Tổng quan về nguồn vốn đầu tư ODA

1. Lêi nãi ®Çu
Vèn lu«n ®îc coi lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh cho qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt kinh doanh vµ t¨ng trëng kinh tÕ cña c¸c quèc gia. §Æc biÖt lµ ®Ó ®¹t t¨ng
trëng kinh tÕ cao, vÊn ®Ò t¹o nguån vèn vµ sö dông nã mét c¸ch cã hiÖu qu¶
cµng trë nªn cÇn thiÕt ®èi víi tÊt c¶ c¸c quèc gia muèn trë thµnh níc c«ng
nghiÖp ho¸ víi thêi gian ng¾n nhÊt.
C«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ cña ViÖt Nam ®· qua mét chÆng ®êng h¬n 10
n¨m. NÒn kinh tÕ ®· thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kh¶ quan nh tèc ®é t¨ng trëng
nhanh, l¹m ph¸t ë møc cã thÓ kiÓm so¸t ®îc, nhng ®Ó duy tr× tèc ®é t¨ng trëng
nh vËy th× nhu cÇu vÒ vèn ®Çu t lµ rÊt lín. Trong khi ®ã nÒn kinh tÕ níc ta l¹i cã
xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp, nghÌo nµn, l¹c hËu nªn nguån vèn trong níc kh«ng thÓ ®¸p
øng hÕt nhu cÇu vÒ vèn ®Çu t ®ã. V× vËy, nguån vèn ®Çu t níc ngoµi nãi chung
vµ nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) nãi riªng lµ rÊt quan träng.
Nguån vèn ODA ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu
kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc. §Ó cã thÓ thu hót vµ sö dông cã
hiÖu qu¶ nguån ODA trong ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p
cô thÓ vµ toµn diÖn.
Em xin tr×nh bµy mét sè hiÓu biÕt cña em vÒ ODA trong bµi nµy.
1

2. Ch¬ng I
Tæng quan vÒ nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA).
I. Kh¸i niÖm chung vÒ ODA.
1. Kh¸i niÖm.
Theo c¸ch hiÓu chung nhÊt, ODA lµ tÊt c¶ c¸c kho¶n hç trî kh«ng hoµn l¹i
vµ c¸c kho¶n tÝn dông u ®·i (cho vay dµi h¹n vµ l·i suÊt thÊp cña c¸c ChÝnh phñ,
c¸c tæ chøc thuéc hÖ thèng LiÖp hîp quèc, c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ (NGO),
c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ (IMF, ADB, WB...) giµnh cho c¸c níc nhËn viÖn
trî. ODA ®îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc cung cÊp tõ phÝa c¸c nhµ tµi trî c¸c
kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, vay u ®·i vÒ l·i suÊt vµ thêi h¹n thanh to¸n (theo
®Þnh nghÜa cña OECD, nÕu ODA lµ kho¶n vay u ®·i th× yÕu tè cho kh«ng ph¶i
®¹t 25% trë lªn). VÒ thùc chÊt, ODA lµ sù chuyÓn giao mét phÇn GNP tõ bªn
ngoµi vµo mét quèc gia, do vËy ODA ®îc coi lµ mét nguån lùc tõ bªn ngoµi.
ODA cã c¸c h×nh thøc sau:
Hç trî c¸n c©n thanh to¸n: Thêng lµ tµi trî trùc tiÕp (chuyÓn giao tiÒn tÖ.
Nhng ®«i khi l¹i lµ hiÖn vËt (hç trî hµng ho¸) nh hç trî nhËp khÈu b»ng hµng
hoÆc vËn chuyÓn hµng ho¸ vµo trong níc qua h×nh thøc hç trî c¸n c©n thanh
to¸n hoÆc cã thÓ chuyÓn ho¸ thµnh hç trî ng©n s¸ch.
TÝn dông th¬ng m¹i: Víi c¸c ®iÒu kho¶n "mÒm" (l·i suÊt thÊp, h¹n tr¶ dµi)
trªn thùc tÕ lµ mét d¹ng hç trî hµng ho¸ cã rµng buéc.
ViÖn trî ch¬ng tr×nh (gäi t¾t lµ viÖn trî phi dù ¸n): lµ viÖn trî khi ®¹t ®îc
mét hiÖp ®Þnh víi ®èi t¸c viÖn trî nh»m cung cÊp mét khèi lîng ODA cho mét
môc ®Ých tæng qu¸t víi thêi h¹n nhÊt ®Þnh, mµ kh«ng x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh
x¸c nã sÏ ®îc sö dông nh thÕ nµo.
Hç trî c¬ b¶n chñ yÕu lµ vÒ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. Th«ng thêng, c¸c dù
¸n nµy cã kÌm theo mét bé phËn kh«ng viÖn trî kü thuËt díi d¹ng thuª chuyªn
gia níc ngoµi ®Ó kiÓm tra nh÷ng ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh nµo ®ã hoÆc ®Ó so¹n th¶o,
x¸c nhËn c¸c b¸o c¸o cho ®èi t¸c viÖn trî.
2

3. Hç trî kü thuËt: chñ yÕu tËp trung vµo chuyÓn giao tri thøc hoÆc t¨ng cêng
c¬ së lËp kÕ ho¹ch, cè vÊn nghiªn cøu t×nh h×nh c¬ b¶n, nghiªn cøu khi ®Çu t.
ChuyÓn giao tri thøc cã thÓ lµ chuyÓn giao c«ng nghÖ nh thêng lÖ nhng quan
träng h¬n lµ ®µo t¹o vÒ kü thuËt, ph©n tÝch kinh tÕ, qu¶n lý, thèng kª, th¬ng
m¹i, hµnh chÝnh nhµ níc, c¸c vÊn ®Ò x· héi.
2. Ph©n lo¹i ODA:
Tuú theo ph¬ng thøc ph©n lo¹i mµ ODA®îc xem cã mÊy lo¹i:
a. Ph©n theo ph¬ng thøc hoµn tr¶: ODA cã 3 lo¹i.
- ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i: bªn níc ngoµi cung cÊp viÖn trî (mµ bªn nhËn
kh«ng ph¶i hoµn l¹i) ®Ó bªn nhËn thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh, dù ¸n theo sù tho¶
thuËn tríc gi÷a c¸c bªn.
ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i thêng ®îc thùc hiÖn díi c¸c d¹ng:
+ Hç trî kü thuËt.
+ ViÖn trî nh©n ®¹o b»ng hiÖn vËt.
- ViÖn trî cã hoµn l¹i: nhµ tµi trî cho níc cÇn vèn vay mét kho¶n tiÒn (tuú
theo mét quy m« vµ môc ®Ých ®Çu t) víi møc l·i suÊt u ®·i vµ thêi gian tr¶ nî
thÝch hîp.
Nh÷ng ®iÒu kiÖn u ®·i thêng lµ:
+ L·i suÊt thÊp (tuú thuéc vµo môc tiªu vay vµ níc vay).
+ Thêi h¹n vay nî dµi (tõ 20 - 30 n¨m)
+ Cã thêi gian ©n h¹n (tõ 10 - 12 n¨m)
- ODA cho vay hçn hîp: lµ c¸c kho¶n ODA kÕt hîp mét phÇn ODA kh«ng
hoµn l¹i vµ mét phÇn tÝn dông th¬ng m¹i theo c¸c ®iÒu kiÖn cña tæ chøc Hîp t¸c
kinh tÕ vµ ph¸t triÓn.
b. NÕu ph©n lo¹i theo nguån cung cÊp, ODA cã hai lo¹i:
- ODA song ph¬ng: Lµ c¸c kho¶n viÖn trî trùc tiÕp tõ níc nµy ®Õn níc kia
th«ng qua hiÖp ®Þnh ®îc ký kÕt gi÷a hai ChÝnh phñ.
- ODA ®a ph¬ng: lµ viÖn trî chÝnh thøc cña mét tæ chøc quèc tÕ (IMF,
WB1...) hay tæ chøc khu vùc (ADB, EU,...) hoÆc cña mét ChÝnh phñ cña mét n-
íc dµnh cho ChÝnh phñ cña mét níc nµo ®ã, nhng cã thÓ ®îc thùc hiÖn th«ng
3

4. qua c¸c tæ chøc ®a ph¬ng nh UNDP (Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn Liªn hiÖp quèc),
UNICEF (quÜ nhi ®ång Liªn HiÖp quèc)... cã thÓ kh«ng.
C¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ cung cÊp ODA chñ yÕu:
+ Ng©n hµng thÕ giíi (WB).
+ QuÜ tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF).
+ Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB)
c. Ph©n lo¹i theo môc tiªu sö dông, ODA cã 4 lo¹i:
Hç trî c¸n c©n thanh to¸n: gåm c¸c kho¶n ODA cung cÊp ®Ó hç trî ng©n
s¸ch cña ChÝnh phñ, thêng ®îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c d¹ng: chuyÓn giao trùc
tiÕp cho níc nhËn ODA hay hç trî nhËp khÈu (viÖn trî hµng ho¸).
TÝn dông th¬ng nghiÖp: t¬ng tù nh viÖn trî hµng ho¸ nhng cã kÌm theo
®iÒu kiÖn rµng buéc.
ViÖn trî ch¬ng tr×nh (viÖn trî phi dù ¸n): Níc viÖn trî vµ níc nhËn viÖn trî
kÕ hiÖp ®Þnh cho mét môc ®Ých tæng qu¸t mµ kh«ng cÇn x¸c ®Þnh tÝnh chÝnh x¸c
kho¶n viÖn trî sÏ ®îc sö dông nh thÕ nµo.
ViÖn trî dù ¸n: chiÕm tû träng lín nhÊt trong tæng vèn thùc hiÖn ODA.
§iÒu kiÖn ®îc nhËn viÖn trî dù ¸n lµ "ph¶i cã dù ¸n cô thÓ, chi tiÕt vÒ c¸c h¹ng
môc sÏ sö dông ODA".
3. C¸c nguån cung cÊp ODA chñ yÕu:
* Trong thêi kú chiÕn tranh l¹nh vµ ®èi ®Çu §«ng T©y: Trªn thÕ giíi tån
t¹i 3 nguån ODA chñ yÕu:
- Liªn x« cò, §«ng ¢u.
- C¸c níc thuéc tæ chøc OECD.
- C¸c tæ chøc quèc tÕ vµ phi ChÝnh phñ.
* HiÖn nay, trªn thÕ giíi cã hai nguån ODA chñ yÕu: c¸c nhµ tµi trî ®a ph-
¬ng, vµ c¸c tæ chøc viÖn trî song ph¬ng.
* C¸c nhµ tµi trî ®a ph¬ng gåm c¸c tæ chøc chÝnh thøc sau:
- C¸c tæ chøc thuéc hÖ thèng Liªn HiÖp Quèc bao gåm:
+ Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña Liªn HiÖp Quèc (UNDP).
4

5. + QuÜ nhi ®ång Liªn HiÖp Quèc (UNICEF).
+ Tæ chøc N«ng nghiÖp vµ l¬ng thùc (FAO)
+ Ch¬ng tr×nh l¬ng thùc thÕ giíi (WFP)
+ QuÜ d©n sè Liªn HiÖp Quèc (UNFPA)
+ Tæ chøc y tÕ thÕ giíi (WHO)
+ Tæ chøc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña Liªn HiÖp Quèc (UNIDO)
+ QuÜ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp quèc tÕ (IFDA).
- C¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ:
+ QuÜ tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF)
+ Ng©n hµng thÕ giíi (WB)
+ Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB)
- Liªn minh Ch©u ¢u (EU).
- C¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ (NGO)
- Tæ chøc xuÊt khÈu dÇu mì (OPEC)
- QuÜ C« - OÐt.
* C¸c níc viÖn trî song ph¬ng:
- C¸c níc thµnh viªn Uû ban Hç trî ph¸t triÓn (DAC) cña tæ chøc Hîp t¸c
vµ ph¸t triÓn kinh tÕ (OECD).
- C¸c níc ®ang ph¸t triÓn.
4. Quy tr×nh thùc hiÖn dù ¸n ODA.
Mçi quèc gia cã nh÷ng quy ®Þnh riªng ®èi víi c¸c c¸ch qu¶n lý vµ ®iÒu
hµnh nguån vèn nµy. Díi ®©y lµ mét sè néi dung vÒ quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt
Nam liªn quan ®Õn c¸c vÊn ®Ò xung quanh c¸c ho¹t ®éng thu hót vµ sö dông
nguån vèn ODA.
1. Quy ho¹ch ODA.
Bé kÕ ho¹ch - §Çu t c¨n cø vµo chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi; quy
ho¹ch tæng thÓ vµ kÕ ho¹ch hµng n¨m chñ tr× viÖc ®iÒu phèi víi c¸c Bé, c¸c c¬
quan ngang Bé, c¸c c¬ quan thuéc ChÝnh phñ cã liªn quan ®Ó nghiªn cøu chñ tr-
5

6. ¬ng vµ ph¬ng híng vËn ®éng ODA, so¹n th¶o quy ho¹ch ODA vµ lËp c¸c danh
môc ch¬ng tr×nh, dù ¸n u tiªn sö dông ODa tr×nh ChÝnh phñ phª duyÖt.
2. VËn ®éng ODA.
Sau khi quy ho¹ch ODA vµ c¸c danh môc c¸c ch¬ng tr×nh dù ¸n u tiªn sö
dông ODA ®îc ChÝnh phñ phª duyÖt; Bé KÕ ho¹ch - §Çu t phèi hîp víi c¸c c¬
quan liªn quan chuÈn bÞ vµ tæ chøc c¸c ho¹t ®éng vËn ®éng ODA th«ng qua:
- Héi nghÞ nhãm t vÊn hµng n¨m.
- C¸c héi nghÞ ®iÒu phèi viÖn trî ngµnh.
- C¸c cuéc trao ®æi ý kiÕn vÒ hîp t¸c ph¸t triÓn víi c¸c nhµ tµi trî.
Tríc khi tiÕn hµnh vËn ®éng ODA, c¸c c¬ quan, ®Þa ph¬ng liªn quan cÇn
ph¶i trao ®æi ý kiÕn víi Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t vÒ chÝnh s¸ch, kh¶ n¨ng vµ thÕ
m¹nh cña c¸c nhµ tµi trî liªn quan.
3. ChuÈn bÞ néi dung c¸c ch¬ng tr×nh, dù ¸n ODA.
Sau khi ®¹t ®îc sù cam kÕt hç trî cña c¸c nhµ tµi trî ®èi víi c¸c ch¬ng
tr×nh, dù ¸n cô thÓ, Bé KÕ ho¹ch - §Çu t sÏ phèi hîp cïng c¸c ®èi t¸c tiÕn hµnh
chuÈn bÞ néi dung c¸c ch¬ng tr×nh, dù ¸n ODA bao gåm lËp ®Ò ¸n, lËp b¸o c¸o
tiÒn kh¶ thi, b¸o c¸o kh¶ thi...
4. ThÈm ®Þnh, phª duyÖt ch¬ng tr×nh, dù ¸n ODA.
ViÖc thÈm ®Þnh vµ phª duyÖt c¸c dù ¸n sö dông nguån ODA nh sau:
- C¸c dù ¸n ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n ph¶i thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña §iÒu
lÖ qu¶n lý x©y dùng c¬ b¶n hiÖn hµnh (NghÞ ®Þnh 52/CP, 12/CP vµ c¸c v¨n b¶n
híng dÉn thuéc lÜnh vùc nµy).
- §èi víi c¸c dù ¸n hç trî ng©n s¸ch, ®µo t¹o, t¨ng cêng thÓ chÕ... Bé KÕ
ho¹ch - §Çu t chñ tr×, phèi hîp víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng cã liªn quan tiÕn
hµnh thÈm ®Þnh, tr×nh Thñ tíng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh. Trong qu¸ tr×nh thÈm
®Þnh cã ®Ò cËp tíi ý kiÕn tham gia cña c¸c bªn cung cÊp ODA.
- C¸c dù ¸n cña c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ thùc hiÖn theo QuyÕt ®Þnh sè
80/CT ngµy 28/3/1991 cña Chñ tÞch Héi ®ång Bé trëng (nay lµ thñ tíng ChÝnh
phñ).
5. §µm ph¸n ký kÕt.
6

7. Sau khi néi dung ®µm ph¸n víi bªn níc ngoµi ®îc Thñ tíng ChÝnh phñ phª
duyÖt, Bé KÕ ho¹ch - §Çu t chñ tr× víi sù tham gia cña V¨n phßng ChÝnh phñ,
Bé Tµi chÝnh, Bé Ngo¹i giao, Ng©n hµng nhµ níc ViÖt Nam vµ c¸c c¬ quan liªn
quan tiÕn hµnh ®µm ph¸n víi bªn níc ngoµi.
Trong trêng hîp Thñ tíng ChÝnh phñ chØ ®Þnh mét c¬ quan kh¸c chñ tr×
®µm ph¸n víi c¸c bªn níc ngoµi th× c¬ quan nµy ph¶i thèng nhÊt ý kiÕn víi Bé
KÕ ho¹ch - §Çu t vÒ néi dung ®µm ph¸n vµ víi Bé Tµi chÝnh vÒ h¹n møc vµ ®iÒu
kiÖn vay tr¶ (nÕu lµ ODA hoµn l¹i).
KÕt thóc ®µm ph¸n, nÕu ®¹t ®îc c¸c tho¶ thuËn víi bªn níc ngoµi th× c¬
quan chñ tr× ®µm ph¸n ph¶i b¸o c¸o Thñ tíng ChÝnh phñ vÒ néi dung lµm viÖc,
kÕt qu¶ ®µm ph¸n vµ nh÷ng ý kiÕn ®Ò xuÊt cã liªn quan.
NÕu v¨n b¶n ODA ký víi bªn níc ngoµi lµ NghÞ ®Þnh th, HiÖp ®Þnh hoÆc
v¨n kiÖn kh¸c vÒ ODA cÊp ChÝnh phñ th× c¬ quan ®îc Thñ tíng ChÝnh phñ chØ
®Þnh ®µm ph¸n ph¶i b¸o c¸o Thñ tíng ChÝnh phñ néi dung v¨n b¶n dù ®Þnh ký
kÕt vµ c¸c ®Ò xuÊt ngêi thay mÆt ChÝnh phñ ký c¸c v¨n b¶n ®ã. V¨n b¶n tr×nh
Thñ tíng ChÝnh phñ ph¶i kÌm theo ý kiÕn chÝnh thøc b»ng v¨n b¶n cña Bé KÕ
ho¹ch vµ §Çu t (trêng hîp c¬ quan kh¸c tr×nh Thñ tíng ChÝnh phñ), Bé ngo¹i
giao, Bé T ph¸p, Bé Tµi chÝnh.
Trong trêng hîp NghÞ ®Þnh th vµ HiÖp ®Þnh hoÆc c¸c v¨n b¶n kh¸c vÒ ODA
yªu cÇu ph¶i ký kÕt víi danh nghÜa Nhµ níc C«ng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt
Nam, Bé KÕ ho¹ch - §Çu t (hoÆc c¬ quan kh¸c víi ChÝnh phñ chØ ®Þnh ®µm
ph¸n) ph¶i b¸o c¸o víi v¨n phßng Chñ tÞch níc ngay tõ khi b¾t ®Çu ®µm ph¸n
víi bªn níc ngoµi vÒ néi dung c¸c v¨n kiÖn dù ®Þnh ký kÕt, ®ång thêi thùc hiÖn
c¸c thñ tôc Quy ®Þnh t¹i ®iÒu 6 kho¶n 3, ®iÒu 7 vµ ®iÒu 8 cña NghÞ ®Þnh
182/H§BT ngµy 28/5/1992 cña ChÝnh phñ.
6. Qu¶n lý thùc hiÖn.
Bé KÕ ho¹ch - §Çu t phèi hîp cïng víi Bé Tµi chÝnh vµ Ng©n hµng Nhµ n-
íc ViÖt Nam lËp kÕ ho¹ch bè trÝ vèn ®èi øng trong kÕ ho¹ch Ng©n s¸ch nhµ níc
vµ thùc hiÖn cÊp ph¸t theo ®óng cam kÕt t¹i c¸c §iÒu íc Quèc tÕ vÒ ODA ®· ký
vµ c¸c quyÕt ®Þnh phª duyÖt ch¬ng tr×nh, dù ¸n ®Çu t sö dông vèn ODA. §ång
thêi cã tr¸ch nhiÖm theo dâi, kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn, xö lý nh÷ng vÊn ®Ò
liªn quan thuéc thÈm quyÒn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ kiÕn nghÞ Thñ tíng
7

8. ChÝnh phñ xem xÐt vµ quyÕt ®Þnh c¸c biÖn ph¸p xö lý, b¸o c¸o tæng hîp t×nh
h×nh thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh, dù ¸n sö dông vèn ODA.
Bé Tµi chÝnh ®îc x¸c ®Þnh lµ ®¹i diÖn chÝnh thøc cho "ngêi vay" hoÆc lµ
Nhµ níc hoÆc ChÝnh phñ níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam trong c¸c
®iÒu íc quèc tÕ cô thÓ vÒ ODA cho vay, cã tr¸ch nhiÖm phèi hîp víi c¸c c¬
quan liªn quan x©y dùng c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh (cÊp ph¸t, cho vay l¹i, thu håi
vèn...) ®èi víi c¸c ch¬ng tr×nh, dù ¸n ODA.
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, Ng©n hµng nhµ níc cã tr¸ch nhiÖm phèi hîp víi
Bé Tµi chÝnh chØ ®Þnh c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i ®Ó uû quyÒn thùc hiÖn viÖc
cho vay l¹i tõ vèn ODA nh ®· nªu t¹i ®iÓm ®iÒu kho¶n 3 ®iÒu 14 cña Quy chÕ
vÒ qu¶n lý vµ sö dông ODA ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh 87/CP ngµy 5/8/1997
cña ChÝnh phñ, thu håi vèn tr¶ nî ng©n s¸ch, ®ång thêi tæng hîp theo ®Þnh kú
th«ng b¸o cho Bé Tµi chÝnh vµ c¬ quan liªn quan t×nh h×nh thùc tÕ vÒ rót vèn,
thanh to¸n... th«ng qua hÖ thèng tµi kho¶n ®îc më t¹i ng©n hµng cña c¸c ch¬ng
tr×nh, dù ¸n sö dông vèn ODA.
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ch¬ng tr×nh, dù ¸n ODA... tïy theo quy ®Þnh vµ
tho¶ thuËn víi bªn níc ngoµi, c¸c chñ tr¬ng, dù ¸n chÞu tr¸ch nhiÖm tæ chøc c¸c
cuéc kiÓm ®Þnh kú hoÆc ®ét xuÊt. §¹i diÖn cña Bé KÕ ho¹ch - §Çu t, Bé Tµi
chÝnh, Bé ngo¹i giao, Ng©n hµng nhµ níc ViÖt Nam, v¨n phßng ChÝnh phñ lµ
®¹i diÖn cña ChÝnh phñ t¹i c¸c cuéc kiÓm ®iÓm nµy.
C¸c Bé, c¬ quan ngang Bé, UBND tØnh thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng vµ
c¸c chñ ch¬ng tr×nh, dù ¸n lËp b¸o c¸o 6 th¸ng vµ hµng n¨m vÒ t×nh h×nh thùc
hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh vµ dù ¸n ODA göi vÒ Bé KÕ ho¹ch - §Çu t, Bé Tµi chÝnh,
Ng©n hµng nhµ níc ViÖt Nam, Bé ngo¹i giao, vµ V¨n phßng ChÝnh phñ.
7. §¸nh gi¸.
Sau khi kÕt thóc, gi¸m ®èc ch¬ng tr×nh, dù ¸n ODA ph¶i lµm b¸o c¸o vÒ
t×nh h×nh thùc hiÖn vµ cã ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ dù ¸n víi sù x¸c nhËn cña
c¬ quan chñ qu¶n vµ göi vÒ Bé KÕ ho¹ch - §Çu t, Bé Tµi chÝnh, Ng©n hµng Nhµ
níc ViÖt Nam, Bé Ngo¹i giao, vµ V¨n phßng ChÝnh phñ.
II. §Æc ®iÓm vµ vai trß cña ODA.
1. §Æc ®iÓm cña ODA.
8

9. Trong giai ®o¹n hiÖn nay ®· xuÊt hiÖn mét sè ®Æc ®iÓm quan träng sau:
Thø nhÊt, tØ träng ODA song ph¬ng cã xu thÕ t¨ng lªn, ODA ®a ph¬ng cã
xu thÕ gi¶m ®i. Qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi vµ xu thÕ héi
nhËp ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quan hÖ kinh tÕ, chÝnh trÞ... gi÷a c¸c quèc gia
ngµy cµng ®îc ®Èy m¹nh vµ t¨ng cêng. Ho¹t ®éng cña mét sè tæ chøc ®a ph¬ng
tá ra kÐm hiÖu qu¶ lµm cho mét sè nhµ tµi trî ngÇn ng¹i ®ãng gãp cho c¸c tæ
chøc nµy. §iÒu ®ã lµ nguyªn nh©n chÝnh t¹o nªn sù chuyÓn dÞch, tØ träng ODA
song ph¬ng cã xu thÕ t¨ng lªn, ODA ®a ph¬ng cã xu híng gi¶m ®i. §iÒu ®ã ®·
®îc chøng minh trªn thùc tÕ lµ trong c¸c n¨m 1980 - 1994 trong tæng sè ODA
cña thÕ giíi, tØ träng ODA song ph¬ng tõ 67% t¨ng lªn 69% trong khi ®ã tØ
träng ODA ®a ph¬ng gi¶m tõ 33% xuèng 31%.
(Nguån: Bé KÕ ho¹ch - §Çu t).
Thø hai, sù c¹nh tranh ngµy cµng t¨ng trong qu¸ tr×nh thu hót ODA.
Trªn thÕ giíi, mét sè níc míi giµnh ®îc ®éc lËp hoÆc míi t¸ch ra tõ c¸c
nhµ níc liªn bang t¨ng lªn ®¸ng kÓ vµ cã nhu cÇu lín vÒ ODA. Mét sè níc c«ng
hoµ thuéc Nam T cò vµ mét sè níc Ch©u Phi bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ trong chiÕn
tranh s¾c téc ®ang cÇn ®Õn sù hç trî quèc tÕ. ë Ch©u ¸, Trung Quèc, c¸c níc
§«ng D¬ng, Myanmar... còng ®ang cÇn ®Õn nguån ODA lín ®Ó x©y dùng kinh
tÕ, ph¸t triÓn x· héi. Sè níc cã nhu cÇu tiÕp nhËn ODA lµ rÊt lín v× vËy sù c¹nh
tranh gi÷a c¸c níc ngµy cµng trë nªn gay g¾t. C¸c vÊn ®Ò mµ c¸c níc cung cÊp
ODA quan t©m ®Õn t¹o nªn sù c¹nh tranh gi÷a c¸c níc tiÕp nhËn lµ n¨ng lùc
kinh tÕ cña quèc gia tiÕp nhËn, c¸c triÓn väng ph¸t triÓn, ngoµi ra cßn chÞu
nhiÒu t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè kh¸c nh: Nh·n quan chÝnh trÞ, quan ®iÓm céng
®ång réng r·i, dùa trªn sù quan t©m nh©n ®¹o vµ hiÓu biÕt vÒ sù cÇn thiÕt ®ãng
gãp vµo æn ®Þnh kinh tÕ - x· héi quèc tÕ. Cïng mèi quan hÖ truyÒn thèng víi
c¸c níc thÕ giíi thø ba cña c¸c níc ph¸t triÓn, hay tÇm quan träng cña c¸c níc
®ang ph¸t triÓn víi t c¸ch lµ b¹n hµng (thÞ trêng, n¬i cung cÊp nguyªn liÖu, lao
®éng). MÆt kh¸c, chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i, an ninh vµ lîi Ých chiÕn lîc, tr¸ch nhiÖm
toµn cÇu hay c¸ biÖt... còng lµ nh©n tè t¹o nªn xu híng ph©n bæ ODA trªn thÕ
giíi theo vïng. Ngoµi ra cßn cã thªm lý do ®ã lµ sù chuÈn bÞ ®¸p øng nhu cÇu
riªng biÖt vÒ thñ tôc, quy chÕ, chiÕn lîc, viÖn trî ... kh¸c nhau cña c¸c nhµ tµi
trî trªn thÕ giíi còng t¹o nªn sù chªnh lÖch trong qu¸ tr×nh thu hót vµ sö dông
ODA gi÷a c¸c quèc gia hÊp thô nguån vèn nµy. ChÝnh sù c¹nh tranh gay g¾t ®·
9

10. t¹o nªn sù t¨ng gi¶m trong tiÕp nhËn viÖn trî cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. KÓ tõ
n¨m 1970, ODA chñ yÕu híng vµo TiÓu vïng Sahara vµ Trung §«ng kÓ c¶ Ai
CËp. Bªn c¹nh ®ã, Trung Mü lµ vïng nhËn ®îc tû träng viÖn trî t¨ng lªn chót Ýt,
tû träng nµy ®· thùc sù bÞ c¾t gi¶m m¹nh ®èi víi c¸c vïng Nam ¸ (®Æc biÖt lµ
Ên §é) vµ §Þa Trung H¶i trong vßng 10 n¨m, tõ tµi kho¸ 1983/1984 ®Õn
1993/1994, tû träng thu hót ODA thÕ giíi cña tiÓu vïng Sahara ®· t¨ng tõ
29,6% lªn 36,7%, cña Nam vµ Trung ¸ kh¸c vµ Ch©u §¹i D¬ng tõ 20,3% lªn
22,9%; Ch©u Mü La Tinh vµ vïng Caribª tõ 12% lªn 14% (nguån: Bé KÕ ho¹ch
- §Çu t).
Thø ba, sù ph©n phèi ODA theo khu vùc nghÌo cña thÕ giíi kh«ng ®ång
®Òu.
Nguyªn nh©n t¹o nªn sù kh¸c biÖt nh vËy cã thÓ cã rÊt nhiÒu lý gi¶i kh¸c
nhau, cã thÓ lµ do nh÷ng mong muèn cña c¸c quèc gia ®i viÖn trî nh më réng
quan hÖ hîp t¸c vÒ chÝnh trÞ hay kinh tÕ, môc ®Ých x· héi, ®iÒu ®ã phô thuéc rÊt
nhiÒu vµo ý muèn chñ quan cña nhµ tµi trî. Lóc ®Çu hä chØ quan t©m ®Õn viÖc
thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ víi c¸c níc l¸ng giÒng cña m×nh, nhng sau hä l¹i nhËn
thÊy r»ng cÇn thiÕt lËp c¸c quan hÖ víi c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi ®Ó t×m kiÕm
thÞ trêng trao ®æi bu«n b¸n hay ®Çu t mµ viÖc ®Çu tiªn thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i
giao b»ng c¸ch viÖn trî ODA. MÆt kh¸c chÝnh nh÷ng yÕu tè trong néi bé cña
quèc gia còng t¹o nªn nh÷ng kh¸c biÖt lín trong qu¸ tr×nh nhËn viÖn trî nh c¸c
mèi quan hÖ víi c¸c níc ph¸t triÓn, hay nh÷ng thµnh tÝch trong ph¸t triÓn ®Êt n-
íc hay còng cã thÓ lµ do nhu cÇu hÕt søc cÇn thiÕt nh chiÕn tranh, thiªn tai...
Thø t, triÓn väng gia t¨ng nguån vèn ODA Ýt l¹c quan.
MÆc dï §¹i héi ®ång Liªn Hîp Quèc ®· khuyÕn nghÞ dµnh 1% GNP cña
c¸c níc ph¸t triÓn ®Ó cung cÊp ODA cho c¸c níc nghÌo. Nhng níc cã khèi lîng
ODA lín nh NhËt B¶n, Mü... th× tû lÖ nµy míi chØ ®¹t ë møc trªn díi 0,3%
trong nhiÒu n¨m qua. Tuy cã mét sè níc nh Thôy §iÓn, Na uy, PhÇn Lan, §an
M¹ch... ®· cã tû lÖ ODA chiÕm h¬n 1% GNP, song khèi lîng ODA tuyÖt ®èi
cña c¸c níc nµy kh«ng lín. Thªm vµo ®ã t×nh h×nh kinh tÕ phôc håi chËm ch¹p
ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn còng lµ mét trë ng¹i gia t¨ng ODA. Ngoµi ra, hµng
n¨m c¸c níc cung cÊp ODA dùa vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ cña
m×nh ®Ó xem xÐt khèi lîng ODA cã thÓ cung cÊp ®îc. Nhng hiÖn nay c¸c níc
ph¸t triÓn ®ang cã nh÷ng dÊu hiÖu ®¸ng lo ng¹i trong nÒn kinh tÕ cña m×nh nh
10

11. khñng ho¶ng kinh tÕ hay hµng lo¹t c¸c vÊn ®Ò x· héi trong níc, chÞu søc Ðp cña
d luËn ®ßi gi¶m viÖn trî ®Ó tËp trung gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò trong níc.
Tuy nhiªn, ë c¸c níc ph¸t triÓn, kinh tÕ t¨ng b×nh qu©n 6%/n¨m trong c¸c
n¨m 1991 - 1994 (4%/n¨m trong thËp kû 80). §êi sèng nh©n d©n ®ang ®îc c¶i
thiÖn râ rÖt. Do sù phôc håi kinh tÕ ë c¸c níc ph¸t triÓn, nguån vèn chuyÓn dÞch
vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ sÏ gi¶m sót trong c¸c n¨m tíi, ODA lµ mét
kho¶n vèn mµ c¸c níc ph¸t triÓn hç trî cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nã ®îc thùc
hiÖn tõ rÊt l©u, qua c¸c giai ®o¹n nhÊt ®Þnh, cã nh÷ng xu thÕ vËn ®éng riªng,
nh×n chung l¹i, xu híng vËn ®éng hiÖn nay hµm chøa c¶ c¸c yÕu tè thuËn lîi lÉn
khã kh¨n cho mét sè níc ®ang ph¸t triÓn nh níc ta ®ang t×m kiÕm nguån hç trî
ph¸t triÓn chÝnh thøc, tuy nhiªn c¸c yÕu tè thuËn lîi lµ c¬ b¶n. XÐt trªn ph¹m vi
quèc tÕ, ODA cã thÓ huy ®éng ®îc l¹i tuú thuéc voµ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i kh«n
khÐo vµ kh¶ n¨ng hÊp thô vèn níc ngoµi cña chÝnh nÒn kinh tÕ níc ®ã. Qua ®ã
ta cã thÓ thÊy râ ®îc nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt cña ODA so víi c¸c nguån vèn
kh¸c.
2. Vai trß cña ODA.
ODA thÓ hiÖn mèi quan hÖ ®èi ngo¹i gi÷a hai bªn cung cÊp vµ bªn tiÕp
nhËn. Tuy vËy, ®èi víi mçi bªn nã sÏ mang mét ý nghÜa kh¸c nhau.
a. §èi víi níc xuÊt khÈu vèn.
ViÖn trî song ph¬ng t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c«ng ty cña bªn cung cÊp ho¹t
®éng thuËn lîi h¬n t¹i c¸c níc nhËn viÖn trî mét c¸ch gi¸n tiÕp. Cïng víi sù gia
t¨ng cña vèn ODA, c¸c dù ¸n ®Çu t cña nh÷ng níc viÖn trî còng t¨ng theo víi
nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi, ®ång thêi kÐo theo sù gia t¨ng vÒ bu«n b¸n gi÷a hai
quèc gia. Ngoµi ra, níc viÖn trî cßn ®¹t ®îc nh÷ng môc ®Ých vÒ chÝnh trÞ, ¶nh h-
ëng cña hä vÒ mÆt kinh tÕ - v¨n ho¸ ®èi víi níc nhËn còng sÏ t¨ng lªn.
Nguån ODA ®a ph¬ng mÆc dï còng cã u ®iÓm gióp c¸c níc tiÕp nhËn kh«i
phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, nhng nã còng cã mÆt tiªu cùc ë chç dÔ t¹o ra n¹n
tham nhòng trong c¸c quan chøc ChÝnh phñ hoÆc ph©n phèi giµu nghÌo trong
c¸c tÇng líp d©n chóng nÕu kh«ng cã nh÷ng chÝnh s¸ch kiÓm so¸t vµ qu¶n lý
chÆt chÏ viÖc sö dông nguån vèn nµy trong níc.
11

12. §iÒu nguy hiÓm nhÊt cã thÓ x¶y ra cña viÖn trî ODA lµ c¸c níc cung cÊp
kh«ng nh»m c¶i t¹o nÒn kinh tÕ - x· héi cña níc ®ang ph¸t triÓn mµ nh»m vµo
c¸c môc ®Ých qu©n sù.
b. §èi víi c¸c níc tiÕp nhËn:
TÇm quan träng cña ODA ®èi víi c¸c níc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn lµ ®iÒu
kh«ng thÓ phñ nhËn. §iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn râ qua nh÷ng thµnh c«ng mµ c¸c n-
íc tiÕp nhËn ODA ®· ®¹t ®îc.
§Çu tiªn, trong khi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®a phÇn lµ trong t×nh tr¹ng
thiÕu vèn trÇm träng nªn th«ng qua ODA song ph¬ng cã thªm vèn ®Ó phôc vô
cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. ODA mang l¹i nguån lùc cho ®Êt níc.
Thø n÷a, theo c¸c nhµ kinh tÕ, viÖc sö dông viÖn trî ë c¸c níc ®ang ph¸t
triÓn nh»m lo¹i bá sù thiÕu vèn vµ ngo¹i tÖ, t¨ng ®Çu t vèn ®Õn ®iÓm mµ ë ®ã sù
t¨ng trëng kinh tÕ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c níc nµy ®¹t ®îc ®Õn qu¸ tr×nh tù duy tr×
vµ ph¸t triÓn.
T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c níc tiÕp nhËn cã thÓ vay thªm vèn cña c¸c tæ chøc
quèc tÕ, thùc hiÖn viÖc thanh to¸n nî tíi h¹n qua sù gióp ®ì cña ODA.
ODA cßn cã thÓ gióp c¸c níc ®ang l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ gi¸ ®ång néi tÖ
cã thÓ phôc håi ®ång tiÒn cña níc m×nh th«ng qua nh÷ng kho¶n hç trî lín cña
c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ mang l¹i.
ODA gióp c¸c níc nhËn hç trî t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò ®Çu tiªn, ®Æt nÒn mãng
cho sù ph¸t triÓn vÒ l©u dµi th«ng qua lÜnh vùc ®Çu t chÝnh cña nã lµ n©ng cÊp c¬
së h¹ tÇng vÒ kinh tÕ.
ODA t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña c¸c ®Þa ph¬ng vµ
vïng l·nh thæ, ®Æc biÖt lµ ë c¸c thµnh phè lín: nguån vèn nµy trùc tiÕp gióp c¶i
thiÖn ®iÒu kiÖn vÒ vÖ sinh y tÕ, cung cÊp níc s¹ch, b¶o vÖ m«i trêng. §ång thêi
nguån ODA còng gãp phÇn tÝch cùc trong viÖc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng n«ng
th«n, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo...
ODA gióp c¸c doanh nghiÖp nhá trong níc cã thªm vèn, t¹o ®iÒu kiÖn
n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t cho s¶n xuÊt kinh doanh, dÇn dÇn më réng qui m«
doanh nghiÖp.
12

13. Ngoµi ra ODA cßn gióp c¸c níc nhËn viÖn trî cã c¬ héi ®Ó nhËp khÈu m¸y
mãc thiÕt bÞ cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, tõ
c¸c níc ph¸t triÓn. Th«ng qua níc cung cÊp ODA níc nhËn viÖn trî cã thªm
nhiÒu c¬ héi míi ®Ó tham gia vµo c¸c tæ chøc tµi chÝnh thÕ giíi, ®¹t ®îc sù gióp
®ì lín h¬n vÒ vèn tõ c¸c tæ chøc nµy.
Bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc, ODA còng cã kh«ng Ýt nh÷ng mÆt h¹n chÕ.
H¹n chÕ râ nhÊt cña viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA lµ c¸c níc nÕu muèn
nhËn ®îc nguån vèn nµy ph¶i ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña bªn cÊp viÖn trî. Møc ®é
®¸p øng cµng cao th× viÖn trî t¨ng lªn cµng nhiÒu.
Ngay ë trong mét níc, t×nh tr¹ng tËp trung ODA vµo c¸c thµnh phè träng
®iÓm còng t¹o nªn sù mÊt c©n ®èi trong c¬ cÊu kinh tÕ - x· héi cña quèc gia ®ã,
lµm cho hè ng¨n c¸ch giµu nghÌo thµnh thÞ vµ n«ng th«n cµng trë nªn c¸ch biÖt.
Cho ®Õn nay, mÆc dï bèi c¶nh quèc tÕ ®· cã nhiÒu biÕn ®æi, song môc tiªu
vµ lîi Ých cña c¸c níc cÊp vèn theo ®uæi hÇu nh kh«ng thay ®æi so víi tríc ®©y:
tËp trung cho an ninh cña hÖ thèng TBCN, tuyªn truyÒn d©n chñ kiÓu ph¬ng t©y,
trãi buéc sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c quèc gia phô thuéc thÕ giíi thø ba vµo
trong mét trËt tù tù do mµ c¸c trung t©m tù b¶n ®· s¾p ®Æt khuyÕn khÝch tù do
ho¸ kinh tÕ ®Ó më ®êng cho t b¶n níc ngoµi trµn vµo...
III. T×nh h×nh cung cÊp vµ tiÕp nhËn ODA trªn thÕ giíi:
1. T×nh h×nh chung:
Nguån ODA song ph¬ng ®îc ph©n bè réng kh¾p trªn thÕ giíi do c¸c nhµ
tµi trî mét mÆt ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô quèc tÕ nh qui ®Þnh b¾t buéc cña Liªn
HiÖp Quèc, mÆt kh¸c b¶n th©n c¸c nhµ tµi trî còng muèn n©ng cao vÞ thÕ cña
m×nh, v¬n réng tÇm ¶nh hëng ra c¸c khu vùc kh¸c. H¬n n÷a, trËt tù an ninh mµ
c¸c nhµ tµi trî chñ tr¬ng thiÕt lËp t¹i níc nhËn viÖn trî dùa trªn mong muèn mét
nÒn kinh tÕ phô thuéc vµo nÒn kinh tÕ cña hä.
ë Ch©u ¸: NhËt lµ níc ®Çu t lín nhÊt. Trung Quèc vµ §«ng Nam ¸ lµ khu
vùc thu hót nhiÒu ODA nhÊt.
Ch©u Phi: Lµ khu vùc tËp trung hÇu hÕt c¸c níc nghÌo, kÐm ph¸t triÓn nªn
nguån viÖn trî chñ yÕu lµ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i vµ thêng chiÕm tØ lÖ cao.
2. Nhµ tµi trî lín nhÊt:
13

14. a. ODA song ph¬ng:
Môc ®Ých cña c¸c níc cung cÊp viÖn trî ®Òu lµ x¸c lËp vÞ trÝ toµn diÖn vµ
¸p ®Æt vai trß cña m×nh ë khu vùc muèn th«n tÝnh. Do ®ã viÖc ph©n bæ ODA
diÔn ra kh¸c nhau gi÷a c¸c khu vùc.
Trong sè c¸c níc cung cÊp ODA song ph¬ng, Hoa Kú vµ NhËt B¶n lµ
nh÷ng níc dÉn ®Çu thÕ giíi.
Cô thÓ:
- ë Ch©u ¸ : NhËt B¶n víi môc tiªu lµ ph¶i thiÕt lËp ®îc mèi quan hÖ tèt
®Ñp gi÷a c¸c níc trong khu vùc, sao cho NhËt sÏ lµ níc ®ãng vai trß chñ ®¹o vÒ
kinh tÕ nªn ®øng ®Çu trong danh s¸ch c¸c nhµ tµi trî ë Ch©u ¸ lµ NhËt B¶n.
- Ch©u Phi: Níc cung cÊp ODA chiÕm tØ lÖ cao nhÊt lµ Ph¸p.
- Ch©u Mü La Tinh: Mü lµ níc cã tØ lÖ viÖn trî lín nhÊt.
- Ch©u §¹i D¬ng: Ph¸p ®øng ®Çu víi tØ lÖ viÖn trî 46,9%.
- Trung §«ng: Mü cã tØ lÖ viÖn trî ODA cao nhÊt.
b. ODA song ph¬ng:
C¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ thêng lµ nh÷ng nhµ tµi trî lín víi lîng vèn
cung cÊp lín h¬n nhiªï lÇn so víi c¸c quü cña Liªn hiÖp quèc.
Mét sè tæ chøc ®a ph¬ng cung cÊp ODA
NhiÒu nhÊt trong n¨m 1996.
(Nguån: Bé kÕ ho¹ch - §Çu t - th¸ng 7/1997).
14

15. Mét sè tæ chøc ®a ph¬ng cung cÊp ODA nhiÒu nhÊt trong
n¨m 1996
§¬n vÞ tÝnh: tØ USD
Tæ chøc ®a ph¬ng Tæng ODA tµi trî
Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) 61,5
Ng©n hµng thÕ giíi (WB) B×nh qu©n 28,6 tØ/n¨m
C«ng ty tµi chÝnh quèc tÕ (IFC) 17,9
(tõ th¸ng 7/1996 - 6/1997)
Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸
(ADB)
5,8
Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña Liªn
hîp quèc (UNDP)
2,186
Ch¬ng tr×nh l¬ng thùc thÕ giíi
(WFP)
B×nh qu©n 1,5 tØ /n¨m
Cao uû LHQ vÒ ngêi tÞ n¹n
(UNHCR)
1,3
(Nguån: Bé KÕ ho¹ch - §Çu t - th¸ng 7/1997)
3. Khu vùc tiÕp nhËn nhiÒu nhÊt:
Tríc ®©y, khi Liªn x« vµ §«ng ©u cha tan r·, viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc
ODA ®îc ph©n bè theo chÕ ®é chÝnh trÞ cña tõng níc. ThÕ giíi lóc bÊy giê chia
lµm 2 cùc do Liªn x« vµ Mü ®øng ®Çu lu«n cã sù c¹nh tranh vµ thï ®Þch. Khèi
SEV (héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ) , ®øng ®Çu lµ Liªn x«, tËp trung viÖn trî gióp
®ì c¸c níc trong hÖ thèng x· héi chñ nghÜa cßn khèi t b¶n chñ nghÜa do Mü
®øng ®Çu còng ra søc dïng c¸c kho¶n viÖn trî ®Ó mua chuéc sö trung thµnh cña
c¸c níc thuéc thÕ giíi thø ba theo nh÷ng quan ®iÓm cña Mü.
Tõ ®Çu thËp niªn 90 víi sù kÕt thóc chiÕn tranh l¹nh, nguån vèn ODA ®îc
më réng ra kh¾p c¸c níc trªn thÕ giíi kh«ng kÓ thuéc hÖ thèng chÝnh trÞ nµo.
C¸c níc nhËn ®îc nguån hç trî nhiÒu hay Ýt cßn tuú thuéc vµo vÞ thÕ kinh tÕ cña
tõng khu vùc, tõng níc. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, vèn ODA trªn thÕ 0giíi cã chiÒu
híng tËp trung vµo Ch©u ¸, ®Æc biÖt lµ khu vùc §«ng Nam ¸. Trung quèc lµ níc
thu hót nhÒu ODA nhÊt trong khu vùc nµy.
15

16. Ch¬ng II
Thùc tr¹ng thu hót vµ sö dông nguån vèn ODA t¹i ViÖt Nam
I. T×nh h×nh thu hót ODA:
1. Giai ®o¹n tríc th¸ng 10/1993.
Tríc ®©y, níc ta nhËn ®îc hai nguån ODA song ph¬ng chñ yÕu. Mét tõ
c¸c níc thuéc tæ chøc SEV (Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ) trong ®ã chñ yÕu lµ Liªn
x« (cò). Hai lµ tõ c¸c níc thuéc tæ chøc DAC (Uû ban hç trî ph¸t triÓn) vµ mét
sè níc kh¸c, trong ®ã chñ yÕu lµ Thuþ ®iÓn, PhÇn Lan, §an m¹ch, Nauy, Ph¸p,
Ên ®é...
C¸c kho¶n ODA trªn gióp chóng ta x©y dùng mét sè ngµnh quan träng
nhÊt cña sù nghiÖp x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ níc ta. Sau cuéc khñng ho¶ng
chÝnh trÞ ë Liªn x« cò vµ §«ng ©u, SEV gi¶i thÓ ®· lµm cho nguån viÖn trî tõ
c¸c níc nµy chÊm døt dÉn tíi rÊt nhiÒu khã kh¨n cho níc ta, nhiÒu kÕ ho¹ch
kh«ng cã vèn ®Ó hoµn thµnh.
3/2/1994 Hoa Kú xo¸ bá cÊm vËn víi ViÖt Nam. Cïng vãi c¸c chÝnh s¸ch
®èi ngo¹i më réng quan hÖ hîp t¸c trªn c¸c lÜnh vùc t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam
nhËn ®îc mét sè lîng viÖn trî lín tõ c¸c níc ph¸t triÓn vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ.
2. Giai ®o¹n ph¸t triÓn hîp t¸c míi tõ th¸ng 10/1993:
B¸o hiÖu ®¸ng mõng cho giai ®o¹n nµy ®îc b¾t ®Çu b»ng sù kiÖn rÊt quan
träng vµo th¸ng 10/1993, quan hÖ cña ta víi quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), Ng©n
Hµng thÕ giíi (WB), Ng©n hµng Ch©u ¸ (ADB) ®îc khai th«ng. Th¸ng 11/1993
Héi nghÞ c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam häp t¹i Pari më ra giai ®o¹n hîp t¸c ph¸t
triÓn míi gi÷a níc ta vµ céng ®ång c¸c nhµ tµi trî, t¹o ra c¸c c¬ héi quan träng
®Ó hç trî ViÖt Nam tiÕn hµnh c«ng cuéc ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng thµnh
c«ng cña héi nghÞ thÓ hiÖn ë chç ViÖt Nam ®· tranh thñ ®îc sù ®ång t×nh vµ ñng
hé m¹nh mÏ cña céng ®ång quèc tÕ vµo c«ng cuéc ®æi míi ph¸t triÓn cña ViÖt
Nam th«ng qua ®èi ngo¹i, b»ng c¸ch cam kÕt dµnh ODA cho ViÖt Nam .
Thu hót ODA qua c¸c n¨m 1993 - 1999.
16

17. (§¬n vÞ tÝnh tû USD)
N¨m 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Tæng sè
Tæng møc cam
kÕt ODA
1,18 1,94 2,26 2,43 2,4 2,2 2,7 15,14
Nguån: Bé kÕ ho¹ch - §Çu t
Nh÷ng con sè trªn lµ t¬ng ®èi kh¶ quan. Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m tíi,
nguån vèn ODA cña c¸c níc cung cÊp cho ViÖt Nam cã thÓ sÏ gi¶m xuèng. Së
dÜ cã nhËn ®Þnh nh vËy lµ do ¶nh hëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë
khu vùc Ch©u ¸, võa qua lµm cho nÒn kinh tÕ cña mét sè níc cung cÊp viÖn trî
gÆp khã kh¨n dÉn ®Õn viÖc c¸c níc cã thÓ c¾t gi¶m lîng viÖn trî ODA hµng
n¨m. §ång thêi, do sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t cña c¸c níc trong khu vùc
vµ trªn thÕ giíi trong viÖc thu hót ODA.
ViÖc h×nh thøc ho¸ c¸c ch¬ng tr×nh , dù ¸n ODA bao gåm nhiÒu t¸c nghiÖp
kh¸c nhau nh thÈm ®Þnh vµ phª duyÖt dù ¸n, ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ c¸c nhµ tµi
trî kÝ kÕt c¸c ®iÒu íc quèc tÕ (B¶n ghi nhí (MOU), HiÖp ®Þnh, ch¬ng tr×nh,
NghÞ ®Þnh th,...) c¸c ch¬ng tr×nh, dù ¸n ®· ®îc ký kÕt ®¹t h¬n 10 tû USD, chiÕm
gÇn 70% tæng sè vèn ODA ®· cam kÕt.
ViÖt Nam dµnh ®îc sù quan t©m, gióp ®ì cña céng ®ång tµi trî quèc tÕ vµ
c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi sÏ kh«ng quan t©m tíi ViÖt Nam nÕu nh hä kh«ng tin t-
ëng vµo triÓn väng ph¸t triÓn tèt ®Ñp ë ®Êt níc ta. §iÒu quan träng chÝnh lµ sù
®¸nh gi¸ cao cña céng ®ång quèc tÕ vÒ nh÷ng g× mµ ViÖt Nam ®· lµm trong giai
®o¹n ®Çu cña c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ, trong kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø nhÊt
(®©y lµ kÕ ho¹ch hoµn thµnh qu¸ tr×nh c¶i tæ vµ ®Çu t vµo nhngx ngµnh träng
®iÓm cña nÒn kinh tÕ nh»m x©y dùng mét nÒn kinh tÕ cã hiÖu qu¶ ®Ó hoµ nhËp
vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, th× cÇn ph¶i cã nhiÒu sù trî gióp h¬n n÷a).
TiÕp theo ®ã lµ nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng mõng trong giai ®o¹n nµy.
II. T×nh h×nh gi¶i ng©n (sö dông ) ODA:
T×nh h×nh gi¶i ng©n lµ biÓu hiÖn bíc ®Çu hiÖu qu¶ cña nguån vèn ODA.
Tæng møc gi¶i ng©n ®· t¨ng ®Òu tõ 0,413 tû USD n¨m 1993 ®Õn 1,452 tû USD
n¨m 1999.
Trong thêi gian qua ®· cã 1 sè ch¬ng tr×nh, dù ¸n ODA ®· thùc hiÖn xong
vµ hiÖn ®ang ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ - x·
17

18. héi ViÖt Nam nh nhµ m¸y ®iÖn tö dông khÝ thiªn thiªn phó Mü 2 - giai ®o¹n 1,
nhiÒu bÖnh viÖn ë c¸c thµnh phè, c¸c trêng häc....®· ®îc c¶i t¹o vµ n©ng cÊp.
Nguån ODA còng ®· hç trî t¨ng cêng n¨ng lùc ph¸t triÓn thÓ chÕ cho
nhiÒu lÜnh vùc quan träng nh tµi chÝnh, ng©n hµng...
§èi víi nhiÒu ch¬ng tr×nh, dù ¸n ODA ®· thùc hiÖn ph¬ng thøc ®Êu thÇu
c¹nh tranh quèc tÕ, do ®ã c¬ quan hëng thô ViÖt Nam ®· lùa chän ®îc c¸c c«ng
ty thùc hiÖn dù ¸n võa ®¸p øng ®îc yªu cÇu kü thuËt vµ c«ng nghÖ, võa tiÕt
kiÖm ®îc vèn vay.
III. Nh÷ng khã kh¨n vµ thuËn lîi trong c«ng t¸c huy ®éng
vµ tiÕp nhËn ODA ë ViÖt Nam.
1. Trong c«ng t¸c huy ®éng:
a. ThuËn lîi:
- Bèi c¶nh quèc tÕ t¹o ra nh÷ng quan ®iÓm míi tÝch cùc h¬n vÒ viÖc níc
giµu hç trî vèn cho ph¸t triÓn cña c¸c níc nghÌo.
- T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong níc diÔn biÕn theo chiÒu híng
kh¶ quan khiÕn c¸c nhµ tµi trî tin tëng vµo sù ®æi míi cña ViÖt Nam, ®ã lµ mét
trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó gióp chóng ta huy ®éng vèn thuËn lîi h¬n.
b. Khã kh¨n.
- DiÔn biÕn nÒn kinh tÕ toµn cÇu cã nh÷ng t¸c ®éng xÊu ®Õn nguån hç trî
mµ c¸c nhµ tµi trî dµnh cho c¸c níc nghÌo.
- Qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch ®Ó xin hç trî ë ViÖt Nam ®«i khi so¹n th¶o thiÕu
chi tiÕt, tÝnh thuyÕt phôc cha cao nªn møc ®é huy ®éng kh«ng phï hîp víi yªu
cÇu thùc hiÖn nay ë ViÖt Nam.
- C¹nh tranh víi c¸c níc trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc diÔn ra ngµy cµng
m¹nh mÏ trong khi ViÖt Nam cha cã nhiÒu kinh nghiÖm trong viÖc xin hç trî
nguån vèn ODA.
2. Trong c«ng t¸c tiÕp nhËn:
a. ThuËn lîi:
18

19. Qu¸ tr×nh tiÕp nhËn vµ sö dông vèn ODA ®· diÔn ra ë nhiÒu n¬i trªn thÕ
giíi vµ c¶ ë ViÖt Nam tõ nhiÒu n¨m tríc, gióp c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc cã
thªm ®iÒu kiÖn nghiªn cøu, rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm vÒ thµnh c«ng vµ
víng m¾c khi tiÕp nhËn vµ sö dông nguån vèn ODA, tõ ®ã kÞp thêi ®iÒu chØnh
®Ó cã kÕ ho¹ch tiÕp nhËn s¸t thùc vµ h÷u hiÖu h¬n.
b. Khã kh¨n:
- MÆc dï ViÖt Nam ®· ®îc nhËn ODA tõ nh÷ng n¨m 50, nhng chØ b¾t ®Çu
tõ n¨m 1993 nã míi thùc sù ph¸t huy t¸c dông, v× vËy chóng ta cßn ph¶i tõng b-
íc võa lµm võa tù t×m ra lèi ®i thÝch hîp cho m×nh, nÒn thêi gian rót vèn thêng
bÞ kÐo dµi, tèc ®é gi¶i ng©n chËm so víi c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi.
- Khã kh¨n trong viÖc tiÕp nhËn ODA mét phÇn xuÊt ph¸t tõ bªn cung cÊp
viÖn trî:
+ §«i khi nhµ tµi trî ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu rÊt chi tiÕt vµ chuÈn mùc trong
khi ViÖt Nam cha cã ®ñ kinh nghiÖm tiÕp nhËn vµ kÜ thuËt cÇn thiÕt ®Ó ®¸p øng
nh÷ng nhu cÇu ®ã.
+ Thñ tôc gi¶i ng©n do c¸c nhµ tµi trî ®Ò ra kh¸ phøc t¹p.
+ Mét sè dù ¸n do c¸c nhµ tµi trî thiÕt kÕ kh«ng s¸t víi t×nh h×nh thùc tiÔn
ë ViÖt Nam nªn phÝa ViÖt Nam l¹i mÊt thêi gian ®Ó ®iÒu chØnh cho phï hîp
h¬n.
IV. Nh÷ng tån t¹i trong qu¸ tr×nh sö dông vèn ODA:
- C¬ chÕ qu¶n lÝ vµ sö dông c¸c nguån viÖn trî cßn nhiÒu ®iÓm chång
chÐo, rêm rµ nªn ®«i lóc dÉn ®Õn t×nh tr¹ng chËm trÔ trong viÖc thµnh lËp c¸c
ban qu¶n lý dù ¸n.
- Sù thèng nhÊt gi÷a c¸c c¬ quan liªn quan víi cÊp bé vµ ban qu¶n lý dù ¸n
cha ®îc chó träng.
- C¸c thñ tôc xem xÐt vµ tr×nh tù duyÖt dù ¸n cßn phøc t¹p, ph¶i qua nhiÒu
cÊp , nhÊt lµ kh©u ®Êu thÇu vµ chÊm thÇu khiÕn cho thêi gian dù ¸n bÞ chËm l¹i.
- NhiÒu ngêi coi viÖn trî lµ cña “cho” nªn viÖc sö dông vµ qu¶n lÝ c¸c
nguån viÖn trî thêng kh«ng ®îc ®¶m b¶o ®óng chÕ ®é tµi chÝnh, thËm chÝ hÕt
søc l·ng phÝ vµ tuú tiÖn dÉn ®Õn gãp phÇn lµm gi¶m hiÖu qu¶ sö dông nguån
vèn ODA.
19

20. - Nh©n sù vµ kÜ n¨ng nh©n sù trong c«ng t¸c ®iÒu hµnh sö dông vèn ODA
ë nh÷ng cÊp kh¸c nhau hiÖn ®ang thiÕu vÒ sè lîng vµ yÕu vÒ chÊt lîng dÉn ®Õn
lµm cho hiÖu qu¶ sö dông vèn ODA gi¶m...
20

21. Ch¬ng III
Mét sè gi¶i ph¸p t¨ng cêng thu hót vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö
dông vèn ODA ë ViÖt Nam.
5 n¨m kh«ng ph¶i lµ thêi gian qu¸ ng¾n nhng còng cha ®ñ ®Ó chóng ta cã
thÓ rót ra ®Çy ®ñ nh÷ng kinh nghiÖm còng nh hoµn chØnh c¸c biÖn ph¸p thu hót
vµ sö dông nguån vèn ODA mét c¸ch hoµn h¶o, mµ ChÝnh phñ cßn ph¶i tiÕp tôc
thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p c¶i c¸ch h¬n n÷a nh»m tranh thñ nhiÒu h¬n sù ñng hé
cña céng ®ång quèc tÕ.
Trong t×nh h×nh c¶ 2 bªn - c¸c nhµ tµi trî vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam - cïng
tiÕn hµnh nhiÒu biÖn ph¸p nh»m phèi hîp chÆt chÏ ®Ó ®a ra nh÷ng thñ tôc hîp
lÝ, tho¶ m·n yªu cÇu cña bªn cung cÊp vµ bªn tiÕp nhËn. Sau ®©y em xin nªu
mét sè gi¶i ph¸p t¨ng cêng thu hót vµ sö dông nguån vèn ODA nh sau:
1. VÒ thu hót vèn:
- TiÕp tôc hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lÝ vµ ®iÒu hµnh c«ng t¸c tiÕp nhËn ODA.
- T¨ng cêng c«ng t¸c c¸n bé, ®Çu t ®µo t¹o ®Ó n©ng cao n¨ng lùc cho
nh÷ng c¸n bé thuéc bé phËn liªn quan ®Õn viÖc x¸c ®Þnh nhu cÇu ®µm ph¸n, kÝ
kÕt nh÷ng hiÖp ®Þnh víi ®èi t¸c níc ngoµi nh»m n©ng cao h¬n n÷a c¶ vÒ sè
luîng vµ chÊt lîng cña nguån vèn thu hót ®îc.
- Më líp ®µo t¹o ng¾n vÒ nh÷ng kiÕn thøc cã liªn quan ®Õn ODA, tËp huÊn
vÒ nh÷ng quy ®Þnh vµ thñ tôc, ®iÒu kiÖn cung cÊp ODA cña c¸c nhµ tµi trî.
- Nh÷ng ngµnh vµ ®Þa ph¬ng cã nhu cÇu vÒ cung cÊp vèn ODA cÇn nghiªn
cøu kÜ nh÷ng chÝnh s¸ch u tiªn cña c¸c ®èi t¸c níc ngoµi còng nh quy chÕ qu¶n
lÝ vµ sö dông vèn ODA cña ChÝnh phñ ViÖt Nam ®Ó tranh thñ sù gióp ®ì cña
ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan cã liªn quan trong viÖc lËp hå s¬ dù ¸n vµ c¸c thñ tôc
xin viÖn trî phï hîp víi ®èi tîng u tiªn.
2. VÒ sö dông vèn:
21

22. ViÖt Nam lµ mét níc ®ang ph¸t triÓn do ®ã nguån vèn ODA cã vai trß rÊt
quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc. §©y sÏ lµ nguån tµi
nguyªn chñ yÕu ®Ó ChÝnh phñ ®Çu t t¸i thiÕt c¬ së h¹ tÇng ®ang trªn ®µ xuèng
cÊp, l¹c hËu nghiªm träng vµ cÇn ®îc khÈn tr¬ng n©ng cÊp, ®æi míi ®Ó ®¸p øng
yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nãi chung vµ më réng thu hót vèn ®Çu t trùc
tiÕp níc ngoµi nãi riªng. ODA còng lµ nguån tµi trî cÇn thiÕt cho c¸c ho¹t ®éng
nghiªn cøu, kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng cña c¸c nguån tµi nguyªn, thùc tr¹ng
kinh tÕ x· héi, t×nh h×nh cña c¸c ngµnh, l·nh vùc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n,
nh÷ng th«ng tin thu thËp, ®îc sÏ lµ c¨n cø x¸c ®¸ng cho qu¶n lý vÜ m«.
NhËn thøc ®îc vai trß cña nguån vèn ODA ®èi víi c«ng cuéc ph¸t triÓn
kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc, chóng ta ®· cã mét sè thµnh c«ng lín trong c«ng t¸c
vËn ®éng ®Çu t vµ lµ dÊu hiÖu chøng tá sù ñng hé cña quèc tÕ ®èi víi c«ng cuéc
c¶i c¸ch kinh tÕ x· héi ®ang ®îc thùc hiÖn cã kÕt qu¶ t¹i ViÖt Nam. Tuy nhiªn
cã ®îc nguån vèn míi chØ lµ tiÒn ®Ò, ®iÒu quan träng h¬n hÕt lµ lµm thÕ nµo ®Ó
hÊp thô, sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn nãi trªn. §Ó gãp phÇn xö lÝ vÊn ®Ò nµy
cÇn ph¶i thùc hiÖn cho ®îc nh÷ng biÖn ph¸p sau:
Thø nhÊt, cÇn thay ®æi nhËn thøc vÒ vai trß vµ b¶n chÊt cña viÖn trî níc
ngoµi. TÝnh chÊt u ®·i cña nguån vèn ODA (thêi gian, l·i suÊt ) thêng lµm cho
c¸c c¬ quan trong níc (qu¶n lÝ tiÕp nhËn) cã quan niÖm hÕt søc dÔ d·i vµ chñ
quan vÒ sù ph©n phèi vµ sö dông nguån vèn nµy. Hä kh«ng chó ý ®Õn yªu cÇu
hiÖu qu¶, bá qua yÕu tè chi phÝ thêi c¬ trong thÈm ®Þnh, ®¸nh gi¸ dù ¸n, cha
quan t©m ®Çy ®ñ ®Õn viÖc x¸c ®Þnh c¸c u tiªn ®Çu t, vÉn cßn dùa dÉm chñ yÕu
vµo nguån vèn níc ngoµi vµ xem nhÑ sù ®èi øng cña nguån vèn trong níc, triÓn
khai dù ¸n chËm cã khi cßn l·ng phÝ. Nh÷ng quan niÖm sai lÇm trªn cÇn sím ®-
îc chÊn chØnh, lu«n lu«n lu ý r»ng ®©y lµ nguån vèn ph¶i hoµn tr¶ vèn gèc vµ
l·i v× vËy nÕu sö dông kÐm hiÖu qña vÉn cã thÓ r¬i vµo khñng ho¶ng nî nÇn nh
®· x¶y ra ë nhiÒu níc.
- Thø hai, thiÕt lËp c¸c ®Þnh híng u tiªn ®Çu t vµ tiÕn hµnh nghiªn cøu kh¶
thi tõng dù ¸n chÆt chÏ.
CÇn tr¸nh xu híng dµn tr¶i viÖn trî níc ngoµi trªn mét diÖn réng bao qu¸t
nhiÒu l·nh vùc, ngµnh hay ®Þa ph¬ng. Trong ®iÒu kiÖn nguån vèn h¹n chÕ, ®Ó
nguån vèn ph¸t huy hiÖu qu¶ nhanh vµ réng, nªn tËp trung ®Çu t vµo mét sè lÜnh
22

23. vùc, vïng l·nh thæ cã lîi thÕ t¬ng ®èi vµ cã kh¶ n¨ng g©y t¸c ®éng ph¸t triÓn
lín.
- Thø ba: t¨ng cêng nguån lùc ®èi øng trong níc.
Kh¶ n¨ng hÊp thô viÖn trî tuú thuéc vµo møc ®é ®¸p øng cña nguån lùc
trong níc. NÕu c¸c nguån lùc trong níc qu¸ yÕu kÐm (®îc thÓ hiÖn qua nguån
vèn trong níc nhá bÐ, n¨ng lùc c¸n bé h¹n chÕ, c¸c yÕu tè ®Çu vµo thiÕu thèn,
hÖ thèng ph¸p lý kh«ng râ rµng, chÆt chÏ...) th× sÏ ph¸t sinh hiÖn tîng viÖn trî
níc ngoµi qu¸ t¶i vµ kh«ng ®îc sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶. §Ó hÊp thô hoµn
toµn vµ cã hiÖu qu¶ nguån ODA mµ céng ®ång quèc tÕ ®· cam kÕt cÇn sím
kh¾c phôc vµ c¶i thiÖn nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i nªu trªn.
- Thø t: C¶i tiÕn c¬ chÕ qu¶n lý vµ ®iÒu phèi viÖn trî.
ViÖn trî níc ngoµi cã liªn quan ®Õn nhiÒu c¬ quan chøc n¨ng ë trong níc
kÓ tõ lóc vËn ®éng kinh tµi trî cho ®Õn khi hoµn tÊt cam kÕt hoµn tr¶ cho nªn
thiÕt lËp mét c¬ chÕ nh»m ®¶m b¶o sù phèi hîp nhÞp nhµng , th«ng suèt cña c¶
mét hÖ thèng tæ chøc cã liªn quan ®Õn viÖc trî lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa quan träng.
Ngoµi ra cßn ph¶i x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng tr¶ nî c¶ gèc vµ l·i trong t¬ng lai ®Ó
x©y dùng kÕ ho¹ch tr¶ nî, cËp nhËt c¸c th«ng tin trong vµ ngoµi níc vÒ sù biÕn
®éng cña c¸c nh©n tè cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng ®Õn nguån vèn vay ®Ó xö lý kÞp thêi
vµ cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n tr¸nh t×nh tr¹ng lç do nh÷ng t¸c ®éng cña
nh÷ng nh©n tè kh¸ch quan khi dù ¸n ®· ®i vµo ho¹t ®éng.
23

24. KÕt luËn
Nh vËy, nguån vèn ®Çu t níc ngoµi nãi chung vµ nguån hç trî ph¸t triÓn
chÝnh thøc (ODA) nãi riªng cã t¸c dông rÊt lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh
tÕ - x· héi cña ViÖt Nam.
§Ó ph¸t triÓn kinh tÕ víi tèc ®é nhanh trong khi quy m« nÒn kinh tÕ nhá
®ang thiÕu vèn nghiªm träng vµ tiÕt kiÖm trong níc cßn qu¸ thÊp th× cÇn ph¶i bæ
sung vèn ®Çu t b»ng khèi lîng lín nguån vèn níc ngoµi rÊt cÇn thiÕt ®Ó ®Èy
m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t triÓn ®Ó hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ
giíi, th× chóng ta cÇn ph¶i tranh thñ nguån vèn viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc
ODA. Muèn vËy Nhµ níc ta cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó thu hót vµ sö
dông nguån ODA cã hiÖu qu¶ h¬n vµ cã nh÷ng biÖn ph¸p thùc hiÖn c¸c chÝnh
s¸ch ®ã mét c¸ch triÖt ®Ó vµ hîp lÝ. Cã nh vËy chóng ta míi sö dông vµ qu¶n lÝ
cã hiÖu qu¶ nguån vèn nµy, gãp phÇn thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn vµ ®i lªn theo
®Þnh híng XHCN mµ §¶ng vµ Nhµ níc ViÖt Nam ®· v¹ch ra.
24

25. Tµi liÖu tham kh¶o
1. Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) . Nh÷ng hiÓu biÕt c¨n b¶n vµ thùc tiÔn ë
ViÖt Nam - NXB gi¸o dôc n¨m 1998 t¸c gi¶ Hµ ThÞ Ngäc Danh.
2. T¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ
3. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam.
4. Quy ho¹ch ph¸t triÓn tæng thÓ kinh tÕ - x· héi ®Õn n¨m 2000 b»ng nguån vèn
ODA - Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t, Hµ Néi th¸ng 11/1996.
5. NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ ban hµnh quy chÕ qu¶n lý vµ sö dông nguån hç trî
chÝnh thøc ODA, Hµ Néi th¸ng 8/1997.
6. Th«ng tin kinh tÕ - x· héi - Hµ Néi, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t sè 4/1998, sè 1 +
2/2000.
7. TiÕp nhËn vµ qu¶n lý sö dông viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA ë ViÖt Nam
- B¸o c¸o cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t, 1998.
25

26. Môc lôc
Trang
Lêi nãi ®Çu 1
Ch¬ng I: Tæng quan vÒ nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) 2
I. Kh¸i niÖm chung vÒ ODA 2
1. Kh¸i niÖm 2
2. Ph©n lo¹i ODA 3
3. C¸c nguån cung cÊp ODA chñ yÕu 4
4. Quy tr×nh thùc hiÖn dù ¸n ODA 5
II. §Æc ®iÓm vµ vai trß cña ODA 9
1. §Æc ®iÓm cña ODA 9
2. Vai trß cña ODA 11
III. T×nh h×nh cung cÊp vµ tiÕp nhËn ODA trªn thÕ giíi 13
1. T×nh h×nh chung 13
2. Nhµ tµi trî lín nhÊt 14
3. Khu vùc tiÕp nhËn nhiÒu nhÊt 15
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng thu hót vµ sö dông nguån vèn ODA t¹i ViÖt Nam 16
I. T×nh h×nh thu hót ODA 16
1. Giai ®o¹n tríc th¸ng 10/1993 16
2. Giai ®o¹n ph¸t triÓn hîp t¸c míi tõ th¸ng 10/1993 16
II. T×nh h×nh gi¶i ng©n ODA 17
III. Nh÷ng khã kh¨n vµ thuËn lîi trong c«ng t¸c huy ®éng vµ tiÕp nhËn
ODA ë ViÖt Nam
1. Trong c«ng t¸c huy ®éng 18
2. Trong c«ng t¸c tiÕp nhËn 19
IV. Nh÷ng tån t¹i trong qu¸ tr×nh sö dông vèn ODA 19
Ch¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p t¨ng cêng thu hót vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö
dông vèn ODA ë ViÖt Nam
21
1. VÒ thu hót vèn 21
2. VÒ sö dông vèn 22
KÕt luËn 24
Tµi liÖu tham kh¶o 25
26

27. 27