LIRIKË ME SHI
AZEM SHKRELI
Analizë e vëllimit poetik

Rezultatet e të nxënit të temës
mësimore:
• Njeh dhe vlerëson veprën e Shkrelit dhe personalitetin e tij artistik .
• Aftësohet në analiza letrare për të kuptuar teknikat e shkrimit.
• Interpreton, analizon, vlerëson dhe gjykon vëllimin poetik „Lirikë me shi“

Fjalë kyçe:
• Fjala
• Atdheu
• Poeti
• Udha
• Liria
• Historia
• Kosova
• Koha

Poezi nga krijimtaria e A. Shkrelit
• LIQENI
Flas me ty,
ti hesht e luan me valë.
Ti s'je më syri
im as loti i saj.
Flas me ty,
ti shikon pulëbardhat.
Për Shën-Naumin
paske zemër t'gjerë.
Flas me ty,
ti kotesh mrekullie.
Më vjen të zbres në fund t'fundit,
të vdes i gjelbër me alat.
• NJEREZIT
Sikur te takoheshim me vetveten sy me sy,
do te putheshim apo kishim per tu peshty?
Zjarrmia
Tash sa kohe
po don te gdhije
e s'po mundet...

NE RRUGE
Tash jam diku larg teje, larg vedi
dhe - ku me dijtë kah më tresin
udhëkryqet e shumta t'jetës?
Jam ba përshëndetje e harrueme e kalimtarëve,
jam ba lot e kangë,
jam ba betim i rrugëve dhe rreze e shkrepun
majë gurit.
Tash jam diku larg teje, larg vedi
dhe - ku me dijtë ku sosin
fijet e këputuna t'kësaj kange?
Jam ba pre shitimi i syve zjarr,
jam ba bekim e namë,
jam ba zog e re n'krah t'agsholeve t'bardha?
Tash jam diku larg teje, larg vedi
dhe - ku me dijtë kah m'tresin
udhëkryqet e shumta t'jetës?!

Struktura e vëllimit poetik
Vëllimi “Lirikë me shi”
Prishtinë dhe Shqipëri
1977
Ajo përbën majën e lartë ku është ngjitur arti dhe
mendimi i poetit. Përmes këtij vëllimi Shkreli bëhet
përfaqësuesi i madh e i shquari poezisë moderne
bashkëkohore shqiptare.
Titulli i vëllimit sjell para lexuesit ndjenjën që dridhet
brenda një shpirti aq shumë të ndjeshëm, sjell shiun
simbolik, reshjet e dhembjes, e cila është
dimension i përhershëm i lirikës së poetit.
Vëllimi strukturohet në tri njësi poetike, të cilat janë:
-Ndërtimi i kullës;
-Udhëtimi për Itakë;
-Kërkimi.
“Përshëndetje me miq” është
poezia që hap vëllimin. Ajo është
poezi kushtuese për Kadarenë, të
cilin poeti e quan “o dega ime e
epër e fisit “.
Poezia që i jep titullin vëllimit
‘’Lirikë me shi’’është ajo që e
mbyll atë.
Universin e vëllimit
poetik ‘Lirikë në shi’ e
përbëjnë atdheu, liria,
historia, koha, njeriu
dhe mendësia.

Universi poetik i Shkrelit
Atdheu Liria Kosova Historia
Për Shkrelin atdhe do të thotë
liri dhe liria nuk ka kuptim veçse
në atdhe e për atdhenë. Atdheu
dhe liria përbëjnë binomin e
pandashëm që e mban fort në
këmbë poetin.
Për të: Liria thinjet bukur, nuk
plaket.
Atdheu i Shkrelit është:
Meshari, kremtja, mendimi,
zemra, krisma, vigu, ashti i
shqiptarit.
Poeti ështëi vetëdijshëm se “Ujqit
në këmbë/do të jenë, Kosova në
këmbë”. Por ai nuk resht së
ëndërruar rindërtimin e kullës, së
cilës: “dashin e madh ia ther, ia
përgjak trollin”. Si rilindësit e
mëdhenj më se një shekull më
parë, edhe Shkreli dëshiron
ZGJIM të madh e jo një“gjol
ndërgjegjesh të gjumëta”.
Shkreli e përafron lirinë me gjërat
më të çmuara njerëzore, e cila
vjen si një dëshirë e përhershme
dhe e parealizuar.
Atdheu, Kosova dhe Liria e
munguar gjenden të shkrira edhe
në motive të tilla si ai i mërgimit,
ku ikja e dhimbshme nuk kuptohet
pa ardhjen e sigurt.
“Psalm për Kosovën” është
poezia e parë që të çon te
shqetësimi i përhershëm i Shkrelit,
te Kosova, te liria e saj. Ndërtuar
me mjete të alegorisë biblike,
poezia përcjell mesazhin e
ringjalljes dhe pavdekësisësë
Kosovës. Poeti dëshiron të bëhet
krushku i parë që do t’i sjellë
Kosovës nuse-lirinë, edhe pse kjo
mundt’i kërkojë gjakun, jetën. Ai
është gati të sakrifikohet, ndaj i
thotë:…më mëso të vdes bukur.
Është gjithnjë Kosova, kryefjalë e
kryefjalëve të poetit; është ajo dhe
vetëm ajo Bibla para së cilës ai
falet, altari para të cilit ai është gati
të flijohet
Historia është ajo që e ka tërhequr
fort vargun e Shkrelit. Në fletët e
saj ai sheh se shqiptarët “Kishin
fe trimërinë”, se “plisit të arbërit
s’i plaket kot koka”. Ai ndjehet
krenar për origjinën e vet, krenar
se “Si I vdes gjallë e i
gjallon vdekur fara / Bimës
ilire.”, se ne jemi e kemi qenë,
ashtu si Drini: “Mijëra vite / rrjedh
ujë / shqip”. Ai ndalet në çaste
kulmore të lavdisë shqiptare dhe
porosit që, kur të shkojmë në
muze, të shohim e të kuptojmë se
“Vetëm një shpatë e ngrënë nga
luftërat s’ka gjumë në sy shpata
e cokërruar e Gjergjit”

Në vëllimin ‘Lirikë me shi”lexuesi nxitet të përfytyrojë rrugën nëpër të cilën ecën
poeti, njeriu në përgjithësi dhe ai shqiptar në veçanti. Përshkruhet një udhëtim
metaforik, që ndodh në kohë.
Udha Koha Poeti
Në thelb nuk është veçse udhëtimi i njeriut
brenda vetes për të gjetur rrugët e shpirtit,
gjë që s’është e lehtë të arrihet, sepse
kohën e poetit (dhe tonën) e ngatërron
keqas absurdi i kohës që është e pakohë.
Megjithatë, poeti thotë se: “Ditë e natë
udhëtojmë, herë unë, herë udhët” dhe se që
në krye të herës
“Njerëzit janë zgjuar me nga një udhë të
madhe në sy”. Ai është i bindur se udha
dhe udhëtimi janë jetë, lëvizje, janë kërkim,
pse jo edhe kërkim i një fati tjetër, jo tragjik,
për shqiptarët.
Brenda udhëtimit metaforik janë dy situata
që përbëjnë jetën: pritja, e cila edhe mund
të plaket në vetvete; dhe ardhja, që mbetet
përherë një shpresë e re
Shkreli është poet qytetar me ndërgjegje të
ngritur peshë. Aie gjykon kohën dhe arrin në
përfundimin se ajo “nuk është koha që s’rrah
këmbanë”, se kjo kohë ka sjellë “qytet pa
qiell,imazhi të pushkatuar”, si ai i Sarajevës; se
në këtë kohë “Zonja Europë, e cila në treg të
madh përsëgjalli / Nxjerr gjymtyrë popujsh nuk
është ajo që do të dëshironim. Ai shpreh
shqetësimin se koha dhe bota ku ne jetomë
është “po e
çbërë, po e çplarë”. Është koha e poetit ajo që i
ka cënuar vlerat morale njerëzore aq sa me
dhimbje Shkreli pohon : “…na mori krymbëria
Në këtë udhëtim e këtë kohë, poeti vuan se
vargjet e tij ndiejnë dhembje: "Po dhemb te e
po priste / të ketë koha kohë, ajër ajri”. Poeti i
kupton mirë raportet e artistit me artin dhe
kohën moderne. Atij i
vjen keq që “I ra tëja lirikës, u thamë”, ndaj
thërret: “…ma ktheni/ zogun tim, lirikën e bukur
të zogut/ Ka kohë që nuk këndon zogërisht”.
Shkreli është i asaj race poetësh që nuk flenë,
që “ditën e zgjojnë në mes
të natës”. Megjithatë veç “yjet dhe poetët nuk i
tremben territ”- pohon ai.

Veçori artistike të vëllimit “Lirikë me shi”
 Vëllimi “Lirikë me shi” shfaq si veçori të parë faktin që Shkreli nuk bëhet rob i skemave apo i rregullave të ngurta të
metrikës.
 Të ndjerit i lirë, e ka bërë poetin të përdorë larmi vargjesh: nga të maturat tek të lirat; larmi strofash: nga distiku te
katrena ose poezi pa strofa, ose poezi si prozë. Vargjet në vëllim vijnë herë të parimuara dhe të çrregullta dhe herë
të rimuara. Sido që të shfaqen, poezitë dallohen për harmoni të brendshme, e cila i jep jetë edhe rimave, edhe
ritmeve në vargje.
 Kjo poezi është ndër ato ku harmonia imitative na sjell pranë imazhe befasuese të natyrës dhe të dhembjes që
pikon “lot të teltë mallëngjimi”. Që poeti e laton bukur e mirë vargun, që e krijon figurën aty ku s’e pret, që e zgjedh
fjalën bukurtingëlluese e dëshmon fakti që brenda 18 vargjeve të poezisë “Lirikë me shi” tëgjallojnë gati 30 fjalë, që
më të shumtat nisin me Sh- dhe të tjerat e kanë atë në trup të tyre; apo vetëm fjala SHI të përdoret 10 herë. Tek e
lexojmë këtë poezi, ne ndiejmë shiun të bjerë brenda nesh,
 Poeti Azem Shkreli dallohet për mënyrën e veçantë të ndërtimit të figurës stilistike. Sistemi i tij poetic është shumë
personal. Ai i jep atij mëvetësinë, individualitetin dallues. Ky sistem poetik ka në thelb një varg simbolesh të
ndërlidhura e ndërvarura nga njëri-tjetri. Të tilla janë bibla, heshtja, kënga, fara, dhjata, e pathëna, guri etj.
 Leksiku i Shkreli lidhet ngushtëme jetën e njeriut rugovas, prandaj edhe simbolet janë kulturore dhe reflektojnë
kulturën e vendit të autorit. Poeti luan me fjalën si figurë dhe si ide,na tërheq nëpër metafora, na ëmbëlson me
shijen e hollë të fjalëve,
 Në poezinë e Shkrelit mungojnë fjalët e tepërta. Ai është poeti i kursyer në fjalë, konçiz në shprehje.
 Leximi i poezisë së Shkrelit nuk mund të arrihet me herën e parë për arsye të ndërtimit dhe të nëntekstit.
 Ndërkohë, si poezi moderne, poezia e këtij vëllimi lejon shumësi leximesh. Ajo është dhe mbetet një tekst

PSALME PËR KOSOVËN
Po Kur pikon gjak
Kalliu, kur piqet veraKur hyn në gjakun tim
Nusërore e të bëhem krushk
Më mëso vetëm t'i bie
Kitarës, më mëso të vdes bukur

PARA ELEGJISE
Një ditë do t'i marrësh në gji
gjethet e rëna të stinëve të tua
dhe do të kërkosh kot veten
shtigjeve të harruara të një moshe
e nuk do të kesh më as flokë ere,
as shikim ylberi ta matësh fillin
dhe fundin e mashtrimit tënd të shkurtër.
Një ditë do t'i shpalosh vjetët tua
si pajën e nuses së vdekur
e do të numrosh fluturat e shkuara
t'agsholeve t'prenduara
e s'do të kesh më as zjarr në buzë,
as lot në sy të qeshën ngrohtë,
të qajsh rrejshëm dhe t'i mahnitësh
djelmoshat.
Një ditë dot'i hash buzët e tua,
gjurmët e tua do t'i pështysh
dhe secilin muzg do ta pagëzosh
me nganjë pendim që dhemb
e s'do te kesh me as sy deti,
as hap te hedhur sorkadheje
te shohesh si t'perqeshin gonxhet
dhe te ikesh prej hijes sate.
Ruaju, moj se vashat me te bukura
i vret bukuria e vet.

FUND