Basispresentatie voor Roadshows Bibnet 2010 over project collectiecyclus. Wordt à la carte aangevuld met globale collectiecijfers lokaal/regionaal en indicatie van rendement.

1. Collectiemanagement Dienstencyclus fysieke collectievorming in opbouw

2. PROGRAMMA Inleiding, situering & doelstelling Collectiecijfers Vlaanderen & lokaal/regionaal beheer van fysieke collectie sectorale diensten in wording Van boek naar e-book Digitaal Aanbod & Fundels

3. INLEIDING, SITUERING & DOELSTELLING

4. 1.310.000 2001 1.910.000 2008 Gedaan met de fysieke collectie? Vlaamse bibliotheken blijven meer en meer fysieke collectie aankopen

5. collectiemanagement Lokale en sectorale aanpak fysiek collectiebeheer is nodig DO AANSCHAFFENselecteren & bestellen verwerken & leveren PLANmaken profiel per collectiesoort ACT Vaststellen & herijken beleid CHECK meten & evalueren

6. Even terug ZOMER 2004 |Stuurgroep collectiemanagement VCOB-SBB’s-COB’s COLLECTIEKETTING

7. zomer 2004

8. Leidt tot sectorale richtlijnen‘wieden’ Netwerkmagazijn in 2007 als instrument bij wieden Samenwerking Vlaanderen Provincies Gemeenten Eerste sectoraal collectieproject gefocust op één fase binnen collectiemanagement

9. Ondertussen Initiatieven om efficiënter aan collectiebeheer (plannen, laten selecteren, bestellen kastklaar maken) te doen komen lokaal en provinciaal vanuit de sector. Er is (meer) draagvlak voor verandering, ook bij productleveranciers allerhande (collectieplanning, bestellen, selecteren, kastklaar maken)

10. Leidt beweging van onderuit effectief tot sectorale verandering?

11. Zoveel bibliothecarissen, zoveel meningen over collectie

13. 2009 |20% OB’s neemt deel aan projecten efficiënte collectievorming & planning + doelgericht lokaal & regionaal + draagvlak voor verandering, ook bij collectieleveranciers Maar versnipperd en niet toegankelijk voor hele sector Overkoepelende rol voor Bibnet

14. Moeten we in Vlaanderen een eigen NBD-Biblion organiseren?

15. Ambitie vanuit bestaande praktijkvoorbeelden werkprocessen voor lokale collectievorming helpen organiseren en faciliteren door een kader te bieden waarbinnen collectiediensten uitgebouwd worden die modulair of als gehele cyclus inzetbaar zijn voor de openbare bibliotheken

16. collectie centraal

17. collectioneur centraal

18. 3 collectioneurs Goede Praktijkcases van 3 pioniers 1. Collectieprofielen als resultaat van collectieplanning 2. ( Laten) selecteren en bestellen 3. Kastklaar laten leveren Bibnet rijgt projecten aan elkaar en rolt uit op Vlaams niveau

19. van ketting… collectieplanning selecteren & bestellen kastklaar leveren

20. Collectie planning Collectie Planning collectieprofielen kastklaar geleverd kwaliteit tot cyclus (laten) Selecteren (laten) Selecteren Leveren Leveren bestelling titels dispatching Bestellen Bestellen Kastklaar maken Kastklaar maken monopolie! Lokale collectieplanning als voorwaarde om aan te (laten) schaffen in vertrouwen. Open Vlacc als draaischijf van collectiedata.

21. Vlaamse collectie afvoer Netwerk collectie Lokale basiscollectie (via collectiecyclus) Vlaamse netwerkcollectie (o.m. via netwerkmagazijn)

23. GLOBALE COLLECTIECIJFERS VLAANDEREN/REGIONAAL (BIOS2 | 2008)

24. Trend 2000 2008 Collecties worden groter, maar renderen minder Collectiepiek 2004 & 2005 (25 miljoen)  rendement laagst (gemiddeld ruim 2 uitleningen per exemplaar) op jaarbasis 2000 lager aanwezigheidspercentage, bezit & uitleen  hoger rendement (uf) 2008 hoger aanwezigheidspercentage, bezit & uitleen  lager rendement (uf)

25. aanschaf & wieden

26. Meetpuntenvoor rendement Verschillende kwantitatieve methodes om collectie te meten Doucet-Larbre Gütersloh Z-score Münster McClellan C-Opt Eigen methode? Om snel een indicatie te hebben over het globaal rendement van de collectie kan een bibliotheek die minder vertrouwd is met ‘meten’, kijken naar twee eenvoudige meetpunten.

27. Meetpunt 1 AanwezigheidspercentageHoeveel collectie treft de gebruiker aan op het moment van bezoek? 1-[Uitleningen/(omvang*12 )] 100 items omvang* 12 maanden = 1200 potentieel 300 uitleningen/1200 potentieel = 0,25 afwezigheid 1-0,25 = 0,75 of 75% aanwezigheid

28. aanwezigheidspercentage 76% tevredenheid collectieaanbod 74% tevredenheid collectieaanbod Een kleiner aanbod op de plank, hoeft niet te leiden tot minder tevredenheid over het aanbod. 75% aanwezig aanbod is een richtlijn

30. Meetpunt 2 Uitleenfrequentie Elk exemplaar werd op jaarbasis gemiddeld x keer ontleend Gemiddelde in Vlaanderen 2,26 Laagste in Vlaanderen 0,08 / 0,10 Hoogste in Vlaanderen 4,90 tussen 0,08 en 0,10 1 bibliotheken tussen 0,10 en 1,00 10 bibliotheken tussen 1,00 en 2,00 125 bibliotheken tussen 2,00 en 2,26 54 bibliotheken tussen 2,26 en 3,00 83 bibliotheken tussen 3,00 en 4,00 23 bibliotheken hoger dan 4,00 9 bibliotheken

31. Meetpunt 2 Uitleenfrequentie Elk exemplaar werd op jaarbasis gemiddeld x keer ontleend Gemiddelde totale collectie in Vlaanderen 2,26 Gedrukte Materialen (GM) 1,78 AVM 2,63 DVD 5,27 Muziek DVD 3,20 Video, LP, cassette 2,73 CD-rom 2,11 CD 1,84 Daisy 0,74

32. Meetpunt 2 Uitleenfrequentie Elk exemplaar werd op jaarbasis gemiddeld x keer ontleend Gemiddelde totale collectie in Vlaanderen 2,26 GM 1,78 Volwassenen Jeugd Fictie 2,20 2,71 Non fictie 1,51 1,91 Strips 2,95 5,64 Bladmuziek 1,50 Tijdschriften 1,35

33. Uw collectie?

34. regio x

35. Als je meer wil weten, meer wil meten, Als je wil plannen en verbeteren …

36. COLLECTIEDIENSTEN IN WORDING

37. Acties Bibnet 2010 [korte termijn] als grondvest voor opbouw diensten [lange termijn] 1. Voorbereiding sectorale tool voor collectieplanning 2. Aankoopcentrale veelgevraagde collectie | snel & kastklaar 3. Voorbereiding andere collectiediensten

38. bottom up Bibnet Overleg en reflectie met OB’sDenktank Coördineert Bibnet/SBB’s Bovenlokale Regiegroep Betrokken bij ontwikkeling van collectiediensten BIBLIOTHEKEN

39. 1. Voorbereiding DIENST Collectieplanning

40. Collectieplanning Integraal collectiebeheer - ICB 1 op 6 bibliotheken in Vlaanderen past toe in 2010 Adviestool voor collectieplanning op basis van eigen beleidskeuzes, benchmarking & marktonderzoek. Model Product-Marktcombintatie (PMC) Resultaat Kwantitatieve collectieprofielen [aantallen & budget per collectieonderdeel]

44. Geef aan welk medium je daarvoor raadpleegt(boek, tijdschrift, internet, DVD, cd-rom,…)

45. Marktonderzoek Vraagblok 1 | Wat?

46. Marktonderzoek Vraagblok 2 | Hoe? Bibliotheekleden raadplegen voor onderwerpen over vrije tijd 94% het boek tegenover 75% het internet Niet leden raadplegen voor onderwerpen over vrije tijd 84% het internet tegenover 71% het boek

47. Marktonderzoek Globaal resultaat in functie van collectieplanning: Overzicht per collectieonderdeel met Marktomvang (waar hebben inwoners behoefte aan) & Marktaandeel (hoe beantwoordt bib die vraag nu reeds) BlauwTotaal aantal inwoners Rood | OMVANG informatiebehoefte voor genre/onderwerp Groen | AANDEEL Hoeveel bib Informatiebehoefte beantwoordt

48. Opbouw ICB-model

50. Voordelen ICB-planning maakt buikgevoel concreet extra info als ondersteuning bij beslissing Instrument om met team of collectieverantwoordelijke aan de slag te gaan cijfermateriaal (tabellen & grafieken) communicatie naar beleidsverantwoordelijken

51. Even stil staan…

52. “Aanschaffen in vertrouwen” ? Wil ik met een gedegen collectieplanning de selectie van mijn basiscollectie (deels) toevertrouwen aan mijn leverancier?

53. “Aanschaffen in vertrouwen” ? Wat blijft er dan te doen in mijn bibliotheek? Het is toch net ònze job om zelf te selecteren?

54. Marktonderzoek McDonaldisering? Leidt een vraaggestuurde bibliotheek niet tot een verschraald aanbod? Krijgen we geen eenheidsworsten als we enkel de markt volgen?

56. 2. opstart DIENST Snelcollectie ‘Sprinters’? Populaire/veel gevraagde werken fictie/non fictie volwassenen Zo snel mogelijk kastklaar op de rekken na publicatie Mét bijzondere uitleenvoorwaarden (slechts één week, tegen betaling, …)

57. Initiatief om uit te besteden komt vanuit sector Initiatief van Turnhout Pilootproject met 5 Vlaamse bibliotheken Gelanceerd in 2009 Ondersteuning van provincies Antwerpen en Limburg Eind 2009  50 bibliotheken via leverancier Medio Europe Bestaand concept Leverancier stelt op jaarbasis beperkt aanbod samen dat verwacht wordt ‘populair’ te zijn of worden. Bibliotheek selecteert minimum % van de titels uit dat aanbod. Boeken kastklaar geleverd amper week na publicatie

58. Naar sectorale aanpak Bibnet wil bestaande succesvolle uitbestede collectiedienst optimaliseren en vlot beschikbaar maken voor alle Vlaamse bibliotheken. Stapsgewijs naar centrale ondersteuning voor lokale collectievorming met maximale sectorale kwaliteitsbewaking en aandacht voor diversiteit aan behoeften bij bibliotheken Aanschaf lokale basiscollectie via geautomatiseerde collectiecyclus. De beoogde collectiedienst gaat van (laten) selecteren tot kastklaar leveren

59. Wàt is veelgevraagd*?cijfers 2009 voor 120 bibliotheken in provincies & VGC Top 20 auteurs fictie *Met veelgevraagd wordt hier bedoeld: meest ontleend.

60. voor 120 bibliotheken in provincies en VGC Pieter Aspe absolute top met 13 titels

61. top 20 per provincie

62. Accenten per provincie

63. Meest gevraagd non fictie voor 63 bibliotheken in provincies Antwerpen, Oost-Vlaanderen & Vl. Brabant3 meest ontleende titels

64. Top 20 per provincie voor 63 bibliotheken

65. Top 50 non fictie voor 63 bibliotheken in 3 provincies Grote variatie aan titels

66. Eten en drinken Rijbewijs Lifestyle (mode & afslanken) Landen & Reizen Sexualiteit Wonen BV’sEsoterie Guinness book of records Autobiografie Informatica

67. Rendement van veelgevraagde collecties? Hoge uitleencijfers betekenen niet noodzakelijk het succes van de collectie. Globale indicatie op basis van aanwezigheidspercentage en uitleenfrequentie

68. Aanwezigheidspercentageveelgevraagd Aangezien het om veelgebruikte collectie gaat, is het logisch dat deze in mindere mate op de plank staat, of aanwezig is. Het aanwezigheidspercentage voor veelgevraagde collecties in Vlaanderen ligt binnen de bevraagde groep 120 bibliotheken steevast onder 50% indien de reguliere uitleentermijn van toepassing is. Onderstaande grafiek toont met de kortste staven een reëel aanwezigheidspercentage van minder dan 30% bij de meest ontleende titels fictie in een grootstedelijke bibliotheek met reguliere uitleentermijn (1 x per maand). De langste staven geven aan wat potentieel het aanwezigheidspercentage – of permanent keuzeaanbod - zou zijn indien deze collectie op wekelijkse basis zou ontleend worden.

69. Pieter Asperegulier 120 bibs Lange staven = potentieel aanwezigheidspercentage wekelijkse uitleentermijn Korte staven = reëel aanwezigheidspercentage maandelijkse (reguliere) uitleentermijn

70. 5 meest ontleende fictiecentrumbib 5 toptitels met 5 exemplaren per titel in centrumbibliotheek aan reguliere uitleentermijn van een maand. Aangezien deze collectie quasi permanent ontleend is, treft de bezoeker op jaarbasis gemiddeld minder dan 10% van deze toptitels aan op de plank. Potentieel aanwezigheidspercentage indien toptitels wekelijks ontleend zouden worden

71. Aanbod bij wekelijkse uitleentermijn Aanwezigheidspercentage van +80% in grootstedelijke bibliotheek van populaire collectie met wekelijkse uitleentermijn (sprinter). . Indien deze collectie maandelijks ontleend zou worden, biedt dat een beduidend lager aanwezigheidspotentieel

72. uitleenfrequentie Uitleenfrequentie of gebruikscoëfficiënt (BIOS) = uitleningen/bezit Of aantal keer per jaar dat een exemplaar ontleend wordt. indien elk exemplaar in reguliere collectie één maal per maand ontleend wordt, is de maximale uitleenfrequentie 12. Vlaams gemiddelde uitleenfrequentie is 2.18

73. Aantal exemplaren aangekocht Meest ontleende collectie Fictie Gemiddeld 3.45 exemplaren in bezit per bibliotheek (op 120 bibliotheken) Meest ontleende collectie Non Fictie Gemiddeld 1.41 exemplaren in bezit per bibliotheek (op 63 bibliotheken)

74. Bibnet als aankoopcentrale Leidt tot: Eerste Vlaamse standing order mét keuzemogelijkheid van titels voor openbare bibliotheken voor veel gevraagde volwassenencollectie fictie en deels non fictie optimale individuele selectiemogelijkheid bij voorafbestelling levering kastklaar één week na publicatie vanaf januari 2011

75. Offertevraagprijs én kwaliteit Beoordeling Preventiefbewijs leveren voor realiseren gelijkaardige dienst niet afhankelijk zijn van één bepaalde klant Prijs boekenprijs korting prijs voor verwerking prijs voor levering Voldoen aan kwaliteitseisen7 categorieën

76. Omschrijving van het voorwerp kwaliteitseisen Collectieprofiel Selecteren Bestellen Kastklaar maken Etiket Leveren Facturatie

78. 3.Voorbereiding andere collectiediensten Centraal selecteren van basiscollectie Optimaliseren/centraliseren Bestelproces Standaard voor kastklaar maken

79. Van boek naar e-book…

80. Boek blijft Dragersveranderen, maar hetboekblijft Digitaallezenzalgroeien Welkeverhoudingdigitaal/papier… 20 – 80 ? 30 – 70 ? “Het boek is als het wiel: een perfecte uitvinding die niet zal verdwijnen” Niet vasthouden aan de vorm maar concentreren op inhoud & beleving!

82. voldoende Nederlandstalige content beschikbaar

84. bibliotheek Vandaag Smaakmaker met beperkingen van content? Toekomst via Vlaams E-book Platform (VEP) Doel  Ontlenen van e-books met Nederlandstalig actueel aanbod  Gebruiker kan online voor beperkte duur downloaden op e-reader

85. Digitaal aanbod Johan.Mijs@bibnet.be teamleider publiekstoepassingen

86. 29.421 downloads van de DigiLeen-applicatie leiden tot uiteindelijk 8.442 leners: meer dan de helft van de potentiële leners krijgt de software niet geïnstalleerd?

87. De 50% meest actieve leners (4.221 leners) lenen samen 96,13% van de downloads. De overige leners maken amper gebruik van DigiLeen(maximum 4-8 downloads) en zijn dus probeerders die niet terugkomen. http://www.flickr.com/photos/ingridesign

88. De mate van integratie beïnvloedt het gebruik van DigiLeen sterk. Bibs die vroeg in het project een maximale koppeling in hun zoekomgeving hebben geïmplementeerd, scoren opmerkelijk hoger.

89. De mate van integratie beïnvloedt het gebruik van DigiLeen sterk. Bibs die vroeg in het project een maximale koppeling in hun zoekomgeving hebben geïmplementeerd, scoren opmerkelijk hoger.

91. Digitale collectie wordtvandaagnogvaak ‘ stiefmoederlijk’ behandeld

92. fysiekéndigitaal

94. Nieuwe release & leveringen half 2010To do bibliotheek Installatie binnen bibmuren op pc kiosk(s) Pakketten klaarmaken voor uitleen To do gebruiker thuis/school Vereist | recente pc met internetverbinding Stappen voor thuisgebruik Downloaden & installeren software via internet Reader inpluggen & Fundel op reader leggen Fundel downloaden

97. Collectiemanagement wim.verhulst@bibnet.be