ถอดคำประพันธ์กาพย์เห่เรือ บทเห่ชมเรือ

1. ถอดคำประพันธ์
กำพย์เห่เรือ
พระนิพนธ์เจ้ำฟ้ ำธรรมธิเบศร
( เห่ชมเรือ )
เสนอ อำจำรย์ ดร.บัวลักษณ์ นำคทรงแก้ว
วิชำภำษำไทย

2. สมำชิกกลุ่ม
นำงสำว ณัฐกำนต์ อรรณพ ณ อยุธยำ เลขที่ ๓ ม.๖/๑
นำงสำว นริศรำ ขวัญยืน เลขที่ ๔ ม.๖/๑
นำงสำว มำนิตำ ศรียำภัย เลขที่ ๖ ม.๖/๑
นำงสำว วโรดม เตชศรีสุธี เลขที่ ๗ ม.๖/๑
นำงสำว กีรตำ มณีรัตนำพร เลขที่ ๘ ม.๖/๑

3. ปางเสด็จประเวศด้ำว ชลาไลย
ทรงรัตนพิมานไชย กิ่งแก้ว
พรั่งพร้อมพวกพลไกร แหนแห่
เรือกระบวนต้นแพร้ว เพลิศพริ้งพายทอง
ด้ำว แปลว่า แดน , กิ่ง แปลว่า เรือพระที่นั่งกิ่ง สาหรับเป็นลาทรงของพระมหากษัตริย์
ประเวศ แปลว่า เข้าสู่ , ชลำลัย แปลว่า แม่น้า
กษัตริย์ทรงเสด็จลง ณ เรือกิ่ง ซึ่งเป็นเรือทรง เพื่อเสด็จในกระบวน
พยุหยาตราทางชลมารค รายล้อมไปด้วยกาลังพลมากมาย
ขบวนนาโดยเรือต้นที่งดงามจากแสงระยิบระยับของพายทอง

4. พระเสด็จโดยแดนชล ทรงเรือต้นงามเฉิดฉาย
กิ่งแก้วแพร้วพรรณราย พายอ่อนหยับจับงามงอน
เรือต้น แปลว่า เรือของพระเจ้าแผ่นดิน , อ่อนหยับ แปลว่า ขึ้นลงอย่างเนิบๆ
พระมหากษัตริย์ได้เสด็จประทับบนเรือต้นอันงดงาม
เพื่อเสด็จทางชลมารค เรือกิ่งเองก็แพรวพราวระยิบระยับ
ขยับเคลื่อนไปด้วยฝีพายที่พร้อมเพรียงงดงามน่ามอง

5. นาวาแน่นเป็นขนัด ล้วนรูปสัตว์แสนยำกร
เรือริ้วทิวธงสลอน สาครลั่นครั่นครื้นฟอง
แสนยำกร แปลว่า หมู่,ทหาร,กองทัพ
ขบวนเรือแน่นเป็นแถวเป็นแนว ประกอบด้วยเรือที่หัวเรือเป็นรูป
สัตว์หลาย ๆ ชนิด มองเห็นธงเด่นมาแต่ไกล การเดินทางด้วย
ขบวนเรือทาให้เกิดเป็นคลื่นน้าเป็นฟอง

6. เรือครุฑยุดนาคหิ้ว ลิ่วลอยมาพาผันผยอง
พลพำยกรำยพายทอง ร้องโห่เห่โอ้เห่มา
พลพำย แปลว่า คนพายเรือ , กรำย แปลว่า แกว่ง, เฉียด, เลียบ
เรือครุฑ ซึ่งบนเรือนั้นมีพลทหารกาลังพายเรืออย่างเป็นจังหวะ
พร้อมกับเปล่งเสียงโห่ร้อง

7. สรมุขมุขสี่ด้าน เพียงพิมานผ่านเมฆา
ม่านกรองทองรจนา หลังคาแดงแย่งมังกร
แย่งมังกร แปลว่า ลายมังกร
เรือสรมุข ลอยมาเปรียบความสวยงามเหมือนวิมานบนสวรรค์ที่กาลัง
เคลื่อนที่ผ่านหมู่เมฆ
เรือสรมุข ตกแต่งไปด้วยม่านสีทอง หลังคาสีแดงมีลวดลายมังกรประดับ
อยู่

8. สมรรถชัยไกรกาบแก้ว แสงแวววับจับสำคร
เรียบเรียงเคียงคู่จร ดั่งร่อนฟ้ ามาแดนดิน
สำคร แปลว่า น้า
เรือสมรรถชัย ซึ่งกาลังแล่นมาเทียบเคียงกับเรือสรมุขนั้นประกอบไป
ด้วยกาบแก้ว ขนาดใหญ่มีการเกิดแสงแวววับสะท้อนกับแม่น้ามี
ความงดงามมากเหมือนดั่งว่า กาลังร่อนลงจากสวรรค์ฟากฟ้ าลงสู่
พื้นดิน

9. สุวรรณหงส์ทรงพู่ห้อย งามชดช้อยลอยหลังสินธุ์
เพียงหงส์ทรงพรมมินทร์ ลินลำศเลื่อนเตือนตาชม
ลินลำศ คือ ลีลาศ แปลว่า ไป หรือเยื้องกรายด้วยท่าทีงดงาม
เรือสุวรรรณหงส์ มีพู่ห้อยอย่างสวยงามล่องลอยอยู่บน
สายน้าเปรียบดั่งหงส์ที่เป็นพาหนะของพระพรหมเยื้องกราย
มาให้ชม

10. เรือชัยไวว่องวิ่ง รวดเร็วจริงยิ่งอย่างลม
เสียงเส้ำเร้าระดม ห่มท้ำยเยิ่นเดินคู่กัน
เส้ำ แปลว่า ไม้กระทุ้งจังหวะ , ห่มท้ำยเยิ่น ห่ม มาจาก ขย่ม เยิ่น คือ เนิบ ในที่นี้หมายถึง
ท้ายเรือไหวขึ้นลงเป็นจังหวะจากการออกแรงพายอย่างพร้อมเพรียงของฝีพาย
เรือชัย นั้นแล่นด้วยความรวดเร็วเหมือนดั่งลม มีเสียง
ไม้กระทุ้งจังหวะที่คอยให้จังหวะท้ายเรือให้แล่นไปเคียง
คู่กันไปกับเรือพระที่นั่งลาอื่นๆ

11. คชสีห์ทีผำดเผ่น ดูดังเป็นเห็นขบขัน
ราชสีห์ที่ยืนยัน คั่นสองคู่ดูยิ่งยง
ทีผำดเผ่น แปลว่า ท่าทางเหมือนกระโจน
เรือคชสีห์ ที่กาลังแล่นไปนั้นดูแล้วชวนขบขันส่วน
เรือราชสีห์ที่แล่นมาเคียงกันนั้นดูมั่นคงแข็งแรง

12. เรือม้าหน้ามุ่งน้า แล่นเฉื่อยฉ่าลาระหง
เพียงม้าอาชาทรง องค์พระพายผายผันผยอง
ระหง แปลว่า สง่างาม
เรือม้านั้นกาลังมุ่งหน้าไปข้างหน้าซึ่งเรือม้าทีลักษณะที่
สูงโปร่งเหมือนกับม้าทรงของพระพาย

13. เรือสิงห์วิ่งเผ่นโผน โจนตามคลื่นฝืนฝ่าฟอง
ดูยิ่งสิงห์ลำพอง เป็นแถวท่องล่องตามกัน
ลำพอง แปลว่า ฮึกห้าว
เรือสิงห์ดูเหมือนกับว่ากาลังจะกระโจนลงสู่แม่น้าและมี
ความฮึกเหิมนั้นก็แล่นเป็นแถวตามๆกันมา

14. นาคาหน้าดังเป็น ดูเขม้นเห็นขบขัน
มังกรถอนพายพัน ทันแข่งหน้าวาสุกรี
ขบขัน แปลว่า น่าดู ,น่าหัวเราะ
เรือนาค นั้นเหมือนมีชีวิตมองแล้วน่าขบขัน
กาลังจะถูกเรือมังกรแล่นตามมาทัน

15. เลียงผาง่ำเท้ำโผน เพียงโจนไปในวารี
นาวาหน้าอินทรี มีปีกเหมือนเลื่อนลอยโพยม
ง่ำเท้ำโผน แปลว่า ยกเท้าเตรียมกระโจน , โพยม แปลว่า ท้องฟ้ า
เรือเลียงผา นั้นทาท่าเหมือนกับกาลังจะกระโจนลงแม่น้า
ส่วน เรืออินทรี ก็มีปีกที่เหมือนกับกาลังจะลอยไปบน
ท้องฟ้ า

16. ดนตรีมี่อึงอล ก้องกำหลพลแห่โหม
โห่ฮึกครึกครื้นโครม โสมนัสชื่นรื่นเริงพล
มี่ แปลว่า เสียงดัง , อึงอล แปลว่า ดังลั่น , โสมนัส แปลว่า ยินดี,ความสุข,เบิกบาน
เสียงดนตรีนั้นดังลั่นมีเสียงก้องมาจากแตรงอน เสียง
พลทหารโห่ร้องอย่างครึกครื้นทาให้เกิดความความรื่น
เริงในหมู่พลทหาร

17. กรีธำหมู่นำเวศ จากนคเรศโดยสาชล
เหิมหื่นชื่นกระมล ยลมัจฉาสารพันมี
กรีธำ แปลว่า เคลื่อน , นำเวศ แปลว่า เรือ , นคเรศ แปลว่า เมือง ,
เหิมหื่น แปลว่า ยินดีอย่างแรงกล้า
เรือที่เคลื่อนขบวนออกมานั้น ดูเข้มแข็งเป็นภาพที่ทาให้
ชื่นอกชื่นใจมองดูเหมือนฝูงปลาที่มีมากมายในสายน้า