SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 68
Descargar para leer sin conexión
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Στο ιστολόγιο των "Ψηφιακών Εργασιών/Δημιουργιών"
[psifiakesergasies.wordpress.com]
Νικήτας Παρίσης
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 1
Προλογίζοντας κείμενα μιας τετραετίας...
Στην Ελλάδα τείνει να επικρατήσει μια συγκεκριμένη συγγραφική
πρακτική. Εννοώ το εξής: οι περισσότεροι συγγραφείς, προκειμένου να
συντηρούν μια πιο ζωντανή παρουσία και προβολή, προβάλλουν συχνά
τη συγγραφική τους οντότητα, δημοσιεύοντας μικροκείμενα στον
ημερήσιο ή περιοδικό ή κα ηλεκτρονικό τύπο.
Όταν συγκεντρωθεί ένας εύλογος αριθμός τέτοιων μικροκειμένων,
αρχίζει να λειτουργεί μια δεύτερη έντονη επιθυμία: όλοι μας θέλουμε τα
διάσπαρτα κείμενά μας να τα δούμε συσσωματωμένα να δημοσιεύονται
σε ένα μικρό ενιαίο τομίδιο. Τα περισσότερα βιβλία στην Ελλάδα,
ιδιαίτερα όσα ανήκουν στο είδος της μελέτης και του δοκιμίου,
εκδίδονται με αυτή συνήθως την πρακτική.
Στο δικό μας blog, από το Σεπτέμβριο του 2011 μέχρι και σήμερα,
δημοσιεύσαμε διάφορα μικροκείμενα για ποικίλα θέματα, που όλα όμως,
είτε άμεσα είτε έμμεσα, σχετίζονται με τη σύγχρονη τεχνολογία...
Είναι, επομένως, φυσικό να θέλουμε και εμείς, ενδεχομένως και οι
αναγνώστες μας, να τα δούμε συγκεντρωμένα σε ένα ενιαίο κειμενικό
corpus. H διαφορά μας είναι ότι τα προσφέρουμε διαθέσιμα σε όλους
στην αρχική ψηφιακή τους μορφή και στο ίδιο πάντα blog.
Ν. Παρίσης, 1/10/2015
[Ευχαριστούμε τη Ν. Λεβέντη για τη συγκέντρωση των άρθρων]
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 2
Περιεχόμενα
Το Μάθημα της Λογοτεχνίας στην Α’ Λυκείου (Σεπτέμβριος 2011)............................................................................ 3
Η ποιητική γενιά του ’30 (Σεπτέμβριος 2011)............................................................................................................. 4
Η διδασκαλία της Λογοτεχνίας και η σύγχρονη τεχνολογία (Οκτώβριος 2011).......................................................... 5
Το Μάθημα της Λογοτεχνίας στην Α΄ Λυκείου: οργανωτικό σχήμα (Οκτώβριος 2011) .............................................. 6
Οπτικός σχεδιασμός: οι πλάγιες πτώσεις ως προσδιορισμοί ρημάτων (Οκτώβριος 2011)......................................... 7
Οπτικός σχεδιασμός: ορθογραφία λέξεων με καταληκτικό μέρος «ια» (Νοέμβριος 2011)........................................ 8
Σχέδιο αξιολόγησης: Ξενοφώντος Ελληνικά, Β, ΙΙ, 2 – 4 (Νοέμβριος 2011)................................................................. 9
Το διδακτικά άρρυθμο μάθημα (Νοέμβριος 2011) ...................................................................................................10
Διδασκαλία ορθογραφίας με τη βοήθεια ενός λεξικού στο διαδίκτυο (Δεκέμβριος 2011) .......................................10
Η παραγωγή λόγου στο Λύκειο (Ιανουάριος 2012) ...................................................................................................12
Αρχαία ελληνική γλώσσα: η δομική λειτουργία της γλώσσας (Φεβρουάριος 2012) .................................................13
Η διδασκαλία της Λογοτεχνίας στην Α΄ Λυκείου (Μάρτιος 2012)..............................................................................14
Πόλεμος για μιαν Ελένη; (Μάρτιος 2012)..................................................................................................................15
Η οπτική βίωση των κειμένων: μια καινοτόμος μέθοδος προσέγγισης (Απρίλιος 2012)...........................................16
Ο γλωσσικός μας πολιτισμός: το πλούσιο «ταμείο» της ελληνικής γλώσσας (Ιούνιος 2012) ....................................17
Απ’ τις φρυκτωρίες στα σύγχρονα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Ιούλιος 2012)........................................................19
Πώςκατανοώέναθέμα;Πώςοργανώνωτοπλάνοεργασίαςμου;Είμαστεδημιουργοίτηςγνώσης; (Αύγουστος 2012) ..........21
Η διδασκαλία ολόκληρου λογοτεχνικού έργου: απορίες και ερωτήματα (Οκτώβριος 2012) ....................................22
Η μέθοδος «Project» – διαπιστώσεις, απορίες, ερωτηματικά (Νοέμβριος 2012)......................................................23
Από το παλιό στο φρέσκο: το όνειρο της ανανέωσης στην ελληνική εκπαίδευση (Δεκέμβριος 2012) ......................24
Ο καβαφικός ύμνος για την ποίηση – μια μικρή ποιητική τριλογία (Ιανουάριος 2013) ............................................25
Οι πολλαπλές λειτουργίες των λέξεων (Φεβρουάριος 2013) ....................................................................................26
Τα γραμμικά και τα πολυτροπικά κείμενα (Ι) (Μάρτιος 2013) ..................................................................................27
Η ιστορική μέθοδος του Καβάφη (Απρίλιος 2013) ....................................................................................................29
Εκφραστικά μέσα και σχήματα λόγου: αποσαφήνιση των όρων (Μάιος 2013)........................................................32
«Εγώ Είμαι Ποιητής του Μέλλοντος» K. Π. Καβάφης (Ιούνιος 2013).........................................................................35
Οδυσσέας Ελύτης: Πρώτα Ποιήματα – Του Αιγαίου (Αύγουστος 2013).....................................................................37
Ένα λειτουργικό σύνολο λόγου, ήχων, εικόνων και μουσικής… (Σεπτέμβριος 2013) ................................................40
«[Παν] μέτρον άριστον» – απλές νύξεις για την έννοια του μέτρου στη ζωή μας (Σεπτέμβριος 2013).....................42
«Μέτρον Άριστον» – το νόημα του δίλεξου γνωμικού του Κλεόβουλου (Νοέμβριος 2013)......................................44
«Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες» (Δεκέμβριος 2013) ..............................47
Τα γραμμικά και πολυτροπικά κείμενα… (ΙΙ) (Μάρτιος 2014)...................................................................................50
Ψηφιακός πολιτισμός (Μάιος 2014) .........................................................................................................................52
Διαδικτυακή βιβλιογραφία: Πρωτοβάθμια επισήμανση προβλημάτων (Ιούλιος 2014) ...........................................55
Ανοίγουμε καινούρια φτερά: Μια δοκιμή ανανέωσης (Οκτώβριος 2014) ................................................................59
Η εξω-γλωσσική επικοινωνία: η τεχνολογία και τα νέα «αλφάβητα» (Ιανουάριος 2015).........................................61
Ο οπτικός μας πολιτισμός… άλλοτε και τώρα (Μάρτιος 2015)..................................................................................63
Το σύγχρονο θαύμα: Ο πληθωρισμός της γνώσης και της πληροφορίας (Μάιος 2015)............................................65
Ένας ακόμη Ύμνος για τον Άνθρωπο… (Ιούλιος 2015) ...............................................................................................67
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 3
Το Μάθημα της Λογοτεχνίας στην Α’ Λυκείου (Σεπτέμβριος 2011)
Εκτός από την εισαγωγή του νέου μαθήματος της «Ερευνητικής Εργασίας», αλλάζουν πολλά και στο
Μάθημα Λογοτεχνίας στην Α Λυκείου: οι στόχοι του μαθήματος, η διδακτική μεθοδολογία, οι
δραστηριότητες των μαθητών και γενικά ο συνολικός τρόπος οργάνωσης του μαθήματος. Το κείμενο
που ακλουθεί είναι μια μικρή συμβολή στις αναζητήσεις των διδασκόντων…
Logotexnia_A_LYK
ΝΠ, 14/09/2011
http://psifiakesergasies.wordpress.com/2011/09/15/191/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 4
Η ποιητική γενιά του ’30 (Σεπτέμβριος 2011)
Το υπόδειγμα που ακολουθεί, δεν αποτελεί μια πλήρη, αναλυτική και διεξοδική ανάπτυξη για το
θέμα. Κάτι τέτοιο δε θα είχε νόημα και δε θα προσέφερε ουσιαστική καθοδήγηση και βοήθεια.
Το συγκεκριμένο υπόδειγμα αποτελεί πιο πολύ σχέδιο για ανάπτυξη και αποβλέπει, κυρίως, σε τρεις
βασικούς στόχους:
Πρώτον: να δείξει το πώς θα πρέπει να σκέφτεται ένας
μαθητής και ποιους τρόπους χρειάζεται να
ακολουθήσει για να προσεγγίσει ένα θέμα·
Δεύτερον: να δώσει ένα συγκεκριμένο σχήμα, μια μέθοδο
και μια τεχνική για τον τρόπο οργάνωσης του
υλικού που έχουμε συγκεντρώσει για ένα θέμα·
Τρίτον: να υποδείξει, τέλος, και μια μορφή γλωσσικής
διατύπωσης που ακολουθούμε σε τέτοιου
είδους ερευνητικές εργασίες.
Η ποιητική γενιά του ’30
ΝΠ, Σεπτέμβριος 2011
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2011/09/25/η-ποιητική-γενιά-του-’30/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 5
Η διδασκαλία της Λογοτεχνίας και η σύγχρονη τεχνολογία (Οκτώβριος 2011)
Πριν από τριάντα τόσα χρόνια, όσοι διδάσκαμε λογοτεχνία – ομολογώ με πολλή περίσκεψη και
πληθωρικό δισταγμό – νιώθαμε σχεδόν μετέωροι. Θέλω να πω ότι ως διδάσκοντες δεν είχαμε πού να
ακουμπήσουμε και πού να στηριχτούμε. Νιώθαμε βιβλιογραφικά σχεδόν άοπλοι, εσωτερικά γυμνοί
και ανοχύρωτοι. Τα μόνα αξιόπιστα βοηθήματα που μας έδιναν μια διδακτική ανάσα και άνεση, ήταν
τα βιβλία του Γ. Θέμελη και του Κ. Κουλουφάκου.
Όμως, το σήμερα απ’ το τότε απέχει έτη φωτός – νομίζω ότι δεν υπερβάλλω. Σήμερα, ο δάσκαλος της
λογοτεχνίας έχει το αντίθετο, ακριβώς, πρόβλημα: του προσφέρονται τόσα πολλά, τόσο άφθονο και
πληθωρικό υποστηρικτικό και βιβλιογραφικό υλικό, ώστε έχει πλέον πρόβλημα επιλογής. Η δική μου
γενιά, στα πρώτα της διδακτικά βήματα, έζησε το βασανισμό και την τυραννία της ανέχειας. Η
σημερινή γενιά των φιλολόγων ζει τον κορεσμό της αφθονίας και την αμηχανία της επιλογής. Είναι,
ασφαλώς, προτιμότερο να ζω την αμηχανία της επιλογής παρά την τυραννία της έλλειψης…
Η συνέχεια στο παρακάτω κείμενο…
Logotexnia_Texnologia
ΝΠ, 01/10/2011
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2011/10/01/η-διδασκαλία-της-λογοτεχνίας-και-η-σύγ/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 6
Το Μάθημα της Λογοτεχνίας στην Α΄ Λυκείου: οργανωτικό σχήμα (Οκτώβριος 2011)
Η διδασκαλία δεν είναι ιδιωτική υπόθεση. Είναι δημόσια πράξη. Γίνεται μπροστά σε ακροατήριο,
μαθητικό βέβαια, αλλά πάντως ακροατήριο. Αυτό, μάλιστα, το ακροατήριο δεν είναι βουβό και
άφωνο. Είναι ενεργό και δραστήριο. Αναπτύσσει μια ζωντανή συμμετοχικότητα στη μαθησιακή
διαδικασία.
Η διδασκαλία είναι, βέβαια δημόσια πράξη, αλλά σχεδιάζεται και οργανώνεται από τον διδάσκοντα
σε χρόνο ιδιωτικής μοναξιάς. Τι χρειάζεται αυτός ο προ–σχεδιασμός της διδασκαλίας, για να μην
μεταπέσει στο επίπεδο ενός φλύαρου διδακτικού χυλού;
Τα όσα ακολουθούν αυτό, ακριβώς, δείχνουν: μέσα από ποιο οργανωτικό σχήμα, στο μάθημα
της Λογοτεχνίας, (Α΄ Λυκείου) καταλήγουμε σταδιακά στη δημιουργία μιας συνθετικής εργασίας.
Logotexnia_A_Lyk_Organosi
ΝΠ, 7/10/2011
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2011/10/01/η-διδασκαλία-της-λογοτεχνίας-και-η-σύγ/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 7
Οπτικός σχεδιασμός: οι πλάγιες πτώσεις ως προσδιορισμοί ρημάτων (Οκτώβριος 2011)
Στα όσα ακολουθούν, παραθέτουμε ένα ενδεικτικό σχέδιο οπτικοποιημένου μαθήματος για τη
διδασκαλία ενός κεφαλαίου συντακτικού της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, που θα μπορούσε να
αξιοποιηθεί και στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο.
Για το μάθημα θα χρειαστεί ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής, ένας projector, διαδραστικός πίνακας
(προαιρετικά) και οι διαφάνειες για τη σταδιακή παρουσίαση.
Plagies_Ptwseis
ΝΠ, 23/20/2011
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2011/10/23/οι-πλάγιες-πτώσεις-ως-προσδιορισμοί-ρ/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 8
Οπτικός σχεδιασμός: ορθογραφία λέξεων με καταληκτικό μέρος «ια» (Νοέμβριος 2011)
Τα Ελληνικά είναι δύσκολη γλώσσα. Το ομολογούν όλοι. Μία από τις πολλές δυσκολίες είναι το να
μάθει κανείς την ορθογραφία των λέξεων. Άπειροι κανόνες προσπαθούν να ρυθμίσουν τα διάφορα
ορθογραφικά προβλήματα της ελληνικής γλώσσας. Δυστυχώς, δεν είναι εύκολο να τους μάθει
κανείς…
Orthografia_Lexeis_se_ia
Ν.Π., 1/11/2011
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2011/11/02/οπτικός-σχεδιασμός-ορθογραφία-λέξεω/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 9
Σχέδιο αξιολόγησης: Ξενοφώντος Ελληνικά, Β, ΙΙ, 2 – 4 (Νοέμβριος 2011)
Από τη φετινή χρονιά, στην Α΄ τάξη του Λυκείου, δοκιμάζονται νέοι τρόποι στη διδασκαλία της
αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Συγκεκριμένα, χωρίς αλλαγές στη διδακτέα ύλη, έχουν αλλάξει πολλά
άλλα πράγματα: στοχοθεσία, διδακτική μεθοδολογία, δυναμική αξιοποίηση των ΤΠΕ, καθώς και οι
τρόποι αξιολόγησης (δε ζητείται, λ.χ., μετάφραση!).
Το κριτήριο που ακολουθεί θέλει, ακριβώς, να δώσει ένα πρώτο ενδεικτικό σχέδιο αξιολόγησης του
μαθήματος.
Arxaia_Ellinika_Xenofon
ΝΠ, 12/11/2011
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2011/11/18/σχέδιο-αξιολόγησης-ξενοφώντος-ελλην/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 10
Το διδακτικά άρρυθμο μάθημα (Νοέμβριος 2011)
Δεν είναι σπάνιο ένα μάθημα, για ποικίλους λόγους, να καταστεί άρρυθμο και να παρουσιάσει
συμπτώματα διδακτικής αστάθειας και ακαταστασίας.
Αν όλα αυτά οφείλονται στο διδάσκοντα, θα πρέπει να τα καταπολεμήσει· να αναζητήσει δηλαδή
τρόπους για να περάσει από τη διδακτική αρρυθμία στη διδακτική οργανωτικότητα. Αυτό, κυρίως,
προσπαθεί να δείξει η παρουσίαση που ακολουθεί.
Εξάλλου, σήμερα, η σύγχρονη τεχνολογία και, ειδικά, η αξιοποίηση του υπολογιστή στη διδακτική
πράξη, μεταξύ των άλλων πολλών που προσφέρουν, είναι και η δυνατότητα να οργανώνει κανείς το
μάθημά του με ιδανικό τρόπο…
Arrythmo_Mathima
ΝΠ, 30/11/2011
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2011/12/02/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 11
Διδασκαλία ορθογραφίας με τη βοήθεια ενός λεξικού στο διαδίκτυο (Δεκέμβριος 2011)
Στα όσα ακολουθούν δίνονται ορισμένες ενδεικτικές περιπτώσεις γλωσσικής διδασκαλίας
(συγκεκριμένα: διδασκαλία ορθογραφίας) αξιοποιώντας τις Τεχνολογίες Επικοινωνίας και
Πληροφοριών (ΤΠΕ).
Σε ένα τέτοιο μάθημα θα μας χρειαστούν ως μέσα διδασκαλίας:
α) ο ηλεκτρονικός υπολογιστής,
β) ένας projector,
γ) το αντίστροφο Λεξικό της Νέας Ελληνικής της Α. Αναστασιάδη – Συμεωνίδη [στο δικτυακό τόπο
του ΚΕΓ (= Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας)],
δ) χωρίς να είναι απόλυτα αναγκαίος, ένας διαδραστικός πίνακας θα έδινε μια πολύ ζωντανή
διάσταση στο γλωσσικό μάθημα.
Didaskalia_Orthografias
Ν.Π., 20/12/2012
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2011/12/22/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 12
Η παραγωγή λόγου στο Λύκειο (Ιανουάριος 2012)
Τα διάφορα θέματα των ερευνητικών εργασιών εντάσσονται, όπως είναι γνωστό, σε
συγκεκριμένους θεματικούς κύκλους. Αυτονόητο ότι οι κύκλοι αυτοί δε χωρίζονται μεταξύ τους με
τρόπο στεγανό. Τέμνονται και αλληλοσχετίζονται. Παράλληλα, παρουσιάζουν ιδιαίτερα μεγάλο
εύρος, για να μπορούν να περιέχουν ποικίλα θέματα. Το παρακάτω θέμα που έχουμε επιλέξει,
πρωτογενώς εντάσσεται στην Παραγωγή λόγου. Διευρυνόμενο, όμως, αποκτά χαρακτήρα
ερευνητικής εργασίας. Και στις δύο περιπτώσεις, ο στόχος μας παραμένει ίδιος: να δείξουμε δηλαδή
γενικά τη μεθοδολογία προσέγγισης.
Ας υποθέσουμε ότι σε μια λυκειακή τάξη τίθεται ως θέμα για ανάπτυξη το εξής:
Η καθημερινή εργασία τι είναι για σας;
 Μια μορφή λύτρωσης, ένας δηλαδή τρόπος να «ξεχνά» κανείς τα πιεστικά προβλήματά του της
καθημερινότητας;
 Ένα μέσο για να αναδείξει κανείς την προσωπικότητά του και να καταστεί παραγωγικός για το
κοινωνικό σύνολο;
 Μια μορφή καθημερινής δουλείας, σκλαβιάς δηλαδή, στην οποία όλοι μας από ανάγκη
υποτασσόμεθα;
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τι απόψεις μπορούν να αναπτυχθούν;
Paragogi_Logou
ΝΠ, 05/01/2012
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/01/25/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 13
Αρχαία ελληνική γλώσσα: η δομική λειτουργία της γλώσσας (Φεβρουάριος 2012)
Το νέο πρόγραμμα σπουδών για το μάθημα της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείαςτης Α΄
Λυκείου, εισάγει μια νέα διδακτική αντίληψη σχετικά με τους τρόπους προσέγγισης των
αρχαιοελληνικών κειμένων.
Οι τρόποι αυτοί, συγκριτικά με τους μέχρι τώρα ισχύοντες, προκαλούν σημαντικές αλλαγές στην όλη
διδακτική πρακτική και μεθοδολογία, καθώς και στη βασική στοχοθεσία του μαθήματος.
Ανατρέπονται, επομένως, τα ισχύοντα και καθιερώνονται πρωτοφανέρωτες αλλαγές. Για μια πρώτη
ενημέρωση, σημειώνονται εδώ μερικές από τις πιο ουσιώδεις:
α) Ο πρωταρχικός στόχος, προς τον οποίο κατατείνει η όλη διδακτική διαδικασία, δεν είναι πλέον η
μετάφραση του αρχαίου κειμένου αλλά η πλήρης και πολλαπλή κατανόησή του·
β) το κείμενο κατανοείται πάντα ως προϊόν των κοινωνικών και ιστορικών συνθηκών μέσα στις οποίες
γεννήθηκε·
γ) η αρχαία ελληνική γλώσσα δεν διδάσκεται με τον παρωχημένο και σχολαστικό γραμματικο–
συντακτικό τρόπο αλλά ως συνολική δομική – λειτουργική οργάνωση, μέσα από την οποία
αναδεικνύεται μια συγκεκριμένη συντακτική τάξη και λογική·
δ) αυτή η συντακτική λογική αποκαλύπτει το πώς διαρθρώνεται και οργανώνεται ο αρχαιοελληνικός
λόγος ως ροή νοημάτων·
ε) στην καθημερινή διδακτική πρακτική, έχει ξεχωριστή σημασία η λογικο–συντακτική αναδόμηση του
κειμένου.
Arxaia_Ellinika_Domiki_Leitourgia
ΝΠ, Σεπτ. 2011
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/02/14/αρχαία-ελληνική-γλώσσα-η-δομική-λειτο/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 14
Η διδασκαλία της Λογοτεχνίας στην Α΄ Λυκείου (Μάρτιος 2012)
1.
Θα μιλήσουμε για τους νέους τρόπους διδασκαλίας της λογοτεχνίας στην Α΄ Λυκείου. Αυτό θα είναι
το ευρύ θεματικό μας πλαίσιο.
Το γενικό οργανωτικό σχήμα που έχει προτείνει το Υπουργείο και εκόντες άκοντες το ακολουθούμε,
το γνωρίζετε.
Δε θα το κρίνουμε τώρα ως προς τη διδακτική ευστοχία και τις δυσκολίες που ενδεχομένως
παρουσιάζει. Δημόσια το έχω ήδη κρίνει. Πολύ συνοπτικά θα εκφράσω και τώρα τη γνώμη μου.
Πρόκειται για ένα είδος διδακτικής εκτροπής. Πιστεύω ότι τα λογοτεχνικά κείμενα
περιθωριοποιούνται, υποβαθμίζονται και την πρωτεύουσα θέση την παίρνουν όχι τα κείμενα, αλλά
τα θέματα που απορρέουν από τα κείμενα. Η διδασκαλία αποκτά μιαν άλλη χροιά. Θα την έλεγα
εξωλογοτεχνική ή και κοινωνιολογική
2.
Δεν είναι, βέβαια, αυτό το θέμα μας, να ασκήσουμε δηλαδή κριτική στο ισχύον και εφαρμοζόμενο
σύστημα. Τα όσα είπα, ας εκληφθούν ως παρένθετος λόγος.
Το θέμα μας είναι κάτι άλλο: να αναζητήσουμε, μέσα στο υπάρχον σχήμα, μια διδακτική πρόταση που
να συγκεντρώνει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
Να είναι:
 αξιοπρεπής
 προσγειωμένη
 εφικτή – εφαρμόσιμη
 αποτελεσματική
Logotexnia_A_Lyk_Didaskalia (pdf)
ΝΠ, 05/03/2012
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/03/10/η-διδασκαλία-της-λογοτεχνίας-στην-α΄-λ/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 15
Πόλεμος για μιαν Ελένη; (Μάρτιος 2012)
Πέρυσι – 2011 – συμπληρώθηκαν σαράντα χρόνια απ’ το θάνατο του Γιώργου Σεφέρη. Πόσο,
αλήθεια, γρήγορα μας φεύγει ο χρόνος! Σχεδόν απίστευτο ότι πέρασαν τόσα χρόνια από κείνον το
δύσκολο Σεπτέμβρη του 1971.
Όμως το 2011 σωρεύτηκαν πολλές ανάλογες επέτειοι: τα εκατόχρονα απ’ το θάνατο του
Παπαδιαμάντη αλλά και απ’ τη γέννηση του Ελύτη· τα εξηντάχρονα απ’ το θάνατο του Σικελιανού
αλλά και τα εκατό χρόνια απ’ τη γέννηση του Τσίρκα!
Μέσα σε τόσες επετειακές συγκυρίες, αυτή του Σεφέρη έμοιαζε κάπως να «χωνεύεται» και να σβήνει.
Όπως κι αυτές, βέβαια, του Σικελιανού και του Τσίρκα. Την πρωτοκαθεδρία της μνήμης και των τιμών
την κέρδισαν ο μέγιστος Παπαδιαμάντης και ο κορυφαίος λυρισμός του Ελύτη, ο αίθριος και ο
στοχαστικός ταυτόχρονα.
Όμως εμείς σήμερα μιλάμε μόνο για τον ποιητή Γιώργο Σεφέρη. Ανήκει στους μείζονες ποιητές του
20ου
αιώνα. Διαλέξαμε ένα από τα πιο γνωστά ποιήματά του: την Ελένη και δίνουμε στα όσα
ακολουθούν μια δοκιμή ερμηνείας και μια σύντομη και εντελώς ενδεικτική βιβλιογραφία.
Seferis_Eleni.pdf
Αυτά τα δύο στοιχεία – δοκιμή ερμηνείας και βιβλιογραφία – θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως
πιλότοι και ως βοηθοί για τις ανάλογες εργασίες που κάνουν από τη φετινή χρονιά οι μαθητές των
Λυκείων. Κανείς – και πολύ περισσότερο ένας μαθητής – δεν θα μπορούσε να γράψει κάτι, χωρίς ένα
μικρό υπόδειγμα και χωρίς μια στοιχειώδη βιβλιογραφική κατοχύρωση.
ΝΠ, 16/03/2012
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/03/17/πόλεμος-για-μιαν-ελένη/
ΥΓ: Και για να επιβεβαιωθεί ότι το διαδίκτυο είναι πρωτογενής πηγή πληροφόρησης, θυμίζουμε την
«Ημερίδα μνήμης και τιμής για τον Γιώργο Σεφέρη» με πλούσιο υλικό για τον ποιητή (24 Μαρτίου
2012, Εκπαιδευτήρια Δούκα).
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 16
Η οπτική βίωση των κειμένων: μια καινοτόμος μέθοδος προσέγγισης (Απρίλιος 2012)
Η ανάγνωση ενός ποιητικού κειμένου είναι το πρώτο βήμα για την κατανόησή του. Είναι η πρώτη,
χρονικά, πρόσληψη της ποιητικής γραφής. Πρόκειται, φυσικά, για μια πρωτοβάθμια ακουστική
απόλαυση. Ως συνολική, όμως, διαδικασία, η αναγνωστική πράξη συνιστά αυτόνομο γεγονός.
Αποτελεί προϋπόθεση για να λειτουργήσει το γεγονός της απόλαυσης του ποιητικού κειμένου. Είναι,
ακριβώς, η απόλαυση που μας προσφέρει το πρώτο άκουσμα ενός ποιητικού κειμένου…
Ο κάθε άνθρωπος δεν είναι πάντα εύκολο να λειτουργήσει ως αυτόνομος και αυτοδύναμος
αναγνώστης. Για να φτάσει σε ένα επίπεδο αναγνωστικής επάρκειας, πρέπει υποχρεωτικά να περάσει
πρώτα από ένα άλλο στάδιο: να μάθει και να κατακτήσει την τέχνη και την τεχνική της ανάγνωσης…
Μια τεχνική σταδιακής μύησης στους αναγνωστικούς τρόπους, είναι αυτό που εδώ το
ονομάζουμε “οπτική βίωση” του ποιητικού κειμένου. Πρόκειται για ένα είδος και μια μορφή
πρωτοβάθμιας και “εξωτερικής” ανίχνευσης της ποιητικής γραφής. Αυτή η πρωτοβάθμια ανίχνευση
αποσκοπεί στο να επισημάνει ο αναγνώστης οτιδήποτε υποπίπτει άμεσα στην όρασή του…
Για να φανεί, όμως, πληρέστερα και εμπράγματα η όλη διαδικασία της “οπτικής” βίωσης, είναι
αναγκαίο ένα συγκεκριμένο παράδειγμα. Το κείμενο που ακολουθεί, είναι παρμένο από
τουςΠροσανατολισμούς του Οδυσσέα Ελύτη και καταδείχνει τι ακριβώς είναι ο γεωμετρημένος
ποιητικός λόγος…
Optiki_Biosi (pdf)
ΝΠ, 19/04/2012
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/04/20/optiki_biosi/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 17
Ο γλωσσικός μας πολιτισμός: το πλούσιο «ταμείο» της ελληνικής γλώσσας (Ιούνιος 2012)
Ως μη ειδικός δεν μπορώ να γνωρίζω τον υλικό πλούτο που έχει η χώρα μας. Είναι κρυμμένος, λένε,
κάτω από τον στεριανό και τον υποθαλάσσιο χώρο μας. Μπορώ, όμως, να γνωρίζω τι πνευματικό
πλούτο διαθέτει η Ελλάδα. Ανεκτίμητο και πολύμορφο! Το δέχονται οι πάντες, ακόμη και οι μη φίλοι
μας.
Φυσικά, δεν πρόκειται να ξαφνιάσω, αν θέσω πρώτον αξιολογικά τον γλωσσικό μας πλούτο. Όχι,
κυρίως, ως λεξιλογικό θησαυρό ή ως δύναμη εκφραστικής ευλυγισίας. Προβάλλω αυτόν τον πλούτο
ως ιστορικό, πρωτίστως, μέγεθος και ως έναν πολύτιμο και πολυσέλιδο όγκο γλωσσικής περιπέτειας
και ανεκτίμητων κειμένων.
Η Ελλάδα, χρόνια τώρα, πραγματοποίησε – εξακολουθεί και στο παρόν – τη μεγαλύτερη πολιτιστική
εισβολή στους άλλους λαούς της Ευρώπης. Η Ελλάδα, βέβαια, ως γλωσσική κυρίως οντότητα.
Φυσικά, δεν προσπάθησε να αλώσει τις άλλες γλώσσες. Αντίθετα, τις πλούτισε γλωσσικά. Έδωσε
στους άλλους λαούς όλο το επιστημονικό λεξιλόγιο. Σήμερα, όλοι οι όροι στις επιστήμες, σε όλες
σχεδόν τις γλώσσες, έχουν ελληνική ρίζα και προέλευση. Πρόκειται για ένα είδος γλωσσικής
παγκοσμιοποίησης στο χώρο του πολιτισμού· παγκοσμιοποίηση με ελληνική ταυτότητα και με
ελληνικά γλωσσικά «προϊόντα».
Σήμερα, λοιπόν, η σχεδόν χρεοκοπημένη Ελλάδα, έχει προσφέρει στη γλωσσική οικουμένη υπέρογκα
πολιτιστικά – γλωσσικά δάνεια, που παραμένουν ανεξόφλητα. Όλοι οι λαοί της Ευρώπης είναι,
απέναντί μας, υπερχρεωμένοι, κι αυτά τα χρέη είναι, επίσης, μεγέθη που συνυπολογίζονται ως
ποσοστό πάνω στο γλωσσικό ΑΕΠ του κάθε λαού. Χρειάζεται να τα θυμόμαστε κάπου κάπου όλα
αυτά.
Η πολιτιστική – γλωσσική εισβολή της Ελλάδας στην επικράτεια των άλλων λαών δεν έχει καμιά
απολύτως ομοιότητα με τη σημερινή κυριαρχία της αγγλικής γλώσσας σε παγκόσμια σχεδόν κλίμακα.
Η κυριαρχία της αγγλικής λειτουργεί σήμερα ως ένα είδος γλωσσικού ιμπεριαλισμού. Η αγγλική
γλώσσα εισβάλλει και εκτοπίζει. Κυριαρχεί και αλώνει. Επιβάλλει δηλαδή τη δική της γλωσσική
ηγεμονία πάνω στην πνευματική – εκφραστική ιθαγένεια ενός λαού που, τελικά, καταλήγει – ο λαός
αυτός – σε ένα είδος γλωσσικής υποτέλειας και υποδούλωσης.
Ερώτημα εύλογο και φυσικό: η Ελλάδα δεν έχει τα δικά της γλωσσικά δάνεια; Δεν οφείλει κάτι σε
άλλους λαούς; Φυσικά και έχει. Καταρχάς, η παραδοσιακή γλωσσολογία δέχεται το πρώτο μας
μεγάλο δάνειο: δεν είχαμε, λέει, αλφάβητο στα πανάρχαια χρόνια. Το δανειστήκαμε από τους
Φοίνικες. Το προσαρμόσαμε όμως στο δικό μας φωνητικό σύστημα. Μπορεί, βέβαια, όλα αυτά να
ανήκουν, ενδεχομένως, στην περιοχή του μύθου. Δείχνουν όμως κάτι πολύ σημαντικό: οι λαοί δε ζουν
σε κατάσταση γλωσσικού απομονωτισμού. Οι γλωσσικές ανταλλαγές – ευρύτερα οι πνευματικές –
δημιουργούν ένα άλλο «πνευματικό» εμπόριο, που συνιστά μια συναλλαγή διαφορετικής ποιότητας.
Μπορεί, λοιπόν, το ελληνικό αλφάβητο να έχει πάνω του στοιχεία φοινικικής ταυτότητας, όμως εμείς
με τη σειρά μας κάναμε κάτι άλλο πολύ πιο σημαντικό. Χαρίσαμε ή, καλύτερα, δώσαμε αλφάβητο στη
δυτική Ευρώπη.
Η ιστορία είναι γνωστή: Έλληνες άποικοι που πήγαν στην κάτω Ιταλία γνώρισαν στη χώρα υποδοχής
το χαλκιδικό αλφάβητο, αυτό που μόνο είχε το γράμμα χ ως ξ. Από αυτό το αλφάβητο είναι τα
σημερινά ευρωπαϊκά – λατινογενή αλφάβητα. (Ο Γ. Χατζηδάκις υποστήριξε ότι από Έλληνες αποίκους
που ονομάζονταν Γραικοί, προήλθε το λατινικό Graecus, το Graecia και από αυτά τα νεότερα Grèce,
Greece κλπ.).
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 18
Σήμερα, όμως, λένε πολλοί, η ελληνική γλώσσα, παρ’ όλη την οικουμενική της διάσταση, διατρέχει
θανάσιμους κινδύνους. Φαντάζει υπερβολικό; Ενδεχομένως. Κίνδυνοι, πάντως, υπάρχουν και
απειλούν, λιγότερο ή περισσότερο, τη γλωσσική μας υπόσταση.
Είναι ορατοί αυτοί οι κίνδυνοι; όντως μας απειλούν; είναι αντιμετωπίσιμοι; Ας τους δούμε έναν έναν:
 Ξύπνησε πρόσφατα μια παλιά ιστορία (ξεκίνησε πρόσφατα από την Κύπρο): ηορθογραφική
απλοποίηση της ελληνικής γλώσσας. Να κρατήσουμε, λ.χ., μόνο το γράμμα –ι– και να καταργήσουμε
όλους τους άλλους φωνητικά ισοδύναμους φθόγγους (π.χ. ει, οι), οπότε το ρήμα λείπει θα γραφόταν
«λίπι». Αστεία πράγματα! Καινούριο, τάχα μου, κρασί από παλιό βαρέλι!
 Κάποιοι άλλοι μιλάνε για λατινοποίηση της ελληνικής γλώσσας. Να αποδίδουμε δηλαδή τη φωνητική
των ελληνικών λέξεων με λατινικούς χαρακτήρες (για φαντασθείτε την ωραία ελληνική λέξη αγάπη να
τη γράφετε agapi). Σε αυτή την τάση οφείλονται τα λεγόμεναgreeklish, που σήμερα πάνε να
κυριαρχήσουν στην ηλεκτρονική γραφή των νέων παιδιών.
 Η σύγχρονη εξαπλωτική δυναμική της αγγλικής γλώσσας είναι ένας σοβαρός κίνδυνος. Πάει να γίνει
μόδα ή ένδειξη για το πόσο φτωχά είναι τα ελληνικά μας, όταν μιλάμε με ένα μικτό αγγλο – ελληνικό
λεξιλόγιο.
 Η μεγαλύτερη όμως απειλή προέρχεται από μας τους ίδιους και, κυρίως, από τη νέα γενιά. Τα νέα
παιδιά είναι αυτά που σήμερα μιλούν μια δική τους γλώσσα, έναν περίεργο νεανικό γλωσσικό
κώδικα: ή φθείρουν ανεπανόρθωτα τις λέξεις ή τις ακρωτηριάζουν (πολύ προχώ ο τάδε) ή τις
ανασημασιολογούν επικίνδυνα (το Σαββατόβραδο περάσαμε τζάμι – Τα έφτυσε ο υπολογιστής μου).
Αυτά όλα, ναι, υποσκάπτουν τη γλώσσα, τη φθείρουν, τη γεμίζουν πληγές, θαμπώνουν κυριολεκτικά
τη στιλπνότητα των λέξεων. Το πράγμα, βέβαια, ως νεανική μόδα έχει την ερμηνεία του, αλλά δεν
είναι ίσως του παρόντος να επιμείνουμε περισσότερο.
Δε χρειάζεται, πάντως, να κυριαρχήσουν μέσα μας δύσθυμες σκέψεις και γκρίζες στιγμές. Η ελληνική
γλώσσα, μέσα στην πολύχρονη περιπέτειά της, έχει δείξει τις αντοχές της, την αμυντική της ρώμη και
την αναγεννητική της δυναμική. Αυτή, ακριβώς, η εσωγλωσσική ευρωστία της ελληνικής λαλιάς
φαίνεται, στίλβουσα και λάμπουσα, στην όμορφή μας ποίηση και στη γνήσια πεζογραφία μας.
ΝΠ, 01/06/2012
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/06/03/glossikos_politismo/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 19
Απ’ τις φρυκτωρίες στα σύγχρονα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Ιούλιος 2012)
Να θυμίσουμε πρώτα το αυτονόητο: περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, όλοι μας επιζητούμε την
επικοινωνία· την άμεση, δηλαδή, τη ζεστή και τη στενή επαφή με τον άλλον. Έτσι μόνο η ζωή μας
παίρνει νόημα και αποκτά ουσία: όταν προεκτείνεται, μέσα απ’ την καθημερινή επικοινωνία, και
συναντιέται με τη ζωή του άλλου. Τελικά, ο άλλος είναι που δίνει χρώμα στη ζωή μας και δικαιώνει
την ύπαρξή μας. Εξάλλου, από όλες τις χρήσεις της γλώσσας, η συχνότερη και η πλέον σημαίνουσα
είναι η ομιλητική που, ως φθεγγόμενη φωνή, ανοίγει διάλογο με τον άλλον. Δεν υπάρχει, λοιπόν, πιο
παλλόμενη και πιο ζώσα στιγμή ευτυχίας από εκείνη που χαρίζει η συνομιλούσα συνάντηση δύο
ψυχών.
Πάντα όμως ο άνθρωπος, απ’ τα πανάρχαια χρόνια, επιζητούσε το σχεδόν αδύνατο: να
«συνομιλήσει» και με τον μακρινό άλλον, τον άγνωστο, τον μη ορατό: να του στείλει ένα μήνυμα, μια
πληροφορία, ένα σήμα, έστω δυσανάγνωστο ή ακόμη και ακατανόητο. Ήθελε πάντα ο άνθρωπος,
ανεξάντλητα επινοητικός, να ξεπεράσει τη μικρή εμβέλεια της φωνής του και να νικήσει τη σιωπή της
απόστασης, που τον χώριζε απ’ τους άλλους.
Στα παλιά τα χρόνια, που είναι τυλιγμένα στην αχλή του μύθου και στις βαθιές σιωπές της ιστορίας,
επινοήθηκαν οι φρυκτωρίες. Άναβαν δηλαδή οι άνθρωποι, μέσα στη νύχτα, φωτιές κι έστελναν έτσι
ένα σήμα στον Άλλον, τον μακρινό συνάνθρωπο. Νικούσαν την απόσταση, «συνομιλούσαν» οι
άνθρωποι, μια αμίλητη και μη λεκτική επικοινωνία, που δεν μπορούσε να την καταπιεί η σιωπή της
νύχτας. Έτσι ήρθε το μήνυμα στις Μυκήνες για το γυρισμό στην πατρίδα τού Αγαμέμνονα, όπως μας
λέει ο Αισχύλος. Με τον ίδιο τρόπο δόθηκε το σήμα για την επερχόμενη περσική απειλή.
(πηγή: mysifnos.gr)
Σήμερα τα νέα παιδιά, συνομιλώντας με όλους τους τρόπους που μας χαρίζουν τα μέσα κοινωνικής
δικτύωσης, στέλνοντας sms, γράφοντας στην οθόνη του υπολογιστή ένα mail, κουβεντιάζοντας με τις
ώρες μέσω Skype κλπ., μπορούν ποτέ να φανταστούν τη «γλώσσα» και τα σήματα που έστελνε, στα
πανάρχαια χρόνια, μια φρυκτωρία;
 Μπορούν να κατανοήσουν την ευδαιμονία του Μαραθωνοδρόμου που με τα φουσκωμένα
πνευμόνια, απ’ τα 42 τόσα χιλιόμετρα, μπόρεσε να αρθρώσει με ξέπνοη φωνή τοΝενικήκαμεν;
 Μπορούν να κατανοήσουν την αγαλλίαση του ανθρώπου που έπαιρνε μια επιστολή σφραγισμένη με
βουλοκέρι; Είχε ξεκινήσει – η επιστολή – απ’ τη Βιέννη, πριν από τρεις μήνες, με ταχυδρομική άμαξα·
έφτανε πρώτα στην Πόλη και περίμενε εκεί να βρεθεί ευκαιρία κάποιου άλλου ταχυδρόμου, για να
φτάσει κάποτε το σφραγισμένο γράμμα στην Αθήνα. Όταν όμως έφτανε – επιτέλους! – στα χέρια του
παραλήπτη, ένιωθε αυτός να του ζεσταίνει τις χούφτες η ανείπωτη χαρά της επικοινωνίας.
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 20
Όχι, δεν είναι και τόσο εύκολο να τα κατανοήσει όλα αυτά η νέα γενιά. Πρόκειται για την ίδια τη
διαδρομή του πολιτισμού, για το δρόμο δηλαδή που διήνυσε ο άνθρωπος, «ο μικρός, ο μέγας», απ’
τις νύχτες της φρυκτωρίας στη φωτεινή οθόνη του twitter και του facebook. Μια ατέλειωτη γραμμή
δημιουργικής αγωνίας να αλλάξει ο άνθρωπος τη μοίρα του και να γεμίσει το χάος με φωνές που
φθέγγονται σήματα· περπατούν αυτά τα σήματα στο κενό και κάποια στιγμή, μέσα σε δευτερόλεπτα,
μας βρίσκουν.
Ξεκινώντας απ’ τις φρυκτωρίες και φτάνοντας στους σημερινούς αμέτρητους όγκους της
πληροφορίας που συσσωρεύεται στα «νέφη» του internet, διανύουμε νοερά τον δύσκολο δρόμο, το
πώς δηλαδή πραγματώθηκε το πολιτιστικό μας θαύμα!
Ζαρώνει κανείς και συστέλλεται, μαζεμένος μέσα στο δέος και τον σκοτεινό φόβο για το πού μπορεί
να φτάσει ακόμη αυτό το θαύμα του πολιτισμού! Τότε είναι που περιδεείς μπροστά στις
ανεξάντλητες δυνάμεις του ανθρώπου, αναζητάμε τον άλλον να ανταλλάξουμε δύο ζωντανές λέξεις,
πρόσωπο με πρόσωπο: να ζήσουμε το θαύμα της συνομιλίας δύο ψυχών και να νιώσουμε την
ευφροσύνη του συμπλησιάσματος δύο φωνών!…
ΝΠ, 12/07/2012
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/07/14/friktories/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 21
Πώς κατανοώ ένα θέμα; Πώς οργανώνω το πλάνο εργασίας μου; Είμαστε δημιουργοί
της γνώσης; (Αύγουστος 2012)
Οι ερευνητικές εργασίες πρωτοεφαρμόστηκαν, ως διδακτικό και ερευνητικό σχήμα, πέρυσι στην Α΄
Λυκείου. Από τη φετινή χρονιά, το μάθημα, ανανεωμένο και εμπλουτισμένο με την πείρα μιας
χρονιάς, προεκτείνεται στη Β΄ Λυκείου. Ουσιαστική και πολλά υποσχόμενη αυτή η διδακτική
διερεύνηση του μαθήματος. Αρχίζουμε πλέον, όλοι μας να κατανοούμε το μέγα αυτονόητο της
διδακτικής πράξης: σημασία δεν έχει το να αποθησαυρίζω και να αποθηκεύω στη μνήμη μου έτοιμα
πακέτα γνώσεων. Το ουσιώδες είναι να αναζητώ τη γνώση και να χαίρομαι τη χαρά της αναζήτησης
και πρωτίστως, της ανακάλυψης!
Αυτό το αξίωμα, ως κυρίαρχη ουσία της διδακτικής, αναδεικνύει το μαθητή σε αναζητητή της γνώσης.
Μαθαίνει δηλαδή ο μαθητής να ανιχνεύει καινούρια μαθησιακά περιβάλλοντα. Ιδιαίτερα μαθαίνει
και αποκτά τη δεξιότητα να επισημαίνει, με τη διαδικτυακή διερεύνηση, να αξιολογεί και, τελικά, να
επιλέγει όσα γνωσιακά στοιχεία προαπαιτούνται για την ολοκλήρωση του έργου που έχει αναλάβει.
Αυτός ο τρόπος αναζήτησης, ανεύρεσης, αξιολόγησης, επιλογής και αξιοποίησης της γνώσης καθιστά,
τελικά, το μαθητή συν-δημιουργό της γνωσιακής και μαθησιακής του εξέλιξης.
Πώς λοιπόν πρέπει καταρχήν να συν-εργαστούμε σε ένα θέμα και να οργανώσουμε
αποτελεσματικότερα μια ερευνητική εργασία;
Το πρώτο αυτονόητο βήμα είναι η επιλογή του θέματος μέσα από συγκεκριμένους θεματικούς
κύκλους και η προσπάθεια πλήρους κατανόησης του θέματος, μαζί φυσικά με τη διάσπασή του σε
μικρότερα και πιο κατανοητά υποθέματα. Το δεύτερο, μέσα πάντα από συγκεκριμένα ερευνητικά
βήματα, είναι η κατάστρωση ενός σχεδίου, ενός πλάνου εργασίας.
Παρουσιάζονται, λοιπόν, στη νέα ιστονησίδα εκπαίδευσης και πολιτισμού, τη Φιλογνωσία, ταπρώτα
κρίσιμα βήματα που είναι απαραίτητο να γίνουν, ώστε μία ερευνητική εργασία να ξεκινήσει σε
σωστές βάσεις (πηγή: Kεφ. 01, βιβλίο «Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες»).
ΝΠ, ΓΚ, 21/08/2012
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/08/23/plano_ergasias/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 22
Η διδασκαλία ολόκληρου λογοτεχνικού έργου: απορίες και ερωτήματα (Οκτώβριος 2012)
Με τις πρόσφατες οδηγίες που έφτασαν στα Λύκεια (μόλις στις 4 Οκτωβρίου), επαναεισάγεται στην
Α΄ λυκειακή τάξη – ομολογουμένως για πολλοστή φορά – ο θεσμός της διδασκαλίας ολόκληρου (=
εκτενούς) λογοτεχνικού έργου, δηλαδή ενός μυθιστορήματος ή μιας νουβέλας. Φαίνεται ότι τα
ελληνικά ΠΣ έχουν μια περίεργη εγγενή «δυναμική»: να πορεύονται προς τα πίσω και να
ανακυκλώνουν παλιές και τριμμένες από κακή χρήση διδακτικές κατευθύνσεις.
Βέβαια, κανείς δε θα μπορούσε να μεμφθεί τη διδασκαλία ενός μυθιστορήματος σε λυκειακή τάξη.
Ήδη ο θεσμός, εδώ και αρκετά χρόνια, δοκιμάζεται με επιτυχία στη θεωρητική κατεύθυνση της Γ΄
Λυκείου: διδάσκεται Βιζυηνός (Το αμάρτημα της μητρός μου), Στρατής Δούκας (Η ιστορία ενός
αιχμαλώτου) αλλά και εκτενή ποιητικά έργα του Σολωμού και του Ρίτσου (Κρητικός, Η σονάτα του
σεληνόφωτος).
Όμως στη Γ΄ Λυκείου, και δη στην κατεύθυνση, η διδασκαλία και η πρόσληψη ενός λογοτεχνικού
έργου λειτουργούν κάτω από το πιεστικό και εξαναγκαστικό καθεστώς των πανελλαδικών εξετάσεων.
Στις άλλες, όμως, λυκειακές τάξεις είναι γνωστό ότι επικρατεί διδακτική χαλαρότητα και μαθητική
αδιαφορία.
Ας επανέλθουμε όμως στον επαναεισαγόμενο θεσμό. Γιατί, άραγε, το Υπουργείο επανέρχεται σε ένα
διδακτικό πρόγραμμα που, όποτε δοκιμάστηκε, παρουσίασε εξαρχής σημεία σταδιακής
αποδυνάμωσης, διδακτικής υποτονικότητας ή και αδράνειας; Δε θα ήταν πιο αποτελεσματικό, να
επαναεισαχθεί ο θεσμός της διδασκαλίας ενός, λ.χ., μυθιστορήματος, αφού δημιουργηθεί πρώτα
μια εδραία, υποστηρικτική της διδασκαλίας, υποδομή αναγκαία και υποβοηθητική για τον
διδάσκοντα;
Χωρίς αυτή την υποστηρικτική υποδομή, για την οποία θα μιλήσουμε εκτενέστερα στα όσα
ακολουθούν, το εγχείρημα κινδυνεύει να μεταπέσει πάλι σε διδακτικές αστοχίες, σε εσφαλμένες ή
δύσκολες κειμενικές επιλογές, που να μην τις «σηκώνει» το επίπεδο της τάξης, ή ακόμη και στη
νευρικότητα ενός διδακτικού αυτοσχεδιασμού…
Didaskalia_Afigimatikou
ΝΠ, 5/10/2012
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/10/11/logotexniko/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 23
Η μέθοδος «Project» – διαπιστώσεις, απορίες, ερωτηματικά (Νοέμβριος 2012)
Η διδασκαλία προϋποθέτει πάντα μια μέθοδο. Δε διδάσκει κανείς την αταξία· διδάσκει την τάξη και,
φυσικά, η διδακτική τάξη προϋποθέτει τη μέθοδο, δηλαδή τον οργανωμένο τρόπο αναζήτησης,
ανακάλυψης, προσέγγισης και κατάκτησης της γνώσης.
Κάποιες φορές δημιουργείται ένας περίεργος διδακτικός οίστρος. Θεοποιείται μια μέθοδος
διδασκαλίας, δηλαδή υπερλατρεύεται ως ένα είδος διδακτικής πανάκειας, που λύνει όλα τα
προβλήματα, και τότε δημιουργείται μια κατάσταση συρμού, ομαδικής παράκρουσης και διδακτικής
μόδας. Σε τέτοιες καταστάσεις κυριαρχεί, ως πρυτανεύουσα, μία και μόνη μέθοδος. Τότε είναι που
ενεδρεύουν κάποιοι κίνδυνοι. Τους καταγράφουμε συνοπτικά: ομογενοποιείται η διδασκαλία και
αρχίζει να επικρατεί ένα είδος μεθοδολογικής και διδακτικής μονομέρειας. Χάνονται δύο πράγματα:
η εναλλαγή των διδακτικών μεθόδων και ο διδακτικός πολυτροπισμός που αποτρέπει την
τυποποίηση.
Κάποτε – δεκαετία του ’70 – θεοποιήθηκαν, ως διδακτέα ύλη, τα σύνολα. Η εκπαιδευτική κοινότητα
έφτασε σ’ ένα επίπεδο λατρευτικής παράκρουσης. Τα τελευταία χρόνια ο μικρός ή ο μεγάλος θεός
στην εκπαίδευση είναι οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών (ΤΠΕ). Παράλληλα,
κυριάρχησαν – πάντα στο χώρο της εκπαίδευσης – η ομαδοσυνεργατική μορφή διδασκαλίας και η
λεγόμενη μέθοδος project. Αυτονόητο ότι ούτε στη διδακτική ομαδοσυνεργατικότητα ούτε στην
αναζήτηση της γνώσης με τη μέθοδο project προσγράφεται κάτι το αρνητικό. Το αντίθετο μάλιστα.
Δημιουργούνται, όμως, κάποιες εύλογες απορίες ή και ερωτηματικά. Καταρχήν, πρέπει να
διευκρινιστεί ότι η μέθοδος project προϋποθέτει την ομαδοσυνεργατικότητα, δηλαδή την κατανομή
της τάξης σε ισομελείς ομάδες συν–εργασίας, συν–έρευνας και συν–ανακάλυψης της γνώσης.
Επομένως, προβάλλει ως ισχυρό προαπαιτούμενο η συνύπαρξη στην τάξη μαθητών που έχουν τη
συνεργατική προδιάθεση και, παράλληλα, είναι εξοικειωμένοι με τους κανόνες της μικρο–έρευνας
και της αναζήτησης της γνώσης. Τι γίνεται, όμως, όταν οι μαθητές, για ποικίλους λόγους, δε
διαθέτουν αυτά τα δύο προαπαιτούμενα;
Σ’ ένα δεύτερο επίπεδο, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι η μέθοδος project ανατρέπει παγιωμένους
ρόλους: ο διδάσκων δε λειτουργεί πλέον ως μοναδικός χορηγός και πηγή γνώσεων. Ο ρόλος, όχι
βέβαια της προσφοράς, αλλά της αναζήτησης της γνώσης, μετακινείται από το δάσκαλο σε ομάδες
μαθητών. Για να ουσιαστικοποιηθεί όμως μια τέτοια μετακίνηση γνωστικής αναζήτησης, πρέπει και
πάλι να συλλειτουργήσουν κάποιοι όροι και κάποιες προϋποθέσεις. Συγκεκριμένα:
 Χρειάζεται να υπάρχουν τα εργαλεία για να τελεσφορήσει η έρευνα – αναζήτηση της γνώσης (=
υπολογιστές, βιβλιοθήκες, ψηφιακό υλικό κλπ.). Διαφορετικά, δεν μπορεί να λειτουργήσουν τα
λεγόμενα ερευνητικά πεδία.
 Προαπαιτείται, ακόμη, να προσδιορισθούν με ακρίβεια τα διαδικτυακά και τα βιβλιογραφικά
πεδία έρευνας, για να μη χαθούν οι μαθητές στο χαοτικό κόσμο της ψηφιακής και της έντυπης
βιβλιογραφίας.
 Τέλος, οι συνεργαζόμενοι ως ερευνητική ομάδα μαθητές πρέπει να έχουν ξεπεράσει το σύνδρομο
της αντιγραφικής ευκολίας και του λογο–κτόνου copy paste.
Πού επιδιώκω να καταλήξω; Στο απλό και το αυτονόητο: πρώτα εξασφαλίζω όλα τα προαπαιτούμενα,
όπως καταγράφηκαν στα προαναφερόμενα, και μετά εισάγω, δοκιμάζω και εφαρμόζω μια μέθοδο
και, εν προκειμένω, τη μέθοδο project. Η μέθοδος δε συνιστά αυτόματο διδακτικό πιλότο. Κάποιος τη
χειρίζεται και την κατευθύνει στηριγμένος σε προϋποθέσεις και εργαλεία. Διαφορετικά, η κάθε
μέθοδος και ιδιαίτερα αυτή του project, ως ιδιαίτερα απαιτητική, «λειτουργεί» εν κενώ, δηλαδή
αναποτελεσματικά.
ΝΠ, 12/11/2012
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/11/14/method-project/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 24
Από το παλιό στο φρέσκο: το όνειρο της ανανέωσης στην ελληνική εκπαίδευση (Δεκέμβριος
2012)
Υπάρχει ακόμη πολλή σκουριά. Οξειδωμένες αρθρώσεις που κάνουν δύσκαμπτο και δυσκίνητο το
σώμα. Ισχυρές και παγιωμένες αντιλήψεις βαραίνουν το στήθος και δεν επιτρέπουν την ελεύθερη
ανάσα. Το κρατούν καθηλωμένο στα ίδια και τα ίδια, δεμένο με χοντρά σχοινιά, το σώμα
της ελληνικής εκπαίδευσης.
Όποιος, όμως, είναι καθηλωμένος στον ίδιο τόπο, πάσχει από έλλειψη ευρυχωρίας· δεν ανασαίνει
ελεύθερα· σβήνει λίγο λίγο η δημιουργική, η ρηξικέλευθη σκέψη και χάνεται, ίσως και οριστικά, η
ικανότητα για τολμηρές τομές και φρέσκιες αναζητήσεις.
Σ’ ένα τέτοιο κλίμα αυτοκαθήλωσης σε τριμμένα και οξειδωμένα σχήματα (= διδασκόμενης ύλης,
στόχων, νοοτροπίας, μεθοδολογίας, διδακτικής φιλοσοφίας κλπ.), έγκλειστη στη μεγαλόστομη
ρητορική της αυταρέσκειας, χάνεται και υποφέρει ή και βασανίζεται η ελληνική εκπαίδευση.
Μήπως φαντάζουν όλα αυτά υπερβολικά και διογκωμένα; μήπως μοιάζουν να απορρέουν από την
ίδια πηγή της νεοελληνικής γκρίνιας και μιζέριας; μήπως, τελικά, βλέπουμε τα πράγματα με
θολωμένη, από ποικίλες σκοπιμότητες, όραση;
Ευτυχώς, είναι εύκολο να καταδείξουμε ότι ισχύουν τα ακριβώς αντίθετα. Δεν υπάρχει δηλαδή
πρόθεση διόγκωσης· ούτε η μίζερη μεμψιμοιρία· και η όραση διατηρεί τη διαύγειά της και βλέπει τα
πράγματα με ευκρίνεια και στις πραγματικές τους διαστάσεις.
Χρειάζεται, βέβαια, και ο εμπράγματος λόγος: να δώσουμε δηλαδή τα αποδεικτικά στοιχεία· αυτά
που βεβαιώνουν ότι η ελληνική εκπαίδευση είναι στατική, ακίνητη και καθηλωμένη· ότι της λείπει
δηλαδή η δυναμική της ουσιαστικής ανανέωσης. Θα αρκούσαν, πιστεύω, ελάχιστα παραδείγματα
από την ενδοσχολική διδακτική πραγματικότητα για να φανεί, με απτό τρόπο, η αλήθεια της
εκπαιδευτικής απραξίας ή, έστω, και νωχέλειας… (συνέχεια στο παρακάτω pdf)
από το μαθητή ως κέντρο, αναπτύσσεται ερευνητική εργασία, που κατατείνει στηνανακάλυψη της
γνώσης…
PALIO_FRESKO
ΝΠ, 16/12/2012
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/12/18/palio-fresko/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 25
Ο καβαφικός ύμνος για την ποίηση – μια μικρή ποιητική τριλογία (Ιανουάριος 2013)
Έτος Καβάφη το 2013 και μάλιστα διπλή επέτειος: 150 χρόνια από τη γέννησή του και 80 από το
θάνατό του!
Βέβαια, μέσα στον επετειακό εορτασμό αποξεχάστηκε η άλλη μεγάλη επέτειος: τα 70 χρόνια από το
θάνατο του Κωστή Παλαμά..
O Kωνσταντίνος Kαβάφης, σε αχρονολόγητο σχέδιο από τον Γιάννη Kεφαλληνό
(πηγή:http://www.kavafis.gr)
Ο Καβάφης ήταν ίσως ο πρώτος ποιητής που προκάλεσε τις υπόγειες ρωγμές στο παλαμικό ποιητικό
κατεστημένο. Τώρα πλέον ο μέγας Καβάφης φαίνεται να επισκιάζει και μεταθανάτια όχι μόνο τον
Παλαμά αλλά και όλους εκείνους που τον αμφισβήτησαν εν ζωή.
Το μικρομελέτημα που ακολουθεί είναι το πρώτο μας αφιέρωμα στον μεγάλο Αλεξανδρινό, που
δίκαια πλέον θεωρείται ποιητής παγκόσμιας εμβέλειας και ακτινοβολίας.
Mikromeletima
ΝΠ, 30/01/2013
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2013/01/30/kavafis/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 26
Οι πολλαπλές λειτουργίες των λέξεων (Φεβρουάριος 2013)
Σκεφθείτε κάτι πολύ απλό: όταν ακούτε μια λέξη (ή όταν διαβάζετε μια λέξη), πόσα πράγματα
συλλειτουργούν μέσα σας;
Το έχετε σκεφθεί αυτό το θέμα; Κι όμως, είναι κάτι που μας συμβαίνει άπειρες φορές μέσα σε μια
μέρα. Αξίζει, λοιπόν, να το δούμε.
Πρώτα πρώτα οι φθόγγοι (= τα γράμματα) που συνθέτουν μια λέξη, παράγουν ένα συγκεκριμένο
ηχητικό αποτέλεσμα
(= έναν ήχο, ένα άκουσμα)
Την αίσθηση αυτού του ήχου τη νιώθουμε καλύτερα, όταν ακούμε μια λέξη από άλλη γλώσσα που
δεν την ξέρουμε. Η λέξη γίνεται αισθητή μόνο ως άκουσμα, ως ήχος, ως ηχητικό αποτέλεσμα.
π.χ. amour
Αν δεν γνωρίζουμε τι σημαίνει αυτή η λέξη στη γαλλική γλώσσα, την ακούμε και τη νιώθουμε μόνον
ως έναν ακατανόητο ήχο.
Ξαναγυρίζουμε στη δική μας γλώσσα, αυτή που ξέρουμε, που τη μιλάμε και τη γράφουμε. Τι άλλο,
λοιπόν, «βλέπουμε» σε μια λέξη;
Η συνέχεια εδώ… (PDF)
ΝΠ, Φεβρουάριος 2013
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2013/03/02/lexeis
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 27
Τα γραμμικά και τα πολυτροπικά κείμενα (Ι) (Μάρτιος 2013)
Αυτό που διαβάζετε τώρα είναι ένα γραμμικό κείμενο. Επίσης, το μικρό απόσπασμα που ακολουθεί,
είναι η κλασική μορφή ενός γραμμικού κειμένου σε έντυπη μορφή:
Ποίηση και μουσική
Σκέφτομαι τα ποιήματα ή και τις ποιητικές συνθέσεις που είχαν την «καλή» τύχη να γίνουν έντεχνα
τραγούδια. Κάποια από αυτά, ως ποιητικές πραγματώσεις, δεν ήταν τίποτ’ άλλο παρά μικρές λυρικές
στιγμές, που δύσκολα προκαλούσαν έναν πρώτο κραδασμό. Απ’ τη στιγμή όμως που μιa άλλη τέχνη
τα επένδυσε στο μουσικό της ρυθμό, τα ανέδειξε και τα έβγαλε απ’ τη σκόνη του χρόνου. Καθώς
μάλιστα τα τραγουδάμε, συναντούν πιο εύκολα την προσωπική μας παθολογία και μας προκαλούν τη
στιγμιαία δόνηση. Έτσι, μοιάζουν να έχουν αποκτήσει συγκινησιακή επιφάνεια, που δεν την είχαν ως
ποιητικά κείμενα.
(Από το βιβλίο του Ν. Παρίση Κριτικές δοκιμές, Δόμος, 1986)
Έχετε σκεφτεί ποια είναι η εγγενής αδυναμία ενός γραμμικού κειμένου; Θα τη νιώσουμε καλύτερα αν
σκεφτούμε ένα κείμενο αφηγηματικού χαρακτήρα – ένα, λ.χ., μυθιστόρημα, μια νουβέλα ή ένα
διήγημα.
Όλα αυτά τα γραμμικά κείμενα δεν μπορούν να παρουσιάσουν ταυτόχρονα δύο γεγονότα που
συνέβησαν την ίδια στιγμή. Αναγκαστικά θα αφηγηθούν πρώτα το ένα και μετά το άλλο. Παρόλο που
ως συμβάντα ανήκουν στην ίδια χρονική στιγμή. Αυτή, ακριβώς, είναι η αδυναμία των γραμμικών
κειμένων.
Την αδυναμία της γραμμικότητας δεν την έχει το σύγχρονο θέατρο και ο κινηματογράφος. Αυτές οι
δύο τέχνες έχουν την αφηγηματική δυνατότητα να παρουσιάζουν ταυτόχρονα δύο γεγονότα
ομόχρονα, δηλαδή δύο περιστατικά που συνέβησαν την ίδια χρονική στιγμή. Επομένως, το θέατρο
και ο κινηματογράφος δεν έχουν την αδυναμία της γραμμικότητας.
Η αδυναμία της γραμμικότητας ξεπεράστηκε με τα λεγόμενα πολυτροπικά κείμενα. Αυτά τα κείμενα
εκτός από τον γραπτό – έντυπο λόγο, που μπορεί να τυπώνεται όχι μόνο γραμμικά αλλά με ποικίλους
άλλους τρόπους, μπορούν να συνδυάζουν πολλά εκφραστικά μέσα (π.χ. λόγο και εικόνα).
Σήμερα, μάλιστα, οι δυνατότητες που προσφέρουν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές έχουν καταστήσει
πρακτικά εύκολη τη δημιουργία πολυτροπικών κειμένων. Τα τελευταία αυτά, επειδή ακριβώς
ξεπερνούν την αδυναμία της γραμμικής και επίπεδης γραφής, συνιστούν «κείμενα» ζωντανά, απτά,
πολυεπίπεδα και ιδιαίτερα «εκφραστικά». Γι’ αυτό και προσφέρονται για πολλαπλή αξιολόγηση
στην εκπαιδευτική και μαθησιακή διαδικασία. Πρόκειται δηλαδή για κείμενα που μιλούν στα παιδιά
με ιδιαίτερη δραστική αμεσότητα και με ζωντανό και ευθύ τρόπο.
Για παράδειγμα, η παρακάτω σελίδα συνδυάζει τη γραμμικότητα και την πολυτροπικότητα των
κειμένων:
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 28
(Από το βιβλίο των Ν. Παρίση, Γ. Κωτσάνη Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες, 2011)
Καταληκτικά, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι τα πολυτροπικά κείμενα δεν είναι μόνο ειδικής γραφής
αλλά και ειδικών σκοπών. Δυναμική και πολλαπλή αξιοποίησή τους γίνεται πολύ συχνά στην
εκπαίδευση.
ΝΠ, 31/3/2013
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2013/03/31/polytropika/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 29
Η ιστορική μέθοδος του Καβάφη (Απρίλιος 2013)
Φέτος γιορτάζουμε το έτος Καβάφη. Πρέπει να τιμήσουμε τη μνήμη του μεγάλου έλληνα ποιητή. Το
άρθρο που ακολουθεί είναι το ελάχιστο. Εξετάζει τον τρόπο λειτουργίας και εφαρμογής της μυθικής
μεθόδου απ’ τον μεγάλο αλεξανδρινό ποιητή…
Πέρα, όμως, από όλα αυτά υπάρχει και κάτι άλλο στην καβαφική ποίηση που δείχνει, από μιαν άλλη
οπτική γωνία, τη μεγαλοσύνη του ποιητή. Πρόκειται γι’ αυτό που θα το λέγαμε αναγωγή του «τώρα»
στο ιστορικό ανάλογο του «τότε». Να διευκρινίσουμε, όμως, πληρέστερα το νόημα αυτής της
αναγωγής.
Το πρόβλημα του τώρα, ένα δηλαδή οξύ παροντικό γεγονός που συνέχει και απασχολεί την
ανθρώπινη κοινότητα, ο ποιητής δεν το φωτίζει άμεσα και δε μιλάει γι’ αυτό με τρόπο ευθύ. Το
ανάγει σε μια ανάλογη και παρόμοια στιγμή ή κατάσταση του ιστορικού παρελθόντος. Με τον τρόπο
αυτής της αναγωγής, μιλάει για το θέμα του εντελώς έμμεσα, πλάγια ή και κρυπτικά. Στην ουσία
δηλαδή αποκρύπτει το ποιητικό θέμα μια και το περιβάλλει – ουσιαστικά το σκεπάζει – και το ντύνει
με μια επένδυση αναλογικής ιστορικότητας.
Πιο συγκεκριμένα, με αυτή την αναγωγή του ποιήματος στον κόσμο της ιστορίας, ο Καβάφης
προσδίδει στην ποιητική του δημιουργία πρωτοφανέρωτα και ιδιάζοντα χαρακτηριστικά. Να τα
συναριθμήσουμε και να τα παρουσιάσουμε.
Το πρώτο: το ποίημα δεν απορροφά απλώς ένα μικρό ποσοστό ιστορικής ύλης που συσσωματώνεται
και, ενδεχομένως, χάνεται ή αποδυναμώνεται μέσα σε άλλα, πιο ισχυρά, ποιητικά στοιχεία.
Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Η ιστορική δηλαδή ύλη γίνεται η κυρίαρχη κρούστα που επικαλύπτει
και σκεπάζει το ποίημα σε ολόκληρη την έκτασή του. Αυτή, ακριβώς, η ολική επικάλυψη του
ποιήματος από την ιστορική κρούστα, δημιουργεί συνθήκες θεματικής απόκρυψης.
Αυτή η έννοια της θεματικής απόκρυψης είναι το δεύτερο στοιχείο στο οποίο θα θέλαμε να
σταθούμε. Το θέμα δηλαδή που απασχολεί τον ποιητή, βγαίνει τρόπον τινά από τον εαυτό του,
ντύνεται με ένα αλλότριο (τυπικά) ένδυμα, μεταμορφώνεται, διαλύεται και χάνεται περιβεβλημένο
με το κουκούλι της ιστορικής ύλης.
Ο αναγνώστης θα πρέπει να ανασύρει την ιστορική κρούστα, να ανοίξει το κουκούλι και να
αναζητήσει, μέσα στα ιστορικά περιστατικά, όλα αυτά τα λανθάνοντα νοήματα. Η αναζήτηση θα τον
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 30
βοηθήσει να επαναφέρει το ποίημα από την ιστορική του διάσταση στην πραγματική του θεματική
λειτουργικότητα.
Τα λανθάνοντα νοήματα που η αναζήτησή τους συνιστά το γοητευτικό «παιχνίδι» της διείσδυσης
στον νοηματικό πυρήνα του ποιήματος, είναι το τρίτο στη σειρά στοιχείο πού θα θέλαμε να θίξουμε.
Τελικά, αν υπεραπλουστεύσουμε τα πράγματα, όλη αυτή η διαδικασία της επένδυσης του ποιητικού
θέματος με ιστορική ύλη, ουσιαστικά ανήκει στο ευρύτερο γένος της ποιητικής υποβολής. Δεν
προβάλλει δηλαδή ο ποιητής, μπροστά στα μάτια του αναγνώστη, το ποιητικό του θέμα ολόσωμο,
γυμνό, ολόκληρο, ατόφιο, καθαρό και άπλετα φωτισμένο. Αντίθετα, το μισοκρύβει, το κρατά στο
ημίφως, το ντύνει με τυπικά αλλότρια ρούχα, το μισοφωτίζει, το μετακινεί χρονικά και το παρουσιάζει
ως ιστορικό ή ψευδοϊστορικό περιστατικό. Όλη αυτή η ποιητική τροπικότητα προκαλεί και ερεθίζει.
Προκαλεί τον αναγνώστη να αναζητήσει μέσα στη συνολική ιστορική σκηνοθεσία, αυτό που του
κρύβει ο ποιητής ή, καλύτερα, το προβάλλει με την τέχνη και την τεχνική της υποβολής.
Για να μη φανεί ότι μιλάμε κάπως αοριστικά και γενικόλογα, χρειάζεται ίσως η αναφορά σ’ ένα
συγκεκριμένο ποίημα του Καβάφη που ο ποιητής το έχει επενδύσει ολοκληρωτικά με «ιστορική»
ύλη. Ας σταθούμε για λίγο στο ποίημα που επιγράφεται Ο Δαρείος. Το κυρίαρχο πρόσωπο που
κινείται σε ολόκληρο το ποίημα, είναι ο αυλικός ποιητής Φερνάζης. Υπηρετεί στην αυλή του
Μιθριδάτη. Πρόκειται για πρόσωπο που το έπλασε η φαντασία του ποιητή, πλαστό δηλαδή, αλλά
τοποθετημένο σε περιβάλλον και σε συνθήκες απόλυτα ιστορικές. Επομένως, το συγκεκριμένο
καβαφικό ποίημα, εφόσον το κυρίαρχο πρόσωπο είναι πλαστό, θα θεωρηθεί ψευδοϊστορικό.
Πώς, ακριβώς, λειτουργεί και πώς κινείται μέσα στο ποίημα ο ποιητής Φερνάζης; Βρίσκεται σε
στιγμές ποιητικής δημιουργίας. Γράφει ένα επικό ποίημα προς τιμή του Δαρείου Α΄ του Υστάσπου.
Τον βασανίζει όμως μια έντονη ποιητική δυστοκία. Δεν ξέρει τι ένιωθε ο Δαρείος τη στιγμή της
ενθρόνισής του: μήπως υπεροψία και μέθη;
Η στιγμή της ποιητικής δυστοκίας και του ποιητικού στοχασμού για τον Φερνάζη διακόπτεται
ξαφνικά. Έρχεται το μήνυμα ότι άρχισε ο πόλεμος. Οι ρωμαϊκές λεγεώνες έχουν ήδη εισβάλει στην
πατρίδα. Πού καιρός τώρα για ποίηση! Φαντάσου ελληνικά ποιήματα μέσα στη τρομακτική δίνη του
πολέμου. Η ποίηση, λοιπόν, αίρεται, ακυρώνεται, παύει να λειτουργεί, γιατί φαντάζει πολυτέλεια σε
ώρα πολέμου.
Κι όμως! Μέσα στην όλη ταραχή, την ταραχή που προκάλεσε ο πόλεμος, τον Φερνάζη τον απασχολεί
η αρχική ποιητική του ιδέα: τι άραγε να ένιωθε ο Δαρείος. Και το ποίημα καταλήγει:
Όμως μες σ’ όλη του την ταραχή και το κακό,
επίμονα κ’ η ποιητική ιδέα πάει κι έρχεται —
το πιθανότερο είναι, βέβαια, υπεροψίαν και μέθην·
υπεροψίαν και μέθην θα είχεν ο Δαρείος.
Είναι, επομένως, εύλογο το ερώτημα: μέσα σε αυτή την ψευδοϊστορική ατμόσφαιρα που ως κρούστα
σκέπασε το ποίημα, ποια είναι τα λανθάνοντα νοήματα που με τέχνη γοητευτική τα απέκρυψε ο
ποιητής; Θέλω να πιστεύω ότι εύκολα διαφαίνονται οι σπόνδυλοι που οργανώνουν το σώμα του
ποιήματος. Ο Φερνάζης, ως ποιητής που πασχίζει να συνθέσει έπος, είναι ο πρώτος σπόνδυλος:
τίθεται, μέσω αυτού του προσώπου, η λειτουργία της ποίησης, το ποιείν ποιήματα. Ο πόλεμος είναι ο
δεύτερος σπόνδυλος: αίρει και ακυρώνει τη λειτουργία της ποίησης. Τελικά, όμως, το ποίημα, δια του
Φερνάζη και πάλι, οδηγείται στην επαναλειτουργία της ποίησης με τους προαναφερόμενους
εξόδιους στίχους.
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 31
Το πού καταλήγουμε είναι, πιστεύω, ορατό: το ποίημα, χτισμένο πάνω στο τρίπτυχο σχήμα θέση –
άρση – θέση (= τίθεται η λειτουργία της ποίησης, αίρεται και, τελικά, επανατίθεται), συνιστά πλάγιο
ύμνο στην τέχνη της ποίησης που η εν πολέμω ταραχή αδυνατεί να την ακυρώσει και να την
καταργήσει. Η ποίηση, λοιπόν, ως ακατάλυτη αξία και διάρκεια.
Ο αναγνώστης προκαλείται να αποκωδικοποιήσει, να αναγνώσει και, επομένως, να κατανοήσει το
νόημα της αναλογικής ιστορικότητας που καλύπτει και σκεπάζει το ποιητικό θέμα. Μια τέτοια
ανάγνωση, γοητευτική στην ουσία της, δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση. Η αιτία της δυσκολίας
οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι στον Καβάφη το στρώμα της ιστορίας ως επένδυση καλύπτει
συνολικά την έκταση του ποιήματος. Αυτός, όμως, ο συνολικός λόγος για κάτι που ανήκει τάχα
ολοκληρωτικά στον κόσμο της ιστορίας, δυσχεραίνει την επαναφορά του ποιήματος στο «τώρα» και,
επομένως, την άμεση κατανόηση του ποιητικού νοήματος. Ουσιαστικά, αυτή η διαλεκτική σχέση
αναλογικής ομοιότητας ανάμεσα στο τώρα (= το παρόν) και στο «τότε» (= παρελθόν), συνιστά ένα
«παιχνίδι» νοηματικής απόκρυψης. Το μισοφωτισμένο, μέσω της ιστορίας, ποιητικό θέμα,
αναγνωστικά γίνεται πολύ πιο προκλητικό με την έννοια ότι ερεθίζει και ενεργοποιεί την αναγνωστική
μας διεισδυτικότητα και οξύνοια.
Η ιστορική αυτή μέθοδος της θεματικής απόκρυψης που εμπλέκει τον αναγνώστη στην αναζήτηση
μιας ιστορικής αναλογίας και ομοιότητας, ανήκει αποκλειστικά στους ποιητικούς τρόπους του
Καβάφη. Αυτός εγκαινίασε μια τέτοια ποιητική τροπικότητα. Είναι, ακριβώς, αυτή που χαρακτηρίζει
τα ιστορικά ή τα ψευδοϊστορικά ποιήματα του Αλεξανδρινού. Ποιήματα, για παράδειγμα, όπως Ο
Δαρείος, Περιμένοντας τους βαρβάρους, Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον, καθώς και πολλά άλλα,
καλυμμένα ολοκληρωτικά με ένα γοητευτικό στρώμα «ιστορικότητας», κρατούν στον πυρήνα τους το
θέμα ερεθιστικά μισοφωτισμένο – μισοειπωμένο. Μιλούν κατά βάθος, για αξίες, για καταστάσεις
ολικής κοινωνικής κατάπτωσης ή για μια στάση αξιοπρέπειας στη ζωή. Αυτή είναι, τελικά, η
γοητεύουσα ιστορική μέθοδος που, ως ένα είδος ποιητικής τροπικότητας, αναδεικνύει και καθιστά
απτή την ποιητική μεγαλοσύνη του Καβάφη.
ΝΠ, 30/4/2013
https://psifiakesergasies.wordpress.com/2013/04/30/kavafis2/
Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 32
Εκφραστικά μέσα και σχήματα λόγου: αποσαφήνιση των όρων (Μάιος 2013)
Κάθε χρόνο, τέτοια εποχή, όλη η Ελλάδα – μαθητές, γονείς, καθηγητές, χιλιάδες κόσμος – χορεύει
στους ρυθμούς των Πανελλαδικών εξετάσεων. Το παραμικρό στοιχείο: βατά θέματα, δύσκολα
θέματα, λάθη στα θέματα, εσφαλμένες οδηγίες διόρθωσης κλπ, γίνεται είδηση πανελλήνιου
ενδιαφέροντος. Θα είμαστε η μοναδική ίσως χώρα στον κόσμο που ασχολείται τόσο σχολαστικά με το
θέμα των εισαγωγικών εξετάσεων στα Πανεπιστήμια. Με αφορμή αυτόν τον περίεργο χορό των
Πανελλαδικών εξετάσεων και με αφετηρία ένα θέμα που προέκυψε, γράψαμε το κείμενο που
ακολουθεί…
Το μάθημα της λογοτεχνίας «πάσχει» από ένα είδος ρευστότητας. Αυτό το χαρακτηριστικό προκαλεί
αρκετά προβλήματα και στους μαθητές και στους διδάσκοντες. Τα περισσότερα και τα μάλλον
δυσκολότερα σχετίζονται με θέματα όρων και γενικά ορολογίας. Εύκολα δηλαδή κάποιοι όροι,
συγγενικοί μεταξύ τους και με κάποια κοινά σημεία ομοιότητας ή συνάφειας, συγχέονται μεταξύ
τους. Το αποτέλεσμα είναι διπλό: οι μαθητές, χωρίς να έχουν κατά νου σαφή και διαυγή την έννοια
των όρων, δυσκολεύονται να απαντήσουν σε σχετικές ερωτήσεις. Παράλληλα, από την άλλη πλευρά,
και οι διδάσκοντες – τουλάχιστον οι πιο άπειροι – αντιμετωπίζουν κάποια προβλήματα διδακτικής
καθαρότητας και σαφήνειας.
Τα προβλήματα αυτά έρχονται συνήθως στην επιφάνεια και αναδύονται με πιεστικό τρόπο, κάθε
φορά – πάντα τέτοια εποχή – που διενεργούνται πανελλαδικές εξετάσεις. Πιο έντονα και
περισσότερο χαρακτηριστικά αυτό συμβαίνει, όταν τεθεί ερώτηση που, ως ουσία, εντοπίζεται στα
λεγόμενα σχήματα λόγου, όπως ακριβώς και εφέτος με το κείμενο του Σολωμού Ο Κρητικός (η
ερώτηση ζητούσε να εντοπισθούν τέσσερα σχήματα λόγου και να προσδιορισθεί η [πολλαπλή]
λειτουργία τους στον ποιητικό λόγο).
Σε αυτές τις περιπτώσεις, όπως και σε κάθε άλλη ομόλογη, δημιουργείται εύκολα μια σύγχυση – εν
μέρει και μια ταύτιση – ανάμεσα στο τι είναι σχήμα λόγου και τι εκφραστικό μέσο στα λογοτεχνικά
κείμενα. Επομένως, δε θα ήταν άσκοπο ή και εξεζητημένο να γίνει μια απόπειρα αποσαφήνισης και
νοηματικού διαχωρισμού των δύο συναφών όρων.
Καταρχήν, και τα σχήματα λόγου και τα εκφραστικά μέσα είναι χαρακτηριστικά στοιχεία της
λογοτεχνικής γλώσσας (και γενικά της γλώσσας). Ανήκουν δηλαδή στη γλωσσική – εκφραστική
τροπικότητα των λογοτεχνικών κειμένων. Υπάρχει, όμως, μια θεμελιώδης διαφορά: τα εκφραστικά
μέσα είναι η ευρύτερη σε πλάτος έννοια, ενώ τα σχήματα λόγου είναι η στενότερη. Επομένως, τα
λεγόμενα σχήματα λόγου (π.χ. μεταφορά, προσωποποίηση, υπερβολή, υπερβατό κλπ.) εγγράφονται,
ως υπάλληλες έννοιες, στο ευρύχωρο πλάτος που έχει ο όρος εκφραστικά μέσα. Μπορούμε δηλαδή
να πούμε ότι συνιστούν δύο ομόκεντρους κύκλους που ο στενότερος (= σχήματα λόγου) είναι
εγγεγραμμένος στον ευρύτερο (= εκφραστικά μέσα):
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015
Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015

Más contenido relacionado

Más de Yannis Kotsanis

Καλές Πρακτικές στην Αξιοποίηση Ταμπλετών σε Εκπαιδευτικές Δραστηριότητες
Καλές Πρακτικές στην Αξιοποίηση Ταμπλετών σε Εκπαιδευτικές ΔραστηριότητεςΚαλές Πρακτικές στην Αξιοποίηση Ταμπλετών σε Εκπαιδευτικές Δραστηριότητες
Καλές Πρακτικές στην Αξιοποίηση Ταμπλετών σε Εκπαιδευτικές ΔραστηριότητεςYannis Kotsanis
 
Modelling 100+ Applications for Learning Activities
Modelling 100+ Applications for Learning ActivitiesModelling 100+ Applications for Learning Activities
Modelling 100+ Applications for Learning ActivitiesYannis Kotsanis
 
12 Creative Techniques for every-day Teaching
12 Creative Techniques for every-day Teaching12 Creative Techniques for every-day Teaching
12 Creative Techniques for every-day TeachingYannis Kotsanis
 
Models of Competences based on Inter-Connected Knowledge-Skills-Values
Models of Competences based on Inter-Connected Knowledge-Skills-ValuesModels of Competences based on Inter-Connected Knowledge-Skills-Values
Models of Competences based on Inter-Connected Knowledge-Skills-ValuesYannis Kotsanis
 
Digital Competences for Creating, Collaborating, Respecting…
Digital Competences for Creating, Collaborating, Respecting…Digital Competences for Creating, Collaborating, Respecting…
Digital Competences for Creating, Collaborating, Respecting…Yannis Kotsanis
 
Educational Multimedia Dictionary
Educational Multimedia DictionaryEducational Multimedia Dictionary
Educational Multimedia DictionaryYannis Kotsanis
 
Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες
Ψηφιακές Ερευνητικές ΕργασίεςΨηφιακές Ερευνητικές Εργασίες
Ψηφιακές Ερευνητικές ΕργασίεςYannis Kotsanis
 
280+ links σε "ψηφιακά μονοπάτια" για την καλλιέργεια του "χωρικού γραμματισμού"
280+ links σε "ψηφιακά μονοπάτια" για την καλλιέργεια του "χωρικού γραμματισμού"280+ links σε "ψηφιακά μονοπάτια" για την καλλιέργεια του "χωρικού γραμματισμού"
280+ links σε "ψηφιακά μονοπάτια" για την καλλιέργεια του "χωρικού γραμματισμού"Yannis Kotsanis
 
90+ χρόνια Μίκης ~ 90- χρόνια Μάνος
90+ χρόνια Μίκης ~ 90- χρόνια Μάνος90+ χρόνια Μίκης ~ 90- χρόνια Μάνος
90+ χρόνια Μίκης ~ 90- χρόνια ΜάνοςYannis Kotsanis
 
Αξιοποίηση των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση (2006-2008)
Αξιοποίηση των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση (2006-2008)Αξιοποίηση των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση (2006-2008)
Αξιοποίηση των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση (2006-2008)Yannis Kotsanis
 
Σαν το καράβι π’ άνοιξε τ’ άρμενα κι αλαργεύει...
Σαν το καράβι π’ άνοιξε τ’ άρμενα κι αλαργεύει...Σαν το καράβι π’ άνοιξε τ’ άρμενα κι αλαργεύει...
Σαν το καράβι π’ άνοιξε τ’ άρμενα κι αλαργεύει...Yannis Kotsanis
 
Χαρτογραφώντας τις Συλλογές του Φωτόδεντρου... Το παράδειγμα της Γεωγραφίας
Χαρτογραφώντας τις Συλλογές του Φωτόδεντρου... Το παράδειγμα της ΓεωγραφίαςΧαρτογραφώντας τις Συλλογές του Φωτόδεντρου... Το παράδειγμα της Γεωγραφίας
Χαρτογραφώντας τις Συλλογές του Φωτόδεντρου... Το παράδειγμα της ΓεωγραφίαςYannis Kotsanis
 
Το διαδικτυακό παιχνίδι γνώσεων του Λυσία...
Το διαδικτυακό παιχνίδι γνώσεων του Λυσία...Το διαδικτυακό παιχνίδι γνώσεων του Λυσία...
Το διαδικτυακό παιχνίδι γνώσεων του Λυσία...Yannis Kotsanis
 
Αναζητώ και επιλέγω πηγές και υλικό στο διαδίκτυο
Αναζητώ και επιλέγω πηγές και υλικό στο διαδίκτυοΑναζητώ και επιλέγω πηγές και υλικό στο διαδίκτυο
Αναζητώ και επιλέγω πηγές και υλικό στο διαδίκτυοYannis Kotsanis
 
Game apps for tablets usable in education
Game apps  for tablets usable in educationGame apps  for tablets usable in education
Game apps for tablets usable in educationYannis Kotsanis
 
10+10 links worth clicking! [13-14]
10+10 links worth clicking! [13-14]10+10 links worth clicking! [13-14]
10+10 links worth clicking! [13-14]Yannis Kotsanis
 
"Hour of Code": Back to the roots... [1987-1993]
"Hour of Code": Back to the roots... [1987-1993]"Hour of Code": Back to the roots... [1987-1993]
"Hour of Code": Back to the roots... [1987-1993]Yannis Kotsanis
 
"Να βρεθούμε ξανά..."
"Να βρεθούμε ξανά...""Να βρεθούμε ξανά..."
"Να βρεθούμε ξανά..."Yannis Kotsanis
 
Εκπονώ μια ερευνητική εργασία
Εκπονώ μια ερευνητική εργασίαΕκπονώ μια ερευνητική εργασία
Εκπονώ μια ερευνητική εργασίαYannis Kotsanis
 

Más de Yannis Kotsanis (20)

Καλές Πρακτικές στην Αξιοποίηση Ταμπλετών σε Εκπαιδευτικές Δραστηριότητες
Καλές Πρακτικές στην Αξιοποίηση Ταμπλετών σε Εκπαιδευτικές ΔραστηριότητεςΚαλές Πρακτικές στην Αξιοποίηση Ταμπλετών σε Εκπαιδευτικές Δραστηριότητες
Καλές Πρακτικές στην Αξιοποίηση Ταμπλετών σε Εκπαιδευτικές Δραστηριότητες
 
Modelling 100+ Applications for Learning Activities
Modelling 100+ Applications for Learning ActivitiesModelling 100+ Applications for Learning Activities
Modelling 100+ Applications for Learning Activities
 
12 Creative Techniques for every-day Teaching
12 Creative Techniques for every-day Teaching12 Creative Techniques for every-day Teaching
12 Creative Techniques for every-day Teaching
 
Models of Competences based on Inter-Connected Knowledge-Skills-Values
Models of Competences based on Inter-Connected Knowledge-Skills-ValuesModels of Competences based on Inter-Connected Knowledge-Skills-Values
Models of Competences based on Inter-Connected Knowledge-Skills-Values
 
Digital Competences for Creating, Collaborating, Respecting…
Digital Competences for Creating, Collaborating, Respecting…Digital Competences for Creating, Collaborating, Respecting…
Digital Competences for Creating, Collaborating, Respecting…
 
Educational Multimedia Dictionary
Educational Multimedia DictionaryEducational Multimedia Dictionary
Educational Multimedia Dictionary
 
Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες
Ψηφιακές Ερευνητικές ΕργασίεςΨηφιακές Ερευνητικές Εργασίες
Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες
 
280+ links σε "ψηφιακά μονοπάτια" για την καλλιέργεια του "χωρικού γραμματισμού"
280+ links σε "ψηφιακά μονοπάτια" για την καλλιέργεια του "χωρικού γραμματισμού"280+ links σε "ψηφιακά μονοπάτια" για την καλλιέργεια του "χωρικού γραμματισμού"
280+ links σε "ψηφιακά μονοπάτια" για την καλλιέργεια του "χωρικού γραμματισμού"
 
90+ χρόνια Μίκης ~ 90- χρόνια Μάνος
90+ χρόνια Μίκης ~ 90- χρόνια Μάνος90+ χρόνια Μίκης ~ 90- χρόνια Μάνος
90+ χρόνια Μίκης ~ 90- χρόνια Μάνος
 
Αξιοποίηση των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση (2006-2008)
Αξιοποίηση των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση (2006-2008)Αξιοποίηση των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση (2006-2008)
Αξιοποίηση των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση (2006-2008)
 
Σαν το καράβι π’ άνοιξε τ’ άρμενα κι αλαργεύει...
Σαν το καράβι π’ άνοιξε τ’ άρμενα κι αλαργεύει...Σαν το καράβι π’ άνοιξε τ’ άρμενα κι αλαργεύει...
Σαν το καράβι π’ άνοιξε τ’ άρμενα κι αλαργεύει...
 
Ε.ΝΤ.Ε.ΛΟ
Ε.ΝΤ.Ε.ΛΟΕ.ΝΤ.Ε.ΛΟ
Ε.ΝΤ.Ε.ΛΟ
 
Χαρτογραφώντας τις Συλλογές του Φωτόδεντρου... Το παράδειγμα της Γεωγραφίας
Χαρτογραφώντας τις Συλλογές του Φωτόδεντρου... Το παράδειγμα της ΓεωγραφίαςΧαρτογραφώντας τις Συλλογές του Φωτόδεντρου... Το παράδειγμα της Γεωγραφίας
Χαρτογραφώντας τις Συλλογές του Φωτόδεντρου... Το παράδειγμα της Γεωγραφίας
 
Το διαδικτυακό παιχνίδι γνώσεων του Λυσία...
Το διαδικτυακό παιχνίδι γνώσεων του Λυσία...Το διαδικτυακό παιχνίδι γνώσεων του Λυσία...
Το διαδικτυακό παιχνίδι γνώσεων του Λυσία...
 
Αναζητώ και επιλέγω πηγές και υλικό στο διαδίκτυο
Αναζητώ και επιλέγω πηγές και υλικό στο διαδίκτυοΑναζητώ και επιλέγω πηγές και υλικό στο διαδίκτυο
Αναζητώ και επιλέγω πηγές και υλικό στο διαδίκτυο
 
Game apps for tablets usable in education
Game apps  for tablets usable in educationGame apps  for tablets usable in education
Game apps for tablets usable in education
 
10+10 links worth clicking! [13-14]
10+10 links worth clicking! [13-14]10+10 links worth clicking! [13-14]
10+10 links worth clicking! [13-14]
 
"Hour of Code": Back to the roots... [1987-1993]
"Hour of Code": Back to the roots... [1987-1993]"Hour of Code": Back to the roots... [1987-1993]
"Hour of Code": Back to the roots... [1987-1993]
 
"Να βρεθούμε ξανά..."
"Να βρεθούμε ξανά...""Να βρεθούμε ξανά..."
"Να βρεθούμε ξανά..."
 
Εκπονώ μια ερευνητική εργασία
Εκπονώ μια ερευνητική εργασίαΕκπονώ μια ερευνητική εργασία
Εκπονώ μια ερευνητική εργασία
 

Último

36_Dim_Perist_Eortasmos_25_Martiou_2024.pptx
36_Dim_Perist_Eortasmos_25_Martiou_2024.pptx36_Dim_Perist_Eortasmos_25_Martiou_2024.pptx
36_Dim_Perist_Eortasmos_25_Martiou_2024.pptx36dimperist
 
Συμπερίληψη προσφύγων μαθητών στο σχολείο.pptx
Συμπερίληψη προσφύγων μαθητών στο σχολείο.pptxΣυμπερίληψη προσφύγων μαθητών στο σχολείο.pptx
Συμπερίληψη προσφύγων μαθητών στο σχολείο.pptxlabriniderbederi
 
25Η ΜΑΡΤΙΟΥ ΔΙΠΛΗ ΓΙΟΡΤΗ. ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ.pptx
25Η ΜΑΡΤΙΟΥ ΔΙΠΛΗ ΓΙΟΡΤΗ. ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ.pptx25Η ΜΑΡΤΙΟΥ ΔΙΠΛΗ ΓΙΟΡΤΗ. ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ.pptx
25Η ΜΑΡΤΙΟΥ ΔΙΠΛΗ ΓΙΟΡΤΗ. ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ.pptxMARIAPSARROU4
 
1821 ΧΡΥΣΑ ΚΟΚΟΡΙΚΟΥ-ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
1821 ΧΡΥΣΑ ΚΟΚΟΡΙΚΟΥ-ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ1821 ΧΡΥΣΑ ΚΟΚΟΡΙΚΟΥ-ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
1821 ΧΡΥΣΑ ΚΟΚΟΡΙΚΟΥ-ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣChrisa Kokorikou
 
Θεοδώρα Θεοδωρίδη- Ανάρτηση παρουσίασης στο blog μου
Θεοδώρα Θεοδωρίδη- Ανάρτηση παρουσίασης στο blog μουΘεοδώρα Θεοδωρίδη- Ανάρτηση παρουσίασης στο blog μου
Θεοδώρα Θεοδωρίδη- Ανάρτηση παρουσίασης στο blog μουΘεοδώρα Θεοδωρίδη
 
Διαγωνισμός Ζωγραφικής 25η Μαρτίου 2024.pptx
Διαγωνισμός Ζωγραφικής 25η Μαρτίου 2024.pptxΔιαγωνισμός Ζωγραφικής 25η Μαρτίου 2024.pptx
Διαγωνισμός Ζωγραφικής 25η Μαρτίου 2024.pptx7gymnasiokavalas
 
ΣΤ' Θεματική ενότητα: Η διδασκαλία της Ορθόδοξης πίστης γίνεται έργο τέχνης
ΣΤ' Θεματική ενότητα: Η διδασκαλία της Ορθόδοξης πίστης γίνεται έργο τέχνηςΣΤ' Θεματική ενότητα: Η διδασκαλία της Ορθόδοξης πίστης γίνεται έργο τέχνης
ΣΤ' Θεματική ενότητα: Η διδασκαλία της Ορθόδοξης πίστης γίνεται έργο τέχνηςΔήμητρα Τζίνου
 
Γιορτή 25ης Μαρτίου 2024- 7ο Γυμνάσιο Καβάλας.pptx
Γιορτή 25ης Μαρτίου 2024- 7ο Γυμνάσιο Καβάλας.pptxΓιορτή 25ης Μαρτίου 2024- 7ο Γυμνάσιο Καβάλας.pptx
Γιορτή 25ης Μαρτίου 2024- 7ο Γυμνάσιο Καβάλας.pptx7gymnasiokavalas
 
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ.pptx
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ.pptxΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ.pptx
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ.pptxssuser6a63b0
 
Dokimi wordpress ebmed parousiasis1.pptx
Dokimi wordpress ebmed parousiasis1.pptxDokimi wordpress ebmed parousiasis1.pptx
Dokimi wordpress ebmed parousiasis1.pptxActforclimate
 
Νόμος Εκθετικής Μεταβολής και Ραδιενεργή Διάσοαση.pptx
Νόμος Εκθετικής Μεταβολής και Ραδιενεργή Διάσοαση.pptxΝόμος Εκθετικής Μεταβολής και Ραδιενεργή Διάσοαση.pptx
Νόμος Εκθετικής Μεταβολής και Ραδιενεργή Διάσοαση.pptxPantelis Bouboulis
 
Το πείραμα του Ερατοσθένη- 7ο Γυμνάσιο Καβάλας.pptx
Το πείραμα του Ερατοσθένη- 7ο Γυμνάσιο Καβάλας.pptxΤο πείραμα του Ερατοσθένη- 7ο Γυμνάσιο Καβάλας.pptx
Το πείραμα του Ερατοσθένη- 7ο Γυμνάσιο Καβάλας.pptx7gymnasiokavalas
 
ειρηνη πολεμος κειμενο με ασκησεις. ειρηνη πολεμος κειμενο με ασκησεις.docxdocx
ειρηνη πολεμος κειμενο με ασκησεις. ειρηνη πολεμος κειμενο με ασκησεις.docxdocxειρηνη πολεμος κειμενο με ασκησεις. ειρηνη πολεμος κειμενο με ασκησεις.docxdocx
ειρηνη πολεμος κειμενο με ασκησεις. ειρηνη πολεμος κειμενο με ασκησεις.docxdocxSimos Skouloudis
 
theoria_ekthesi_ekfrasi_lykeiou_epixeirima.pptx
theoria_ekthesi_ekfrasi_lykeiou_epixeirima.pptxtheoria_ekthesi_ekfrasi_lykeiou_epixeirima.pptx
theoria_ekthesi_ekfrasi_lykeiou_epixeirima.pptxssuser78b997
 
Η ΣΗΜΑΙΑ. Ένα ποίημα της Σάσας Καραγιαννίδου - Πέννα
Η ΣΗΜΑΙΑ. Ένα ποίημα της Σάσας Καραγιαννίδου - ΠένναΗ ΣΗΜΑΙΑ. Ένα ποίημα της Σάσας Καραγιαννίδου - Πέννα
Η ΣΗΜΑΙΑ. Ένα ποίημα της Σάσας Καραγιαννίδου - ΠένναΣάσα Καραγιαννίδου - Πέννα
 

Último (16)

36_Dim_Perist_Eortasmos_25_Martiou_2024.pptx
36_Dim_Perist_Eortasmos_25_Martiou_2024.pptx36_Dim_Perist_Eortasmos_25_Martiou_2024.pptx
36_Dim_Perist_Eortasmos_25_Martiou_2024.pptx
 
Συνέντευξη
Συνέντευξη                                            Συνέντευξη
Συνέντευξη
 
Συμπερίληψη προσφύγων μαθητών στο σχολείο.pptx
Συμπερίληψη προσφύγων μαθητών στο σχολείο.pptxΣυμπερίληψη προσφύγων μαθητών στο σχολείο.pptx
Συμπερίληψη προσφύγων μαθητών στο σχολείο.pptx
 
25Η ΜΑΡΤΙΟΥ ΔΙΠΛΗ ΓΙΟΡΤΗ. ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ.pptx
25Η ΜΑΡΤΙΟΥ ΔΙΠΛΗ ΓΙΟΡΤΗ. ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ.pptx25Η ΜΑΡΤΙΟΥ ΔΙΠΛΗ ΓΙΟΡΤΗ. ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ.pptx
25Η ΜΑΡΤΙΟΥ ΔΙΠΛΗ ΓΙΟΡΤΗ. ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ.pptx
 
1821 ΧΡΥΣΑ ΚΟΚΟΡΙΚΟΥ-ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
1821 ΧΡΥΣΑ ΚΟΚΟΡΙΚΟΥ-ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ1821 ΧΡΥΣΑ ΚΟΚΟΡΙΚΟΥ-ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
1821 ΧΡΥΣΑ ΚΟΚΟΡΙΚΟΥ-ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
 
Θεοδώρα Θεοδωρίδη- Ανάρτηση παρουσίασης στο blog μου
Θεοδώρα Θεοδωρίδη- Ανάρτηση παρουσίασης στο blog μουΘεοδώρα Θεοδωρίδη- Ανάρτηση παρουσίασης στο blog μου
Θεοδώρα Θεοδωρίδη- Ανάρτηση παρουσίασης στο blog μου
 
Διαγωνισμός Ζωγραφικής 25η Μαρτίου 2024.pptx
Διαγωνισμός Ζωγραφικής 25η Μαρτίου 2024.pptxΔιαγωνισμός Ζωγραφικής 25η Μαρτίου 2024.pptx
Διαγωνισμός Ζωγραφικής 25η Μαρτίου 2024.pptx
 
ΣΤ' Θεματική ενότητα: Η διδασκαλία της Ορθόδοξης πίστης γίνεται έργο τέχνης
ΣΤ' Θεματική ενότητα: Η διδασκαλία της Ορθόδοξης πίστης γίνεται έργο τέχνηςΣΤ' Θεματική ενότητα: Η διδασκαλία της Ορθόδοξης πίστης γίνεται έργο τέχνης
ΣΤ' Θεματική ενότητα: Η διδασκαλία της Ορθόδοξης πίστης γίνεται έργο τέχνης
 
Γιορτή 25ης Μαρτίου 2024- 7ο Γυμνάσιο Καβάλας.pptx
Γιορτή 25ης Μαρτίου 2024- 7ο Γυμνάσιο Καβάλας.pptxΓιορτή 25ης Μαρτίου 2024- 7ο Γυμνάσιο Καβάλας.pptx
Γιορτή 25ης Μαρτίου 2024- 7ο Γυμνάσιο Καβάλας.pptx
 
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ.pptx
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ.pptxΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ.pptx
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ.pptx
 
Dokimi wordpress ebmed parousiasis1.pptx
Dokimi wordpress ebmed parousiasis1.pptxDokimi wordpress ebmed parousiasis1.pptx
Dokimi wordpress ebmed parousiasis1.pptx
 
Νόμος Εκθετικής Μεταβολής και Ραδιενεργή Διάσοαση.pptx
Νόμος Εκθετικής Μεταβολής και Ραδιενεργή Διάσοαση.pptxΝόμος Εκθετικής Μεταβολής και Ραδιενεργή Διάσοαση.pptx
Νόμος Εκθετικής Μεταβολής και Ραδιενεργή Διάσοαση.pptx
 
Το πείραμα του Ερατοσθένη- 7ο Γυμνάσιο Καβάλας.pptx
Το πείραμα του Ερατοσθένη- 7ο Γυμνάσιο Καβάλας.pptxΤο πείραμα του Ερατοσθένη- 7ο Γυμνάσιο Καβάλας.pptx
Το πείραμα του Ερατοσθένη- 7ο Γυμνάσιο Καβάλας.pptx
 
ειρηνη πολεμος κειμενο με ασκησεις. ειρηνη πολεμος κειμενο με ασκησεις.docxdocx
ειρηνη πολεμος κειμενο με ασκησεις. ειρηνη πολεμος κειμενο με ασκησεις.docxdocxειρηνη πολεμος κειμενο με ασκησεις. ειρηνη πολεμος κειμενο με ασκησεις.docxdocx
ειρηνη πολεμος κειμενο με ασκησεις. ειρηνη πολεμος κειμενο με ασκησεις.docxdocx
 
theoria_ekthesi_ekfrasi_lykeiou_epixeirima.pptx
theoria_ekthesi_ekfrasi_lykeiou_epixeirima.pptxtheoria_ekthesi_ekfrasi_lykeiou_epixeirima.pptx
theoria_ekthesi_ekfrasi_lykeiou_epixeirima.pptx
 
Η ΣΗΜΑΙΑ. Ένα ποίημα της Σάσας Καραγιαννίδου - Πέννα
Η ΣΗΜΑΙΑ. Ένα ποίημα της Σάσας Καραγιαννίδου - ΠένναΗ ΣΗΜΑΙΑ. Ένα ποίημα της Σάσας Καραγιαννίδου - Πέννα
Η ΣΗΜΑΙΑ. Ένα ποίημα της Σάσας Καραγιαννίδου - Πέννα
 

Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015

  • 1. Γραφές μιας τετραετίας: 2011-2015 Στο ιστολόγιο των "Ψηφιακών Εργασιών/Δημιουργιών" [psifiakesergasies.wordpress.com] Νικήτας Παρίσης
  • 2. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 1 Προλογίζοντας κείμενα μιας τετραετίας... Στην Ελλάδα τείνει να επικρατήσει μια συγκεκριμένη συγγραφική πρακτική. Εννοώ το εξής: οι περισσότεροι συγγραφείς, προκειμένου να συντηρούν μια πιο ζωντανή παρουσία και προβολή, προβάλλουν συχνά τη συγγραφική τους οντότητα, δημοσιεύοντας μικροκείμενα στον ημερήσιο ή περιοδικό ή κα ηλεκτρονικό τύπο. Όταν συγκεντρωθεί ένας εύλογος αριθμός τέτοιων μικροκειμένων, αρχίζει να λειτουργεί μια δεύτερη έντονη επιθυμία: όλοι μας θέλουμε τα διάσπαρτα κείμενά μας να τα δούμε συσσωματωμένα να δημοσιεύονται σε ένα μικρό ενιαίο τομίδιο. Τα περισσότερα βιβλία στην Ελλάδα, ιδιαίτερα όσα ανήκουν στο είδος της μελέτης και του δοκιμίου, εκδίδονται με αυτή συνήθως την πρακτική. Στο δικό μας blog, από το Σεπτέμβριο του 2011 μέχρι και σήμερα, δημοσιεύσαμε διάφορα μικροκείμενα για ποικίλα θέματα, που όλα όμως, είτε άμεσα είτε έμμεσα, σχετίζονται με τη σύγχρονη τεχνολογία... Είναι, επομένως, φυσικό να θέλουμε και εμείς, ενδεχομένως και οι αναγνώστες μας, να τα δούμε συγκεντρωμένα σε ένα ενιαίο κειμενικό corpus. H διαφορά μας είναι ότι τα προσφέρουμε διαθέσιμα σε όλους στην αρχική ψηφιακή τους μορφή και στο ίδιο πάντα blog. Ν. Παρίσης, 1/10/2015 [Ευχαριστούμε τη Ν. Λεβέντη για τη συγκέντρωση των άρθρων]
  • 3. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 2 Περιεχόμενα Το Μάθημα της Λογοτεχνίας στην Α’ Λυκείου (Σεπτέμβριος 2011)............................................................................ 3 Η ποιητική γενιά του ’30 (Σεπτέμβριος 2011)............................................................................................................. 4 Η διδασκαλία της Λογοτεχνίας και η σύγχρονη τεχνολογία (Οκτώβριος 2011).......................................................... 5 Το Μάθημα της Λογοτεχνίας στην Α΄ Λυκείου: οργανωτικό σχήμα (Οκτώβριος 2011) .............................................. 6 Οπτικός σχεδιασμός: οι πλάγιες πτώσεις ως προσδιορισμοί ρημάτων (Οκτώβριος 2011)......................................... 7 Οπτικός σχεδιασμός: ορθογραφία λέξεων με καταληκτικό μέρος «ια» (Νοέμβριος 2011)........................................ 8 Σχέδιο αξιολόγησης: Ξενοφώντος Ελληνικά, Β, ΙΙ, 2 – 4 (Νοέμβριος 2011)................................................................. 9 Το διδακτικά άρρυθμο μάθημα (Νοέμβριος 2011) ...................................................................................................10 Διδασκαλία ορθογραφίας με τη βοήθεια ενός λεξικού στο διαδίκτυο (Δεκέμβριος 2011) .......................................10 Η παραγωγή λόγου στο Λύκειο (Ιανουάριος 2012) ...................................................................................................12 Αρχαία ελληνική γλώσσα: η δομική λειτουργία της γλώσσας (Φεβρουάριος 2012) .................................................13 Η διδασκαλία της Λογοτεχνίας στην Α΄ Λυκείου (Μάρτιος 2012)..............................................................................14 Πόλεμος για μιαν Ελένη; (Μάρτιος 2012)..................................................................................................................15 Η οπτική βίωση των κειμένων: μια καινοτόμος μέθοδος προσέγγισης (Απρίλιος 2012)...........................................16 Ο γλωσσικός μας πολιτισμός: το πλούσιο «ταμείο» της ελληνικής γλώσσας (Ιούνιος 2012) ....................................17 Απ’ τις φρυκτωρίες στα σύγχρονα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Ιούλιος 2012)........................................................19 Πώςκατανοώέναθέμα;Πώςοργανώνωτοπλάνοεργασίαςμου;Είμαστεδημιουργοίτηςγνώσης; (Αύγουστος 2012) ..........21 Η διδασκαλία ολόκληρου λογοτεχνικού έργου: απορίες και ερωτήματα (Οκτώβριος 2012) ....................................22 Η μέθοδος «Project» – διαπιστώσεις, απορίες, ερωτηματικά (Νοέμβριος 2012)......................................................23 Από το παλιό στο φρέσκο: το όνειρο της ανανέωσης στην ελληνική εκπαίδευση (Δεκέμβριος 2012) ......................24 Ο καβαφικός ύμνος για την ποίηση – μια μικρή ποιητική τριλογία (Ιανουάριος 2013) ............................................25 Οι πολλαπλές λειτουργίες των λέξεων (Φεβρουάριος 2013) ....................................................................................26 Τα γραμμικά και τα πολυτροπικά κείμενα (Ι) (Μάρτιος 2013) ..................................................................................27 Η ιστορική μέθοδος του Καβάφη (Απρίλιος 2013) ....................................................................................................29 Εκφραστικά μέσα και σχήματα λόγου: αποσαφήνιση των όρων (Μάιος 2013)........................................................32 «Εγώ Είμαι Ποιητής του Μέλλοντος» K. Π. Καβάφης (Ιούνιος 2013).........................................................................35 Οδυσσέας Ελύτης: Πρώτα Ποιήματα – Του Αιγαίου (Αύγουστος 2013).....................................................................37 Ένα λειτουργικό σύνολο λόγου, ήχων, εικόνων και μουσικής… (Σεπτέμβριος 2013) ................................................40 «[Παν] μέτρον άριστον» – απλές νύξεις για την έννοια του μέτρου στη ζωή μας (Σεπτέμβριος 2013).....................42 «Μέτρον Άριστον» – το νόημα του δίλεξου γνωμικού του Κλεόβουλου (Νοέμβριος 2013)......................................44 «Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες» (Δεκέμβριος 2013) ..............................47 Τα γραμμικά και πολυτροπικά κείμενα… (ΙΙ) (Μάρτιος 2014)...................................................................................50 Ψηφιακός πολιτισμός (Μάιος 2014) .........................................................................................................................52 Διαδικτυακή βιβλιογραφία: Πρωτοβάθμια επισήμανση προβλημάτων (Ιούλιος 2014) ...........................................55 Ανοίγουμε καινούρια φτερά: Μια δοκιμή ανανέωσης (Οκτώβριος 2014) ................................................................59 Η εξω-γλωσσική επικοινωνία: η τεχνολογία και τα νέα «αλφάβητα» (Ιανουάριος 2015).........................................61 Ο οπτικός μας πολιτισμός… άλλοτε και τώρα (Μάρτιος 2015)..................................................................................63 Το σύγχρονο θαύμα: Ο πληθωρισμός της γνώσης και της πληροφορίας (Μάιος 2015)............................................65 Ένας ακόμη Ύμνος για τον Άνθρωπο… (Ιούλιος 2015) ...............................................................................................67
  • 4. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 3 Το Μάθημα της Λογοτεχνίας στην Α’ Λυκείου (Σεπτέμβριος 2011) Εκτός από την εισαγωγή του νέου μαθήματος της «Ερευνητικής Εργασίας», αλλάζουν πολλά και στο Μάθημα Λογοτεχνίας στην Α Λυκείου: οι στόχοι του μαθήματος, η διδακτική μεθοδολογία, οι δραστηριότητες των μαθητών και γενικά ο συνολικός τρόπος οργάνωσης του μαθήματος. Το κείμενο που ακλουθεί είναι μια μικρή συμβολή στις αναζητήσεις των διδασκόντων… Logotexnia_A_LYK ΝΠ, 14/09/2011 http://psifiakesergasies.wordpress.com/2011/09/15/191/
  • 5. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 4 Η ποιητική γενιά του ’30 (Σεπτέμβριος 2011) Το υπόδειγμα που ακολουθεί, δεν αποτελεί μια πλήρη, αναλυτική και διεξοδική ανάπτυξη για το θέμα. Κάτι τέτοιο δε θα είχε νόημα και δε θα προσέφερε ουσιαστική καθοδήγηση και βοήθεια. Το συγκεκριμένο υπόδειγμα αποτελεί πιο πολύ σχέδιο για ανάπτυξη και αποβλέπει, κυρίως, σε τρεις βασικούς στόχους: Πρώτον: να δείξει το πώς θα πρέπει να σκέφτεται ένας μαθητής και ποιους τρόπους χρειάζεται να ακολουθήσει για να προσεγγίσει ένα θέμα· Δεύτερον: να δώσει ένα συγκεκριμένο σχήμα, μια μέθοδο και μια τεχνική για τον τρόπο οργάνωσης του υλικού που έχουμε συγκεντρώσει για ένα θέμα· Τρίτον: να υποδείξει, τέλος, και μια μορφή γλωσσικής διατύπωσης που ακολουθούμε σε τέτοιου είδους ερευνητικές εργασίες. Η ποιητική γενιά του ’30 ΝΠ, Σεπτέμβριος 2011 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2011/09/25/η-ποιητική-γενιά-του-’30/
  • 6. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 5 Η διδασκαλία της Λογοτεχνίας και η σύγχρονη τεχνολογία (Οκτώβριος 2011) Πριν από τριάντα τόσα χρόνια, όσοι διδάσκαμε λογοτεχνία – ομολογώ με πολλή περίσκεψη και πληθωρικό δισταγμό – νιώθαμε σχεδόν μετέωροι. Θέλω να πω ότι ως διδάσκοντες δεν είχαμε πού να ακουμπήσουμε και πού να στηριχτούμε. Νιώθαμε βιβλιογραφικά σχεδόν άοπλοι, εσωτερικά γυμνοί και ανοχύρωτοι. Τα μόνα αξιόπιστα βοηθήματα που μας έδιναν μια διδακτική ανάσα και άνεση, ήταν τα βιβλία του Γ. Θέμελη και του Κ. Κουλουφάκου. Όμως, το σήμερα απ’ το τότε απέχει έτη φωτός – νομίζω ότι δεν υπερβάλλω. Σήμερα, ο δάσκαλος της λογοτεχνίας έχει το αντίθετο, ακριβώς, πρόβλημα: του προσφέρονται τόσα πολλά, τόσο άφθονο και πληθωρικό υποστηρικτικό και βιβλιογραφικό υλικό, ώστε έχει πλέον πρόβλημα επιλογής. Η δική μου γενιά, στα πρώτα της διδακτικά βήματα, έζησε το βασανισμό και την τυραννία της ανέχειας. Η σημερινή γενιά των φιλολόγων ζει τον κορεσμό της αφθονίας και την αμηχανία της επιλογής. Είναι, ασφαλώς, προτιμότερο να ζω την αμηχανία της επιλογής παρά την τυραννία της έλλειψης… Η συνέχεια στο παρακάτω κείμενο… Logotexnia_Texnologia ΝΠ, 01/10/2011 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2011/10/01/η-διδασκαλία-της-λογοτεχνίας-και-η-σύγ/
  • 7. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 6 Το Μάθημα της Λογοτεχνίας στην Α΄ Λυκείου: οργανωτικό σχήμα (Οκτώβριος 2011) Η διδασκαλία δεν είναι ιδιωτική υπόθεση. Είναι δημόσια πράξη. Γίνεται μπροστά σε ακροατήριο, μαθητικό βέβαια, αλλά πάντως ακροατήριο. Αυτό, μάλιστα, το ακροατήριο δεν είναι βουβό και άφωνο. Είναι ενεργό και δραστήριο. Αναπτύσσει μια ζωντανή συμμετοχικότητα στη μαθησιακή διαδικασία. Η διδασκαλία είναι, βέβαια δημόσια πράξη, αλλά σχεδιάζεται και οργανώνεται από τον διδάσκοντα σε χρόνο ιδιωτικής μοναξιάς. Τι χρειάζεται αυτός ο προ–σχεδιασμός της διδασκαλίας, για να μην μεταπέσει στο επίπεδο ενός φλύαρου διδακτικού χυλού; Τα όσα ακολουθούν αυτό, ακριβώς, δείχνουν: μέσα από ποιο οργανωτικό σχήμα, στο μάθημα της Λογοτεχνίας, (Α΄ Λυκείου) καταλήγουμε σταδιακά στη δημιουργία μιας συνθετικής εργασίας. Logotexnia_A_Lyk_Organosi ΝΠ, 7/10/2011 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2011/10/01/η-διδασκαλία-της-λογοτεχνίας-και-η-σύγ/
  • 8. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 7 Οπτικός σχεδιασμός: οι πλάγιες πτώσεις ως προσδιορισμοί ρημάτων (Οκτώβριος 2011) Στα όσα ακολουθούν, παραθέτουμε ένα ενδεικτικό σχέδιο οπτικοποιημένου μαθήματος για τη διδασκαλία ενός κεφαλαίου συντακτικού της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο. Για το μάθημα θα χρειαστεί ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής, ένας projector, διαδραστικός πίνακας (προαιρετικά) και οι διαφάνειες για τη σταδιακή παρουσίαση. Plagies_Ptwseis ΝΠ, 23/20/2011 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2011/10/23/οι-πλάγιες-πτώσεις-ως-προσδιορισμοί-ρ/
  • 9. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 8 Οπτικός σχεδιασμός: ορθογραφία λέξεων με καταληκτικό μέρος «ια» (Νοέμβριος 2011) Τα Ελληνικά είναι δύσκολη γλώσσα. Το ομολογούν όλοι. Μία από τις πολλές δυσκολίες είναι το να μάθει κανείς την ορθογραφία των λέξεων. Άπειροι κανόνες προσπαθούν να ρυθμίσουν τα διάφορα ορθογραφικά προβλήματα της ελληνικής γλώσσας. Δυστυχώς, δεν είναι εύκολο να τους μάθει κανείς… Orthografia_Lexeis_se_ia Ν.Π., 1/11/2011 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2011/11/02/οπτικός-σχεδιασμός-ορθογραφία-λέξεω/
  • 10. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 9 Σχέδιο αξιολόγησης: Ξενοφώντος Ελληνικά, Β, ΙΙ, 2 – 4 (Νοέμβριος 2011) Από τη φετινή χρονιά, στην Α΄ τάξη του Λυκείου, δοκιμάζονται νέοι τρόποι στη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Συγκεκριμένα, χωρίς αλλαγές στη διδακτέα ύλη, έχουν αλλάξει πολλά άλλα πράγματα: στοχοθεσία, διδακτική μεθοδολογία, δυναμική αξιοποίηση των ΤΠΕ, καθώς και οι τρόποι αξιολόγησης (δε ζητείται, λ.χ., μετάφραση!). Το κριτήριο που ακολουθεί θέλει, ακριβώς, να δώσει ένα πρώτο ενδεικτικό σχέδιο αξιολόγησης του μαθήματος. Arxaia_Ellinika_Xenofon ΝΠ, 12/11/2011 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2011/11/18/σχέδιο-αξιολόγησης-ξενοφώντος-ελλην/
  • 11. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 10 Το διδακτικά άρρυθμο μάθημα (Νοέμβριος 2011) Δεν είναι σπάνιο ένα μάθημα, για ποικίλους λόγους, να καταστεί άρρυθμο και να παρουσιάσει συμπτώματα διδακτικής αστάθειας και ακαταστασίας. Αν όλα αυτά οφείλονται στο διδάσκοντα, θα πρέπει να τα καταπολεμήσει· να αναζητήσει δηλαδή τρόπους για να περάσει από τη διδακτική αρρυθμία στη διδακτική οργανωτικότητα. Αυτό, κυρίως, προσπαθεί να δείξει η παρουσίαση που ακολουθεί. Εξάλλου, σήμερα, η σύγχρονη τεχνολογία και, ειδικά, η αξιοποίηση του υπολογιστή στη διδακτική πράξη, μεταξύ των άλλων πολλών που προσφέρουν, είναι και η δυνατότητα να οργανώνει κανείς το μάθημά του με ιδανικό τρόπο… Arrythmo_Mathima ΝΠ, 30/11/2011 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2011/12/02/
  • 12. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 11 Διδασκαλία ορθογραφίας με τη βοήθεια ενός λεξικού στο διαδίκτυο (Δεκέμβριος 2011) Στα όσα ακολουθούν δίνονται ορισμένες ενδεικτικές περιπτώσεις γλωσσικής διδασκαλίας (συγκεκριμένα: διδασκαλία ορθογραφίας) αξιοποιώντας τις Τεχνολογίες Επικοινωνίας και Πληροφοριών (ΤΠΕ). Σε ένα τέτοιο μάθημα θα μας χρειαστούν ως μέσα διδασκαλίας: α) ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, β) ένας projector, γ) το αντίστροφο Λεξικό της Νέας Ελληνικής της Α. Αναστασιάδη – Συμεωνίδη [στο δικτυακό τόπο του ΚΕΓ (= Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας)], δ) χωρίς να είναι απόλυτα αναγκαίος, ένας διαδραστικός πίνακας θα έδινε μια πολύ ζωντανή διάσταση στο γλωσσικό μάθημα. Didaskalia_Orthografias Ν.Π., 20/12/2012 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2011/12/22/
  • 13. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 12 Η παραγωγή λόγου στο Λύκειο (Ιανουάριος 2012) Τα διάφορα θέματα των ερευνητικών εργασιών εντάσσονται, όπως είναι γνωστό, σε συγκεκριμένους θεματικούς κύκλους. Αυτονόητο ότι οι κύκλοι αυτοί δε χωρίζονται μεταξύ τους με τρόπο στεγανό. Τέμνονται και αλληλοσχετίζονται. Παράλληλα, παρουσιάζουν ιδιαίτερα μεγάλο εύρος, για να μπορούν να περιέχουν ποικίλα θέματα. Το παρακάτω θέμα που έχουμε επιλέξει, πρωτογενώς εντάσσεται στην Παραγωγή λόγου. Διευρυνόμενο, όμως, αποκτά χαρακτήρα ερευνητικής εργασίας. Και στις δύο περιπτώσεις, ο στόχος μας παραμένει ίδιος: να δείξουμε δηλαδή γενικά τη μεθοδολογία προσέγγισης. Ας υποθέσουμε ότι σε μια λυκειακή τάξη τίθεται ως θέμα για ανάπτυξη το εξής: Η καθημερινή εργασία τι είναι για σας;  Μια μορφή λύτρωσης, ένας δηλαδή τρόπος να «ξεχνά» κανείς τα πιεστικά προβλήματά του της καθημερινότητας;  Ένα μέσο για να αναδείξει κανείς την προσωπικότητά του και να καταστεί παραγωγικός για το κοινωνικό σύνολο;  Μια μορφή καθημερινής δουλείας, σκλαβιάς δηλαδή, στην οποία όλοι μας από ανάγκη υποτασσόμεθα; Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τι απόψεις μπορούν να αναπτυχθούν; Paragogi_Logou ΝΠ, 05/01/2012 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/01/25/
  • 14. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 13 Αρχαία ελληνική γλώσσα: η δομική λειτουργία της γλώσσας (Φεβρουάριος 2012) Το νέο πρόγραμμα σπουδών για το μάθημα της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείαςτης Α΄ Λυκείου, εισάγει μια νέα διδακτική αντίληψη σχετικά με τους τρόπους προσέγγισης των αρχαιοελληνικών κειμένων. Οι τρόποι αυτοί, συγκριτικά με τους μέχρι τώρα ισχύοντες, προκαλούν σημαντικές αλλαγές στην όλη διδακτική πρακτική και μεθοδολογία, καθώς και στη βασική στοχοθεσία του μαθήματος. Ανατρέπονται, επομένως, τα ισχύοντα και καθιερώνονται πρωτοφανέρωτες αλλαγές. Για μια πρώτη ενημέρωση, σημειώνονται εδώ μερικές από τις πιο ουσιώδεις: α) Ο πρωταρχικός στόχος, προς τον οποίο κατατείνει η όλη διδακτική διαδικασία, δεν είναι πλέον η μετάφραση του αρχαίου κειμένου αλλά η πλήρης και πολλαπλή κατανόησή του· β) το κείμενο κατανοείται πάντα ως προϊόν των κοινωνικών και ιστορικών συνθηκών μέσα στις οποίες γεννήθηκε· γ) η αρχαία ελληνική γλώσσα δεν διδάσκεται με τον παρωχημένο και σχολαστικό γραμματικο– συντακτικό τρόπο αλλά ως συνολική δομική – λειτουργική οργάνωση, μέσα από την οποία αναδεικνύεται μια συγκεκριμένη συντακτική τάξη και λογική· δ) αυτή η συντακτική λογική αποκαλύπτει το πώς διαρθρώνεται και οργανώνεται ο αρχαιοελληνικός λόγος ως ροή νοημάτων· ε) στην καθημερινή διδακτική πρακτική, έχει ξεχωριστή σημασία η λογικο–συντακτική αναδόμηση του κειμένου. Arxaia_Ellinika_Domiki_Leitourgia ΝΠ, Σεπτ. 2011 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/02/14/αρχαία-ελληνική-γλώσσα-η-δομική-λειτο/
  • 15. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 14 Η διδασκαλία της Λογοτεχνίας στην Α΄ Λυκείου (Μάρτιος 2012) 1. Θα μιλήσουμε για τους νέους τρόπους διδασκαλίας της λογοτεχνίας στην Α΄ Λυκείου. Αυτό θα είναι το ευρύ θεματικό μας πλαίσιο. Το γενικό οργανωτικό σχήμα που έχει προτείνει το Υπουργείο και εκόντες άκοντες το ακολουθούμε, το γνωρίζετε. Δε θα το κρίνουμε τώρα ως προς τη διδακτική ευστοχία και τις δυσκολίες που ενδεχομένως παρουσιάζει. Δημόσια το έχω ήδη κρίνει. Πολύ συνοπτικά θα εκφράσω και τώρα τη γνώμη μου. Πρόκειται για ένα είδος διδακτικής εκτροπής. Πιστεύω ότι τα λογοτεχνικά κείμενα περιθωριοποιούνται, υποβαθμίζονται και την πρωτεύουσα θέση την παίρνουν όχι τα κείμενα, αλλά τα θέματα που απορρέουν από τα κείμενα. Η διδασκαλία αποκτά μιαν άλλη χροιά. Θα την έλεγα εξωλογοτεχνική ή και κοινωνιολογική 2. Δεν είναι, βέβαια, αυτό το θέμα μας, να ασκήσουμε δηλαδή κριτική στο ισχύον και εφαρμοζόμενο σύστημα. Τα όσα είπα, ας εκληφθούν ως παρένθετος λόγος. Το θέμα μας είναι κάτι άλλο: να αναζητήσουμε, μέσα στο υπάρχον σχήμα, μια διδακτική πρόταση που να συγκεντρώνει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: Να είναι:  αξιοπρεπής  προσγειωμένη  εφικτή – εφαρμόσιμη  αποτελεσματική Logotexnia_A_Lyk_Didaskalia (pdf) ΝΠ, 05/03/2012 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/03/10/η-διδασκαλία-της-λογοτεχνίας-στην-α΄-λ/
  • 16. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 15 Πόλεμος για μιαν Ελένη; (Μάρτιος 2012) Πέρυσι – 2011 – συμπληρώθηκαν σαράντα χρόνια απ’ το θάνατο του Γιώργου Σεφέρη. Πόσο, αλήθεια, γρήγορα μας φεύγει ο χρόνος! Σχεδόν απίστευτο ότι πέρασαν τόσα χρόνια από κείνον το δύσκολο Σεπτέμβρη του 1971. Όμως το 2011 σωρεύτηκαν πολλές ανάλογες επέτειοι: τα εκατόχρονα απ’ το θάνατο του Παπαδιαμάντη αλλά και απ’ τη γέννηση του Ελύτη· τα εξηντάχρονα απ’ το θάνατο του Σικελιανού αλλά και τα εκατό χρόνια απ’ τη γέννηση του Τσίρκα! Μέσα σε τόσες επετειακές συγκυρίες, αυτή του Σεφέρη έμοιαζε κάπως να «χωνεύεται» και να σβήνει. Όπως κι αυτές, βέβαια, του Σικελιανού και του Τσίρκα. Την πρωτοκαθεδρία της μνήμης και των τιμών την κέρδισαν ο μέγιστος Παπαδιαμάντης και ο κορυφαίος λυρισμός του Ελύτη, ο αίθριος και ο στοχαστικός ταυτόχρονα. Όμως εμείς σήμερα μιλάμε μόνο για τον ποιητή Γιώργο Σεφέρη. Ανήκει στους μείζονες ποιητές του 20ου αιώνα. Διαλέξαμε ένα από τα πιο γνωστά ποιήματά του: την Ελένη και δίνουμε στα όσα ακολουθούν μια δοκιμή ερμηνείας και μια σύντομη και εντελώς ενδεικτική βιβλιογραφία. Seferis_Eleni.pdf Αυτά τα δύο στοιχεία – δοκιμή ερμηνείας και βιβλιογραφία – θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως πιλότοι και ως βοηθοί για τις ανάλογες εργασίες που κάνουν από τη φετινή χρονιά οι μαθητές των Λυκείων. Κανείς – και πολύ περισσότερο ένας μαθητής – δεν θα μπορούσε να γράψει κάτι, χωρίς ένα μικρό υπόδειγμα και χωρίς μια στοιχειώδη βιβλιογραφική κατοχύρωση. ΝΠ, 16/03/2012 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/03/17/πόλεμος-για-μιαν-ελένη/ ΥΓ: Και για να επιβεβαιωθεί ότι το διαδίκτυο είναι πρωτογενής πηγή πληροφόρησης, θυμίζουμε την «Ημερίδα μνήμης και τιμής για τον Γιώργο Σεφέρη» με πλούσιο υλικό για τον ποιητή (24 Μαρτίου 2012, Εκπαιδευτήρια Δούκα).
  • 17. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 16 Η οπτική βίωση των κειμένων: μια καινοτόμος μέθοδος προσέγγισης (Απρίλιος 2012) Η ανάγνωση ενός ποιητικού κειμένου είναι το πρώτο βήμα για την κατανόησή του. Είναι η πρώτη, χρονικά, πρόσληψη της ποιητικής γραφής. Πρόκειται, φυσικά, για μια πρωτοβάθμια ακουστική απόλαυση. Ως συνολική, όμως, διαδικασία, η αναγνωστική πράξη συνιστά αυτόνομο γεγονός. Αποτελεί προϋπόθεση για να λειτουργήσει το γεγονός της απόλαυσης του ποιητικού κειμένου. Είναι, ακριβώς, η απόλαυση που μας προσφέρει το πρώτο άκουσμα ενός ποιητικού κειμένου… Ο κάθε άνθρωπος δεν είναι πάντα εύκολο να λειτουργήσει ως αυτόνομος και αυτοδύναμος αναγνώστης. Για να φτάσει σε ένα επίπεδο αναγνωστικής επάρκειας, πρέπει υποχρεωτικά να περάσει πρώτα από ένα άλλο στάδιο: να μάθει και να κατακτήσει την τέχνη και την τεχνική της ανάγνωσης… Μια τεχνική σταδιακής μύησης στους αναγνωστικούς τρόπους, είναι αυτό που εδώ το ονομάζουμε “οπτική βίωση” του ποιητικού κειμένου. Πρόκειται για ένα είδος και μια μορφή πρωτοβάθμιας και “εξωτερικής” ανίχνευσης της ποιητικής γραφής. Αυτή η πρωτοβάθμια ανίχνευση αποσκοπεί στο να επισημάνει ο αναγνώστης οτιδήποτε υποπίπτει άμεσα στην όρασή του… Για να φανεί, όμως, πληρέστερα και εμπράγματα η όλη διαδικασία της “οπτικής” βίωσης, είναι αναγκαίο ένα συγκεκριμένο παράδειγμα. Το κείμενο που ακολουθεί, είναι παρμένο από τουςΠροσανατολισμούς του Οδυσσέα Ελύτη και καταδείχνει τι ακριβώς είναι ο γεωμετρημένος ποιητικός λόγος… Optiki_Biosi (pdf) ΝΠ, 19/04/2012 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/04/20/optiki_biosi/
  • 18. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 17 Ο γλωσσικός μας πολιτισμός: το πλούσιο «ταμείο» της ελληνικής γλώσσας (Ιούνιος 2012) Ως μη ειδικός δεν μπορώ να γνωρίζω τον υλικό πλούτο που έχει η χώρα μας. Είναι κρυμμένος, λένε, κάτω από τον στεριανό και τον υποθαλάσσιο χώρο μας. Μπορώ, όμως, να γνωρίζω τι πνευματικό πλούτο διαθέτει η Ελλάδα. Ανεκτίμητο και πολύμορφο! Το δέχονται οι πάντες, ακόμη και οι μη φίλοι μας. Φυσικά, δεν πρόκειται να ξαφνιάσω, αν θέσω πρώτον αξιολογικά τον γλωσσικό μας πλούτο. Όχι, κυρίως, ως λεξιλογικό θησαυρό ή ως δύναμη εκφραστικής ευλυγισίας. Προβάλλω αυτόν τον πλούτο ως ιστορικό, πρωτίστως, μέγεθος και ως έναν πολύτιμο και πολυσέλιδο όγκο γλωσσικής περιπέτειας και ανεκτίμητων κειμένων. Η Ελλάδα, χρόνια τώρα, πραγματοποίησε – εξακολουθεί και στο παρόν – τη μεγαλύτερη πολιτιστική εισβολή στους άλλους λαούς της Ευρώπης. Η Ελλάδα, βέβαια, ως γλωσσική κυρίως οντότητα. Φυσικά, δεν προσπάθησε να αλώσει τις άλλες γλώσσες. Αντίθετα, τις πλούτισε γλωσσικά. Έδωσε στους άλλους λαούς όλο το επιστημονικό λεξιλόγιο. Σήμερα, όλοι οι όροι στις επιστήμες, σε όλες σχεδόν τις γλώσσες, έχουν ελληνική ρίζα και προέλευση. Πρόκειται για ένα είδος γλωσσικής παγκοσμιοποίησης στο χώρο του πολιτισμού· παγκοσμιοποίηση με ελληνική ταυτότητα και με ελληνικά γλωσσικά «προϊόντα». Σήμερα, λοιπόν, η σχεδόν χρεοκοπημένη Ελλάδα, έχει προσφέρει στη γλωσσική οικουμένη υπέρογκα πολιτιστικά – γλωσσικά δάνεια, που παραμένουν ανεξόφλητα. Όλοι οι λαοί της Ευρώπης είναι, απέναντί μας, υπερχρεωμένοι, κι αυτά τα χρέη είναι, επίσης, μεγέθη που συνυπολογίζονται ως ποσοστό πάνω στο γλωσσικό ΑΕΠ του κάθε λαού. Χρειάζεται να τα θυμόμαστε κάπου κάπου όλα αυτά. Η πολιτιστική – γλωσσική εισβολή της Ελλάδας στην επικράτεια των άλλων λαών δεν έχει καμιά απολύτως ομοιότητα με τη σημερινή κυριαρχία της αγγλικής γλώσσας σε παγκόσμια σχεδόν κλίμακα. Η κυριαρχία της αγγλικής λειτουργεί σήμερα ως ένα είδος γλωσσικού ιμπεριαλισμού. Η αγγλική γλώσσα εισβάλλει και εκτοπίζει. Κυριαρχεί και αλώνει. Επιβάλλει δηλαδή τη δική της γλωσσική ηγεμονία πάνω στην πνευματική – εκφραστική ιθαγένεια ενός λαού που, τελικά, καταλήγει – ο λαός αυτός – σε ένα είδος γλωσσικής υποτέλειας και υποδούλωσης. Ερώτημα εύλογο και φυσικό: η Ελλάδα δεν έχει τα δικά της γλωσσικά δάνεια; Δεν οφείλει κάτι σε άλλους λαούς; Φυσικά και έχει. Καταρχάς, η παραδοσιακή γλωσσολογία δέχεται το πρώτο μας μεγάλο δάνειο: δεν είχαμε, λέει, αλφάβητο στα πανάρχαια χρόνια. Το δανειστήκαμε από τους Φοίνικες. Το προσαρμόσαμε όμως στο δικό μας φωνητικό σύστημα. Μπορεί, βέβαια, όλα αυτά να ανήκουν, ενδεχομένως, στην περιοχή του μύθου. Δείχνουν όμως κάτι πολύ σημαντικό: οι λαοί δε ζουν σε κατάσταση γλωσσικού απομονωτισμού. Οι γλωσσικές ανταλλαγές – ευρύτερα οι πνευματικές – δημιουργούν ένα άλλο «πνευματικό» εμπόριο, που συνιστά μια συναλλαγή διαφορετικής ποιότητας. Μπορεί, λοιπόν, το ελληνικό αλφάβητο να έχει πάνω του στοιχεία φοινικικής ταυτότητας, όμως εμείς με τη σειρά μας κάναμε κάτι άλλο πολύ πιο σημαντικό. Χαρίσαμε ή, καλύτερα, δώσαμε αλφάβητο στη δυτική Ευρώπη. Η ιστορία είναι γνωστή: Έλληνες άποικοι που πήγαν στην κάτω Ιταλία γνώρισαν στη χώρα υποδοχής το χαλκιδικό αλφάβητο, αυτό που μόνο είχε το γράμμα χ ως ξ. Από αυτό το αλφάβητο είναι τα σημερινά ευρωπαϊκά – λατινογενή αλφάβητα. (Ο Γ. Χατζηδάκις υποστήριξε ότι από Έλληνες αποίκους που ονομάζονταν Γραικοί, προήλθε το λατινικό Graecus, το Graecia και από αυτά τα νεότερα Grèce, Greece κλπ.).
  • 19. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 18 Σήμερα, όμως, λένε πολλοί, η ελληνική γλώσσα, παρ’ όλη την οικουμενική της διάσταση, διατρέχει θανάσιμους κινδύνους. Φαντάζει υπερβολικό; Ενδεχομένως. Κίνδυνοι, πάντως, υπάρχουν και απειλούν, λιγότερο ή περισσότερο, τη γλωσσική μας υπόσταση. Είναι ορατοί αυτοί οι κίνδυνοι; όντως μας απειλούν; είναι αντιμετωπίσιμοι; Ας τους δούμε έναν έναν:  Ξύπνησε πρόσφατα μια παλιά ιστορία (ξεκίνησε πρόσφατα από την Κύπρο): ηορθογραφική απλοποίηση της ελληνικής γλώσσας. Να κρατήσουμε, λ.χ., μόνο το γράμμα –ι– και να καταργήσουμε όλους τους άλλους φωνητικά ισοδύναμους φθόγγους (π.χ. ει, οι), οπότε το ρήμα λείπει θα γραφόταν «λίπι». Αστεία πράγματα! Καινούριο, τάχα μου, κρασί από παλιό βαρέλι!  Κάποιοι άλλοι μιλάνε για λατινοποίηση της ελληνικής γλώσσας. Να αποδίδουμε δηλαδή τη φωνητική των ελληνικών λέξεων με λατινικούς χαρακτήρες (για φαντασθείτε την ωραία ελληνική λέξη αγάπη να τη γράφετε agapi). Σε αυτή την τάση οφείλονται τα λεγόμεναgreeklish, που σήμερα πάνε να κυριαρχήσουν στην ηλεκτρονική γραφή των νέων παιδιών.  Η σύγχρονη εξαπλωτική δυναμική της αγγλικής γλώσσας είναι ένας σοβαρός κίνδυνος. Πάει να γίνει μόδα ή ένδειξη για το πόσο φτωχά είναι τα ελληνικά μας, όταν μιλάμε με ένα μικτό αγγλο – ελληνικό λεξιλόγιο.  Η μεγαλύτερη όμως απειλή προέρχεται από μας τους ίδιους και, κυρίως, από τη νέα γενιά. Τα νέα παιδιά είναι αυτά που σήμερα μιλούν μια δική τους γλώσσα, έναν περίεργο νεανικό γλωσσικό κώδικα: ή φθείρουν ανεπανόρθωτα τις λέξεις ή τις ακρωτηριάζουν (πολύ προχώ ο τάδε) ή τις ανασημασιολογούν επικίνδυνα (το Σαββατόβραδο περάσαμε τζάμι – Τα έφτυσε ο υπολογιστής μου). Αυτά όλα, ναι, υποσκάπτουν τη γλώσσα, τη φθείρουν, τη γεμίζουν πληγές, θαμπώνουν κυριολεκτικά τη στιλπνότητα των λέξεων. Το πράγμα, βέβαια, ως νεανική μόδα έχει την ερμηνεία του, αλλά δεν είναι ίσως του παρόντος να επιμείνουμε περισσότερο. Δε χρειάζεται, πάντως, να κυριαρχήσουν μέσα μας δύσθυμες σκέψεις και γκρίζες στιγμές. Η ελληνική γλώσσα, μέσα στην πολύχρονη περιπέτειά της, έχει δείξει τις αντοχές της, την αμυντική της ρώμη και την αναγεννητική της δυναμική. Αυτή, ακριβώς, η εσωγλωσσική ευρωστία της ελληνικής λαλιάς φαίνεται, στίλβουσα και λάμπουσα, στην όμορφή μας ποίηση και στη γνήσια πεζογραφία μας. ΝΠ, 01/06/2012 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/06/03/glossikos_politismo/
  • 20. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 19 Απ’ τις φρυκτωρίες στα σύγχρονα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Ιούλιος 2012) Να θυμίσουμε πρώτα το αυτονόητο: περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, όλοι μας επιζητούμε την επικοινωνία· την άμεση, δηλαδή, τη ζεστή και τη στενή επαφή με τον άλλον. Έτσι μόνο η ζωή μας παίρνει νόημα και αποκτά ουσία: όταν προεκτείνεται, μέσα απ’ την καθημερινή επικοινωνία, και συναντιέται με τη ζωή του άλλου. Τελικά, ο άλλος είναι που δίνει χρώμα στη ζωή μας και δικαιώνει την ύπαρξή μας. Εξάλλου, από όλες τις χρήσεις της γλώσσας, η συχνότερη και η πλέον σημαίνουσα είναι η ομιλητική που, ως φθεγγόμενη φωνή, ανοίγει διάλογο με τον άλλον. Δεν υπάρχει, λοιπόν, πιο παλλόμενη και πιο ζώσα στιγμή ευτυχίας από εκείνη που χαρίζει η συνομιλούσα συνάντηση δύο ψυχών. Πάντα όμως ο άνθρωπος, απ’ τα πανάρχαια χρόνια, επιζητούσε το σχεδόν αδύνατο: να «συνομιλήσει» και με τον μακρινό άλλον, τον άγνωστο, τον μη ορατό: να του στείλει ένα μήνυμα, μια πληροφορία, ένα σήμα, έστω δυσανάγνωστο ή ακόμη και ακατανόητο. Ήθελε πάντα ο άνθρωπος, ανεξάντλητα επινοητικός, να ξεπεράσει τη μικρή εμβέλεια της φωνής του και να νικήσει τη σιωπή της απόστασης, που τον χώριζε απ’ τους άλλους. Στα παλιά τα χρόνια, που είναι τυλιγμένα στην αχλή του μύθου και στις βαθιές σιωπές της ιστορίας, επινοήθηκαν οι φρυκτωρίες. Άναβαν δηλαδή οι άνθρωποι, μέσα στη νύχτα, φωτιές κι έστελναν έτσι ένα σήμα στον Άλλον, τον μακρινό συνάνθρωπο. Νικούσαν την απόσταση, «συνομιλούσαν» οι άνθρωποι, μια αμίλητη και μη λεκτική επικοινωνία, που δεν μπορούσε να την καταπιεί η σιωπή της νύχτας. Έτσι ήρθε το μήνυμα στις Μυκήνες για το γυρισμό στην πατρίδα τού Αγαμέμνονα, όπως μας λέει ο Αισχύλος. Με τον ίδιο τρόπο δόθηκε το σήμα για την επερχόμενη περσική απειλή. (πηγή: mysifnos.gr) Σήμερα τα νέα παιδιά, συνομιλώντας με όλους τους τρόπους που μας χαρίζουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στέλνοντας sms, γράφοντας στην οθόνη του υπολογιστή ένα mail, κουβεντιάζοντας με τις ώρες μέσω Skype κλπ., μπορούν ποτέ να φανταστούν τη «γλώσσα» και τα σήματα που έστελνε, στα πανάρχαια χρόνια, μια φρυκτωρία;  Μπορούν να κατανοήσουν την ευδαιμονία του Μαραθωνοδρόμου που με τα φουσκωμένα πνευμόνια, απ’ τα 42 τόσα χιλιόμετρα, μπόρεσε να αρθρώσει με ξέπνοη φωνή τοΝενικήκαμεν;  Μπορούν να κατανοήσουν την αγαλλίαση του ανθρώπου που έπαιρνε μια επιστολή σφραγισμένη με βουλοκέρι; Είχε ξεκινήσει – η επιστολή – απ’ τη Βιέννη, πριν από τρεις μήνες, με ταχυδρομική άμαξα· έφτανε πρώτα στην Πόλη και περίμενε εκεί να βρεθεί ευκαιρία κάποιου άλλου ταχυδρόμου, για να φτάσει κάποτε το σφραγισμένο γράμμα στην Αθήνα. Όταν όμως έφτανε – επιτέλους! – στα χέρια του παραλήπτη, ένιωθε αυτός να του ζεσταίνει τις χούφτες η ανείπωτη χαρά της επικοινωνίας.
  • 21. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 20 Όχι, δεν είναι και τόσο εύκολο να τα κατανοήσει όλα αυτά η νέα γενιά. Πρόκειται για την ίδια τη διαδρομή του πολιτισμού, για το δρόμο δηλαδή που διήνυσε ο άνθρωπος, «ο μικρός, ο μέγας», απ’ τις νύχτες της φρυκτωρίας στη φωτεινή οθόνη του twitter και του facebook. Μια ατέλειωτη γραμμή δημιουργικής αγωνίας να αλλάξει ο άνθρωπος τη μοίρα του και να γεμίσει το χάος με φωνές που φθέγγονται σήματα· περπατούν αυτά τα σήματα στο κενό και κάποια στιγμή, μέσα σε δευτερόλεπτα, μας βρίσκουν. Ξεκινώντας απ’ τις φρυκτωρίες και φτάνοντας στους σημερινούς αμέτρητους όγκους της πληροφορίας που συσσωρεύεται στα «νέφη» του internet, διανύουμε νοερά τον δύσκολο δρόμο, το πώς δηλαδή πραγματώθηκε το πολιτιστικό μας θαύμα! Ζαρώνει κανείς και συστέλλεται, μαζεμένος μέσα στο δέος και τον σκοτεινό φόβο για το πού μπορεί να φτάσει ακόμη αυτό το θαύμα του πολιτισμού! Τότε είναι που περιδεείς μπροστά στις ανεξάντλητες δυνάμεις του ανθρώπου, αναζητάμε τον άλλον να ανταλλάξουμε δύο ζωντανές λέξεις, πρόσωπο με πρόσωπο: να ζήσουμε το θαύμα της συνομιλίας δύο ψυχών και να νιώσουμε την ευφροσύνη του συμπλησιάσματος δύο φωνών!… ΝΠ, 12/07/2012 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/07/14/friktories/
  • 22. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 21 Πώς κατανοώ ένα θέμα; Πώς οργανώνω το πλάνο εργασίας μου; Είμαστε δημιουργοί της γνώσης; (Αύγουστος 2012) Οι ερευνητικές εργασίες πρωτοεφαρμόστηκαν, ως διδακτικό και ερευνητικό σχήμα, πέρυσι στην Α΄ Λυκείου. Από τη φετινή χρονιά, το μάθημα, ανανεωμένο και εμπλουτισμένο με την πείρα μιας χρονιάς, προεκτείνεται στη Β΄ Λυκείου. Ουσιαστική και πολλά υποσχόμενη αυτή η διδακτική διερεύνηση του μαθήματος. Αρχίζουμε πλέον, όλοι μας να κατανοούμε το μέγα αυτονόητο της διδακτικής πράξης: σημασία δεν έχει το να αποθησαυρίζω και να αποθηκεύω στη μνήμη μου έτοιμα πακέτα γνώσεων. Το ουσιώδες είναι να αναζητώ τη γνώση και να χαίρομαι τη χαρά της αναζήτησης και πρωτίστως, της ανακάλυψης! Αυτό το αξίωμα, ως κυρίαρχη ουσία της διδακτικής, αναδεικνύει το μαθητή σε αναζητητή της γνώσης. Μαθαίνει δηλαδή ο μαθητής να ανιχνεύει καινούρια μαθησιακά περιβάλλοντα. Ιδιαίτερα μαθαίνει και αποκτά τη δεξιότητα να επισημαίνει, με τη διαδικτυακή διερεύνηση, να αξιολογεί και, τελικά, να επιλέγει όσα γνωσιακά στοιχεία προαπαιτούνται για την ολοκλήρωση του έργου που έχει αναλάβει. Αυτός ο τρόπος αναζήτησης, ανεύρεσης, αξιολόγησης, επιλογής και αξιοποίησης της γνώσης καθιστά, τελικά, το μαθητή συν-δημιουργό της γνωσιακής και μαθησιακής του εξέλιξης. Πώς λοιπόν πρέπει καταρχήν να συν-εργαστούμε σε ένα θέμα και να οργανώσουμε αποτελεσματικότερα μια ερευνητική εργασία; Το πρώτο αυτονόητο βήμα είναι η επιλογή του θέματος μέσα από συγκεκριμένους θεματικούς κύκλους και η προσπάθεια πλήρους κατανόησης του θέματος, μαζί φυσικά με τη διάσπασή του σε μικρότερα και πιο κατανοητά υποθέματα. Το δεύτερο, μέσα πάντα από συγκεκριμένα ερευνητικά βήματα, είναι η κατάστρωση ενός σχεδίου, ενός πλάνου εργασίας. Παρουσιάζονται, λοιπόν, στη νέα ιστονησίδα εκπαίδευσης και πολιτισμού, τη Φιλογνωσία, ταπρώτα κρίσιμα βήματα που είναι απαραίτητο να γίνουν, ώστε μία ερευνητική εργασία να ξεκινήσει σε σωστές βάσεις (πηγή: Kεφ. 01, βιβλίο «Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες»). ΝΠ, ΓΚ, 21/08/2012 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/08/23/plano_ergasias/
  • 23. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 22 Η διδασκαλία ολόκληρου λογοτεχνικού έργου: απορίες και ερωτήματα (Οκτώβριος 2012) Με τις πρόσφατες οδηγίες που έφτασαν στα Λύκεια (μόλις στις 4 Οκτωβρίου), επαναεισάγεται στην Α΄ λυκειακή τάξη – ομολογουμένως για πολλοστή φορά – ο θεσμός της διδασκαλίας ολόκληρου (= εκτενούς) λογοτεχνικού έργου, δηλαδή ενός μυθιστορήματος ή μιας νουβέλας. Φαίνεται ότι τα ελληνικά ΠΣ έχουν μια περίεργη εγγενή «δυναμική»: να πορεύονται προς τα πίσω και να ανακυκλώνουν παλιές και τριμμένες από κακή χρήση διδακτικές κατευθύνσεις. Βέβαια, κανείς δε θα μπορούσε να μεμφθεί τη διδασκαλία ενός μυθιστορήματος σε λυκειακή τάξη. Ήδη ο θεσμός, εδώ και αρκετά χρόνια, δοκιμάζεται με επιτυχία στη θεωρητική κατεύθυνση της Γ΄ Λυκείου: διδάσκεται Βιζυηνός (Το αμάρτημα της μητρός μου), Στρατής Δούκας (Η ιστορία ενός αιχμαλώτου) αλλά και εκτενή ποιητικά έργα του Σολωμού και του Ρίτσου (Κρητικός, Η σονάτα του σεληνόφωτος). Όμως στη Γ΄ Λυκείου, και δη στην κατεύθυνση, η διδασκαλία και η πρόσληψη ενός λογοτεχνικού έργου λειτουργούν κάτω από το πιεστικό και εξαναγκαστικό καθεστώς των πανελλαδικών εξετάσεων. Στις άλλες, όμως, λυκειακές τάξεις είναι γνωστό ότι επικρατεί διδακτική χαλαρότητα και μαθητική αδιαφορία. Ας επανέλθουμε όμως στον επαναεισαγόμενο θεσμό. Γιατί, άραγε, το Υπουργείο επανέρχεται σε ένα διδακτικό πρόγραμμα που, όποτε δοκιμάστηκε, παρουσίασε εξαρχής σημεία σταδιακής αποδυνάμωσης, διδακτικής υποτονικότητας ή και αδράνειας; Δε θα ήταν πιο αποτελεσματικό, να επαναεισαχθεί ο θεσμός της διδασκαλίας ενός, λ.χ., μυθιστορήματος, αφού δημιουργηθεί πρώτα μια εδραία, υποστηρικτική της διδασκαλίας, υποδομή αναγκαία και υποβοηθητική για τον διδάσκοντα; Χωρίς αυτή την υποστηρικτική υποδομή, για την οποία θα μιλήσουμε εκτενέστερα στα όσα ακολουθούν, το εγχείρημα κινδυνεύει να μεταπέσει πάλι σε διδακτικές αστοχίες, σε εσφαλμένες ή δύσκολες κειμενικές επιλογές, που να μην τις «σηκώνει» το επίπεδο της τάξης, ή ακόμη και στη νευρικότητα ενός διδακτικού αυτοσχεδιασμού… Didaskalia_Afigimatikou ΝΠ, 5/10/2012 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/10/11/logotexniko/
  • 24. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 23 Η μέθοδος «Project» – διαπιστώσεις, απορίες, ερωτηματικά (Νοέμβριος 2012) Η διδασκαλία προϋποθέτει πάντα μια μέθοδο. Δε διδάσκει κανείς την αταξία· διδάσκει την τάξη και, φυσικά, η διδακτική τάξη προϋποθέτει τη μέθοδο, δηλαδή τον οργανωμένο τρόπο αναζήτησης, ανακάλυψης, προσέγγισης και κατάκτησης της γνώσης. Κάποιες φορές δημιουργείται ένας περίεργος διδακτικός οίστρος. Θεοποιείται μια μέθοδος διδασκαλίας, δηλαδή υπερλατρεύεται ως ένα είδος διδακτικής πανάκειας, που λύνει όλα τα προβλήματα, και τότε δημιουργείται μια κατάσταση συρμού, ομαδικής παράκρουσης και διδακτικής μόδας. Σε τέτοιες καταστάσεις κυριαρχεί, ως πρυτανεύουσα, μία και μόνη μέθοδος. Τότε είναι που ενεδρεύουν κάποιοι κίνδυνοι. Τους καταγράφουμε συνοπτικά: ομογενοποιείται η διδασκαλία και αρχίζει να επικρατεί ένα είδος μεθοδολογικής και διδακτικής μονομέρειας. Χάνονται δύο πράγματα: η εναλλαγή των διδακτικών μεθόδων και ο διδακτικός πολυτροπισμός που αποτρέπει την τυποποίηση. Κάποτε – δεκαετία του ’70 – θεοποιήθηκαν, ως διδακτέα ύλη, τα σύνολα. Η εκπαιδευτική κοινότητα έφτασε σ’ ένα επίπεδο λατρευτικής παράκρουσης. Τα τελευταία χρόνια ο μικρός ή ο μεγάλος θεός στην εκπαίδευση είναι οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών (ΤΠΕ). Παράλληλα, κυριάρχησαν – πάντα στο χώρο της εκπαίδευσης – η ομαδοσυνεργατική μορφή διδασκαλίας και η λεγόμενη μέθοδος project. Αυτονόητο ότι ούτε στη διδακτική ομαδοσυνεργατικότητα ούτε στην αναζήτηση της γνώσης με τη μέθοδο project προσγράφεται κάτι το αρνητικό. Το αντίθετο μάλιστα. Δημιουργούνται, όμως, κάποιες εύλογες απορίες ή και ερωτηματικά. Καταρχήν, πρέπει να διευκρινιστεί ότι η μέθοδος project προϋποθέτει την ομαδοσυνεργατικότητα, δηλαδή την κατανομή της τάξης σε ισομελείς ομάδες συν–εργασίας, συν–έρευνας και συν–ανακάλυψης της γνώσης. Επομένως, προβάλλει ως ισχυρό προαπαιτούμενο η συνύπαρξη στην τάξη μαθητών που έχουν τη συνεργατική προδιάθεση και, παράλληλα, είναι εξοικειωμένοι με τους κανόνες της μικρο–έρευνας και της αναζήτησης της γνώσης. Τι γίνεται, όμως, όταν οι μαθητές, για ποικίλους λόγους, δε διαθέτουν αυτά τα δύο προαπαιτούμενα; Σ’ ένα δεύτερο επίπεδο, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι η μέθοδος project ανατρέπει παγιωμένους ρόλους: ο διδάσκων δε λειτουργεί πλέον ως μοναδικός χορηγός και πηγή γνώσεων. Ο ρόλος, όχι βέβαια της προσφοράς, αλλά της αναζήτησης της γνώσης, μετακινείται από το δάσκαλο σε ομάδες μαθητών. Για να ουσιαστικοποιηθεί όμως μια τέτοια μετακίνηση γνωστικής αναζήτησης, πρέπει και πάλι να συλλειτουργήσουν κάποιοι όροι και κάποιες προϋποθέσεις. Συγκεκριμένα:  Χρειάζεται να υπάρχουν τα εργαλεία για να τελεσφορήσει η έρευνα – αναζήτηση της γνώσης (= υπολογιστές, βιβλιοθήκες, ψηφιακό υλικό κλπ.). Διαφορετικά, δεν μπορεί να λειτουργήσουν τα λεγόμενα ερευνητικά πεδία.  Προαπαιτείται, ακόμη, να προσδιορισθούν με ακρίβεια τα διαδικτυακά και τα βιβλιογραφικά πεδία έρευνας, για να μη χαθούν οι μαθητές στο χαοτικό κόσμο της ψηφιακής και της έντυπης βιβλιογραφίας.  Τέλος, οι συνεργαζόμενοι ως ερευνητική ομάδα μαθητές πρέπει να έχουν ξεπεράσει το σύνδρομο της αντιγραφικής ευκολίας και του λογο–κτόνου copy paste. Πού επιδιώκω να καταλήξω; Στο απλό και το αυτονόητο: πρώτα εξασφαλίζω όλα τα προαπαιτούμενα, όπως καταγράφηκαν στα προαναφερόμενα, και μετά εισάγω, δοκιμάζω και εφαρμόζω μια μέθοδο και, εν προκειμένω, τη μέθοδο project. Η μέθοδος δε συνιστά αυτόματο διδακτικό πιλότο. Κάποιος τη χειρίζεται και την κατευθύνει στηριγμένος σε προϋποθέσεις και εργαλεία. Διαφορετικά, η κάθε μέθοδος και ιδιαίτερα αυτή του project, ως ιδιαίτερα απαιτητική, «λειτουργεί» εν κενώ, δηλαδή αναποτελεσματικά. ΝΠ, 12/11/2012 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/11/14/method-project/
  • 25. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 24 Από το παλιό στο φρέσκο: το όνειρο της ανανέωσης στην ελληνική εκπαίδευση (Δεκέμβριος 2012) Υπάρχει ακόμη πολλή σκουριά. Οξειδωμένες αρθρώσεις που κάνουν δύσκαμπτο και δυσκίνητο το σώμα. Ισχυρές και παγιωμένες αντιλήψεις βαραίνουν το στήθος και δεν επιτρέπουν την ελεύθερη ανάσα. Το κρατούν καθηλωμένο στα ίδια και τα ίδια, δεμένο με χοντρά σχοινιά, το σώμα της ελληνικής εκπαίδευσης. Όποιος, όμως, είναι καθηλωμένος στον ίδιο τόπο, πάσχει από έλλειψη ευρυχωρίας· δεν ανασαίνει ελεύθερα· σβήνει λίγο λίγο η δημιουργική, η ρηξικέλευθη σκέψη και χάνεται, ίσως και οριστικά, η ικανότητα για τολμηρές τομές και φρέσκιες αναζητήσεις. Σ’ ένα τέτοιο κλίμα αυτοκαθήλωσης σε τριμμένα και οξειδωμένα σχήματα (= διδασκόμενης ύλης, στόχων, νοοτροπίας, μεθοδολογίας, διδακτικής φιλοσοφίας κλπ.), έγκλειστη στη μεγαλόστομη ρητορική της αυταρέσκειας, χάνεται και υποφέρει ή και βασανίζεται η ελληνική εκπαίδευση. Μήπως φαντάζουν όλα αυτά υπερβολικά και διογκωμένα; μήπως μοιάζουν να απορρέουν από την ίδια πηγή της νεοελληνικής γκρίνιας και μιζέριας; μήπως, τελικά, βλέπουμε τα πράγματα με θολωμένη, από ποικίλες σκοπιμότητες, όραση; Ευτυχώς, είναι εύκολο να καταδείξουμε ότι ισχύουν τα ακριβώς αντίθετα. Δεν υπάρχει δηλαδή πρόθεση διόγκωσης· ούτε η μίζερη μεμψιμοιρία· και η όραση διατηρεί τη διαύγειά της και βλέπει τα πράγματα με ευκρίνεια και στις πραγματικές τους διαστάσεις. Χρειάζεται, βέβαια, και ο εμπράγματος λόγος: να δώσουμε δηλαδή τα αποδεικτικά στοιχεία· αυτά που βεβαιώνουν ότι η ελληνική εκπαίδευση είναι στατική, ακίνητη και καθηλωμένη· ότι της λείπει δηλαδή η δυναμική της ουσιαστικής ανανέωσης. Θα αρκούσαν, πιστεύω, ελάχιστα παραδείγματα από την ενδοσχολική διδακτική πραγματικότητα για να φανεί, με απτό τρόπο, η αλήθεια της εκπαιδευτικής απραξίας ή, έστω, και νωχέλειας… (συνέχεια στο παρακάτω pdf) από το μαθητή ως κέντρο, αναπτύσσεται ερευνητική εργασία, που κατατείνει στηνανακάλυψη της γνώσης… PALIO_FRESKO ΝΠ, 16/12/2012 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2012/12/18/palio-fresko/
  • 26. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 25 Ο καβαφικός ύμνος για την ποίηση – μια μικρή ποιητική τριλογία (Ιανουάριος 2013) Έτος Καβάφη το 2013 και μάλιστα διπλή επέτειος: 150 χρόνια από τη γέννησή του και 80 από το θάνατό του! Βέβαια, μέσα στον επετειακό εορτασμό αποξεχάστηκε η άλλη μεγάλη επέτειος: τα 70 χρόνια από το θάνατο του Κωστή Παλαμά.. O Kωνσταντίνος Kαβάφης, σε αχρονολόγητο σχέδιο από τον Γιάννη Kεφαλληνό (πηγή:http://www.kavafis.gr) Ο Καβάφης ήταν ίσως ο πρώτος ποιητής που προκάλεσε τις υπόγειες ρωγμές στο παλαμικό ποιητικό κατεστημένο. Τώρα πλέον ο μέγας Καβάφης φαίνεται να επισκιάζει και μεταθανάτια όχι μόνο τον Παλαμά αλλά και όλους εκείνους που τον αμφισβήτησαν εν ζωή. Το μικρομελέτημα που ακολουθεί είναι το πρώτο μας αφιέρωμα στον μεγάλο Αλεξανδρινό, που δίκαια πλέον θεωρείται ποιητής παγκόσμιας εμβέλειας και ακτινοβολίας. Mikromeletima ΝΠ, 30/01/2013 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2013/01/30/kavafis/
  • 27. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 26 Οι πολλαπλές λειτουργίες των λέξεων (Φεβρουάριος 2013) Σκεφθείτε κάτι πολύ απλό: όταν ακούτε μια λέξη (ή όταν διαβάζετε μια λέξη), πόσα πράγματα συλλειτουργούν μέσα σας; Το έχετε σκεφθεί αυτό το θέμα; Κι όμως, είναι κάτι που μας συμβαίνει άπειρες φορές μέσα σε μια μέρα. Αξίζει, λοιπόν, να το δούμε. Πρώτα πρώτα οι φθόγγοι (= τα γράμματα) που συνθέτουν μια λέξη, παράγουν ένα συγκεκριμένο ηχητικό αποτέλεσμα (= έναν ήχο, ένα άκουσμα) Την αίσθηση αυτού του ήχου τη νιώθουμε καλύτερα, όταν ακούμε μια λέξη από άλλη γλώσσα που δεν την ξέρουμε. Η λέξη γίνεται αισθητή μόνο ως άκουσμα, ως ήχος, ως ηχητικό αποτέλεσμα. π.χ. amour Αν δεν γνωρίζουμε τι σημαίνει αυτή η λέξη στη γαλλική γλώσσα, την ακούμε και τη νιώθουμε μόνον ως έναν ακατανόητο ήχο. Ξαναγυρίζουμε στη δική μας γλώσσα, αυτή που ξέρουμε, που τη μιλάμε και τη γράφουμε. Τι άλλο, λοιπόν, «βλέπουμε» σε μια λέξη; Η συνέχεια εδώ… (PDF) ΝΠ, Φεβρουάριος 2013 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2013/03/02/lexeis
  • 28. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 27 Τα γραμμικά και τα πολυτροπικά κείμενα (Ι) (Μάρτιος 2013) Αυτό που διαβάζετε τώρα είναι ένα γραμμικό κείμενο. Επίσης, το μικρό απόσπασμα που ακολουθεί, είναι η κλασική μορφή ενός γραμμικού κειμένου σε έντυπη μορφή: Ποίηση και μουσική Σκέφτομαι τα ποιήματα ή και τις ποιητικές συνθέσεις που είχαν την «καλή» τύχη να γίνουν έντεχνα τραγούδια. Κάποια από αυτά, ως ποιητικές πραγματώσεις, δεν ήταν τίποτ’ άλλο παρά μικρές λυρικές στιγμές, που δύσκολα προκαλούσαν έναν πρώτο κραδασμό. Απ’ τη στιγμή όμως που μιa άλλη τέχνη τα επένδυσε στο μουσικό της ρυθμό, τα ανέδειξε και τα έβγαλε απ’ τη σκόνη του χρόνου. Καθώς μάλιστα τα τραγουδάμε, συναντούν πιο εύκολα την προσωπική μας παθολογία και μας προκαλούν τη στιγμιαία δόνηση. Έτσι, μοιάζουν να έχουν αποκτήσει συγκινησιακή επιφάνεια, που δεν την είχαν ως ποιητικά κείμενα. (Από το βιβλίο του Ν. Παρίση Κριτικές δοκιμές, Δόμος, 1986) Έχετε σκεφτεί ποια είναι η εγγενής αδυναμία ενός γραμμικού κειμένου; Θα τη νιώσουμε καλύτερα αν σκεφτούμε ένα κείμενο αφηγηματικού χαρακτήρα – ένα, λ.χ., μυθιστόρημα, μια νουβέλα ή ένα διήγημα. Όλα αυτά τα γραμμικά κείμενα δεν μπορούν να παρουσιάσουν ταυτόχρονα δύο γεγονότα που συνέβησαν την ίδια στιγμή. Αναγκαστικά θα αφηγηθούν πρώτα το ένα και μετά το άλλο. Παρόλο που ως συμβάντα ανήκουν στην ίδια χρονική στιγμή. Αυτή, ακριβώς, είναι η αδυναμία των γραμμικών κειμένων. Την αδυναμία της γραμμικότητας δεν την έχει το σύγχρονο θέατρο και ο κινηματογράφος. Αυτές οι δύο τέχνες έχουν την αφηγηματική δυνατότητα να παρουσιάζουν ταυτόχρονα δύο γεγονότα ομόχρονα, δηλαδή δύο περιστατικά που συνέβησαν την ίδια χρονική στιγμή. Επομένως, το θέατρο και ο κινηματογράφος δεν έχουν την αδυναμία της γραμμικότητας. Η αδυναμία της γραμμικότητας ξεπεράστηκε με τα λεγόμενα πολυτροπικά κείμενα. Αυτά τα κείμενα εκτός από τον γραπτό – έντυπο λόγο, που μπορεί να τυπώνεται όχι μόνο γραμμικά αλλά με ποικίλους άλλους τρόπους, μπορούν να συνδυάζουν πολλά εκφραστικά μέσα (π.χ. λόγο και εικόνα). Σήμερα, μάλιστα, οι δυνατότητες που προσφέρουν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές έχουν καταστήσει πρακτικά εύκολη τη δημιουργία πολυτροπικών κειμένων. Τα τελευταία αυτά, επειδή ακριβώς ξεπερνούν την αδυναμία της γραμμικής και επίπεδης γραφής, συνιστούν «κείμενα» ζωντανά, απτά, πολυεπίπεδα και ιδιαίτερα «εκφραστικά». Γι’ αυτό και προσφέρονται για πολλαπλή αξιολόγηση στην εκπαιδευτική και μαθησιακή διαδικασία. Πρόκειται δηλαδή για κείμενα που μιλούν στα παιδιά με ιδιαίτερη δραστική αμεσότητα και με ζωντανό και ευθύ τρόπο. Για παράδειγμα, η παρακάτω σελίδα συνδυάζει τη γραμμικότητα και την πολυτροπικότητα των κειμένων:
  • 29. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 28 (Από το βιβλίο των Ν. Παρίση, Γ. Κωτσάνη Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες, 2011) Καταληκτικά, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι τα πολυτροπικά κείμενα δεν είναι μόνο ειδικής γραφής αλλά και ειδικών σκοπών. Δυναμική και πολλαπλή αξιοποίησή τους γίνεται πολύ συχνά στην εκπαίδευση. ΝΠ, 31/3/2013 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2013/03/31/polytropika/
  • 30. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 29 Η ιστορική μέθοδος του Καβάφη (Απρίλιος 2013) Φέτος γιορτάζουμε το έτος Καβάφη. Πρέπει να τιμήσουμε τη μνήμη του μεγάλου έλληνα ποιητή. Το άρθρο που ακολουθεί είναι το ελάχιστο. Εξετάζει τον τρόπο λειτουργίας και εφαρμογής της μυθικής μεθόδου απ’ τον μεγάλο αλεξανδρινό ποιητή… Πέρα, όμως, από όλα αυτά υπάρχει και κάτι άλλο στην καβαφική ποίηση που δείχνει, από μιαν άλλη οπτική γωνία, τη μεγαλοσύνη του ποιητή. Πρόκειται γι’ αυτό που θα το λέγαμε αναγωγή του «τώρα» στο ιστορικό ανάλογο του «τότε». Να διευκρινίσουμε, όμως, πληρέστερα το νόημα αυτής της αναγωγής. Το πρόβλημα του τώρα, ένα δηλαδή οξύ παροντικό γεγονός που συνέχει και απασχολεί την ανθρώπινη κοινότητα, ο ποιητής δεν το φωτίζει άμεσα και δε μιλάει γι’ αυτό με τρόπο ευθύ. Το ανάγει σε μια ανάλογη και παρόμοια στιγμή ή κατάσταση του ιστορικού παρελθόντος. Με τον τρόπο αυτής της αναγωγής, μιλάει για το θέμα του εντελώς έμμεσα, πλάγια ή και κρυπτικά. Στην ουσία δηλαδή αποκρύπτει το ποιητικό θέμα μια και το περιβάλλει – ουσιαστικά το σκεπάζει – και το ντύνει με μια επένδυση αναλογικής ιστορικότητας. Πιο συγκεκριμένα, με αυτή την αναγωγή του ποιήματος στον κόσμο της ιστορίας, ο Καβάφης προσδίδει στην ποιητική του δημιουργία πρωτοφανέρωτα και ιδιάζοντα χαρακτηριστικά. Να τα συναριθμήσουμε και να τα παρουσιάσουμε. Το πρώτο: το ποίημα δεν απορροφά απλώς ένα μικρό ποσοστό ιστορικής ύλης που συσσωματώνεται και, ενδεχομένως, χάνεται ή αποδυναμώνεται μέσα σε άλλα, πιο ισχυρά, ποιητικά στοιχεία. Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Η ιστορική δηλαδή ύλη γίνεται η κυρίαρχη κρούστα που επικαλύπτει και σκεπάζει το ποίημα σε ολόκληρη την έκτασή του. Αυτή, ακριβώς, η ολική επικάλυψη του ποιήματος από την ιστορική κρούστα, δημιουργεί συνθήκες θεματικής απόκρυψης. Αυτή η έννοια της θεματικής απόκρυψης είναι το δεύτερο στοιχείο στο οποίο θα θέλαμε να σταθούμε. Το θέμα δηλαδή που απασχολεί τον ποιητή, βγαίνει τρόπον τινά από τον εαυτό του, ντύνεται με ένα αλλότριο (τυπικά) ένδυμα, μεταμορφώνεται, διαλύεται και χάνεται περιβεβλημένο με το κουκούλι της ιστορικής ύλης. Ο αναγνώστης θα πρέπει να ανασύρει την ιστορική κρούστα, να ανοίξει το κουκούλι και να αναζητήσει, μέσα στα ιστορικά περιστατικά, όλα αυτά τα λανθάνοντα νοήματα. Η αναζήτηση θα τον
  • 31. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 30 βοηθήσει να επαναφέρει το ποίημα από την ιστορική του διάσταση στην πραγματική του θεματική λειτουργικότητα. Τα λανθάνοντα νοήματα που η αναζήτησή τους συνιστά το γοητευτικό «παιχνίδι» της διείσδυσης στον νοηματικό πυρήνα του ποιήματος, είναι το τρίτο στη σειρά στοιχείο πού θα θέλαμε να θίξουμε. Τελικά, αν υπεραπλουστεύσουμε τα πράγματα, όλη αυτή η διαδικασία της επένδυσης του ποιητικού θέματος με ιστορική ύλη, ουσιαστικά ανήκει στο ευρύτερο γένος της ποιητικής υποβολής. Δεν προβάλλει δηλαδή ο ποιητής, μπροστά στα μάτια του αναγνώστη, το ποιητικό του θέμα ολόσωμο, γυμνό, ολόκληρο, ατόφιο, καθαρό και άπλετα φωτισμένο. Αντίθετα, το μισοκρύβει, το κρατά στο ημίφως, το ντύνει με τυπικά αλλότρια ρούχα, το μισοφωτίζει, το μετακινεί χρονικά και το παρουσιάζει ως ιστορικό ή ψευδοϊστορικό περιστατικό. Όλη αυτή η ποιητική τροπικότητα προκαλεί και ερεθίζει. Προκαλεί τον αναγνώστη να αναζητήσει μέσα στη συνολική ιστορική σκηνοθεσία, αυτό που του κρύβει ο ποιητής ή, καλύτερα, το προβάλλει με την τέχνη και την τεχνική της υποβολής. Για να μη φανεί ότι μιλάμε κάπως αοριστικά και γενικόλογα, χρειάζεται ίσως η αναφορά σ’ ένα συγκεκριμένο ποίημα του Καβάφη που ο ποιητής το έχει επενδύσει ολοκληρωτικά με «ιστορική» ύλη. Ας σταθούμε για λίγο στο ποίημα που επιγράφεται Ο Δαρείος. Το κυρίαρχο πρόσωπο που κινείται σε ολόκληρο το ποίημα, είναι ο αυλικός ποιητής Φερνάζης. Υπηρετεί στην αυλή του Μιθριδάτη. Πρόκειται για πρόσωπο που το έπλασε η φαντασία του ποιητή, πλαστό δηλαδή, αλλά τοποθετημένο σε περιβάλλον και σε συνθήκες απόλυτα ιστορικές. Επομένως, το συγκεκριμένο καβαφικό ποίημα, εφόσον το κυρίαρχο πρόσωπο είναι πλαστό, θα θεωρηθεί ψευδοϊστορικό. Πώς, ακριβώς, λειτουργεί και πώς κινείται μέσα στο ποίημα ο ποιητής Φερνάζης; Βρίσκεται σε στιγμές ποιητικής δημιουργίας. Γράφει ένα επικό ποίημα προς τιμή του Δαρείου Α΄ του Υστάσπου. Τον βασανίζει όμως μια έντονη ποιητική δυστοκία. Δεν ξέρει τι ένιωθε ο Δαρείος τη στιγμή της ενθρόνισής του: μήπως υπεροψία και μέθη; Η στιγμή της ποιητικής δυστοκίας και του ποιητικού στοχασμού για τον Φερνάζη διακόπτεται ξαφνικά. Έρχεται το μήνυμα ότι άρχισε ο πόλεμος. Οι ρωμαϊκές λεγεώνες έχουν ήδη εισβάλει στην πατρίδα. Πού καιρός τώρα για ποίηση! Φαντάσου ελληνικά ποιήματα μέσα στη τρομακτική δίνη του πολέμου. Η ποίηση, λοιπόν, αίρεται, ακυρώνεται, παύει να λειτουργεί, γιατί φαντάζει πολυτέλεια σε ώρα πολέμου. Κι όμως! Μέσα στην όλη ταραχή, την ταραχή που προκάλεσε ο πόλεμος, τον Φερνάζη τον απασχολεί η αρχική ποιητική του ιδέα: τι άραγε να ένιωθε ο Δαρείος. Και το ποίημα καταλήγει: Όμως μες σ’ όλη του την ταραχή και το κακό, επίμονα κ’ η ποιητική ιδέα πάει κι έρχεται — το πιθανότερο είναι, βέβαια, υπεροψίαν και μέθην· υπεροψίαν και μέθην θα είχεν ο Δαρείος. Είναι, επομένως, εύλογο το ερώτημα: μέσα σε αυτή την ψευδοϊστορική ατμόσφαιρα που ως κρούστα σκέπασε το ποίημα, ποια είναι τα λανθάνοντα νοήματα που με τέχνη γοητευτική τα απέκρυψε ο ποιητής; Θέλω να πιστεύω ότι εύκολα διαφαίνονται οι σπόνδυλοι που οργανώνουν το σώμα του ποιήματος. Ο Φερνάζης, ως ποιητής που πασχίζει να συνθέσει έπος, είναι ο πρώτος σπόνδυλος: τίθεται, μέσω αυτού του προσώπου, η λειτουργία της ποίησης, το ποιείν ποιήματα. Ο πόλεμος είναι ο δεύτερος σπόνδυλος: αίρει και ακυρώνει τη λειτουργία της ποίησης. Τελικά, όμως, το ποίημα, δια του Φερνάζη και πάλι, οδηγείται στην επαναλειτουργία της ποίησης με τους προαναφερόμενους εξόδιους στίχους.
  • 32. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 31 Το πού καταλήγουμε είναι, πιστεύω, ορατό: το ποίημα, χτισμένο πάνω στο τρίπτυχο σχήμα θέση – άρση – θέση (= τίθεται η λειτουργία της ποίησης, αίρεται και, τελικά, επανατίθεται), συνιστά πλάγιο ύμνο στην τέχνη της ποίησης που η εν πολέμω ταραχή αδυνατεί να την ακυρώσει και να την καταργήσει. Η ποίηση, λοιπόν, ως ακατάλυτη αξία και διάρκεια. Ο αναγνώστης προκαλείται να αποκωδικοποιήσει, να αναγνώσει και, επομένως, να κατανοήσει το νόημα της αναλογικής ιστορικότητας που καλύπτει και σκεπάζει το ποιητικό θέμα. Μια τέτοια ανάγνωση, γοητευτική στην ουσία της, δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση. Η αιτία της δυσκολίας οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι στον Καβάφη το στρώμα της ιστορίας ως επένδυση καλύπτει συνολικά την έκταση του ποιήματος. Αυτός, όμως, ο συνολικός λόγος για κάτι που ανήκει τάχα ολοκληρωτικά στον κόσμο της ιστορίας, δυσχεραίνει την επαναφορά του ποιήματος στο «τώρα» και, επομένως, την άμεση κατανόηση του ποιητικού νοήματος. Ουσιαστικά, αυτή η διαλεκτική σχέση αναλογικής ομοιότητας ανάμεσα στο τώρα (= το παρόν) και στο «τότε» (= παρελθόν), συνιστά ένα «παιχνίδι» νοηματικής απόκρυψης. Το μισοφωτισμένο, μέσω της ιστορίας, ποιητικό θέμα, αναγνωστικά γίνεται πολύ πιο προκλητικό με την έννοια ότι ερεθίζει και ενεργοποιεί την αναγνωστική μας διεισδυτικότητα και οξύνοια. Η ιστορική αυτή μέθοδος της θεματικής απόκρυψης που εμπλέκει τον αναγνώστη στην αναζήτηση μιας ιστορικής αναλογίας και ομοιότητας, ανήκει αποκλειστικά στους ποιητικούς τρόπους του Καβάφη. Αυτός εγκαινίασε μια τέτοια ποιητική τροπικότητα. Είναι, ακριβώς, αυτή που χαρακτηρίζει τα ιστορικά ή τα ψευδοϊστορικά ποιήματα του Αλεξανδρινού. Ποιήματα, για παράδειγμα, όπως Ο Δαρείος, Περιμένοντας τους βαρβάρους, Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον, καθώς και πολλά άλλα, καλυμμένα ολοκληρωτικά με ένα γοητευτικό στρώμα «ιστορικότητας», κρατούν στον πυρήνα τους το θέμα ερεθιστικά μισοφωτισμένο – μισοειπωμένο. Μιλούν κατά βάθος, για αξίες, για καταστάσεις ολικής κοινωνικής κατάπτωσης ή για μια στάση αξιοπρέπειας στη ζωή. Αυτή είναι, τελικά, η γοητεύουσα ιστορική μέθοδος που, ως ένα είδος ποιητικής τροπικότητας, αναδεικνύει και καθιστά απτή την ποιητική μεγαλοσύνη του Καβάφη. ΝΠ, 30/4/2013 https://psifiakesergasies.wordpress.com/2013/04/30/kavafis2/
  • 33. Ν. Παρίσης [psifiakesergasies.wordpress.com] 32 Εκφραστικά μέσα και σχήματα λόγου: αποσαφήνιση των όρων (Μάιος 2013) Κάθε χρόνο, τέτοια εποχή, όλη η Ελλάδα – μαθητές, γονείς, καθηγητές, χιλιάδες κόσμος – χορεύει στους ρυθμούς των Πανελλαδικών εξετάσεων. Το παραμικρό στοιχείο: βατά θέματα, δύσκολα θέματα, λάθη στα θέματα, εσφαλμένες οδηγίες διόρθωσης κλπ, γίνεται είδηση πανελλήνιου ενδιαφέροντος. Θα είμαστε η μοναδική ίσως χώρα στον κόσμο που ασχολείται τόσο σχολαστικά με το θέμα των εισαγωγικών εξετάσεων στα Πανεπιστήμια. Με αφορμή αυτόν τον περίεργο χορό των Πανελλαδικών εξετάσεων και με αφετηρία ένα θέμα που προέκυψε, γράψαμε το κείμενο που ακολουθεί… Το μάθημα της λογοτεχνίας «πάσχει» από ένα είδος ρευστότητας. Αυτό το χαρακτηριστικό προκαλεί αρκετά προβλήματα και στους μαθητές και στους διδάσκοντες. Τα περισσότερα και τα μάλλον δυσκολότερα σχετίζονται με θέματα όρων και γενικά ορολογίας. Εύκολα δηλαδή κάποιοι όροι, συγγενικοί μεταξύ τους και με κάποια κοινά σημεία ομοιότητας ή συνάφειας, συγχέονται μεταξύ τους. Το αποτέλεσμα είναι διπλό: οι μαθητές, χωρίς να έχουν κατά νου σαφή και διαυγή την έννοια των όρων, δυσκολεύονται να απαντήσουν σε σχετικές ερωτήσεις. Παράλληλα, από την άλλη πλευρά, και οι διδάσκοντες – τουλάχιστον οι πιο άπειροι – αντιμετωπίζουν κάποια προβλήματα διδακτικής καθαρότητας και σαφήνειας. Τα προβλήματα αυτά έρχονται συνήθως στην επιφάνεια και αναδύονται με πιεστικό τρόπο, κάθε φορά – πάντα τέτοια εποχή – που διενεργούνται πανελλαδικές εξετάσεις. Πιο έντονα και περισσότερο χαρακτηριστικά αυτό συμβαίνει, όταν τεθεί ερώτηση που, ως ουσία, εντοπίζεται στα λεγόμενα σχήματα λόγου, όπως ακριβώς και εφέτος με το κείμενο του Σολωμού Ο Κρητικός (η ερώτηση ζητούσε να εντοπισθούν τέσσερα σχήματα λόγου και να προσδιορισθεί η [πολλαπλή] λειτουργία τους στον ποιητικό λόγο). Σε αυτές τις περιπτώσεις, όπως και σε κάθε άλλη ομόλογη, δημιουργείται εύκολα μια σύγχυση – εν μέρει και μια ταύτιση – ανάμεσα στο τι είναι σχήμα λόγου και τι εκφραστικό μέσο στα λογοτεχνικά κείμενα. Επομένως, δε θα ήταν άσκοπο ή και εξεζητημένο να γίνει μια απόπειρα αποσαφήνισης και νοηματικού διαχωρισμού των δύο συναφών όρων. Καταρχήν, και τα σχήματα λόγου και τα εκφραστικά μέσα είναι χαρακτηριστικά στοιχεία της λογοτεχνικής γλώσσας (και γενικά της γλώσσας). Ανήκουν δηλαδή στη γλωσσική – εκφραστική τροπικότητα των λογοτεχνικών κειμένων. Υπάρχει, όμως, μια θεμελιώδης διαφορά: τα εκφραστικά μέσα είναι η ευρύτερη σε πλάτος έννοια, ενώ τα σχήματα λόγου είναι η στενότερη. Επομένως, τα λεγόμενα σχήματα λόγου (π.χ. μεταφορά, προσωποποίηση, υπερβολή, υπερβατό κλπ.) εγγράφονται, ως υπάλληλες έννοιες, στο ευρύχωρο πλάτος που έχει ο όρος εκφραστικά μέσα. Μπορούμε δηλαδή να πούμε ότι συνιστούν δύο ομόκεντρους κύκλους που ο στενότερος (= σχήματα λόγου) είναι εγγεγραμμένος στον ευρύτερο (= εκφραστικά μέσα):