Tembang
MACAPAT
M. Awalludin
18/XI IPS 1

FILOSOFI
Tembang Macapat
Tembang utawa sekar yaiku rumpakan basa kanthi paugeran
tertamtu kang pangucape kudu nggunakake kagunan swara.
Tembang macapat (tembang cilik) yaiku syair utawa geguritan
tradisional Jawa sing nduweni makna tertamtu.
Tembang macapat dilagukake sarta kaiket ing struktur tertamtu
yaiku guru gatra, guru lagu, lan guru wilangan.

Ancase Tembang Macapat
1. Maskumambang
2. Mijil
3. Kinanthi
4. Sinom
5. Asmaradana
6. Gambuh
7. Dhandhang Gula
8. Durma
9. Pangkur
10. Megatruh
11. Pocung
ANCASE TEMBANG
MACAPAT

ANCASE TEMBANG
MACAPAT
1 Maskumambang
Maskumambang minangka pratandha wiwit uripe
manungsa ing donya, tembang macapat iki menehi
gambaran babagan jabang bayi ing guwa garbane
ibu nalika lagi mbobot. Tegesipun tembung
Maskumambang piyambak dipuntegesi dening
tiyang kathah minangka emas ngambang (emas
kumambang)
2. Mijil
Anane manungsa ing donya iki digambarake kanthi
tembang macapat, yaiku tembang mijil, kang tegese
padha karo wijil. yaiku metu saka wetenge ibu.
3. Sinom
Sinom asale saka tembung enom kang tegese
enom. Nom- noman digunakake kanggo sinau,
golek kanca lan golek jati diri.

ANCASE TEMBANG
MACAPAT
4. Kinanthi
Wonten ing filosofi tembang macapat kinanthi
inggih menika wekdal nalika lare dipun tuntun saha
dipuntuntun dening tiyang sepuhipun supados
saged dados pribadi ingkang langkung sae ing
tembe.
5. Asmaradana
Asmaradana nggambarake geger asmara ing
panguripane manungsa. Periode iki diwiwiti nalika
manungsa wiwit nduweni minat marang lawan
jenis, yaiku nalika isih remaja.
6. Gambuh
Gambuh saged dipuntegesi jumbuh ingkang trep
utawi sarujuk, nggambaraken bab enggal
gesangipun manungsa, inggih menika mlebet ing
jaman bebrayan.

ANCASE TEMBANG
MACAPAT
7. Dhandanggula
Ngandharake proses munggah lan mudhun ing
omah sing kudu dilewati bebarengan. Wiwit mapan
ing kulawarga lan bisa nyukupi kabutuhan urip
bebrayan.
8. Durma
Durma asale saka tembung derma kang tegese menehi
rejeki marang wong liya. Nalika kabeh kabutuhan wis
rampung lan ora ana kekurangan apa-apa, manungsa
wiwit mikir babagan mbagi rejeki marang wong liya.
Nanging ora jarang sawise rumangsa cukup dheweke
malah tumindak sombong lan gumedhe
9. Pangkur
Pangkur asale saka tembung mungkur
(mundur/mungkur). manungsa wiwit mundur saka
kepinginan kadonyan lan wiwit mikir bab urip sawise
pati mengko. Sawise kabeh kabetahan ing donya wis
kacukupan, mula manungsa banjur golek bekal
kanggo urip langgeng ing tembe..

ANCASE TEMBANG
MACAPAT
10. Megatruh
Megatruh yaiku tembang macapat kang
nggambarake manungsa ing setengahing pati.
Megat tegesipun pisan, ruh tegesipun gesang
ingkang tegesipun misahaken raga kaliyan nyawa
lajeng wangsul dhateng asalipun.
11. Pocung
Raga kang wis ditinggal roh banjur disucekake
sadurunge dibalekake ing lemah. Layon banjur di adusi
lan dibungkus nganggo kain kafan lan diarani pocong.
Tembang macapat pocung, yaiku tembang kang
ngelingake marang pati. Tembang iki pungkasan saka
sewelas tembang macapat.

1. Guru gatra
Guru gatra, yaiku akehe
gatra (baris) saben sapada
(bait), tembang
2 .Guru wilangan,
yaiku akehe wanda (suku
kata) ing saben gatra (baris)
tembang
3. Guru lagu
Guru lagu yang dhong-
dhinge/tibane swara ing
saben pungkasane gatra
Unsur kebasaan tembang
macapat :
1. Tembung Garba Tembung
garba, yaiku tembung kang
kedadeyan saka gandhenge
tembung loro utawa luwih
Tuladha:
- Araneki padha tegese karo :
arane lan iki
- Sinom padha tegese karo : isih
lan enom
- Dhemenyar padha tegese karo :
dhemen lan anyar
2. Kawi
Tembung kawi yaiku tembung-
tembung sing asale saka Basa
Jawa Tengahan/ Jawa kuno.
Tembung iki biasane digunakake
kanggo omongan saben dino,
mula saiki wes arang keprungu.
Tuladhane :
- Tembung langar ateges: angkuh,
sangar, seneng padu
- Tembung sudra ateges: mlarat
- Tembung lawan ateges:
mungsuh, tandhing
3. Dasanama
Tembung dasanama iki asale saka
tembung 'dasan' ateges sepuluh,
'nama' ateges jeneng utawa aran.
Tuladhane
- Sira padha tegese karo: kowe,
sampeyan, panjenengan Rina
padha tegese karo: rinten, siyang,
awan
- Sudra padha tegese karo: papa,
mlarat, sengsara, kere.
Paugerane Tembang
Macapat

Tabel Guru Gatra, Guru
Wilangan, Guru Lagu

Sandi Asma