Protokół dyplomatyczny w biznesie, ciekawy przewodnik

1. 2.04.19
1
ETYKIETAETYKIETA
I PROTOKÓŁ DYPLOMATYCZNYI PROTOKÓŁ DYPLOMATYCZNY
W PRACYW PRACY
Marlena Chomska

2. 2.04.19
2
Źródło protokołu dyplomatycznegoŹródło protokołu dyplomatycznego
 Starożytność i średniowiecze – brak stałych instytucji
zajmujących się polityką zagraniczną; instytucja poselstw
wysyłanych za granicę w miarę powstawania konkretnych
potrzeb.
 Czasy nowożytne – powstanie stałych poselstw i nowych
kluczowych zagadnień: klasy szefów, zasada pierwszeństwa,
przywileje i immunitety, agreement.
 Wenecja, Bizancjum, dwór papieża i Francja – na przestrzeni
Dziejów przyczyniają się do powstania zbioru zasad
nazwanych od czasu kongresu wiedeńskiego w 1815 roku
protokołem dyplomatycznym

3. 2.04.19
3
Kongres wiedeńskiKongres wiedeński
 Ustalenie pierwszeństwa gości.
 Powstanie nazwy protokół dyplomatyczny
 Regulamin w sprawie rang szefów misji
dyplomatycznych – ustalenie tytułów i stopni
dyplomatycznych oraz zasady precedencji.
 Trzy klasy szefów misji dyplomatycznych:
ambasadorowie i nuncjusze, posłowie oraz charges
d’affaires.
 Pierwszeństwo wyznaczane datą objęcia funkcji.
Uznanie zasady suwerennej równości państw.
 Pierwszy pisany akt wielostronny.

4. 2.04.19
4
PRECEDENCJAPRECEDENCJA
 Podstawowa zasada protokołu dyplomatycznego
 Występuje we wszystkich kontaktach oficjalnych
 Kryteria:
– Klasy i rangi (Konwencja wiedeńska)
– Okres pełnienia funkcji
– normy postępowania
gość przed gospodarzem
cudzoziemiec przed krajowcem
kobieta przed mężczyzną
przełożony przed podwładnym
starszy przed młodszym.

5. 2.04.19
5
Zasada pierwszeństwaZasada pierwszeństwa
Pierwszeństwo – precedencja państwowa może być ustanowiona
konstytucyjnie lub innym wewnętrznym aktem państwowym
Precedencja dyplomatyczna usankcjonowana jest konwencją wiedeńską
o stosunkach dyplomatycznych z 1961 roku
W organizacjach politycznych i gospodarczych oraz przedsiębiorstwach
pierwszeństwo wynika z ustalonej w nich zazwyczaj powszechnie
znanej hierarchii: prezes przed wiceprezesami i członkami zarządu;
ci ostatni przed dyrektorami oddziałów, potem dyrektorzy biur,
wicedyrektorzy itd..
W przypadkach „pozaustawowych” pierwszeństwo określają
gospodarze przyjęcia, organizatorzy imprezy, kierując się przyjętymi
normami postępowania, ale także doświadczeniem i znajomością
konkretnych osób.

6. 2.04.19
6
Precedencja państwowaPrecedencja państwowa
 W Rzeczpospolitej Polskiej pierwszeństwo najwyższych stanowisk
państwowych określa Konstytucja oraz od 1992 roku Rozporządzenie
Rady Ministrów.
 „Czubek piramidy” przedstawia się następująco:
Prezydent RP
Marszałek Sejmu RP
Marszałek Senatu
Prezes Rady Ministrów
Wicemarszałkowie Sejmu RP
Wicemarszałkowie Senatu RP
Wiceprezesi Rady Ministrów
Ministrowie, członkowie Rady Ministrów
Ministrowie Stanu

7. 2.04.19
7
Precedencja państwowaPrecedencja państwowa
Następnie przedstawiciele władzy sądowej:
Prezes Trybunału Konstytucyjnego
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego
Prezes naczelnego Sądu Administracyjnego
Szef Kancelarii Prezydenta
Dalej na liście:
Przewodniczący Komisji Sejmowych – przed zwykłymi posłami
posłowie – przed senatorami
podsekretarze stanu – przed ambasadorami RP
wojewodowie – przed prezydentami miast
(wojewoda, marszałek województwa, przewodniczący sejmiku,
prezydent miasta Stołecznego Warszawy, prezydenci miast
wydzielonych, starostowie, prezydenci miast, burmistrzowie, wójtowie)
dyrektorzy generalni – przed dyrektorami departamentów i biur

8. 2.04.19
8
STRONYSTRONY
 PRAWA – ważniejsza – honorowa
 Przy stole: po prawicy
• Gospodarza
• Przełożonego
• Starszego
 Przy stole: naprzeciwko – gość honorowy
 Na konferencji vis a vis okna
 W salonie lub w gabinecie: na kanapie z prawej strony
 Tłumacz (po lewej stronie osoby)

9. 2.04.19
9
StronyStrony
 Na ulicy:
po prawicy
z przodu grupy
w środku
 Na maszcie: po prawicy
 Przekładaniec – strona prawa/strona lewa
 Przy sporządzaniu i podpisywaniu umów – zasada alternatu

10. 2.04.19
10
Eksponowanie flagi Rzeczypospolitej Polskiej z innymi flagamiEksponowanie flagi Rzeczypospolitej Polskiej z innymi flagami
 Flagi umieszczane są w zgodzie z następującą hierarchią:
1) Flaga Rzeczypospolitej Polskiej.
2) Flaga innego państwa.
3) Flaga województwa.
4) Flaga powiatu.
5) Flaga gminy.
6) Flaga Unii Europejskiej.
7) Flaga organizacji ogólnopolskiej.
8) Flaga organizacji międzynarodowej.
9) Flaga służbowa (policji, straży miejskiej, straży pożarnej, poczty
itp.)
10) Flaga firmowa (instytucji, organizacji, uczelni, szkoły, klubu
sportowego itp.)
11) Flaga okolicznościowa (związana z rocznicą lub imprezą).
 przypadku użycia flag więcej niż jednego obcego państwa, kolejność
(po fladze Rzeczypospolitej Polskiej) wyznaczają nazwy tych
państw w języku polskim

11. 2.04.19
11

12. 2.04.19
12

13. 2.04.19
13

14. 2.04.19
14
Niezależnie od tego, czy flagi zostaną umieszczone na masztach, czy teżNiezależnie od tego, czy flagi zostaną umieszczone na masztach, czy też
będą niesione na czele pochodu, ich kolejność będzie taka jak na rysunkubędą niesione na czele pochodu, ich kolejność będzie taka jak na rysunku
poniższymponiższym

15. 2.04.19
15
Zasada alternatuZasada alternatu
 Obowiązuje przy sporządzaniu umów i porozumień dwustronnych
 Polega na wymienianiu w tekście dokumentu – na przemian obu
partnerów, nazw umawiających się stron, instytucji, nazwisk.
 W egzemplarzu przeznaczonym dla jednej ze stron wszelkie o niej
wzmianki umieszcza się na pierwszym miejscu, a wzmianki
dotyczące drugiej strony na drugim. W egzemplarzu przeznaczonym
dla drugiej strony – porządek odwrócony,
 Każda ze stron otrzymuje egzemplarz dokumentu, w którym nazwa
jej państwa (instytucji znajduje się na pierwszym honorowym
miejscu.
 Zachowanie równości między zawierającymi porozumienie
stronami.

16. 2.04.19
16
Zasada alternatu - językZasada alternatu - język
 Umowy i porozumienia międzypaństwowe – bilateralne – są
sporządzane zazwyczaj w językach urzędowych umawiających
się stron: np. Umowa polsko-austriacka zostanie sporządzona
w językach polskim i niemieckim; umowa polsko-belgijska
może być sporządzona w trzech językach ze względu na
równoprawne obowiązywanie w Belgii dwóch języków; umowa
polsko-szwajcarska- aż w czterech językach urzędowych.
 Umowy wielostronne są sporządzane zazwyczaj w języku
trzeciego państwa. Jest to z reguły język angielski.
 Jeżeli umowa jest sporządzana w językach obu umawiających
się stron, to tekst w egzemplarzu przeznaczonym dla I strony
zredagowany w jej języku występuje na pierwszym miejscu, a
tekst w języku II strony – na drugim. W egzemplarzu
przeznaczonym dla drugiej strony – porządek odwrócony.

17. Zasada alternatu c.d.Zasada alternatu c.d.
Po podpisaniu umowy, co na ogół następuje w
obecności obu delegacji i zaproszonych
osobistości, przykładowo tekst polski wręcza
Polakom druga strona - i vice versa. Teczkę z
umową podaje się prawą ręką do lewej ręki
partnera odbierając w tym samym czasie teczkę od
partnera lewą ręką. W ten sposób każdy po
wymianie ma dokument w lewej ręce, a prawą
wolną do uścisku. Po zakończeniu uroczystości
pierwsi opuszczają salę goście a gospodarz
odprowadza ich pod drzwi.
2.04.19
17

18. Zajmowanie miejsc wZajmowanie miejsc w
służbowym samochodziesłużbowym samochodzie
2.04.19
18

19. Sytuacje, w których warto wiedzieć , jakie miejsce
zająć:
 Kiedy do samochodu służbowego wyznaczony jest kierowca:
1. osoba o najwyższej randze zajmuje miejsce po prawej stronie
z tyłu, osoba mniej znacząca z lewej strony z tyłu, osoba trzecia
w kolejności ważności zajmuje miejsce środkowe z tyłu – ona
też wsiada pierwsza,
2. osoby zajmujące miejsca z prawej i lewej strony z tyłu
wsiadają równocześnie, po zajęciu miejsca przez osobę
zajmującą miejsce środkowe,
3. miejsce obok kierowcy przypada osobie najmniej znaczącej,
4. jeśli samochodem z wyznaczonym kierowcą jadą trzy osoby,
zajmują one miejsca zgodnie z powyższymi zaleceniami,
pozostawiając miejsce środkowe z tyłu wolnym.
2.04.19
19

20. Kiedy do samochodu wsiada gość – należy
otworzyć mu drzwi i je za nim zamknąć,
po czym samemu zająć miejsce.
Kiedy samochód służbowy prowadzi jeden
z uczestników spotkania, wówczas
najbardziej znaczące miejsce znajduje się
obok kierowcy, dalsza hierarchia ważności
miejsc jest następująca: miejsce z tyłu z
prawej strony, z tyłu z lewej strony,
środkowe z tyłu.
2.04.19
20

21. 2.04.19
21
ZASADY RZĄDZĄCE DOBRYMZASADY RZĄDZĄCE DOBRYM
WYCHOWANIEMWYCHOWANIEM

22. 2.04.19
22
Zasada starszeństwaZasada starszeństwa
Jest jedną z najstarszych uniwersalnych zasad, którymi rządzi się
ludzkość od prahistorii i obowiązuje wobec następujących
kategorii:
1. Kobiety
2. Osoby zasłużone – kombatanci
3. Osoby publiczne – Prezydent RP, politycy, przedsiębiorcy
4. Przełożeni
5. Przedstawiciele wartości i zawodów tradycyjnie poważanych
– duchowni wszystkich wyznań, uczeni, lekarze, artyści,
cześć dla munduru wojskowego
6. Przedstawiciele historycznych rodów wywodzących swe
korzenie z arystokracji
7. Dyplomaci państw obcych

23. 2.04.19
23
Zasada wzajemnościZasada wzajemności
Oznacza takie zachowanie wobec drugiej osoby,
jakiego oczekiwalibyśmy dla siebie od innych – „nie
rób drugiemu, co tobie nie miłe”.
Zasada wzajemności jest ważna i wygodna
Ważna – np. naczelna zasada w stosunkach między
państwami, opartych na wzajemnym poszanowaniu
suwerenności.
Wygodna – człowiekowi dobrze wychowanemu
pozwala znaleźć formułę postępowania w sytuacji
nawet nieoczekiwanej.

24. 2.04.19
24
Zasada dyskrecjiZasada dyskrecji
 Zachowanie dla siebie informacji, które
uzyskuje się z tytułu wykonywanego zawodu i
zajmowanego stanowiska
 Wstrzemięźliwość w dzieleniu się z
rozmówcami, którzy nie są bliskimi
przyjaciółmi, własnymi kłopotami i
zmartwieniami
 To absolutne wyrzeczenie się
rozpowszechniania wiadomości nie
sprawdzonych lub zniekształconych – „pokarm”
dla plotki

25. 2.04.19
25
Zasada tolerancjiZasada tolerancji
 Akceptacja różnic poglądów, upodobań i
zwyczajów, zgoda na inny sposób życia, ale i
wyrozumiałość dla ludzkich słabości i
niedoskonałości
 Sfera zainteresowania tolerancji obejmuje dziś
coraz bardziej obyczajowość indywidualną i
zbiorową
 „Political correctness” – polityczna poprawność
– sztuka niedostrzegania inności, by jej nie
urazić, ale tolerancja nie jest jednak
odwracaniem wzroku, lecz zgodą dla innych, by
żyli zgodnie z własną wolą

26. 2.04.19
26
Zasada punktualnościZasada punktualności
Przybycie na czas rozumiane jest jako
wyraz szacunku dla osoby, z którą jest
się umówionym, a także poszanowania
jej czasu
*******
Punktualność dowodzi również słowność
i rzetelność

27. 2.04.19
27
Zasada zdrowego rozsądkuZasada zdrowego rozsądku
Savoir vivre nie jest permanentnym
sprawdzianem wiedzy.
W przypadkach nieprzewidzianych
wymaga inwencji, która musi pozostać
zgodna z podstawowymi zasadami
dobrego wychowania. To właśnie
miejsce dla zdrowego rozsądku, czyli
common sense!

28. 2.04.19
28
Błędy, których należy unikaćBłędy, których należy unikać
Unikaj wykroczenia pięciorga:
tonu,
miny,
sarkazmu,
ironii,
przytyku.

29. 2.04.19
29
NAWIĄZYWANIE KONTAKTÓWNAWIĄZYWANIE KONTAKTÓW
Dobre wychowanie, to waluta, która
wzbogaca nie tego kto ją otrzymuje, a tego
kto ją rozdaje.

30. ZASADY POWITANIAZASADY POWITANIA
2.04.19
30

31. 2.04.19
31
PozdrawianiePozdrawianie
Zasady ogólne. Kto kogo pierwszy pozdrawia?
 Młodszy – starszego
 Mężczyzna – kobietę
 Pracownik – przełożonego
 Osoba w samochodzie – osobę idącą
 Idący – stojącego
 Wchodzący – osoby już obecne w pomieszczeniu
 Szef, przełożony wchodząc do biura firmy
pierwszy pozdrawia woźnego, sekretarkę i
innych pracowników

32. 2.04.19
32
Podawanie rąkPodawanie rąk
Co robimy:
 Podajemy dłoń energicznie, ściskamy wyraźnie, acz
krótko
 Patrzymy w oczy przy takim powitaniu, wskazany
uśmiech
 Witamy się (żegnamy) przez podanie ręki z osobami
dawno niewidzianymi, wyjeżdżającymi, itp.
 Podajemy dłoń przy składaniu gratulacji, kondolencji,
życzeń
Osoby:
Niższe rangą - wstają do powitania
Równorzędne – unoszą się
Wyższe rangą - siedzą

33. 2.04.19
33
Podawanie rąk c.d.Podawanie rąk c.d.
Zasady ogólne
Kto komu pierwszy podaje dłoń przy
powitaniu?
 Kobieta-mężczyźnie
 Starszy-młodszemu
 Szef – podwładnemu
 Gospodarz – gościowi
 Wyższy rangą – niższemu rangą

34. 2.04.19
34
Całowanie w rękęCałowanie w rękę
Specjalność polska – można tak, można nie, lecz:
 Kobieta nie powinna podawać ręki „do ucałowania”
(grzbietem ku górze)
 Mężczyzna nie powinien windować dłoni kobiety do
poziomu swojej twarzy (powinien skłonić się do kobiecej
dłoni lekko tylko ją unosząc)
 Nie całuje się kobiety w rękę:
Pod gołym niebem
Na terenie oficjalnym (wyjątek czcigodna jubilatka)
 Jeśli się całuje, to wszystkie panie bez wyjątku.

35. 2.04.19
35
PRZEDSTAWIANIE SIĘPRZEDSTAWIANIE SIĘ
Podstawowe zasady
Kogo komu przedstawiamy
 Mężczyznę – kobiecie
 Młodszego – starszemu
 Niższego rangą - wyższemu rangą
 Nowo przybyłego – już obecnym
 Członka firmy – gościom
 Krajowca - cudzoziemcom

36. Przedstawianie sięPrzedstawianie się
Kilka ważnych zasad dotyczących przedstawiania przez osobę trzecią:
 w życiu towarzyskim mężczyznę kobiecie, osobę młodszą starszej
— występuje co prawda wyjątek, tak jak przy powitaniu, kiedy to
możemy przedstawić kobietę mężczyźnie, który cieszy się w
społeczeństwie wyjątkowo wysokim poważaniem lub jest
zdecydowanie starszy od kobiety.
 podczas przyjęcia osoba bez partnerki/partnera przedstawiana jest
parze, chyba że zachodzi znacząca różnica w kwestiach rangi
zarówno społecznej, jak i zawodowej.
 kobieta będzie przedstawiona zwierzchnikowi swojego męża —
stary zwyczaj, niemniej w konserwatywnym środowisku
praktykowany.
 osoba przybywająca na przyjęcie jest przedstawiana już
obecnym. Wyjątkiem będzie sytuacja, w której to osobą będzie gość
honorowy, który z reguły przybywa na końcu. Wtedy to gościowi
honorowemu przedstawiani są pozostali uczestnicy przyjęcia. 2.04.19
36

37. 2.04.19
37
Uścisk dłoniUścisk dłoni
…ważny jest właściwie głównie dlatego,
że jest ważny. Jednak znaczenie o wiele
donioślejsze od samego uścisku ma
odmowa tego rodzaju powitania. Uścisk
dłoni jest normalnym gestem powitalnym i
jego ogromna waga dociera do nas dopiero
wówczas, gdy nagle ktoś nam go
odmawia.

38. 2.04.19
38
Powitania dyplomatycznePowitania dyplomatyczne
Zwykły uścisk
Jest to podstawowa waluta polityki. Uścisk taki można
uzupełnić znaczącym patrzeniem partnerowi w oczy,
przedłużeniem go o dodatkowa sekundę lub poprzez iście
teatralne wykonanie: razem z partnerem obracamy się
bokiem do naszych splecionych dłoni, patrząc przy tym
prosto przed siebie – w ten sposób sam uścisk ma miejsce
dokładnie pośrodku dzielącej nas przestrzeni. Jest to
konwencjonalna poza, która dodawszy uśmiechy,
przeznaczona jest specjalnie dla fotoreporterów.
Najczęściej stosuje się ją na początku i na końcu
spotkania.

39. 2.04.19
39
Podwójny uściskPodwójny uścisk
Powinien być zarezerwowany na specjalne okazje;
zbyt częste używanie bowiem osłabia jego
wymowę. Obiema dłońmi chwytamy dłoń partnera
w zwykłym, pojedynczym uścisku. Przy tego typu
powitaniach konieczne staje się znaczące spojrzenie
drugiej osobie w oczy oraz kiwnięcie głową w celu
przydania naszemu gestowi odpowiedniej
doniosłości. Witając się ten sposób dajemy do
zrozumienia, że mamy do czynienia nie tyle z
politykiem, co z naszym osobistym przyjacielem.
Podwójny uścisk był specjalnością pary Clinton –
Blair.

40. 2.04.19
40
Potrójny uściskPotrójny uścisk
Wymaga trzech uczestników i dlatego zdarza się
bardzo rzadko. Prekursorami byli Jimmy Carter,
Anwar Sadat i Menachem Begin, którzy w ten
sposób przypieczętowali podpisanie umów
pokojowych w Camp David. Uczestnicy wyciągają
ku sobie dłonie i kładą je jedna na drugiej, tworząc
z nich duży węzeł. Można nim poruszać w górę i w
dół, co wyraża radość i szczerość. Jest to wyczyn
dość niebezpieczny. Gdyż niezręcznie wykonany
może narażać na śmieszność.

41. 2.04.19
41
Na niedźwiedziaNa niedźwiedzia
Należał do ścisłego kanonu komunistycznej
etykiety dyplomatycznej i pozostaje nadal
ulubionym powitaniem np. Braci Castro. W geście
powitania, lub też udając zaskoczenie, polityk
otwiera szeroko ramiona i obejmuje gościa w
głębokim uścisku. Niektórzy zwolennicy tej
metody – na myśl przychodzi tu przede wszystkim
Leonid Breżniew – wkładali w powitanie tyle
entuzjazmu, że kremlowski pocałunek mógł
niekiedy niebezpiecznie zbliżyć się do pocałunku
usta-usta.

42. 2.04.19
42
Zwykły dotykZwykły dotyk
Wynaleziony na nowo przez niewątpliwą gwiazdę
światowej dyplomacji, Księżnę Dianę. Rozumiała
ona bardzo dobrze subtelną moc czubków palców,
gdy muskała nimi łokieć swojego rozmówcy; lub
dłoni, która na chwile spoczywała na
przedramieniu przeważnie w połączeniu ze
zwykłym, uściskiem dłoni. Podczas gdy jedna dłoń
zachowywała się przepisowo i oficjalnie, druga
wyrażała ciepło, współczucie i zrozumienie.
Premierowi Tonn’emu Blairowi takie gesty
wychodziły szczególnie zręcznie. Prezydent
Clinton również należał w tej dziedzinie do
czołówki.

43. 2.04.19
43
Japoński ukłonJapoński ukłon
Ukłon ten sprawia zachodnim politykom sporo
kłopotu, gdyż wschodnia etykieta określa bardzo
surowo i jednoznacznie sposób ugięcia pleców oraz
dokładny kąt pochylenia tułowia – innymi słowy,
trzeba dobrze wiedzieć, jak nisko wypada się
pochylić. Do największych dylematów należy
pytanie: co zrobić z rękami: trzymać je prosto
wzdłuż boków czy tez naśladować ruchy drugiej
osoby, składając dłonie razem, jak do modlitwy.
Najprostsze wyjście: niewolniczo naśladować
każdy ruch partnera.

44. Powitania biznesowe w innychPowitania biznesowe w innych
kulturachkulturach
Istnieją narody, które zwracają szczególną uwagę
na dystans fizyczny, który przy powitaniach
dzieli ich od innych. Brytyjczycy zachowują
zazwyczaj odległość ok. dwóch kroków - tego
samego wymagają od przedstawicieli innych
nacji. Podobnie zachowują się Niemcy i
Amerykanie. Bliższy kontakt możliwy jest w
przypadku Francuzów i Włochów. Narodem
zachowującym najkrótszy dystans są Rosjanie,
którzy bywają niezwykle wylewni nie tylko w
relacjach ze swoimi krajanami, ale także w
kontaktach międzynarodowych.
2.04.19
44

45. Arabia SaudyjskaArabia Saudyjska
 z reguły powitanie ciepłe i uprzejme,
 duża otwartość i potrzeba dotyku przy powitaniu;
 powitanie przez ujęcie ręki rozmówcy w swoje dłonie,
wraz z okazaniem wyrazów sympatii
 przyjęty obyczaj całowania w policzki rozmówcy,
którego już Arab zna;
 konieczność zwrócenia uwagi na relacje pomiędzy
płciami, również na gruncie zawodowym. (Najlepszym
źródłem informacji będzie placówka dyplomatyczna w
kraju gospodarza lub przedstawicielstwo Arabii
Saudyjskiej w Warszawie)
2.04.19
45

46. Arabia SaudyjskaArabia Saudyjska
muzułmanki, powstrzymują się od
podawania dłoni podczas powitania.
Istnieją ku temu dwa zasadnicze powody.
W kręgach konserwatywnych panuje
powszechne przekonanie, że powinno się
unikać jakiegokolwiek, nawet
najmniejszego kontaktu cielesnego
mężczyzny i kobiety, ponieważ każdy
rodzaj dotyku może mieć znamiona
seksualne.
2.04.19
46

47. ChinyChiny
 unikanie zbyt bliskiego kontaktu przy powitaniach;
 lekki ukłon będzie dobrze przyjętym gestem;
 oczekiwanie na uścisk dłoni ze strony Chińczyków;
 uścisk dłoni zdecydowanie delikatniejszy, niż
stosowany w standardach europejskich;
 niewskazane poklepywanie ani ściskanie oburącz
naszych gości;
 ciekawy zwyczaj oklasków podczas odwiedzania
miejsca pracy, w którym przebywa dużo osób.
(Kulturalnie wtedy będzie również zacząć klaskać).
2.04.19
47

48. JaponiaJaponia
 przede wszystkim ukłon;
 w Kraju Kwitnącej Wiśni jest co najmniej dwadzieścia rodzajów
ukłonu;
 Im ważniejsza osoba, tym głębszy ukłon — osoba niższa rangą
będzie się niżej kłaniała;
 Jeśli nie wiemy, jaką kto zajmuje pozycję, lepiej ukłonić się
trochę niżej nie osoby, z którymi się witamy;
 osoba niższa rangą pierwsza kłania się osobie wyższej rangą;
 Japońscy biznesmeni mogą podać nam dłoń i jednoczenie się
ukłonić. Lub najpierw się ukłonić, a potem podać dłoń;
 przy powitaniu należy patrzeć w oczy - jest to oznaka braku
szacunku.
 chcąc oddać honor drugiej osobie przy powitaniu należy spuścić
wzrok.
2.04.19
48

49. Stany ZjednoczoneStany Zjednoczone
 uścisk dłoni zdecydowany, mocny i
energiczny;
 pozdrowienie połączone z utrzymaniem
kontaktu wzrokowego. (W innym wypadku
zostaniemy uznani za nieszczerych);
 obejmowanie się i dotykanie, ew.
poklepywanie, należy zostawić na mniej
formalne powitania;
 jednym z częstszych powitań jest „How are
you”, na co odpowiadamy — wbrew temu, co
możemy odczuwać „Fine, thanks”.
2.04.19
49

50. Kraje skandynawskieKraje skandynawskie
powitanie bez zbędnej „wylewności” oraz
wszelkich kontaktów fizycznych poza
kręgiem własnej rodziny;
obejmowanie i całowanie w policzek może
wywołać zażenowanie rozmówcy;
krótki i energiczny uścisk dłoni;
bezceremonialne przejście na „ty:”
2.04.19
50

51. PodsumowaniePodsumowanie
 we Francji nie powinno się siadać w kawiarni
dopóki nie uściśnie się ręki wszystkim
znajomym.
 w Afganistanie należy poświęcić co najmniej 5
minut na powitanie.
 w Pakistanie nie wolno mrugać. To obraźliwe!
 na Bliskim Wschodzie nie wolno używać lewej
ręki do witania się, jedzenia, picia czy palenia.
Niczym nie należy zachwycać się w domu
gospodarzy. Będą czuli się zobowiązani, aby
wam to podarować.
2.04.19
51

52. Podsumowanie c.d.Podsumowanie c.d.
 w Rosji należy pić równo z gospodarzami. W
innym przypadku mogą uznać to za brak
przyjacielskiego nastawienia;
 w Tajlandii należy przywitać się klaśnięciem w
dłonie i pochyleniem głowy;
 w Ameryce powinno się zjadać hamburgery
najszybciej, jak to możliwe i nie rozmawiać
dopóki nie skończycie;
 będąc z amerykańskim kolegą w McDonaldzie
nie należy dyskutować o polityce.
2.04.19
52

53. 2.04.19
53
OKAZJA A UBIÓROKAZJA A UBIÓR
Nie ubiór zdobi człowieka,
ale jak Cię widzą, tak Cię opiszą.

54. 2.04.19
54
Ubior stosownyUbior stosowny
Podstawowe zasady
 Dostosowanie do: pory dnia, roku, wieku, tuszy, okoliczności
 Im później, tym ciemniej
 Gospodarz określa strój
 Jeśli nie ma określenia – ubranie wizytowe
 Gość dostosowuje się do życzenia gospodarza
 Umiar i prostota
 Staranność w ubiorze
 Dostosowanie dodatków
 Szykowność

55. 2.04.19
55
Dobrze ubrany panDobrze ubrany pan
GARNITUR „PODSTAWOWY”
 Ciemny, jednorzędowy z kamizelką – najbardziej uniwersalny;
 Wełny gładkie, lub z deseniem w delikatne prążki;
 Wzory delikatne typu jodełka, kratka, tweed, prążki, paski;
 Garnitur granatowy i marengo;
 Wzory połyskliwe wykluczone.
GARNITUR ciemny jednorzędowy z kamizelką może być noszony
niemal o każdej porze i w każdych warunkach. Nadaje się na
wszelkiego rodzaju uroczystości służbowe i prywatne – spotkania,
wizyty, śluby, pogrzeby. Pełni role stroju wieczorowego, ale w
oficjalnych spotkaniach jest odpowiedni również przed południem.

56. 2.04.19
56
GARNITUR przedpołudniowyGARNITUR przedpołudniowy
może być we wszystkich odcieniach granatu i szarości.może być we wszystkich odcieniach granatu i szarości.
Dopuszczalny jest brąz, choć stosowany raczej w ubraniachDopuszczalny jest brąz, choć stosowany raczej w ubraniach
sportowych i rekreacyjnych. W lecie dopuszczalne są też ubraniasportowych i rekreacyjnych. W lecie dopuszczalne są też ubrania
piaskowe, beż i jasnoszare. Inne kolory są ryzykowne lubpiaskowe, beż i jasnoszare. Inne kolory są ryzykowne lub
całkiem nieodpowiednie.całkiem nieodpowiednie.
ZESTAW „klubowy”ZESTAW „klubowy”
Odpowiednim strojem na mniej oficjalne, przedpołudnioweOdpowiednim strojem na mniej oficjalne, przedpołudniowe
spotkania jest komplet złożony z marynarki i jaśniejszych,spotkania jest komplet złożony z marynarki i jaśniejszych,
gładkich spodni, dobranych kolorem. Klasyczny zestaw, togładkich spodni, dobranych kolorem. Klasyczny zestaw, to
granatowa marynarka i szare spodnie.granatowa marynarka i szare spodnie.
GARNITUR dwurzędowyGARNITUR dwurzędowy
Uważany jest za mniej formalny niż jednorzędowy. Nadaje sięUważany jest za mniej formalny niż jednorzędowy. Nadaje się
dla osób wysokich i szczupłych.dla osób wysokich i szczupłych.

57. 2.04.19
57
KOSZULA
Koszule przy ubraniu formalnym powinny być z długim rękawem, z
czystej bawełny lub bawełny z poliestrem, zawsze w jaśniejszym
kolorze niż garnitur – białym lub błękitnym. Koszule w innych
kolorach, np. różowe, szare, w paski, drobną kratkę, pasują tylko do
strojów nieformalnych.
KRAWAT
Dobór do garnituru i koszuli, wzór i kolor, materiał wiązanie.
PŁASZCZ
Najstosowniejszy krój mają trencz lub dyplomatka. Szyje się je z
materiałów w kolorze czarnym, marengo i granatowy.
STROJE wieczorowe i uroczyste
Ciemny trzyczęściowy garnitur z białą koszulą i jedwabnym
krawatem, to klasyczny strój na większość okazji. Czasem jednak,
w wyjątkowo uroczystych momentach, obowiązują stroje jeszcze
bardziej oficjalne – zawsze po godzinie 18.00.

58. 2.04.19
58
SmokingSmoking
 Zakładamy tylko wieczorem, jeśli na zaproszeniu
zostało zaznaczone black tie lub cravate nior.
Klasyczny smoking składa się z czarnej
jednorzędowej marynarki z atłasowymi, często
szalowymi klapami, czarnych spodni z jednym
lampasem oraz z czarnej kamizelki. Noszony jest z
białą koszulą o półsztywnym gorsecie, perłowych
guzikach i sztywnym stojącym kołnierzyku z
zagiętymi końcami. Jednorzędowa marynarkę
powinien dopełniać szeroki jedwabny pas, zwany
pasem hiszpańskim, albo jedwabna kamizelka. W
krajach o klimacie tropikalnym, głównie Ameryki
Łacińskiej, popularny jest również smoking z białą
marynarką. Na zaproszeniu bywa to sprecyzowane
pojęciem summer dinner jacekt.

59. 2.04.19
59
FrakFrak
 To najbardziej uroczysty strój wieczorowy,
zakładany w niektórych krajach na bale, premiery
operowe itp.
 W ciągu dnia używany jest przy wyjątkowych
okazjach, takich jak recepcja ku czci głowy
państwa lub składanie wizyt uwierzytelniających
 Konieczność przyjścia we fraku oznaczona jest
na zaproszeniach jako white tie, full dress lub
cravate blanche.

60. 2.04.19
60
Ubiór niestosownyUbiór niestosowny
Podstawowe uchybienia panów:
 krótkie skarpetki
 sandały do garnituru
 sandały wraz ze skarpetkami
 buty koloru szarego lub siwego
 koszula z krótkim rękawem pod marynarkę
 krawat i muszka z węzłem fabrycznie zawiązanym
 chusteczka w kieszonce identyczna z krawatem
 mieszanie wzorów i kolorów
 spinka do krawata.

61. 2.04.19
61
Ubiór niestosowny c.d.Ubiór niestosowny c.d.
Podstawowe uchybienia panów:
 kolorowe smokingi
 smoking przed godziną 18
 rozchełstany kołnierzyk u koszuli
 luźno zwisający krawat
 podwinięte rękawy koszuli
 ręce w kieszeniach
 chodzenie z rozpiętą marynarką
 torebka na dokumenty
 wypchane kieszenie
 biżuteria

62. 2.04.19
62
Dobrze ubrana paniDobrze ubrana pani
UBRANIE DO PRACY
Powinno być dobrej jakości, ale nie powinno zanadto zwracać na
siebie uwagi.
KOSTIUM
Najczęściej stosowana garderoba damska. Elegancki
„niekrzykliwy”.
Najlepiej z naturalnych niegniotących się materiałów.
W kolorach nie obowiązują żadne sztywne reguły poza dobrym gustem,
choć jaskrawe, krzykliwe kolory kłócą się z umiarkowaniem i pewną
powagą, jaka powinna cechować strój do pracy.
Materiał nie musi być gładki, ale duże barwne wzory są
nieodpowiednie.
Kostiumy popołudniowe mogą posiadać ozdoby, np. dekoracyjne guziki
i lamówki.

63. 2.04.19
63
ODZIENIE WIERZCHNIEODZIENIE WIERZCHNIE
Zdecydowanie bardziej odpowiednim strojem będzie płaszcz niż kurtka, jak
zwykle w klasycznym stylu:
klasyczny fason, np. dyplomatka, długość płaszcza określa panująca moda,
powinien być jednak na tyle długi, aby nie wystawała spod niego spódnica.
DOBÓR STROJU I DODATKÓWDOBÓR STROJU I DODATKÓW
Przy doborze stroju kierujemy się modnym kolorem, deseniem i krojem –
bierzemy jednak pod uwagę właściwości naszej sylwetki. Pamiętamy też, że
paski poprzeczne optycznie „poszerzają”, podłużne – „wydłużają”. Najbardziej
jednak „poszerzają” wielkie wzory i agresywne kolory.
Dodatki natomiast – kapelusz, apaszka lub szal, obuwie, pasek, rękawiczki i
torebka – pod względem koloru i deseniu powinny pasować do całości.

64. 2.04.19
64
OBUWIEOBUWIE
Klasyczne skórzane czółenka na umiarkowanym obcasie, ciemne lub
dopasowane kolorystycznie do ubrania, to model godny polecenia dla kobiety
biznesu. Całkiem odkryte pantofle, bez palców i pięt, szpilki na wysokich
obcasach kłócą się z profesjonalnym wyglądem, klapki lub rajtarskie buty za
kolana. Sandały i buty sportowe uważane są za obuwie weekendowe.
BIŻUTERIABIŻUTERIA
Zdecydowanie lepsza z metali szlachetnych niż z tworzyw sztucznych, ale
wzornictwo ma większe znaczenie niż materiał. Rezygnujemy z ilości na rzecz
jakości: zegarek, broszka lub łańcuszek, obrączka i najwyżej jeden
pierścionek na ręce. Złota biżuteria przeznaczona jest na wieczór, na dzień
lepsza będzie srebrna.

65. 2.04.19
65
Ubiór niestosownyUbiór niestosowny
Podstawowe uchybienia pań:
 ekstrawaganckie wzory i kolory
 rzeczy uszyte ze skóry lub tworzyw sztucznych
 suknie typu „worek”, powłóczyste, z falbanami
 buty srebrne lub złote poza strojem wieczorowym
 długość spódnicy niedostosowana do figury i sytuacji
 rzeczy bardzo obcisłe i wydekoltowane
 prześwitujące bluzki i minispódniczki
 chodzenie z rozpiętym żakietem
 długie wiszące klipsy i pobrzękujące bransoletki
 ostry makijaż

66. 2.04.19
66
BILETY WIZYTOWEBILETY WIZYTOWE

67. 2.04.19
67
Jeśli udało się nam wywrzeć dobre wrażenie na
rozmówcy, wizytówka utrwala pamięć o nas, co
może zaowocować interesującymi propozycjami
lub korzystnymi ofertami w przyszłości. Dlatego
tak ważna jest właściwa i elegancka forma
wizytówki. Bywa, że nasz partner sięgnie po nią,
kiedy już zatrze się wspomnienie kontaktu z
nami. Pretensjonalnie zaprojektowana, tandetna,
lub co gorsza niechlujna i poplamiona, zepsuje
pozytywny obraz, jaki udało nam się stworzyć.

68. 2.04.19
68
Bilety wizytoweBilety wizytowe
Stopień skromności graficznej
wizytówki powinien być tym
większy, a ilość podanych
informacji tym mniejsza, im
ważniejsza jest posługująca się nią
osoba.

69. 2.04.19
69
WizytówkiWizytówki
Słowo wizytówka, to skrócona forma biletu wizytowego. Pierwotne
podstawowym zastosowaniem tego kartonika z imieniem i
nazwiskiem było przesłanie go zamiast wizyty, ewentualnie
poprzedzało wizytę.
Umiejętność posługiwania się wizytówka jest podstawowym
warunkiem poruszania się w towarzystwie, ułatwia nawiązywanie
kontaktu i zapamiętanie z kim się spotkaliśmy.
Informacje, które łatwo przeoczyć, zapomnieć lub po prostu nie
dosłyszeć podczas rozmowy z poznaną osobą możemy wyczytać z
jej biletu wizytowego

70. 2.04.19
70
Rodzaje biletów wizytowychRodzaje biletów wizytowych
 Wyróżniamy cztery rodzaje biletów wizytowych:
 osobiste
 wspólne
 urzędowe /służbowe
Różnią się one formatem, rodzajem czcionek i ich
układem oraz treścią.

71. 2.04.19
71
Bilety prywatneBilety prywatne
Bilety prywatne są najczęściej drukowane kursywą
i mogą zawierać, poza nazwiskiem, dodatkowe
informacje - tytuł naukowy, adres i numer telefonu.
Nie jest to oczywiście konieczne. Międzynarodowe
statystyki podają, że coraz mniej ludzi zamawia
prywatne bilety. Jedynie przedstawiciele starszego
pokolenia posługują się nimi. Młodzi ludzie
natomiast, najczęściej używają biletów urzędowych
zarówno w stosunkach półurzędowych, jak i
prywatnych.

72. 2.04.19
72
Bilety urzędoweBilety urzędowe
Bilety urzędowe z reguły mają druk prosty - łatwy
do szybkiego odczytania; zawierają imię i
nazwisko, tytuł naukowy, stanowisko, nazwę
instytucji, numer telefonu i faksu oraz logo firmy
(znak firmowy). Na biletach osób zajmujących
wysokie stanowiska nie podaje się z reguły
adresu, numeru telefonu i faksu.

73. 2.04.19
73
Bilety wspólneBilety wspólne
 Bilety wspólne zawierają imię męża i żony oraz
nazwisko. Np. Mariusz i Małgorzata Maćkowscy.
W ostatnich latach pojawiły się bilety
zawierające dodatkowe informacje: zawody
małżonków, adres i numer telefonu, np. Mariusz
Maćkowski, inżynier - Małgorzata Maćkowska,
lekarz, 87-100 Toruń, ul. Bolta 3a m. 222.
 Ten rodzaj biletu wizytowego wyraźnie wskazuje
na wzrost znaczenia roli kobiety w kontaktach
zawodowych i towarzyskich.

74. 2.04.19
74
TytułowanieTytułowanie
 Do dyrektora, ministra, prezesa, prezydenta mówimy: panie
dyrektorze (ministrze, prezesie, prezydencie). Także na piśmie, choć
tu używamy wielkich liter: Panie Dyrektorze (Ministrze, Prezesie,
Prezydencie). W ten sam sposób zwracamy się do zastępców tych
osób, absolutnie niedopuszczalne jest powiedzenie: panie zastępco
dyrektora (wiceministrze, wiceprezesie, wiceprezydencie).
 Wypada też używać tych tytułów wobec osób, które kiedyś
piastowały owe stanowiska. Dożywotnie tytułowanie przysługuje
eksgłowie państwa - do takiej osoby zawsze mówimy: panie
prezydencie.
 Do profesora/docenta (tam, gdzie to stanowisko jest zachowane)
mówimy: panie profesorze/docencie. Do doktora i doktora
habilitowanego: panie doktorze.

75. Tytułowanie c.d.Tytułowanie c.d.
 Tytuł ekscelencji przysługuje głowie państwa,
premierowi, ministrom i ambasadorom w
sytuacjach oficjalnych lub tzw. purpuratom, czyli
ubranym w purpurę biskupom i arcybiskupom;
kardynał w purpurze to eminencja. Jeśli
hierarchowie Kościoła nie noszą purpurowych
szat, zwracamy się do nich po prostu: księże
biskupie, arcybiskupie, kardynale.
 Tytułem magnificencji poprzedzamy zwrócenie
się do rektora wyższej uczelni, ale wyłącznie w
sytuacji lub chwili szczególnie uroczystej oraz na
piśmie. Na co dzień używamy tytułu: panie
rektorze.
2.04.19
75

76. 2.04.19
76
Tytułowanie c.D.Tytułowanie c.D.
 W dyplomacji: do ambasadora mówimy panie
ambasadorze, do charge d'affaires panie radco lub panie
sekretarzu. Za to do radcy ministra mówimy: panie
ministrze. Do attaché wojskowych zwracamy się,
używając ich stopnia wojskowego, do attaché
kulturalnych - stopni naukowych. Wobec radców (bez
tytułu ministra) oraz sekretarzy używamy tytułów
naukowych lub stopni wojskowych, które posiadają.
 Uwaga: nie łączymy ze sobą dwóch tytułów. Jeśli ktoś
jest profesorem i pełni funkcję dziekana, mówimy do
niego albo panie profesorze, albo panie dziekanie, nigdy:
panie profesorze dziekanie. Nie przesadzamy z
tytułowaniem: wystarczy użyć oficjalnego tytułu na
początku wypowiedzi, nie trzeba go powtarzać w co
drugim zdaniu!

77. 2.04.19
77
TelefonTelefon
Powinniśmy pamiętać, aby:
 nie zaczynać rozmowy od „Kto mówi?”,
 nie dzwonić w sprawach służbowych w niedzielę bez
wyraźnej konieczności,
 nie dzwonić do domu, gdzie leży ktoś poważnie
chory,
 gdy się umówimy, że o jakiejś porze zadzwonimy,
bądźmy punktualni,
 gdy gdzieś dzwonimy i nikt się nie zgłasza na
pierwszy, drugi sygnał, to jeszcze czekamy, aż
telefon przedzwoni piąty raz, po czym odkładamy
słuchawkę.


78. Telefon c.d.Telefon c.d.
 będąc świadkiem czyjejś rozmowy
telefonicznej wypada na moment
„ogłuchnąć”;
 za rozmowy z aparatu sąsiadów należy się
opłata
 nie wypada dzwonić przed 9.00 i po
godzinie 22:00;
 pamiętajmy, że telefon po to m. in
wynaleziono, żeby nie wpadać do znajomych
bez zapowiedzi!
2.04.19
78

79. 2.04.19
79
KORESPONDENCJAKORESPONDENCJA
Ludzi listy (i pisma piszą)

80. 2.04.19
80
Pisma oficjalnePisma oficjalne
 Między instytucjami – firmami – urzędami
 Pisane na komputerze (nigdy ręcznie)
 Papier i koperty firmowe z nadrukowaną nazwą, adresem i logo
firmy
 Miejsce i data sporządzenia
 Adres instytucji lub osoby – adresata
 Pierwsza linia listu – pozdrowienie
 Treść merytoryczna – krótka i precyzyjna
 Zakończenie formułą grzecznościową i podpis.

81. 2.04.19
81
Listy prywatneListy prywatne
 korespondencja prowadzona bez względu na rangę oraz więzy, ale
wyłącznie w sprawach o charakterze prywatnym
 pisanie na papierze białym, gładkim, lub kremowym formatu
listowego
 bez sygnatur i numerów kancelaryjnych
 odręcznie lub na komputerze
 kondolencje, gratulacje, czy podziękowania zawsze piszemy ręcznie
 miejsce i data napisania listu
 adres umieszczony wyłącznie na kopercie
 pozdrowienie i zakończenie grzecznościowe (bezwzględnie dopisane
ręką)
 podpis najczęściej tylko imieniem
 składanie listów

82. 2.04.19
82
Podstawowe reguły przy tworzeniu pismPodstawowe reguły przy tworzeniu pism
urzędowych:urzędowych:
 przejrzystość,
 kompletność,
 sugestywność,
 zwięzłość,
 uprzejmość,
 zrozumiałość,
 używanie skrótów,
 jedna sprawa – jedno pismo,
 wyróżnianie fragmentów,
 zwracanie się do adresata

83. 2.04.19
83
 Przejrzystość – pismo powinno być przejrzyste
graficznie. W tym celu należy stosować odpowiedni
układ graficzny pisma i odpowiedni układ jego treści.
 Kompletność – pismo powinno być kompletne, czyli
zawierać wszystkie informacje niezbędne do załatwienia
danej sprawy. Brak nawet drobnej informacji powoduje
nieraz konieczność dodatkowej korespondencji, co
wpływa na wydłużenie czasu załatwienia sprawy i tym
samym obniża wydajność pracownika administracyjno-
biurowego.
 Sugestywność – pismo powinno sugerować odbiorcy
konieczność jego pozytywnego rozpatrzenia, czyli
powinno zawierać odpowiednie argumenty w
uzasadnieniu.
 Zwięzłość – pismo powinno być sformułowane w sposób
zwięzły i ścisły. Nie należy stosować rozwlekłych
opisów, porównań oraz zbędnych słów. Tego rodzaju
zabiegi dopuszczalne są w korespondencji prywatnej, ale
nie urzędowej.

84. 2.04.19
84
Uprzejmość – pismo powinno być zredagowane w
uprzejmej formie i w tym celu:
 należy używać zwrotów grzecznościowych, ale bez
przesady, gdyż ich nadmiar razi:
 w polu adresata, pisząc do osoby fizycznej, można użyć
takich zwrotów grzecznościowych, jak: Szanowna Pani,
Szanowny Pan,
 przed rozpoczęciem treści pisma, jeśli ma ono charakter
listu, należy użyć zwrotów grzecznościowych typu:
Szanowna Pani Prezes, Szanowny Panie Dyrektorze,
Szanowni Państwo, Szanowna Pani, Szanowny Panie,
 w treści pisma można używać zwrotów w rodzaju:
zwracamy się z uprzejmą prośbą, uprzejmie prosimy,
serdecznie zapraszamy itp.,
 w zakończeniu pisma dobrze jest użyć zwrotów
pożegnalnych, np.: Z poważaniem, Z wyrazami szacunku,

85. 2.04.19
85
 Zrozumiałość – pismo musi być zrozumiałe dla adresata.
Należy unikać wyrazów obcojęzycznych, jeśli znane są
ich odpowiedniki w języku polskim. Nie należy też
stosować terminów fachowych, jeśli adresat może ich nie
znać.
 Używanie skrótów – w piśmie dozwolone jest
stosowanie powszechnie używanych skrótów.
Niedozwolone jest natomiast używanie skrótów
myślowych lub też skrótów znanych i stosowanych we
własnym kręgu, gdyż mogą wtedy wystąpić
nieporozumienia wynikające z niewłaściwego odczytania
treści. Nie należy też skracać zwrotów grzecznościowych
ani nazwy firmy. Wyróżnia się kilka grup skrótów,
których używanie jest dozwolone w korespondencji
biurowej.

86. 2.04.19
86
 Skróty tworzone od polskich połączeń
wielowyrazowych, jeśli kolejne wyrazy rozpoczynają
się spółgłoską, np.:
 np. – na przykład,
itd. – i tak dalej,
cdn. – ciąg dalszy nastąpi,
tzn. – to znaczy,
ww. – wyżej wymienione,
jw. – jak wyżej,
tj. – to jest
 W korespondencji biurowej, oprócz skrótów,
dopuszczalne jest też używanie skrótowców. Skrótowce
są to wyrazy powstałe z pierwszych liter lub sylab
wyrazów tworzących nazwę własną, np.:
 PKO – Powszechna Kasa Oszczędności,
NBP – Narodowy Bank Polski,
ZUS – Zakład Ubezpieczeń Społecznych,
PZU – Powszechny Zakład Ubezpieczeń,
LO – Liceum Ogólnokształcące.

87. 2.04.19
87
 Zwracanie się do adresata – w korespondencji do
jednostek organizacyjnych (przedsiębiorstw, urzędów,
instytucji, firm), zwracając się do adresata, używa się
sformułowań: Wy, Wasz, Wam itp., np.:
 Odpowiadając na Wasze pismo...
Uprzejmie informujemy Was, że...
Zapraszamy Waszego przedstawiciela...
Nawiązując do rozmowy telefonicznej, przeprowadzonej z
Waszym pracownikiem
 W korespondencji do osób fizycznych używa się
natomiast sformułowań Pani, Pan, Państwo, np.:
 Odpowiadając na Pana pismo z dnia...
Zapraszamy Panią na posiedzenie komisji, które
odbędzie się ...
Zwracamy się do Pana

88. 2.04.19
88
Układ graficzny pismaUkład graficzny pisma
Układ pisma zatytułowanego nie jest określony żadną normą, ale
zwyczajowo rozmieszczenie poszczególnych elementów wygląda
następująco:
 Pieczęć nagłówkowa nadawcy (jeśli nie używamy blankietu
firmowego), w lewym górnym rogu blankietu.
 Pełna data, tj. nazwa miejscowości, dzień, miesiąc, rok po prawej
stronie. Unikamy zapisu miesiąca cyfrą rzymską, a także
połączenia zapisu słownego z numerycznym, np. Warszawa, dnia
1999-03-11, jest to bowiem nieprawidłowa składnia.
Spotykamy następujące formy pisania dat:
– Warszawa, dnia 20-03-1999,
– Warszawa, 1999-03-20,
– Warszawa, dnia 20 marca 1999 roku.
 Nie należy stosować :
– skracania roku, np. 97 r.,
– skracania dnia, np. dn.

89. 2.04.19
89
Układ graficzny pisma c.d.Układ graficzny pisma c.d.
 Tytuł pisma pośrodku pola pisania uwypuklony za
pomocą wersalików (dużych liter), podkreślenia,
pogrubienia itp.
 Treść pisze się w układzie blokowym, tzn.: każdy
wiersz rozpoczyna się od lewego marginesu, ale "nowe
myśli" ujmuje się w bloki oddzielane dodatkowym
odstępem (czasami nazywanym "interlinią",
"światłem") wielkości jednego "skoku" (należy
pamiętać, że skok liczony jest przy odstępie
pojedynczym, zarówno w komputerze, jak w maszynie
do pisania).
 Zwroty grzecznościowe (na początku i na końcu
pisma) zwykle są pomijane w pismach "roboczych"-
zawiadomieniach, komunikatach, sprawozdaniach,
wnioskach, protokołach itp.

90. 2.04.19
90
Układ graficzny pisma c.D.Układ graficzny pisma c.D.
 Podpis (lub podpisy) są umieszczane w odległości 3 "skoków" od
końca treści, zgodnie z przyjętymi zasadami, czyli:
– jeśli jest jeden podpis - umieścimy go po prawej stronie,
– jeśli dwa - po prawej umieścimy podpis osoby stojącej w
hierarchii wyżej,
– jeśli są trzy podpisy - osoba stojąca w hierarchii najniżej
podpisze pośrodku pola.
 Załączniki (np. w protokole) umieszcza się przy lewym marginesie,
na poziomie podpisu złożonego po prawej stronie lub w odległości 2
skoków od podpisu złożonego z lewej.
 Inne elementy dodatkowe (do wiadomości, otrzymują, rozdzielnik)
umieszcza się jako ostatni element pisma po załącznikach, przy
lewym marginesie.

91. NetykietaNetykieta
 Staraj się sprawdzać/kontrolować pocztę codziennie.
 Staraj się nie przekraczać wyznaczonego limitu przestrzeni
dyskowej przyznanej dla Twojego konta.
 Usuwaj przeczytane wiadomości i zbędne pliki z serwera, tak by nie
zajmować niepotrzebnego miejsca na jego dysku.
 Kontroluj swoje dyskietki i pliki dyskowe programami
antywirusowymi.
 Przed wysłaniem załącznika do listu, sprawdź go programem
antywirusowym.
 Jeśli chcesz wysłać pocztą elektroniczną duży plik do konkretnej
osoby - ustal z odbiorcą, czy może przyjąć tak duży załącznik.
Ewentualnie podziel go na kilka listów lub skompresuj, używając
specjalnych programów kompresujących.
2.04.19
91

92. Netykieta c.d.Netykieta c.d.
 Nie rozsyłaj żadnych reklam bądź informacji do użytkowników,
którzy wcześniej nie wyrazili zgody na taką korespondencję.
 Wypełniaj zawsze pole temat (ang. subject) listu i to zgodnie z
treścią listu.
 Nie nadawaj listom wysokiego priorytetu ważności, jeśli nie jest to
niezbędne.
 Żadna linia listu nie powinna mieć więcej niż 70 znaków. Dłuższe
linie mogą sprawiać problemy niektórym systemom pocztowym.
 Kiedy odpowiadasz na wiadomość/list, staraj się nie cytować całego
listu, a jedynie tę część, której dotyczy Twoja odpowiedź.
 Staraj się pisać zwięźle i na temat.
 W jednym liście poruszaj tylko jedno zagadnienie. Nie pisz listów
składających się z dużej liczby stron.
 W listach umieszczaj krótki podpis (sygnaturę). Powinien on
zawierać Twoje imię, nazwisko, adres, ewentualnie telefon i nie
powinien być dłuższy niż 4 linijki.
2.04.19
92

93. Netykieta c.d.Netykieta c.d.
 Przestrzegaj warunków licencji i praw autorskich, cytując - podaj
autorów.
 Nie używaj słów i zwrotów powszechnie uznanych za wulgarne.
 Pisz zawsze małymi literami, chyba że chcesz wyrazić szczególne
emocje.
 Odpowiadając na wiadomość na grupie dyskusyjnej (w większości
przypadków program pocztowy automatycznie kieruje odpowiedź na
tę listę), sprawdź w nagłówku listu do kogo został przez program
zaadresowany - na listę, czy też na prywatny adres autora listu.
 Na niektórych listach panuje duży ruch, dzięki czemu Twoja
skrzynka może zostać wypełniona przesyłkami. Subskrypcję do tych
list dyskusyjnych należy ograniczać do niezbędnego minimum,
uwzględniając limit miejsca na dysku, własne możliwości czytania
na bieżąco nadsyłanych przesyłek oraz inne możliwości techniczne.
2.04.19
93

94. FORMY I ORGANIZACJAFORMY I ORGANIZACJA
PRZYJĘĆPRZYJĘĆ
2.04.19
94

95. Organizacja przyjęciaOrganizacja przyjęcia
określenie okazji lub gościa honorowego
dobór odpowiedniego typu przyjęcia
lista gości do zaproszenia
miejsce przyjęcia
termin przyjęcia
dobór menu i napojów obsługa przyjęcia
podział obowiązków wśród pracowników
2.04.19
95

96. Formy przyjęć dyplomatycznychFormy przyjęć dyplomatycznych
cocktail
przyjęcie (reception)
śniadanie (lunch)
obiad (diner)
przyjęcie bufetowe
poranne śniadanie
lampka wina
garden party
2.04.19
96

97. Co powinno zawieraćCo powinno zawierać
zaproszenie?zaproszenie?
imię i nazwisko, tytuł osoby zapraszającej
imię i nazwisko osoby zapraszanej
data, godzina, miejsce przyjęcia
informacje o formie przyjęcia (obiad,
cocktail, lampka wina, pokaz filmowy etc.)
z jakiej okazji
2.04.19
97

98. Nakrywanie stołuNakrywanie stołu
 Starannie wypolerowane sztućce kładziemy po
obu stronach talerza, w takiej kolejności, w jakiej
będą używane (przystawki zimne, przystawki
gorące, zupy, dania z ryb i mięs, sery, deser,
owoce, kawa i herbata).Najpierw używamy
sztućców położonych po zewnętrznej stronie.
 Na stole przy nakryciu głównym powinny
znaleźć się nie więcej niż trzy sztućce z prawej i
dwa z lewej strony. Nad talerzami kładziemy
sztućce do deserów - mały widelczyk z trzema
ząbkami do ciasta kremowego - zwrócony w
prawo oraz łyżeczkę, skierowaną w lewą stronę.
2.04.19
98

99.  Do deserów lodowych używamy łyżeczki
wąskiej i długiej, a do cukru łyżeczki typu
szufelka. Jeżeli na deser przewidujemy sery lub
owoce, łyżeczkę zastępujemy nożem deserowym.
Pozostałe sztućce podajemy przy serwowaniu
kolejnych dań;
 Należy pamiętać, że noże i widelce do
przystawek są mniejsze niż te do dań głównych.
2.04.19
99

100. KOLEJNOŚC DAŃKOLEJNOŚC DAŃ
Przystawka
Zupa
Danie rybne
Danie mięsne
Sery
Deser
kawa
2.04.19
100

101. ZASADY PODAWANIA DAŃZASADY PODAWANIA DAŃ
przystawka przed daniem głównym,
przystawka zimna przed zupa
przystawka gorąca przed mięsem
zupa przed daniem głównym
ryby przed mięsem
sery przed deserem
deser przed kawą
2.04.19
101

102. ZakąskiZakąski
z prawej strony nakrycia kładziemy nóż do
zakąsek oraz nóż do dania głównego,
zwrócone ostrzami do nakrycia. Z lewej
strony, w odpowiedniej kolejności
układamy dwa widelce brzuszkiem do
dołu, pierwszy z brzegu do zakąsek,
następny do dania głównego.
2.04.19
102

103. RybyRyby
zamiast zwykłego noża i widelca
podajemy sztućce do ryby. Pamiętajmy, że
dwa widelce to symbol elegancji minionej
epoki, gdy sztućce do ryb produkowano na
eksport. Sztućce do ryb to widelec i
szeroki nóż w kształcie łopatki, którym
niczego nie kroimy, ale filetujemy,
oddzielamy mięso od ości. Zwykłym
nożem i widelcem jemy tylko ryby
wędzone i śledzie.
2.04.19
103

104. ZupyZupy
Zupy podawane w bulionówkach jemy
łyżeczką do bulionu, okrągłą i mniejszą od
normalnej. Kładziemy ją, tak jak
zwyczajną łyżkę, z prawej strony nakrycia
między nożami
Jeżeli do zupy podajemy pieczywo i
masło, obowiązkowy jest nóż do
smarowania masłem o wygiętym,
zaokrąglonym ostrzu. Kładziemy go na
talerzyku do pieczywa, obok elegancko
ułożonej serwetki.
2.04.19
104

105. Rodzaje kieliszków i ichRodzaje kieliszków i ich
zastosowaniezastosowanie
 Kieliszki do szampana powinny mieć wysoką
czaszę by wino dobrze się pieniło i nie wietrzało
zbyt prędko. Szampan podaje się również w
pucharach, ale z nich te unikalne “bąbelki”
znikają za szybko.
2.04.19
105

106. Rodzaje kieliszków i ichRodzaje kieliszków i ich
zastosowanie c.d.zastosowanie c.d.
 Kieliszki do likierów są niewielkie z racji
specyfiki alkoholu, który pije się w niewielkich
ilościach. Najczęściej stożkowe, wąskie u dołu
czaszy, rozszerzające się do góry.
2.04.19
106

107. Rodzaje kieliszków i ichRodzaje kieliszków i ich
zastosowanie c.d.zastosowanie c.d.
Kieliszek do winiaku to już niemal
fanaberia. Kształt ma dość specyficzny –
jak rozkwitający tulipan – szeroki u
podstawy czaszy z przewężeniem w
połowie kieliszka i łagodnym prostym
najczęściej przejściem do brzegu.
2.04.19
107

108. Rodzaje kieliszków i ichRodzaje kieliszków i ich
zastosowanie c.d.zastosowanie c.d.
Koniakówka to chyba najbardziej znany
kształt kieliszka. Szeroka u dołu, łagodnie
zwęża się ku brzegowi. Trzymając ją w
dłoni alkohol ogrzewa się i łatwiej uwalnia
aromat, który unosząc się do góry, niejako
koncentruje się u brzegu kieliszka....
2.04.19
108

109. Rodzaje kieliszków i ichRodzaje kieliszków i ich
zastosowanie c.d.zastosowanie c.d.
Kieliszki do wódki - tu reguł nie ma, albo
przynajmniej są różnorodne. Najczęściej
małe, stożkowe lub walcowe. Na nóżce
lub bez.
Kieliszki do wody – rzadko używane, ale
nie powinno ich w domu zabraknąć. Na
wysokiej nóżce. Z dużą czaszą.
Najczęściej jest to największy kieliszek w
komplecie.
2.04.19
109

110. Rodzaje kieliszków i ichRodzaje kieliszków i ich
zastosowanie c.d.zastosowanie c.d.
 Kieliszek do wina białego jest odrobinę wyższy,
niż do czerwonego wina, jest smuklejszy i ma
wysoką nóżkę. Stożkowaty kształt kieliszka
koncentruje u jego wylotu subtelny bukiet
białego wina, który jest bardziej delikatny niż w
przypadku wina czerwonego. Smukłe, cieńsze
szkło sprawia, że wino dłużej pozostaje
schłodzone
2.04.19
110

111. Rodzaje kieliszków i ichRodzaje kieliszków i ich
zastosowanie c.d.zastosowanie c.d.
 Do czerwonych win, takich jak Cabernet Sauvignon,
Merlot, Shiraz itp. najlepszy jest kieliszek zwany
„Bordeaux”. Jest wysoki i szerszy na dnie, a jego kształt
sprawia, że doskonale koncentruje w sobie aromat wina i
wydobywa jego walory smakowe. Pełniejszy aromat
czerwonych win potrzebuje więcej miejsca, żeby się
rozprzestrzenić, a szersza czasza kieliszka umożliwia
jego uwolnienie się i zebranie u wylotu kieliszka.
2.04.19
111

112. ZASADY PODAWANIAZASADY PODAWANIA
NAPOJÓWNAPOJÓW
woda zawsze
aperitif przed posiłkiem
białe wino przed czerwonym
szampan może być do każdego posiłku
whisky w trakcie aperitifu lub na
zakończenie posiłku
koniak i likier do kawy
2.04.19
112

113. PODAWANIE NAPOJÓWPODAWANIE NAPOJÓW
 do przystawek wina wytrawne lub wódka
 do ryb i dań z jaj – białe wino wytrawne
 do kawioru - szampan i wódka
 do potraw z grzybów i mięs – czerwone wino
wytrawne
 do serów tłustych – czerwone wino wytrawne
 do serów chudych – białe wino wytrawne lub
piwo
 do deserów – szampan, wina słodkie lub
półsłodkie, tokaj, miód pitny
 do kawy – konia, winiak, likier whisky
2.04.19
113

114. APERITIFAPERITIF
 koktail
 wermut
 campari
 gin z tonikiem
 whisky
 soki
 paluszki, orzeszki
 jeśli zaczynamy od zupy, to może być wódka i
tartinki
2.04.19
114

115. SZAMPANSZAMPAN
podaje się przed winem białym i
czerwonym
po tych winach
zamiast tych win
nigdy miedzy tymi winami
2.04.19
115

116. KAWA PO POSIŁKUKAWA PO POSIŁKU
 winiak
 likier
 koniak
 soki
 nie podaje się alkoholi serwowanych przed lub
w trakcie posiłków
 ze słodyczy podaje się jedynie czekoladki
 nie podaje się ciast i tortów
2.04.19
116

117. BŁĘDY W ETYKIECIEBŁĘDY W ETYKIECIE
 nieodpowiednie zaproszenia
 potwierdzenie i nieprzybywanie
 nieodpowiedni lub nonszalancki strój
 wprowadzanie niezaproszonych
 podawanie alkoholi niedobranych do potraw
 zmuszanie do picia lub jedzenia
 tytułowania
 brak punktualności
 używanie telefonu komórkowego
2.04.19
117

118. Sposoby nakrywania stołuSposoby nakrywania stołu
2.04.19
118

119.  1. Serwetka
2. Widelec do sałatek
3. Widelec obiadowy
4. Widelec deserowy
5. Talerzyk do pieczywa z nożem
6. Talerz obiadowy
7. Nóż obiadowy
8. Łyżeczka
9. Łyżeczka
10. Łyżka do zupy
11. Widelec koktajlowy
12. Szklanka na wodę
13. Lampka do wina czerwonego
14. Lampka do wina białego
15. Filiżanka do kawy
2.04.19
119
Sposoby nakrywania stołu c.d.Sposoby nakrywania stołu c.d.

120. 2.04.19
120
ORGANIZACJA PRZYJĘCIAORGANIZACJA PRZYJĘCIA
DELEGACJI ZAGRANICZNEJDELEGACJI ZAGRANICZNEJ

121. Dla dobrego przygotowania programu niezbędne
jest:
 ustalenie terminu wizyty
 uzgodnienie programu oficjalnego
towarzyszącego np. zwiedzanie miasta;
 przygotowanie odrębnego programu dla osoby
towarzyszącej szefowi delegacji.
 precyzyjne ustalenie ram czasowych wizyty, a
więc dokładnej godziny i miejsca przybycia i
wyjazdu delegacji. W dzisiejszych czasach
najczęściej oznacza to przylot i wylot delegacji.
2.04.19
121

122. Formy rozmów oficjalnychFormy rozmów oficjalnych
 rozmowa w 4 oczy - oznacza spotkanie jedynie szefów
delegacji;
 rozmowy w wąskim gronie - prowadzone są z udziałem
doradcy;
 rozmowy plenarne - w których uczestniczą delegacje w
pełnym składzie. Mogą się one rozpocząć już w trakcie
trwania rozmów w cztery oczy lub w wąskim gronie. Do
czasu przyjścia szefów delegacji rozmowom
przewodniczą najstarsi rangą członkowie delegacji;
 rozmowy w grupach tematycznych - prowadzone są
często równocześnie obok rozmów w cztery oczy lub w
wąskim gronie, bądź też przed rozpoczęciem rozmów
plenarnych. Przy rozmowach w tej formule
przewodniczący grup referują na rozmowach plenarnych
ustalenia przyjęte w grupach tematycznych.
2.04.19
122

123. Proponowana literaturaProponowana literatura
Allen J., Organizacja imprez. Najlepszy przewodnik dla organizatorów: udanych
spotkań, imprez firmowych, balów dobroczynnych, konferencji, konwencji,
imprez motywacyjnych i innych wydarzeń specjalnych. Przełożył L. Mokrzycki,
Wydawnictwo IPS, Warszawa 2006.
Au von F., Zachowanie przy stole. Z języka niemieckiego przełożyła E.
Pieńkowska-Rohozińska, Klub Dla Ciebie, Warszawa 2009.
Brillat-Savarin A., Fizjologia smaku albo Medytacje o gastronomii doskonałej.
Wybór opracował W. Zawadzki, przełożyła i wstępem opatrzyła J. Guze, PIW,
Warszawa 1977.
Brzozowski M. A., Sztuka bycia i obycia, MUZA S.A., Warszawa 2006.
Brzozowski M. A., Wysocki R., ABC dobrych manier, MUZA S.A., Warszawa
2003.
Cesari de F., Klasyczny savoir-vivre, z wł. przeł. J. Perlin, Klub dla Ciebie,
Warszawa 2004.
Demicki Z., Jak przyjąć gości, Wydawnictwo Adam Marszałek, wydanie II
poprawione, Toruń 2002.
Ikanowicz C., Piekarski J. W., Protokół dyplomatyczny i dobre obyczaje, Szkoła
Głowna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2004.
2.04.19
123

124. Jay R., Business lunch. Zdobywanie klientów wczesnym popołudniem.
Przekład: D. Piotrowska, Wydawnictwo Studio Emka, Warszawa 2007.
Johnson Gross K., Stone J., tekst: M. Salomon, Kobieta sukcesu. Jak
dobrać garderobę, by zdobyć i utrzymać posadę. Przekład B. Gutowska-
Nowak, Muza S. A., Warszawa 2005.
Kamińska-Radomska I., Etykieta biznesu czyli międzynarodowy język
kurtuazji, Wydawnictwo Studio EMKA, Warszawa 2003.
Krajski S., Savoir vivre. Podręcznik w pilnych potrzebach, Agencja
SGK, Warszawa 2006.
Krajski S., Savoir vivre w Kościele. Podręcznik dla świeckich,
Wydawnictwo św. Tomasza z Akwinu, Warszawa 2007.
Krajski S., Savoir vivre jako sztuka życia. Filozofia savoir vivre Agencja
SGK, Warszawa 2007.
Krajski S., Savoir vivre – 250 problemów, Wydawnictwo św. Tomasza z
Akwinu, Warszawa 2008.
Lechevalier C., Dobrze ubrany mężczyzna, tłum. M. Kozłowska, Wiedza
i Życie, Warszawa 2004. 2.04.19
124

125.  Orłowski T., Protokół dyplomatyczny. Ceremoniał i
etykieta,
 Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa
2006.
 Sutor J., Prawo dyplomatyczne i konsularne, LexisNexis,
Warszawa 2003.
 Barcz J., Libera B., Urzędnik i biznesmen w środowisku
międzynarodowym,
 ABC a Wolters Kluwer business, Warszawa 2007
 Pietkiewicz E., Protokół dyplomatyczny, MSZ, Warszawa
1998.
 Pietkiewicz E., Przyjęcia w biznesie i nie tylko, CIM,
Warszawa 1997
2.04.19
125

126. 2.04.19
126
BARDZO DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ