Spengler

1. Humanistische Canon
Bespreking: 3 april 2018
Inleider: Peter de Wit
1
Humanisme en De ondergang van het Avondland
 Humanistische Canon - Humanisme rond 1900
 Oswald Spengler - De ondergang van het Avondland
Tijdsperiode Voor-na de Eerste Wereld Oorlog
Denkers buiten - Experts van leesspengler.nl
de Canon

2. Het Avondland
2
Agenda
1. Het voorafje
• namenrondje
2. De Ondergang van het Avondland
 Tijdsbeeld - Fin de siècle
 HC-venster - Humanisme rond 1900
 HC-doorkijk - Stephan Zweig
 Boek bespreking - 4 experts van Leesspengler.nl
- wereldgeschiedenis
 Jeroen Vanheste - humanistische visie op de Europese geschiedenis
 Canon-avond in juni - verder met Spengler ?
3. De hamvraag
• Waar sta ik zelf ?
vragen en discussie – graag tussendoor
Bruine achtergrond: tekst uit de Canon of doorverwijzing
Groene achtergrond: bron buiten de Canon
HV Midden-Holland

3. Het voorafje
3
Het namen rondje
Heb ik ook uw emailadres?
o Alle deelnemers kunnen een kopie van de sheets
per email toegestuurd krijgen
HV Midden-Holland

4. Het voorafje
4
Geschiedenis en actualiteit www.humanistischecanon.nl
Ruim 35 vensters
1. venster: bespreking thema
2. doorkijkjes: verdieping
o filosofen/denkers/schrijvers/boeken
• doel: overzicht geven - verder lezen
o geschiedenis en actualiteit
• ‘Het’ humanisme ligt nergens vast
o verschillen in visies
Drie hoofdlijnen in de canon
1. kritisch nadenken over eeuwig geachte waarheden
o tegen dogmatisch denken
2. een politiek-moreel streven naar sociale rechtvaardigheid
o tegen intolerante krachten
3. het ideaal van ontplooiing en vorming van het individu
o vorming tot volledig mens
 HV: drie rode draden
 zelf denken – samen leven + persoonlijke ontplooiing
HV Midden-Holland

5. Het tijdsbeeld
5
Fin de siècle – 1900-1914
Een periode van verwarring
• Philipp Blom: duizelingwekkende jaren
o de wereld veranderde radicaal
• diverse wetenschappelijke ontwikkelingen
o evolutieleer van Darwin > < bijbel
o socialisme van arbeiders > < bourgeoisie
o psychologie van Freud > < mensbeeld
o God is dood van Nietzsche > < religieuze moraal
• opvallende veranderingen
o razendsnelle technische vooruitgang
▪ wereldtentoonstellingen
o grote sociale veranderingen
▪ vrouwen werden assertief
▪ de revolutionaire spirit, de adellijke wereld verkruimelde
▪ de massapers en het overdonderend entertainment
▪ het consumentisme
▪ de zoektocht naar ongebonden identiteiten
 Twijfel sloeg alom toe: vooruitgangsgeloof > < cultuurpessimisme
HV Midden-Holland

6. HC-venster: Humanisme rond 1900
6
Centraal Europees humanisme
Tot WO-I: optimisme, hoop en vertrouwen
• men dacht het hoogte punt van de geschiedenis te bereiken
o kosmopolitisch
o geloof in de vooruitgang
o vertrouwen in een verlichte internationale gemeenschap
• wetenschap en technologie - brengen welvaart
• democratiseringsprocessen - mensen krijgen rechten en zeggenschap
• kunst en cultuur bloeien
o realisme bij van Gogh, Schielen, Eliot, Tolstoj, Dostojevski
• humanistisch onderwijs - ontplooiing menselijk potentieel
o er zullen nooit meer boeken verbrand worden
Na WO-I: wanhoop
• hoe heeft deze barbarij kunnen gebeuren ?
> < humanistische idealen van redelijkheid, vrijheid en gelijkheid
 Zijn de ideeën van het humanisme wel juist ?
 het einde van de humanistische vooruitgangsdroom
HV Midden-Holland

7. HC-doorkijk: Stephan Zweig (+1880-1940)
7
De wereld van gisteren (1944)
Een autobiografie als afscheidsbrief
• geschreven om gelezen te worden na zijn dood
• voor toekomstige generaties na de nationaalsocialistische nacht
• pleegde in 1942 in Brazilië zelfmoord samen met zijn vrouw
• koffiehuizen cultuur
o men zat er urenlang te discussiëren, te schrijven of te kaarten
o men ontving er zijn post
o had kranten en tijdschriften van over de hele wereld
o vooruitgang in de moraal
o men leefde in de overtuiging dat de ongekende technische vooruitgang
een even snelle morele ontwikkelingen tot gevolg moest hebben
o men geloofde aan barbaarse oorlogen tussen Europese volkeren
even weinig als aan heksen en spoken.’
Wie had de barbarij kunnen voorspellen ?
• we leefden aan het einde van 'de gouden eeuw van de zekerheid'
 Zweig pleit voor het behoud van de humanistische traditie
 de Europese cultuur en de kunst als drager van universele waarden
HV Midden-Holland

8. Oswald Spengler
De Ondergang van het Avondland
Schets van een morfologie van de wereldgeschiedenis
vertaling: Mark Wildschut
Boom uitgevers, 2017 (oorspronkelijk 1918)
8
Avondland
• vanuit Fenicië gezien
o Occident - waar de zon ondergaat
Twee delen
• tegen het dominante vooruitgangsidee
o een verhaal vanuit een grootse visie
• Boek 1: Gestalte en werkelijkheid
o overeenkomsten in de wereldgeschiedenis
o de tijdelijkheid van alle culturen
• Boek 2: Wereldhistorische perspectieven
o economie en politiek geven vorm aan het voortstromend bestaan
o in tijden van verval komt de grote leider – een caesar
 Is Spengler terecht niet in de Humanistische Canon opgenomen ?
HV Midden-Holland
Caspar Friedrich - 1818
Oswald Spengler
+ 1880-1935

9. Leesspengler.nl
ALLEEN TOEGANKELIJK VIA CODE IN HET BOEK
9
Een aanvulling op het boek
Video-colleges
• Ad Verbrugge
o bij elk hoofdstuk een video-college van 10 minuten
o wat staat er op het spel, waarom moet u het lezen
o wat is juist vandaag het belang ervan
Samenvattingen
o van elk hoofdstuk
o van de belangrijke begrippen
Artikelen
• experts - voorstanders en tegenstanders
o diverse auteurs over de hedendaagse relevantie
o de historische achtergrond en de problematische kanten van het boek
 Meerdere interpretaties
 het houdt u een spiegel voor waarmee u naar uzelf en de tijd waarin u leeft kunt kijken
HV Midden-Holland

10. Expert: Jilt Jorritsma
10
De dubbelzinnigheid
Eerst aangetrokken – daarna afkeer
• tijdgenoten Thomas Mann, Johan Huizinga
o eerst bewondering voor zijn associatieve creativiteit
o bij herlezing afschuw voor zijn fatalisme
▪ dat iedere cultuur dezelfde levenscyclus doorloopt
▪ ze deelden zijn cultuurpessimisme
Waarheden ondergingen begin 1900 een transformatie
• Jorritsma: de wereld had haar samenhang verloren
o grote verhalen desintegreerden
• Nietzsche zag een in ontbinding verkerende moderne tijd
o uit de gebroken vormen moet een nieuwe visie voortkomen
• Spengler bracht een totaal mythe
▪ niet: - één voortgaand wereldhistorisch beschavingsproces
▪ wel: - culturen ontwikkelen zich als organismen
o iedere cultuur is gedoemd haar oorspronkelijke vitale levendigheid te verliezen
 Spengler zocht naar de grote waarheid
 het beeld dat ontstond was aantrekkelijk, maar geforceerd
HV Midden-Holland

11. Expert: Hans Boetellier
11
De ondergang duurt nog wel even
Een verleidelijk sentiment
• de hele boel gaat naar de ratsmodee
o Trump, islam, multiculti, moderne kunst
o dan komt de uitdrukking langs: De ondergang van het Avondland
Spengler brengt een nieuwe wereld visie
• alle grote culturen doorlopen een fasegewijze ontwikkeling
o van lenteachtig intuïtief bewustzijn tot winterse civilisatie
o vervolgens komt een vastlopende dictatuur en instorting
• de laatste artistieke periode van een cultuur is veelzeggend
o einde van de vormontwikkeling - zinloos, leeg, gekunsteld
• daarna wacht ons de vorming van een starre vormenschat
o de caesars pronken met materiaal en massaliteit.
▪ het lijkt een aankondiging van de totalitaire regimes van Hitler en Stalin
o voorzag bovendien de allesoverheersende macht van het geld
 Ook 21e eeuw gevoelig voor teloorgang van westerse waarden
 maar toch overheerst het pragmatisme: we moeten door en regelen het wel
 we hebben zowel ondergangslust als vitalisme
HV Midden-Holland

12. Expert: René ten Bos
12
Hoe actueel is Spengler voor onze tijd
Geschiedenis – een projectie van onszelf
• Spengler ziet ‘het beeld van eeuwige gestaltevorming en –verandering,
een wonderbaarlijk worden en vergaan van organische vormen’
o Ten Bos: een ingebakken determinisme
▪ een soort wet van strikte en noodzakelijke organische opvolging
▪ civilisatie: de meest kunstmatige toestand van een hoger soort mensen
o dat is de versteende wereldstad op het land
▪ koel-rationeel geld in plaats van levendige ruilhandel
Geen inspiratiebron voor het Antropoceen
• te veel inspiratiebron voor romantici
o die de hedendaagse beschaving verwerpen
• de huidige ecologische crisis is geen noodzaak,
o maar een samenloop van ontwikkelingen
• alles loopt in elkaar over
o als een constant bewegende Rorschach-afbeelding
 We zijn vorm zoekers, ook al is er nergens vorm te vinden
 bij het verdwijnen van vaste betekenissen zoeken we nieuwe betekenissen
HV Midden-Holland

13. Expert: Marli Huijer
13
Spengler over vrouwen en culturen
De vrouw – het moederlijke en eeuwige
• de vrouw is geschiedenis > < de man schrijft geschiedenis
o de vrouw staat dichtbij de plant – doet niet meer dan er zijn
o haar grootste overwinning: het kraambed
• de man geeft het politieke en sociale vorm
o hij is bewuster, beweeglijker en vrijer dan de vrouw
• een eeuwige en geheime ‘oeroorlog’ tussen de geslachten
o de cultuurloze van de vrouw > < de cultuurvolle van de man
Culturen zijn elkaar wezensvreemd
• ieder mens heeft een ziel waarin zich de ziel van zijn cultuur weerspiegelt
o iedere cultuur is te herkennen aan een specifiek oersymbool
o in de westerse cultuur - de oneindige ruimte, de heroïsche mens die steeds verder wil
▪ in de Arabische - de holte, de Chinese - de weg, de Russische - de eindeloze vlakte
• geen multiculturele samenleving mogelijk
 Spengler heeft niet goed om zich heen gekeken
 ook toen waren er succesvolle vrouwen in de wetenschap en kunsten
 goed vertelde verhalen met alle beperkingen en vooroordelen van zijn tijd
HV Midden-Holland

14. Spengler - de wereldgeschiedenis
14
Bestaat er een logica van de geschiedenis ?
Hebben de begrippen van het organische hierbij betekenis ?
• geboorte, dood, jeugd, leeftijd, levensduur
• het middel hiertoe is de analogie
o niet: een pragmatische geschiedenis – tastbare feiten op zichzelf
o wel: een interpretatie wat de verschijnselen betekenen
▪ wie ziet de relatie tussen:
▪ de ruimtelijke perspectieven van de westerse schilderkunst
▪ en de verovering van de ruimte door spoorwegen, telefoon en langeafstandswapens
o niet: de noodzaak van oorzaak-gevolg – de logica van de ruimte
o wel: de organische noodzaak van het lot – de logica van de tijd
De taakstelling van Spengler
• een schets maken van de West-Europees-Amerikaanse situatie tussen 1800-2000
o huidige situatie: vergelijkbaar met de overgang van de Griekse naar Romeinse tijd
o civilisatie: de voltooiing en afloop van een cultuur - het organisch-logisch vervolg
• imperialisme: het klassieke symbool voor de eindfase
o de expansieve tendens is een noodlot voor de Romeinen, Arabieren, Chinezen en West-Europa
 Het stond ons tot nu toe vrij van de toekomst te hopen wat we wilden
 nu kan iedereen ervaren wat er met de noodzaak van de lotsbestemming kan gebeuren
HV Midden-Holland

15. Wat is wereldgeschiedenis ?
15
Een ongeloofwaardig en zinloos schema !
Oudheid – Middeleeuwen – Nieuwe Tijd
• vertoont de religieuze kenmerken van een verlossing
o overgang: heidendom  christendom  tijd waarin iets definitiefs begon
• een volstrekt onhoudbare methode
o interpreteren in een richting die naar het eigen standpunt leidt
• van elk organisme weten we zijn tempo, gestalte en duur van leven
o bij de geschiedenis van het mensdom heerst optimisme
▪ de organische ervaring wordt versmaad
o men ziet aanzetten voor een superieure, lineaire verdere ontwikkeling
o maar: de mensheid is een zoölogisch begrip
Een panoramisch standpunt – een copernicaanse visie
• een grote diversiteit van sterke culturen
o ze bloeien op uit de schoot van een moederlijk landschap
o daaraan is elk van hen in haar bestaan gebonden
 Spengler zag steeds meer verbanden - symbolen in de tijd
 de naderende WO was geen toeval – veroorzaakt door nationale stemmingen
 nam binnen het historisch organisme een sinds honderden jaren voorbeschikte plaats in
HV Midden-Holland

16. De vier seizoenen van vier culturen
16
‘Gelijktijdige’ geestelijke perioden -1
HV Midden-Holland
Indiase cultuur
vanaf 1500
voor jaartelling
Antieke cultuur
vanaf 1100
voor jaartelling
Arabische cultuur
vanaf 0
Westerse cultuur
vanaf 900
LENTE
Geboorte van een grootscheepse mythe als uitdrukking van een nieuw godsgevoel
1. Wereldangst en wereldverlangen
1500-1200
Vedische religie
1100-800
Volksreligie rond
Demeter Homerus
0-300
Oer-christendom
Mandaeërs
900-1200
Germaans katholicisme
Edda, volksepos
Vroegste mystiek-metafysische vormgeving van de nieuwe wereldvisie
2. Hoog scholastiek
Veda’s Orfisme
Kosmogonieën
Plotinus
Talmoed
Thomas van Aquino
Dante
Indiase cultuur
vanaf 1500
voor jaartelling
Antieke cultuur
vanaf 1100
voor jaartelling
Arabische cultuur
vanaf 0
Westerse cultuur
vanaf 900
LENTE
Geboorte van een grootscheepse mythe als uitdrukking van een nieuw godsgevoel
1. Wereldangst en wereldverlangen
1500-1200
Vedische religie
1100-800
Volksreligie rond
Demeter Homerus
0-300
Oer-christendom
Mandaeërs
900-1200
Germaans katholicisme
Edda, volksepos
Vroegste mystiek-metafysische vormgeving van de nieuwe wereldvisie
2. Hoog scholastiek
Veda’s Orfisme
Kosmogonieën
Plotinus
Talmoed
Thomas van Aquino
Dante
Indiase cultuur
vanaf 1500
voor jaartelling
Antieke cultuur
vanaf 1100
voor jaartelling
Arabische cultuur
vanaf 0
Westerse cultuur
vanaf 900
LENTE
Geboorte van een grootscheepse mythe als uitdrukking van een nieuw godsgevoel
1. Wereldangst en wereldverlangen
1500-1200
Vedische religie
1100-800
Volksreligie rond
Demeter Homerus
0-300
Oer-christendom
Mandaeërs
900-1200
Germaans katholicisme
Edda, volksepos
Vroegste mystiek-metafysische vormgeving van de nieuwe wereldvisie
2. Hoog scholastiek
Veda’s Orfisme
Kosmogonieën
Plotinus
Talmoed
Thomas van Aquino
Dante

17. De vier seizoenen van vier culturen
17
‘Gelijktijdige’ geestelijke perioden -2
HV Midden-Holland
ZOMER
Rijping van het bewustzijn. Eerste opwellingen van een stedelijk-burgerlijke en kritische houding
1. Reformatie
Brahmanisme Dionysusreligie Augustinus
Nestorianen
Luther
Calvijn
2. Begin van een filosofische opvatting van het wereldgevoel
In Upanishads bewaard Presocratici Byzantijnse
Joodse literatuur
Galilei
Leibnitz
3. Vorming van het getal - alomvattend begrip van de wereldvorm
Spoorloos verdwenen Pythagoreërs Algebra Descartes
Newton
4. Puritanisme – rationalistische verarming van religieuze
Verdwenen Pythagorische bond Mohammed Engelse puriteinen
Franse jansenisten
ZOMER
Rijping van het bewustzijn. Eerste opwellingen van een stedelijk-burgerlijke en kritische houding
1. Reformatie
Brahmanisme Dionysusreligie Augustinus
Nestorianen
Luther
Calvijn
2. Begin van een filosofische opvatting van het wereldgevoel
In Upanishads bewaard Presocratici Byzantijnse
Joodse literatuur
Galilei
Leibnitz
3. Vorming van het getal - alomvattend begrip van de wereldvorm
Spoorloos verdwenen Pythagoreërs Algebra Descartes
Newton
4. Puritanisme – rationalistische verarming van religieuze
Verdwenen Pythagorische bond Mohammed Engelse puriteinen
Franse jansenisten

18. De vier seizoenen van vier culturen
18
‘Gelijktijdige’ geestelijke perioden -3
HV Midden-Holland
HERFST
Grootstedelijke intelligentie. Hoogtepunt van het geestelijk vormgevend vermogen
1. Verlichting
Soetra’s
Boeddha
Sofisten
Socrates
Moetazilieten
Soefisme
Locke
Encyclopedisten
2. Hoogtepunt van het wiskundig denken
Verdwenen Plato
Eudoxus
Getallentheorie Euler
Laplace
3. Grote sluitende systemen
Yoga
Vaisheshika
Plato
Aristoteles
Al-Farabi
Avicenna
Goethe
Kant
HERFST
Grootstedelijke intelligentie. Hoogtepunt van het geestelijk vormgevend vermogen
1. Verlichting
Soetra’s
Boeddha
Sofisten
Socrates
Moetazilieten
Soefisme
Locke
Encyclopedisten
2. Hoogtepunt van het wiskundig denken
Verdwenen Plato
Eudoxus
Getallentheorie Euler
Laplace
3. Grote sluitende systemen
Yoga
Vaisheshika
Plato
Aristoteles
Al-Farabi
Avicenna
Goethe
Kant

19. De vier seizoenen van vier culturen
19
‘Gelijktijdige’ geestelijke perioden -4
HV Midden-Holland
WINTER
Begin van de wereldsteedse civilisatie. Uitdoven van het vormgevend vermogen van het zielenleven
1. Materialistische wereldbeschouwing
Samkhya
Charvaka
Cynici
Late sofisten
Sekten uit tijd van de
Abbasiden
Comte, Darwin
Marx
2. Ethisch-maatschappelijke levensidealen. Scepsis
Stromingen in tijd van
Boeddha
Epicurus
Zeno
Stromingen in tijd van
de Islam
Nietzsche, Wagner
Socialisme
3. Innerlijke voltooiing van de mathematische vormen wereld
Verdwenen Euclides
Archimedes
Al-Kwarizmi
Alsidschzi
Gauss
Riemann
4. Verval van abstract denken tot vakwetenschap
Zes ‘klassieke
systemen’
Stoïcijnen
Epicuristen
Scholen van Bagdad
en Basra
Kantianen
‘psychologen’
5. Verbreiding van een wereldstemming
Indiaas Boeddhisme
500 >
Romeins stoïcisme
200 >
Praktisch fatalisme
1000 >
Ethisch socialisme
1900 >
WINTER
Begin van de wereldsteedse civilisatie. Uitdoven van het vormgevend vermogen van het zielenleven
1. Materialistische wereldbeschouwing
Samkhya
Charvaka
Cynici
Late sofisten
Sekten uit tijd van de
Abbasiden
Comte, Darwin
Marx
2. Ethisch-maatschappelijke levensidealen. Scepsis
Stromingen in tijd van
Boeddha
Epicurus
Zeno
Stromingen in tijd van
de Islam
Nietzsche, Wagner
Socialisme
3. Innerlijke voltooiing van de mathematische vormen wereld
Verdwenen Euclides
Archimedes
Al-Kwarizmi
Alsidschzi
Gauss
Riemann
4. Verval van abstract denken tot vakwetenschap
Zes ‘klassieke
systemen’
Stoïcijnen
Epicuristen
Scholen van Bagdad
en Basra
Kantianen
‘psychologen’
5. Verbreiding van een wereldstemming
Indiaas Boeddhisme
500 >
Romeins stoïcisme
200 >
Praktisch fatalisme
1000 >
Ethisch socialisme
1900 >

20. ‘Gelijktijdige’ artistieke perioden
20
Hier alleen de west-europese cultuur opgenomen
HV Midden-Holland
Voortijd
Merovingische –
Karolingische periode
500-900
1. Cultuur
1.1. Vroege periode
Ornamenten en architectuur
Gotiek - Renaissance
900-1500
1.2. Late periode
Stedelijk bewuste individuen – grote meesters
Barok
1500-1800
1.3. Vorming van een rijp kunstenaarschap Michelangelo
Rembrandt
1.4. Perfectionering
Een vergeestelijkte vormentaal
Rococo
Mozart, Goya
1.5. Uitputting van het strenge vormgevend vermogen
Einde van classicisme en romantiek
Empire en Biedermeier
Beethoven
2. Civilisatie
2.1. ‘Moderne kunst’: ‘problemen’ van de kunst 19e
– 20e
eeuw
Impressionisme
Amerikaanse architectuur
2.2. Einde van de vormontwikkeling.
Zinloze, lege architectuur. Nabootsing.
Vanaf 2000
2.3. Einde.
Vorming van een starre vormenschat.
Provinciaalse kunstnijverheid
vanaf
900 - begin van de lente
1500 – begin zomer
1700 – begin herfst
1800 - begin winter
1900 – begin verval
2000 – verder
2200 – en nog verder
Voortijd
Merovingische –
Karolingische periode
500-900
1. Cultuur
1.1. Vroege periode
Ornamenten en architectuur
Gotiek - Renaissance
900-1500
1.2. Late periode
Stedelijk bewuste individuen – grote meesters
Barok
1500-1800
1.3. Vorming van een rijp kunstenaarschap Michelangelo
Rembrandt
1.4. Perfectionering
Een vergeestelijkte vormentaal
Rococo
Mozart, Goya
1.5. Uitputting van het strenge vormgevend vermogen
Einde van classicisme en romantiek
Empire en Biedermeier
Beethoven
2. Civilisatie
2.1. ‘Moderne kunst’: ‘problemen’ van de kunst 19e
– 20e
eeuw
Impressionisme
Amerikaanse architectuur
2.2. Einde van de vormontwikkeling.
Zinloze, lege architectuur. Nabootsing.
Vanaf 2000
2.3. Einde.
Vorming van een starre vormenschat.
Provinciaalse kunstnijverheid

21. ‘Gelijktijdige’ politieke perioden
21
Hier alleen de west-europese cultuur opgenomen
HV Midden-Holland
Voortijd
Stammen, nog geen ‘staat’ Frankische tijd
1. Cultuur
1.1. Vroege periode: geleding van het politieke bestaan
Adel en priesterschap
Gotische periode
(900-1500)
1.2. Late periode: verwerkelijking van de staatsidee
Ontstaan derde stand (burgerij)
Overwinning van het geld
Barokperiode
(1500-1800)
1.3. Vorming van een statenwereld Dynastieke huismachten
Richelieu, Cromwell
1.4. Bekroning van de staatsvorm in absolutisme
Eenheid van stad en platteland in drie standen
Ancien regime
Habsburg, Bourbon
1.5. Opblazen van de staatsvorm
Overwinning van de stad over platteland
(volk over geprivilegieerden)
Revoluties in Amerika en
Frankrijk
2. Civilisatie
Het uiteenvallen in grootstedelijke centra.
Wereldstad en provincie met de vierde stand (de massa)
Eenheid van stad en platteland in driestanden Habsburg, Bourbon
1.5. Opblazen van de staatsvorm
Overwinning van destad over platteland
(volkover geprivilegieerden)
Revoluties in Amerika en
Frankrijk
2. Civilisatie
Het uiteenvallen ingrootstedelijkecentra.
Wereldstad en provincie met de vierde stand (de massa)
2.1. Heerschappij van het geld
Economische machten infiltreren de politieke
machten.
Concert der grootmachten
(vanNapoleon tot WO)
Vernietigingsoorlogen
Imperialisme
2.2. Vorming vancaesarisme
Machtspolitiek overwint het geld. Verval van de naties
Ontstaan van een primitief despotisch imperium
2000-2200
2.3. Privépolitiek en familiepolitiek door individuele
machthebbers. Dewereldals buit.
Onmachtvan het imperiale mechanisme tegenover
jonge volkeren. Oermenselijke toestanden gaan weer
de boventoon voeren
Na 2200

22. Jeroen Vanheste
Humanisme en het Avondland
De Europese humanistische traditie
Boom 2007
22
De Europese cultuur is een boom met vele takken
Het humanistisch denken is de stam
• het verhaal van het Avondland
o gaat over het centraal stellen van de mens en diens mogelijkheden
▪ wat is de mens en wat kan de mens zijn ?
o is niet alleen het christendom, het rationalisme, de Verlichting of de vrije markt
o variaties op het onderliggende thema
Daarmee is niet de Europese geschiedenis humanistisch
• onze westerse beschaving kent goede en slechte resultaten
o godsdienstoorlogen, kolonialisme, holocaust
> < literatuur en kunst  expressie vrijheid
democratische politiek  stemrecht, onderwijs
gelijkwaardigheid v.d. mens  juridisch in UVRM
▪ resultaten van kritisch denken en het voorop stellen van principiële gelijkheid
 Het humanisme heeft geen kant-en-klare antwoorden
 wel de suggestie: ontplooi je mogelijkheden als individu en als lid van de samenleving
HV Midden-Holland

23. Hoe gaan we verder ?
23
Wilt u meer over Spengler’s ideeën weten ?
Gepland is nog een 2e avond over Spengler
Bijvoorbeeld over nog niet uitgediepte thema’s rond de ondergang
• het spanningsveld natuurkunde en religie
o het systematische, natuurkundige wereldbeeld zal weer plaats maken
voor de intuïtieve, religieuze wereldvisie
• de westerse cultuur is een faustische wilscultuur
o ons wilsbegrip is in geen andere cultuur aan te treffen
• de ontwortelde kosmopoliet
o gaat idealen formuleren die volksverschillen overstijgen
dan veranderen de cultuurvolken in een vormeloze massa
• zijn onjuiste voorspellingen zijn duidelijk
 maar voor bruikbare nieuwe visies moeten we dieper graven
Of bespreken we een alternatieve visionair over de 20e eeuw
Peter Sloterdijk
Wat gebeurde er in de 20e eeuw ?
Boom, 2018
• essays over ecologie, globalisering, geschiedenis en economie
• net vertaald (oorspronkelijk 2016)
HV Midden-Holland

24. De hamvraag
24
Brengt dit mijn denken verder?
Oswald Spengler
• de wereldgeschiedenis heeft geen voortschrijdend, lineair verloop
o de mensheid is een zoölogisch begrip - alles menselijke is organisch
▪ kent geboorte, dood, jeugd, leeftijd, levensduur
Jilt Jorristma
• het beeld dat iedere cultuur dezelfde levenscyclus doorloopt
o was aantrekkelijk, maar geforceerd
Hans Boetellier
• ook 21e eeuw is gevoelig voor teloorgang van westerse waarden
o maar toch overheerst het pragmatisme: we moeten door en regelen het wel
René ten Bos
• Spengler is te veel inspiratiebron voor romantici
o de huidige ecologische crisis is geen noodzaak, maar een samenloop van ontwikkelingen
Marli Huijer
• Spengler keek niet goed om zich heen
o goed vertelde verhalen met alle beperkingen en vooroordelen van zijn tijd
Jeroen Vanheste
• het verhaal van het Avondland gaat over de mens en diens mogelijkheden
o ontwikkel je menselijkheid als individu en als lid van de samenleving
HV Midden-Holland

25. HV Midden-Holland
25
Volgende Humanistische Canon
dinsdag 5 juni 2018
Attentie: géén canon-avond in mei
Een tweede avond over Het Avondland ?
Oswald Spengler
De ondergang van het Avondland
(deel 2 – Wereldhistorische perspectieven)
De penningmeester stelt
een bijdrage van 3 euro zeer op prijs
pdw/april 2018