoorlog
Zonder stakeholdermanagement: losse flodders, veel zaadjes op rotsen, verspilling van veel tijd en middelen, verkeerde communicatiekeuzes
Zonder strategische communicatie: geen inbedding of maatschappelijke verankering, geen connectie met meerderheid van stakeholders
Ilse en Véronique
Verwijzen: als we workshop geven: stelling p = vertrekken van wit blad?
De participatieladder van Edelenbos en Monnikhof
Model Sherry Arnstein (1969)
Informeren
Samenwerken: wederkerigheid
Hiëarchie
Iets minder intensief participeren
Vooral de eigen sector, eigen thema vertegenwoordigen
Groeien in rol: coachen en vormen
Niet vol in de wind bij kritiek
Inhoudelijk sterker te worden
Véronique!
Jeugdbeleid is ‘categoriaal’: het vertrekt vanuit het oogpunt, de belangen,
de ervaringen en de leefwereld van de categorie ‘jonge mensen’.
Categoriaal beleid verschilt van een sectorale aanpak, waar onderwerpen
of thema’s het uitgangspunt vormen.
Netwerk ook onderling verbonden
Ilse en Véronique
Voorbeeld lokale middenstand: parking
Politie: veiligheid in de buurt
Buurtbewoners: spelende kinderen, verkeer, …
Regiojournalist: communicatie (zie verder)
Verwijzen: als we workshop geven: stelling p = vertrekken van wit blad?