Zuhdi Hajzeri

1. SHKENCA DHE VEPRIMTARIA KËRKIMORE SHKENCORE
 Shkenca është burim kryesor për identifikimin, ndërtimin dhe zhvillimin e njohurive, të diturive
konkrete, të reja dhe të përgjithshme.
 Ajo është e lidhur me krijimtarinë, me arritjet në të gjitha fushat, me zbatim në teori dhe në praktikë.
 Detyrë, funksion themelor i shkencës është se njerëzimi nëpërmes saj arrijnë mbizotërimin në procese
jetësore, krijuese, menaxhuse, me qëllim të avancimit të mundësive për ndryshimin e gjendjes në kohë
pozitive.
 “SHKENCA SHËRBEN TË NA PASQYROJË SA E MADHE ËSHTË MOSDIJA JONË”!
 Fjala shkencë në shqipe do të thotë dituri.
DISA NOCIONE:
 Shkencë quajmë mësimin (njohjen) e rregulluar, të sistematizuar e të verifikuar për diçka, të arritur me
hulumtim dhe shqyrtim metodik, të kujdesshëm e të ndërgjegjshëm.
 “Shkenca paraqet dituri sistematike të nivelit të lartë”;
 “Shkenca është dituri e verifikuar, e sistemuar, e rregulluar për ndonjë gjë, e arritur nëpërmjet
qasjeve dhe metodave dhe kërkimeve”;
 “Shkenca është sistem i diturive të zhvilluara”.
KARAKTERISTIKAT E SHKENCËS
 Tërësi unike
 Harmonizimi i teorisë dhe praktikës
 Kreativiteti (kontributi, efikasiteti, cilësia e shkencëtarit),
 Ligji i zhvillimit të përshpejtuar
 Të gjitha shkencat kalojnë nëpër tri etapa të zhvillimit: 1. faza përshkruese, 2. faza analitiko-logjike,
3. faza e harmonizimit të përmbajtjes dhe të metodave kuantitative dhe shkencore.
 Karakteri dinamik shkencor
 Karakteri shoqëror
 Organizimi dinjitoz i ekipeve shkencore
 Shkenca komponentë e kulturës (ndikon në zhvillimin e kulturës, siç ndikon kultura në zhvillimin e
shkencës),
 Shkenca dhe arti (këto të dyja kanë veçori të përbashkëta. Sipas Rajbergut: kur shkenca e arrin
kulminacionin e krijimtarisë, i afrohet artit, bëhet art. Arti, po ashtu, është shkencë,
 Diferencimi dhe integrimi shkencor (me diferencim krijohen fusha të ndryshme, disiplina të
diferencuara. Njëkohësisht, vjen deri te integrimi, duke pasur nevojë që të kompletohen me njëra
tjetrën),
 Veçoria interdisiplinare (shkenca bartet prej një vendi në tjetrin, internacionalizohet. Arrihet deri te
lidhja e dy e më tepër disiplinave shkencore.
NDARJA E SHKENCES
 Të përgjithshme;
 Të veçanta
 Shkenca sociale;
 Shkenca ekzakte;
METODOLOGJIA E PUNËS SHKENCORE KËRKIMORE

2.  Termi metodologji gjenezën e ka nga greqishtja, përkatësisht nga fjala methodos, që do të thotë:
mendim, qasje, përpunim dhe fjala tjetër logos, që do të thotë: fjalë, shqyrtim. Lidhshmëria e këtyre
dy fjalëve e përbënë togfjalëshin metodologji.
 Metodologjia është shkencë për metodat e kërkimeve shkencore.
 Në kuptim të gjerë metodologjia është shkencë e tërësisë të të gjitha formave dhe mënyrave të
kërkimit, me ndihmën e të cilave vjen deri te dituria shkencore e sistemuar dhe objektive.
 “Metodologjia është disiplinë shkencore, në të cilën në mënyrë kritike vështrohen dhe me qasje
eksplicite shfaqin metoda të përgjithshme dhe të veçanta”.
 Metodologjia e ka kuptimin e qasjeve, të teknikave dhe të metodave për të mundësuar punët shkencore
kërkimore, me qëllim të gjetjes dhe qartësimit të të vërtetave objektive, të ligjshmërive dhe të lidhjeve
në mes të ligjeve në natyrë dhe në shoqëri.
 Metodologjia është udhe rrëfim farkëtim, hyrje dhe finalizime të proceseve shkencore kërkimore.
FAKTORËT NDIKUES
 1. Metodat bashkëkohore shkencore ku radhiten: metodat matematikore-statistikore, modelet
matematikore, metoda e simulimit, metodat kibernetike, metodat e informacioneve, të cilat ndikojnë në
përsosmërinë e metodologjive dhe në rolin, rëndësinë dhe në efektivitetin e tyre.
 2. Kërkimet fondamentale, aplikative dhe zhvillimore, në basenin e pafund akumulues shkencor,
determinojnë dituri të reja, por edhe disiplina të reja shkencore, që janë në favor të zhvillimeve të
mirëqenies njerëzore.
 3. Mundësitë reale të organizimit, të eksperimenteve, të planifikimit dhe të financimit të shkencës,
kanë ndikuar pozitivisht në zhvillimin e metodave bashkëkohore shkencore kërkimore, madje edhe në
metodologjinë dhe teknologjinë e hartimit të veprave shkencore dhe të atyre profesionale.
 4. Të arriturat pozitive në sferën e automatizimit, të robotizimit, të kompjuterizimit, të teorisë së
sistemeve, të sistemeve të informacioneve, kanë mundësuar optimalizimin e zbatimit të njohurive
shkencore.
Ç’ËSHTË PUNIMI KËRKIMOR
 Punimet kërkimore janë ato pjesë te formimit arsimor që zhvillojnë shprehi dhe aftësi të ndryshme, qe
nga mbledhja dhe përdorimi i informacionit, deri tek metoda të veçanta që mund të përdoren në jetë.
 Punimi kërkimor është një lloj shkrimi akademik, që kërkon një nivel hulumtimi më abstrakt dhe më të
thellë se zakonisht.
 Për të shkruar punime kërkimore, nga njëra anë duhet të familjarizohesh me veprat e ekspertëve të
fushës dhe, nga ana tjetër, duhet të vendosesh përballë mendimeve të tyre mendimet e tua personale mbi
çështjen.
 Gjatë punës kërkimore duhet të përdorni informacionin e përshtatshëm për të mbështetur tezën e
zgjedhur.
 Hap pas hapi, ai do të arrijë një rezultat origjinal, në të cilin të dhënat nga burimet e jashtme do të
ndërthuren harmonishëm me reflektimet dhe pikëpamjet e tij vetjake.
 Vlerat e punimit kërkimor janë pjesë thelbësore e dëshirës së vazhdueshme të njerëzimit për të
hulumtuar dhe për të zbuluar një kuptim mbi botën.
SI ZGJIDHET TEMA E KËRKIMIT
 Në fillim merret vendimi për temën.
 Në këtë fazë, punimi kërkimor duhet parë si mundësi për të hulumtuar fusha të reja.
 Shpesh paraqitet pyetja ç 'fushë duhet të kërkojmë?
 Punimi kërkimor duhet të konsiderohet si i dobishëm qoftë edhe thjeshtë për zgjerimin e njohurive.

3. RRAHJA E MENDIMEVE
 Mund të nisesh nga një ide që të tërheq, apo fushë për të cilën doni të dini më shumë.
 Ideja vjen nga kureshtja, ndonjë dokumentar, një aspekt i kulturës, historisë, etj.
 Të pyeturit – është metodë e mirë për të zgjedhur temën.
 Biblioteka.
SI MBËRRIHET TEK NJË ÇËSHTJE E NGUSHTË
 Kritikë e zakonshme e punimeve kërkimore është tema shumë e gjerë.
 Nga fusha e përgjithshme duhet të ngushtoni për të studiuar në thellësi.
 Disa faktorë që ndikojnë në ngushtimin e temës: numri i fjalëve, koha e përgatitjes, mundësitë për të
gjetur informacionin në bibliotekë dhe të dhënat për publikun që do ta lexojë.
 Koha që keni në dispozicion.
 Njohja e auditorit.
 A shkruhet punimi për tu botuar në revistë shkencore apo diku tjetër.
SI FORMULOHET TEZA E KËRKIMIT
 Duke u nisur nga leximi paraprak;
 Diskutime me profesorin – mentorin;
 Mendimet tuaja rreth një çështje.
NË KËTË MËNYRË DUHET TË JENI NË GJENDJE TË FORMULONI TEZËN.
 Formulimi i tezës është boshti rreth të cilit vërtitet kërkimi.
 Ai është forca që do të qartësojë mendimet për të përcaktuar ç 'është dhe çka nuk është e rëndësishme
gjatë leximit të materialeve.
 P.sh. Tema për “Korrupsionin”. Temë shumë e gjerë! Duhet të ngushtojmë rrethin!
 P.sh. “Shkaqet dhe faktorët e korrupsionit në Republikën e Kosovës”.
SI NDËRTOHET STRUKTURA FILLESTARE
 Duhet të përgatisim një plan i cili na drejton gjatë leximit të materialeve të grumbulluara dhe gjatë
mbajtjes së shënimeve.
 Ky plan na shërben si një strukturë paraprake – mund ta quajmë edhe si provë.
 Ky plan mund të ndryshojë (në fakt ndryshon) përderisa studenti e lexon materialin e grumbulluar dhe
njihet më tepër me çështjen.
 Në të shumtën e rasteve struktura ndryshon deri në përfundim të punimit, por nëse përgatitet me kujdes,
gjatë rrugës mund t’i bëhen vetëm pak ndryshime.
 Gjatë strukturimit duhet të hartoni një listë me të gjitha çështjet të cilat mendoni se duhet diskutuar në
punim.
 Pastaj vjen pjesa më e vështirë – të vendoset për pikat kryesore të cilat janë relevante dhe i kontribuojnë
temës së kërkimit.
 Bëhet një seleksionim i çështjeve kryesore dhe pastaj ato organizohen sipas një rendi logjik, duke u
fokusuar në zgjidhjen e problemit që parashtron teza.
 Renditja bëhet me numra romak ose arab.
LLOJET E SHËNIMEVE
 Gjatë leximit të materialeve, mund të mbani pesë lloje kryesore shënimesh:
 Citime të drejtpërdrejta;
 Perifrazime;
 Precis,

4.  Përmbledhje, strukturime dhe
 Komente personale mbi materialin.
CITIMI I DREJTPËRDREJTË
 Citim i drejtpërdrejtë është kur në punim merret një paragraf apo fjali e tërë nga një autor tjetër dhe pa
ndryshime vendoset në punimin tuaj.
 Citimi i drejtpërdrejtë duhet të vendoset në thonjëza.
 Për çdo citim të drejtpërdrejtë duhet të tregoni burimin e saktë dhe numrat e faqeve.
 Gjatë citimit mund të hasën 3 lloje problemesh:
 (1) Nëse ka ndonjë gabim në pjesën e cituar, menjëherë pas gabimit, në kllapa duhet të vendoset fjala sic
(nga latinishtja posaçërisht) për të treguar se gabimi është në variantin origjinal.
 (2) Nëse ka ndonjë të dhënë që studenti dëshiron ta shtojë brenda pjesës së cituar, atëherë ai duhet ta
shtojë brenda kllapave dhe pjesa e shtuar duhet të përputhet me gramatikë dhe strukturë me citimin.
 (3) Nëse ka ndonjë pjesë të citimit të cilin duhet hequr, atëherë mund ta bëjë, përderisa nuk do të ndikojë
në kuptimin apo tonin e citimit, duke treguar eklipsin me anë të tre pikave (…)
PERIFRAZIMI
 Po të mos shihet me rëndësi citimi i saktë i fjalës, materiali mund të perifrazohet, pra, mund ta rithuani
me fjalët tuaja.
 Për të shmangur përdorimin e fjalëve të autorit, duhet të lexoni me kujdes pjesë që duhet perifrazuar
dhe, më pas, ta rishkruani.
 Burimi i informacionit duhet të jepet i plotë, edhe me numrat e faqeve.
 Perifrazimi është diçka e pëlqyeshme për punime.
PRECIS
 Precis është një ngjeshje e materialit origjinal (zakonisht ¼ apo 1/3 e gjatësisë së tekstit), duke ruajtur,
në pjesën më të madhe, stilin, tonin, pikpamjen dhe shpesh edhe fjalët e autorit.
 Kur kemi tekste të gjata, mund të hiqen ilustrimet dhe shpjegimet e detajuara duke lënë atë që nevojitet
për të shprehur thelbin.
 Edhe tek precisi duhet cituar dhe treguar burimin e informacionit.
REAGIMET DHE KOMENTET PERSONALE
 Gjatë kohës që studenti ka lexuar materialin ka evidentuar tekstet të cilat i duhen për citime dhe ka lënë
komente personale për shkrimet përkatëse.
 Në këto raste gjatë shkrimit të punimi mund të bazoheni në skedat e shënimeve dhe komentet personale.
SHKRIMI I KOPJES SË PARË
 Faza e parë është shkrimi i kopjes së parë të punimit.
 Materialet e tubuara dhe komentet personale strukturohen dhe del në pah puna individuale në shkrimin e
punimit.
 Gjatësia e punimit përcaktohet nga lloji i punimit dhe rëndësia e tij.
 Kopja e parë e shkrimit duhet të jetë e plotë dhe e pastër nga gabimet.
 Në kopjen e parë duhet përpiluar edhe faqja e parë, faqet e hyrjes, tabela e përmbajtjes dhe bibliografia,
pasi edhe këto mund të kenë nevojë për rishikim.
 Pasi keni përfunduar kopjen e parë të punimit, studenti duhet ta lërë mënjanë disa ditë, në mënyrë që kur
t’i kthehet të mund të gjykojë me objektivitet.

5. VEÇORITË E VEPRËS SË MIRË SHKENCORE
 Ekspozeu mos të fillohet tepër larg, por aty ku kjo është e domosdoshme, e nevojshme;
 Mos të kyçet në punim asgjë që nuk është në lidhje të drejtpërdrejtë me temën, që punimin e bënë të
ndarë;
 Të mos ngarkohet punimi me imtësi të parëndësishme.
 Të mos përsëritet ajo që tashmë në ndonjë mënyrë është thënë;
 Mos të sqarohen dhe shpjegohen gjerësisht gjërat që vetvetiu janë mjaft të kuptueshme.
UNITETI I PUNIMIT
 Të gjitha pjesët e punimit (kretë, kaptinat, paragrafët etj.) t’i përkushtohen një gjëje, një lënde, një ideje,
që ata ta përbëjnë tërësinë organike dhe t’i kontribuojnë, secili për vete dhe të gjithë së bashku, rrjedhës
së tërësishme dhe zhvillimit të idesë themelore.
HARMONIA (Koherenca)
 Të gjitha pjesët e punimit duhet të jetë në harmoni, si njëri prej tjetrit reciprokisht, ashtu edhe, secili prej
tyre, me punimin si tërësi.
 D. m. th. është e nevojshme që ndërmjet të gjitha pjesëve dhe tërësisë të ekzistojë koherenca logjike.
 Kjo do të jetë me kusht që ndërmjet lëndëve për të cilat është fjala, që është zhvilluar në disa pjesë më të
mëdha dhe më të vogla të punimit (krerë, kaptina, pjesë, paragrafe etj.) ekziston lidhshmëria logjike,
harmonia.
ORIGJINALITETI
 Punimi duhet të përmbajë diç të re, që të shquhet me ndonjë origjinalitet, të sjellë material të ri, deri
atëherë të panjohur, ose diçka që në thelb është e njohur por ta avancojë më tutje.
STRUKTURA E PUNIMIT
 Punimi përbëhet prej:
 Pjesëve kryesore; dhe
 Pjesëve teknike.
 1.Pjesëve kryesore:
 Faqja e titullit;
 Hyrja;
 Trungu (shtjellimi) i punimit;
 Rekomandimet.
 -2. Pjesët teknike:
- Përmbajtja;
- Lista e tabelave dhe figurave;
- Fusnotat;
- Literatura e shfrytëzuar
- Përfundimi;
FAQJA E TITULLIT
 Faqja e titullit duhet të përmbajë këto të dhëna:
 emrin e universitetit dhe fakultetit;
 programin studimor;

6.  titullin e punimit;
 emrin e autorit;
 emrin e mentorit;
 datën e dorëzimit të punimit.
HYRJA
 Kontakti i parë me lexuesin;
 E shkurtër;
 Tema e shtjelluar;
 Qëllimi;
 Arsyetimi i punimit;
 Metodologjia.
TRUNGU (SHTJELLIMI) I PUNIMIT
 Pjesë kryesore;
 Lidhje logjike kapitulli prej kapitulli;
 Gjatë shtjellimit të temës së punimit master është e domosdoshme që të paraqitet qartë tema e paraqitur,
duke i shfrytëzuar metodologjitë e hulumtimeve shkencore.
 Tema e punimit mastrer duhet të ndahet në tri (3) e më shumë pjesë, gjegjësisht në kapituj.
 KREU – duhet të shkruhet, p.sh. Kreu 1.
TRUNGU (SHTJELLIMI) I PUNIMIT
 Trungu (shtjellimi) i punimit i ka dy (2) komponentë kryesore:
 1.Rishikimi i literaturës; dhe
 2.Hulumtimi empirik.
PËRFUNDIMI
 Numri i konkluzave – përfundimeve duhet të jetë minimum 5 (pesë) e më shumë, varësisht nga tema e
shtjelluar.
REKOMANDIME
 Disa rekomandime;
 Varësisht nga punimi;
 Çka duhet përmirësuar.
PJESËT TEKNIKE
 Përmbajtja;
 Lista e shkurtesave;
 Lista e tabelave dhe figurave;
 Deklarata e ndershmërisë akademike;
 Fusnotat;
 Literatura e shfrytëzuar
DOKUMENTIMI DHE SHFRYTËZIMI I BURIMEVE
 Para se t’i përdorë burimet për punimin e tij, studenti duhet të vlerësojë besueshmërinë e materialeve.

7.  Autori: reputacioni i autorit është kriteri më i mirë për të gjykuar besueshmërinë e një burimi.
 Botuesi: sa më i dëgjuar e më i njohur të jetë botuesi, aq më e besueshme do të jetë vepra.
 Data e botimit: sa më e vonshme data e botimit, aq më e freskët përmbajtja.
SHMANGIA E PLAGJIATURËS
 Plagjiatura mund të përkufizohet si: “përdorimi pa treguar autorësinë e punës së dikujt tjetër sikur të
ishte e juaja” (Universiteti Dundee, 2005).
 Plagjiatura përfshinë:
 Ide, shkrime apo shpikje, dhe jo thjesht fjalë.
 Koncepti i përdorimit në përkufizim nuk nënkupton vetëm “fjalë për fjalë” (kopje e saktë) por edhe në
thelb (një parafrazë e koncepteve të përfshira).
 Përdorimi i punës së dikujt tjetër është i pranueshëm, në rast se tregoni autorësinë e burimit.
KËSHILLA
 Shmangni kopjimin e materialeve në mënyrë elektronike.
 Gjatë mbajtjes së shënimeve, gjithmonë shkruani burimet.
 Përpiquni të mos e perifrazoni në mënyrë të ngjashme punën e një personi tjetër.
 Ndiqni traditën universitare të citimit të burimeve.
 Shmangni përdorimin e tepërt të citimeve.
 Kontrolloni dy herë idetë tuaja origjinale.
CITIMET
 “Veprimi i përdorimit të një citat-i, i një pjese te shkurtër e fjalë për fjalë e një teksti të shkruar a e
thënies së dikujt’”
 Sa duhet të citoj?
 Kur dhe si citohet?
 PERIFRAZIMI .
PREJ KU CITOJMË?
 Punime shkencore;
 Monografi shkencore;
 Libra shkencore;
 Enciklopedi shkencore;
 Burime zyrtare të autoriteteve shtetërore (statistika zyrtare);
 Raporte hulumtuese të organizatave të ndryshme.
 Tekste universitare???
STILET E CITIMIT
 Shoqata e gjuhëve moderne (Modern Language Association MLA);
 Shoqata Psikologjike Amerikane (American Psychological Association APA);
 Shkolla e Çikagos (Chicago-Style Citation Quick Guide);
 Harvard style;
 Oxford style, etj.

8. MLA Modern Language Association
 Dokumentimi sipas stilit të MLA-së
 Një autor: “Asgjë nuk pritej të ndodhte ato ditë vjeshte me shi” (Kadare 91).
 Dy apo më shumë vepra nga i njëjti autor: “Rikthimi te motivet e vjetra është një nga gjërat më të
vështira në letërsi (Kadare, Ftesë në studio 15).
 Dy apo tre autorë: “Gjithçka mund të vërtetohet vetëm pasi të shqyrtohet me kujdes (Bently dhe Ziegler
357).
CHICAGO-STYLE CITATION QUICK GUIDE
 Dokumentimi sipas stilit të Universitetit të Chikagos
 Vendosja e shënimeve në fund të faqes parapëlqehet më shumë, sesa në fund të kapitullit ose gjithë
punimit.
 Shembull: Zija Shkodra, Esnafet Shqiptare, shek. XV-XX (Tiranë, 1973, f. 67).
 Herën e parë, referenca përmendet në mënyrë të plotë, kurse më pas në forma të shkurtuara,
respektivisht më shënimin e shkurtesës ibid.
APA
 Stili APA (American Psychological Association) më shpesh përdoret në shkencat sociale. Ky shpjegim
është në bazë të botimit të gjashtë manualit të dytë të printuar të APA-së, ku jepen shembuj të
formatimit të përgjithshëm të punimeve hulumtuese sipas APA, citimi në tekst, fusnotat dhe faqes se
referencave. Për më shumë informata konsultohuni me:
 Shembull: Sipas Limani (2017), "Niveli i studentëve nga viti në vit nuk ka përmirësime" (f. 25).
BIBLIOGRAFIA
 Bibliografia paraqitet në fund të punimit master.
 Paraqitja e literaturës së shfrytëzuar sipas renditjes alfabetike, në të cilën përfshihen burimet – tekstet e
shfrytëzuara, apo burimet nga interneti.
 Për një punim master kërkohen minimumi 20 burime: libra shkencore, revista shkencor, tekste
universitare dhe një numër i konsiderueshëm burimeve elektronike.
 Boce, Elona, Si të shkruajmë një punim kërkimor, Qendra për Arsim Demokratik, Tiranë, 2010
PARAMETRAT TEKNIKE TË PUNIMIT
 Programi: Microsoft Word
 Paragrafi: 1.5
 Lloji i shkronjave: Times New Roman
 Madhësia e fontit: 12
 Formati: A4 – me margjina standarde
 Teksti: I rreshtuar drejtë, pa hapësira “TAB”. Në mes të
dy paragrafëve, hapësira (dy herë “Enter”).
 Titujt: Me fontin e shkronjave 16 “Bold”
 Nëntitujt: Me fontin e shkronjave 14 “Bold - Italic”.
 Punimi duhet të përmbajë: 45 - 60 faqe.