2.
Położenie Gdańska na styku trzech różnych środowisk
naturalnych przyśpieszyło wykształcenie się dużego regionalnego
rynku handlowego. Musiały się wytworzyć związki handlowe
pomiędzy jednym dużym ośrodkiem miejskim i portowym
leżącym u ujściu Wisły Zachodniej. Morze i duża rzeka od
początku skłaniały mieszkańców do aktywnego działania w
budowie miasta i portu. Nadbałtycki ośrodek portowy w rejonie
ujścia Motławy do Wisły, stanowiąc zalążek przyszłego miasta
średniowiecznego. Jest widomym śladem umocnienia Gdańska
jako grodu- twierdzy z portową komorą celną wybudowaną w
latach 970-980.
Trochę historii …
4.
Okres rozkwitu handlu gdańskiego był zarazem okresem
największego rozwoju portu nadmotławskiego. Sprawne
funkcjonowanie portu stanowiło nieodzowny warunek wzrostu
obrotów handlowych Gdańska. W okresie od połowy XV do połowy
XVII w. obserwować można zarówno rozwój przestrzenny portu
gdańskiego, jak i udoskonalenia jego administracji. Główny port
mieścił się w dalszym ciągu na Motławie. Rozbudowując w ciągu XVI
w. obwarowania otaczające od wschodu Spichlerze, wykopano tam
początkowo rów, a następnie kanał, który przystosowano do
przyjmowania statków. Odtąd zwano go Nową Motławą.
Zbudowanie umocnień na wschód od Spichlerzy spowodowało, że
partia murów obronnych otaczająca Główne Miasto straciła swoje
znaczenie obronne. W tej sytuacji odcinek ten przystosowano do
celów portowych, budując Długie Pobrzeże.
Pierwszy port Bałtyku
5.
Sądząc z analogii portów Europy średniowiecznej, wyładunek
towarów odbywał się następującymi sposobami :
• Ręcznie – po trapie ze statku na nabrzeże
• Za pomocą żurawia ręcznego
• Z zastosowaniem równi pochyłej
Urządzenia transportowe w porcie musiały być bardzo proste.
Decydująca była siła rąk ludzi.
Wyładunek towarów
7.
Żuraw, jedna z najstarszych bram wodnych, zamykając się od
strony Motławy ul. Szeroką, pełniącą funkcje bramy miejskiej i
dźwigu portowego. Budynek miał ok. 28 metrów długości i 10
metrów szerokości. Posiadał on koło dolne o możliwości udźwigu
do 11 metrów nad poziomem wody, służyło do podnoszenia
beczek z winem, piwem , kamieni młyńskich i innych niezbyt
wielkich ale ciężkich towarów . Górne koło miało możliwość
osiągania około 30 metrów wysokości wyciągu. Ramię tej dźwigni
sięgało dalej niż ramię dźwigni dolnej , ponieważ wymagała tego
jego bardzo specjalna funkcja osadzanie masztów na statkach.
Żuraw
9.
Żuraw płonął w 1442 roku, z inicjatywy burmistrza rozpoczęto
starania o budowę nowej, murowanej bramy.
Odzyskanie Gdańska dla Polski w roku 1454 i zakończenie wojny
trzynastoletniej rozpoczęło dla Żurawia nowy, bardzo korzystny
okres rozwoju. Po trwającej półtora wieku niewoli krzyżackiej port
zaczął znowu służyć swemu zapleczu. Miało to dla Żurawia
decydujące znaczenie. Wielkim szlakiem komunikacyjnym, jakim była
Wisła , płynęły pod Żuraw bogactwa polskich ziem. Zimą
załadowywano sanie które zwoziły płody pól i lasów do spichlerzy.
Zmagazynowane tam czekały do wiosny , by wraz z przyborem wód
ruszyć do Gdańska z okolic położonych tuż nad rzekami podobne
transporty ruszały też jesienią. Płyneła więc Sanem i Wisłą złota
przenica ładowana na szkuty. Spławiano drewno, popiół i produkty
żywnościowe.
Historia Żurawia
10.
Od końca XVII wieku rozpoczyna się schyłek funkcji Żurawia. W
czasie wojen szwedzkich Gdańsk nie wpuścił najeźdźców. Znajdując
się w orbicie działań wojennych, poniósł wielkie straty, przede
wszystkim zaplecze gospodarcze. Ilość wywożonego przez port
gdański zboża spadała systematycznie. Malały dochody z handlu,
ludność ubożała. Nie oszczędziła też Gdańska wojna północna,
toczona w okresie panowania król Stanisława Leszczyńskiego.
Wyzwolony z niemieckiej niewoli stary Gdańsk istniał tylko z nazwy.
Problemem było odbudowanie miasta i rekonstrukcji Żurawia. Nie
mniej jednak Centralny Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków zlecił
Gdańskiemu Oddziałowi Pracowni konserwacji przygotowanie
projektów odbudowy i rekonstrukcji Żurawia. Projekt ukończono w
roku 1956.
Historia Żurawia
12.
Edmund Cieślak, Czesław Biernat „Dzieje Gdańska”
r.1994 Fundacja Rewaloryzacji zabytków Gdańska
„Port Gdański” Rada portu i dróg wodnych w
Gdańsku, Warszawa 1929r.
„Encyklopedia Gdańska” Gdańsk, 24 listopada
2012r. Fundacja Gdańska
„Żuraw Gdański” Eleonora Zbierska Wydawnictwo
morskie 1964r.
„Historia Gdańska” Wydawnictwo Morskie Gdańsk
1978r.
Bibliografia