3. … ”ìàÈÛaáîçaŠigoäi…ìÜN
ِ
َُ ﱠ ُ َ ْ
ﻣﻠﺨﺺ اﻟﺒﺤﺚ
אو ـ إ ــאدة א ــאدة א ّ ـ א א ـ ـ ـ ّ ـ ر א، و אو ـ ّ ـ ـ رج ـ א א ـ
ّ ّ
ـ ؛ وذ ـכ ـ ـ ل א ـ א ـא א א ي أ א א ّ א אت א א ّ א א א א
ّ ّ
א . אّ א ء א א אل א אث א אءة أ אر
: אא و א
ـ : ّ ـ ، و ـ כ א رא ـ وأ ّ ــא، و ـ א رא ـ ، و ـ א ــאق ـ يא ـ אـ -
ـ ـ א ــאل ـ א ـ אث א ـ ، و ـ אر ـ א ـ ،و ـ א ـ ّ ـ א אت א
ّ ّ ّ
ـ אت א ّ ّـ א ّـ א ــאل، وא ـ אت א ــאب ـ أ ـ אر ـ ـ א رא ـ ، ـ
ّ ّ
א.
א אل أ אر א : إ أي ى כ א א و כאن אل א
إ א אل ذכ رא وإ א א؟.
ً ّ א א א א א אث א
ــאب ـ، ـ ـ אت א ّ ّ ـ א ـ א ـ ـ ل: و ُ ـ ِ ـ א א ـ אل ـ أ ـ
ّ ّ ْ َ
א ّ ـ ـ א א .و
ّ
א ، وא :א א ِ وא ّ א אل،
ـא ّ رא ـ ، כ ـא א ـ אدت ـ ً א ب ـ א ـ אر. وא ّ ـ ت א رא ـ ـ א ـ א ـ א ـאرن
א אب. אت ر
ـ ر א ــא ، و ـ ــא ـ א ــאل و א ـ أ ـ אر ـ ـ ــאم ـ - و אـ
א א : א א אכ
:إ אر א ـ ـ إ ـאب א ـ כ ر، א כ ر، وא אت א אب أ אر أ–
ـــא ، وא ـــ אء ـــ و ـــ ، وو ـــ وإ ــאر א ـــ ـــ ، وإ ــאر א ــ ح وא ــ
ّ
: א כא ، وא אه، وא وאج. ّא، وא ً אو ًّ
ـ ـ : א ـ א زوאج ـ א אث، وא אت א אب أ אر ب–
ـ إ ــא ّ ، ــאب א ــאت، و ـ א ـ وא כ א ـ ــאب א ــאت، وإ ــאر א ـ
א ــאت وزوא ـــ ّ ، و ـــ א ــאت ـــ ـــ ّــא، وא ـــً وو ـــ א ــאت ـــ א و
ًّ
ّ
وא א ّ ، وא אء ّ .
ّ אً כאد א אر؛ אא ب א א ّ فא
ّ ّ
، أو א כ )א وج أو א و (، أو א א . :א א א ،وכ نא ّ א
א ،و أ ز هא א : אت א ّ ّ وא א א א א ّא ُ
ّ ّ
א . א و א ِ ى
ّ א ّ ّ א - و د وق وא
א . א א ّ و ى א ّ ّ א - و د وق وא
ّ
א ـ ـ א ـ ، وא ـאت א ـ אت א ـ ، وא ـ אف א א ه א رא - כ
ّ ّ ّ
ّ א א رא . א א ب א ةא
ّ
XUâRPQPŠíbäí–çQTSQ⊪–sÛbrÛa…†ÈÛa
4. ïÇbànuüaòÌÜÛaáÜÇõ왿áí†ÔÛaïiŠÈÛataÛa¿ÞbÐþa—îÓŠm‰bÈ‘c
Lullabies in Old Arabic Heritage
A Sociolinguistic Approach
Dr. Kholoud Al – Omoush
The Hashemite University / Jordan
Abstract
This study aims at rereading Arabic linguistics throughout its
various phases of development in an attempt to interpret it in light of the
modern contribution provided by sociolinguistics with its vast horizons.
This will be done through a sociolinguistic reading of the poetry for
lulling kids in old Arabic heritage.
The study points to a variety of social aspects reflected by the
linguistic constructions of the poems. These aspects include preferring
males to females, and highlighting the characteristics of the ideal future
husband/male child such as courage and generosity. In addition, these
poems reflect several religious and social beliefs relating to envy, evil
eye, vows and spells.
The research has also revealed clear linguistic differences
between discourse addressing male children and that intended for female
ones. These differences highlight the significance of recognizing the
gender element in discourse analysis. The research has also revealed
linguistic differences attributed to senders' gender and their social status.
Social differences caused fundamental differences in discourse quality,
level, lexicon, structure, style, and significations. The research has also
found that women of socially distinguished families appear as important
social and linguistic figures.
The study has also shown that the recipient child is almost absent
in this type of linguistic messages as the real recipient in most cases is
society, the other spouse (husband or wife), and co-wives among others.
The child, in the end, is often a mere object through which messages are
sent to others.
ﳎﻠﺔ ﺟﺎﻣﻌﺔ أم اﻟﻘﺮى ﻟﻌﻠﻮم اﻟﻠﻐﺎت وآداﲠﺎ ٨٦
5. … ”ìàÈÛaáîçaŠigoäi…ìÜN
ﱢ
ﻣﻘﺪﻣﺔ
ـ ود؛ ـ אث ـ אوح ـ أ ـ ٍ ـ א ـ ـ
אزאل א رس א ّ א א
ف، وא ـــ ، و ـــ א ّ ـــ ، و ـــ א א א ـــ ـــ א : א ـــ ـــ ـــ ـــ א
أو א אط א ّ ـ ي ـ א ـ אن ّ אّ א . أن أ א
ّ א
ـ ر א ـ א دאب وא ـ ، ـ אت א ـ א ـ א ـ أر ـ ــא؛ ـ ءאً
ـ ـ א ــאة א ـ ، א ـ ي وא ـ م، و ـ ورאً א ـ אل א ّ ـ ي א א ـ א
. أ א אة א ِّ ر א
ّ
ـــ ى ـــא
ـــ ( ـــ أن א ّ ـــ إ ـــאج א
ّ ـــ ) و ـــ ـــא، وأ ـــ אً
אو ـ إ ــאدة ـ אءة א ــאدة א ّ ـ א א ـ ـ ـ ّ ـ ر א،
ّ א כـ م)١(، ـ ّ ـ
ّ
א ـ א ــא א ـ ي أ א ـ א ّ ـ א אت א ـ אّـ א א ـ א ـ א و ـ
ّ
ه א ؤ אءت ـ ه א رא ـ א ـ ـ م ـ إ ـאدة ـ אءة أ ـ אر ،و א
. א א אّ ء א א אث א אل א
: دאت א א א - ِّ א ً - א رא و
א. وأ כ א رא
ّ
ــ א رא ــ .
. א
ّ א אت א א אق א
ّ ْ
ّ א رא . و א אل א אث א أ אر
ـ אت ـ وא אل ـ א ـ אث א א أ אر אب אت א
ّ
א: ّ א ّ אّ
ـ ـ ـאل א ـ כ ر: )إ ـאر א א ــאب ـ أ ـ אر ـ ـ אت א أ.
ـאء ـ ـאب א ـ כ ر، إ ـאر א ـ إ אب א ـ כ ر، إ ـאر א ـ ح وא
ّ
XWâRPQPŠíbäí–çQTSQ⊪–sÛbrÛa…†ÈÛa
6. ïÇbànuüaòÌÜÛaáÜÇõ왿áí†ÔÛaïiŠÈÛataÛa¿ÞbÐþa—îÓŠm‰bÈ‘c
ـ ـ ّــא، א ـ
ً אً و ــאل ـ א ،و ـ ـ אـ כ رو
ّ
אل א כ ر(. א
ــאل א ــאث: ) א ـ א زوאج א ــאب ـ أ ـ אر ـ ـ אت א ب.
ـــ إ ـــאب א ـــאت، إ ـــאر ـــ א ـــ ـــאب א ـــאت، ـــ ـــ
א ـאت ،و ـ ـ א ـאت وא ـ א ـאب א ـאت، وא כ א א
ّ
אت(. אء ،א א אت وزوא ّא، א
ً אً و
ّ
. א אث א אل א أ אر ّ א
א رא . א
א ــ .
)١(
א وأ כ א رא
ّ
ّـ ـ أ ـ ز ـ أ ـ ث א ـ م א ّ ّـ ، ـ ــא ـّ ـ אّ ـ א
ـ دאت א ـ رس א ّ ـ ي، ـ ّ ـ إ אزאت א رس א ّ ي א א ؛ ذ כ أ ـ
و...(، إ ـ أ ـ وא ـ وא ـ אت، وא ـא وא אل א א א)
ّ
ــא؛ و ـ א
ً א ـ א ـ אن א ـ אل א ـ ـ א ّ ـ א א ـ א ـ ـ
ّ
؛ ـ ـא ـ א א ـ رس אدة א אة إ א رس א ّ ي א א אل כ
ّ
א א א א א א ة، א د א א ، و א אده ً א
א א رس. ة אא א ص א כא א ّ א א
ّ
ـــ ـــ ِّ ة ـــ א א ـــ رس ـــאب دא ـــ ـــ א ـــ رس א ّ ـــ ي א ـــ و
ـא أ ـ وא و ـאء א ـ אءאت وא ـ ّ ـ وא ؛ ن א אة وא ّ ـ א
إـ א أن ـ א ّ ـ )٢(. و ـ א אً رؤى، ّ ً وא ر
ّ
ﳎﻠﺔ ﺟﺎﻣﻌﺔ أم اﻟﻘﺮى ﻟﻌﻠﻮم اﻟﻠﻐﺎت وآداﲠﺎ ٨٨
7. … ”ìàÈÛaáîçaŠigoäi…ìÜN
ّ ـ ّ ـ ّ ــא " أ ـ אت ـ ــא כ ـ ّ ـ م ـ أ א ـ ")٣(؛ ـ א אـ ـ
ّ
ّـ ـ ؛ " ـא م ـ א ـ ـ ـ א ّ ـ وא ـ א ـّ ـ و ـ א
ــא – ـ - א ــאة ـ א א א ـ א ـ ")٤(. و ـ ّ أ ـ א ــא א ـ
ـ א ّ ـ ي)٥(. و כـ ـ ـ روא ــא ـ ـ א ـ لאכـ ىא ـ أ ـ
ـאء א ّ ـ א אت ـ ـ ـ א ّ ـ وא א ـא ّ وא א
א א. א א
ّ
ـ ـ ــא ـ אت ـ א ّ ـ א ـ ـ ـ אא ـ وـ
ـ ره ـ "أ ـ אر عא א א אدة א ّ א א ّ א ّ ّ א
א ب". א אل
א אط א א : ع אא أ و
ـ ه ــא ــא ـ אّ ـ א ـ ــאل א ـ ـ א ّ ـ א رא ــאت א ١.
ّ
ـ ـ ـ أ ـ אم א ّ ـ א ـ ـ ود ـ אא ـ ـ ود ـ ًא، و
،وـ ـ אאـ ـء ـ ـ ـ ـ ّ ـ ه א رא ـ ـ ـ ؛ א א א
א. כאن
ة א ء א رא אت א א ورة إ אدة אءة א אدة א ّ א א
ّ ٢.
ّ
א ـ وא א ـ وא כ ّ ـ א ـ ــא، ـ و ـ א ـ אق א ّ ــא و ـ
ّ ّ
א ـــ ـــ א א ـــאت א ـــא כـــ ـــא؛ ـــ א ّ ـــ א ـــ ي
ّ
אت. א أي
ّ ورة א ّ כ وא כ ّ א
. إ אر א א א אّ ل درא אة رس א ّ אو إ אدة א ٣.
ــא ِّ
ـ وא ـ ّ ة ـ כ ـ وא א ــאل" ؛ א ـ ع"ـ ـ ٤. أ
א ـ ة ـ א -و א و – ةא אء א أ א א
ّ
אة א א . אت وأ א و א ِ دא א אء وא
ّ ّ
XYâRPQPŠíbäí–çQTSQ⊪–sÛbrÛa…†ÈÛa
9. … ”ìàÈÛaáîçaŠigoäi…ìÜN
ّـــ אت א ّ ّــ ــ א ــ ــ ؛ وذ ــכ ــ ــ ل درא ــ א ّــ אت א ّ א
، ى א ـــــ ، وא ـــــ ، وא ـــــ ى א ـــــ ـــــ : א ـــــ ى א ـــــ א
ـ ، ـ א
א ّ ـ ي: ذ ــכ א ـ ي ـ ــא ى א ـ ي. و ـ وא ـ
ّ
א ـ ـ אت א وא אכ ـ وא ـ دאت)٦(. ـ درא ـ א ـ אـ و ــא
ّ ّ
ـ א ـ و ، وא ـ א وא ّ (، و ) א :
إ ـא א ِ ـ وא ّ ـ ، و ـא. و אو ـ إ ـאد و ـ ه א א א
ّ
א، و ـ א ـ و אو ـ ـ ـ אت א אت א ّ ّـ وא א א א
ّ ّ ّ
אق א אل دא אً. ء
אر ـ ـ א א ـ ـ دوאت א ـ א ـ א ــאرن، وذ ــכ و ـ
ن א ــא وא ـ . כ ــא ـ ـ ـ א ـ ـ ـ א ـ א ّ ّـ א
ـ א ــאب، و ـ و ـ ــא و ّــאت ر ـ ـ ت ـ אّ ـ א
כـ אن ِّ א אب"؛ "
ّ
א א אء درא ) אون و ل( א א
ـאن أن ّـ א ـאب ـא אد ـ א ّ ّـ
ّ ّ ّ ،و א א א א
ّ
ـ ـ אق ـ ـ א א ّ أدאة כ ،א א و
ّ
ّ ّ ّ ّ
ـ ه אً א א אب. وא אن، و ٍ ِ ِ כ ّ ، أو כא ،
َ
א אث א ّ ّ א ـ א א אد א ّ إ و א א אدة
ّ
)٧(
. אل כ א א وא א א אس
א א : א א ه א رא ّ و א
. א א אّ א אق א ١. א
א رא . و א אث א אل א אر ٢. א
ّ
ـــــא ي ـــــ ـــــ א ـــــ א ـــــ א ـــــ ـــــ אت א ّ ّـــــ و ٣. א ـــــאر א
ّ ّ
א ــאل ـ ـ אت א ــאب ـ أ ـ אر ـ ـ ــא، ـ و
. א אث א
YQâRPQPŠíbäí–çQTSQ⊪–sÛbrÛa…†ÈÛa
10. ïÇbànuüaòÌÜÛaáÜÇõ왿áí†ÔÛaïiŠÈÛataÛa¿ÞbÐþa—îÓŠm‰bÈ‘c
ّ ـ ــא ّ ـ אت א ّ ي درא ـ א ـ א ـ א ـ ـ אت א ـ א ٤.
ّ ّ
إ א.
ـ א ـ وא ـ ـא ـ ر ـ אّ ـ א ّ א ّ אت א ّ ٥.
ّ
. א א א ّ ي وא
ّ
ـ وج ــאرن؛ א ـ א ـ ءא ـ ـ אت א ّ ّ ـ ـ ٦. א אر ـ ـ א
ّ
ـאل ـ א ـ אث א أ אر ـ ز א א א ّ ّ وא אق א כ
ّ
. א
אج א א . ٧. א
ﳎﻠﺔ ﺟﺎﻣﻌﺔ أم اﻟﻘﺮى ﻟﻌﻠﻮم اﻟﻠﻐﺎت وآداﲠﺎ ٢٩
11. … ”ìàÈÛaáîçaŠigoäi…ìÜN
)٣(
א ّ א אت א א אق א
ّ
ــא ؛ ـ ن א ّ ـ ّ ـ ـ א ــאر א ــאً إذא כــאن א ـ אط א ـ א
ّ
ـــא " ـــ א ـــאر א ـــ رأس ـــ א א ـــ אط و ـــ א א ّـــ . و ـــ ـــ
ـ ، א ـ ـ زع
ّ ـّ א ـ ـ دة ـ ــאت א ـ ة وא א ـ ، وא א
ّ
ــ ـ أ ـ אء א א ــ ")٨(. و ــ أכــ א אכــ و ــ ّ د א ّ ــאت وא א ــ א
ـ (، כ ــא أכ ـ ـ ه ) ــא ( ـ أن א ّ ـ ــא ة א א ـ ، وأ ّ ــא ـ أن
ّ )
ّ
א א אس)٩(. رس
ـ ر א ـ
ــאت ـ א ّ ــאت ـ ـ א و כ ـ أن ـ أن
ّ
)٠١(
ـא" . و ـ א ـ ّ א ـ و
ّ
ـ א אر ـאت א א ، א ـ ي " ّـ א
ـ א ـ ـא ـ ف א א ـ ؛ ـ "א א כ א دאة א כ כ אءة אّ
ـ אّ ـ ـ ه א כـ ة א ـ ن")١١(. و ـ א يإ א ، وא أ אء א
. א א
א ـ ءאً. و ِّـ ـ وـ أ ـ ـ ع ـ ـ وع ـ א ّ ـ א
ٌ و אא
א ـ ّ ـ א ـ م ـ א درא ـ א ـ :" ـ أ ـ ( ـ אא ـ ء )ـ
ّ
א ـא و ّ ـא")٢١(. و ـ ّ ـ ـ א ّ ـ ـ ـא א א אّ ، א
ــאل ــאت ِّ ـ ـ ــאج إ ـ ــא إ ــאرة ـ إ ـ أن ـ א ّ ـ א
ّ
א رس א ّ ي.
ــאت א ـ ، وא ــאت א ـ כ تא ــא
و ـ رس ـ א ّ ـ א
ّ
ــא ـ ـ ، و ـ כـ ّ
ـ א א ـ ـ א ّ ـ وא א ـ ،و ـ א
ّ
ـאع، و א ـ אر، ـ א ـ א ـ ي אّ ـ و ـ א אدئ אً ، א
ن)٣١(. ل "כ א א א אّ " رא
YSâRPQPŠíbäí–çQTSQ⊪–sÛbrÛa…†ÈÛa
12. ïÇbànuüaòÌÜÛaáÜÇõ왿áí†ÔÛaïiŠÈÛataÛa¿ÞbÐþa—îÓŠm‰bÈ‘c
ــ א כ ــאت א ــ ــ ــאؤه – א ــ ّ ده ــ א א ــ - כ ــא ــ إن و
ّ
ـ אّ ـ א ـ א ـ ـ אت א ـ א .إّ א אאّ א
ّ
א א)٤١(. أ א و א هא אن ، א א א אא
ّ
ّ ـ ـ إ ـאر ـ אل א ـ כـ א א ـ א إ ـ א א ـ وא ـ ّ "א
ّ ـ ذאت ــא ـ ث ـ ـ א ــאل ــא ـ ـ ")٥١(. כ ـ ّ ـ א א ـ ف א
ّــــ ــــ ــــ א אّ ــــ א ــــ א و ــــא و ــــא ، ــــא ــــ כ ّــــ א
ــא אـ ر ـ ( ـ ـ ) ّ ــא، و ـ א ــא و כא ـ א א ــאت ـ א
ــ ــ כ د ــ ــ א ــ إ ــ ، و ــ ـ ــ א כــ م وא ّ ــ א ــ
ّ
ـــ ـــ إذא א ـــא א ّ ـــ כـــ أن ـــ א ّ ـــ ي، و ـــ ل: "إ ـــ أ ـــ أن א
ّ
ـ א ـאس و ـא א درא אّ أא ، وא أ אس أ א אدة
ّ
ـ ـ אء")٦١(. و ـ ـא א ـ ن ـאرب א ـ وא ـ א و
ـ אّ ـ ـ ـ א ـ אل א ــאم: כ ـ אـ ـ אط ودأب ـ ـ אא ـ فא
؟ אت א א
כ אب أن א
ّ א א אّ א م א כאر א أ و
ـ ـאت א ـ א ـאت، و ـ إ ـאر ـ א א ـ אد وא ـ ـ أ ـאس א א ـ
ّ א א ـ ة. و ـ אّ
א أ אء א א ّ وא א ّ ّ إ
ّ
ـــ ن؛ ـــא
ّ
ِ ّ ـــ ن א ـــא ـــ "أ ـــאس أ ّ ـــ ـــ ِّ א א ـــ ـــ א
ـ د א ـ ،وـ א ـאت א אـ א אدر ، وإ א دאً
ّ
א א ")٧١(. ذאت ، أ ّ א
ّ ـ وא ـ א ّ ـ ي ــא ّ ن " ـ כ א ّ ـ אت א ّ אّ ـ א نא و ــא
ّ
ـ ـ א ــאر: ـ، ـ א ــאت א א ـ ّ ـ وأ ـ א א ـ ـ אت א وא
ّ ّ ّ
ﳎﻠﺔ ﺟﺎﻣﻌﺔ أم اﻟﻘﺮى ﻟﻌﻠﻮم اﻟﻠﻐﺎت وآداﲠﺎ ٤٩
13. … ”ìàÈÛaáîçaŠigoäi…ìÜN
، ـא َ ـ א ـ אد א ، وو ـאب א ّ ـ ي א ـ ي ـ א א ـ כ ِّ ، و ـ ع א
א ")٨١(. و
אّ ـ ي אא א ـ ٍ
ـ دאة ـ א، "أ א ّ ، و אً אت א إن א
ّ
א ّة א אت א א א כאل א ّ ّ ، و ّ כ
ّ
ّ
ــא כ ـ ـ ثאכ ـ ،و ـ ــא ـ כ א ــאر א
ّ ـ א ّ ـ ، وא ـ
א א ")٩١(.
א כאل א ّ ّ وא א א א
ّ ّ
ـ ِّ ـ ـא ـא إ ـ أن א כ ـ א ـ אّ ـ א א و
ــכ א כ ـ א ّ ـ ي)٠٢(. و ـ ّ ن ـ ذ ــכ ــא ف ـ א ــאل ـ ـ
ـ ، أو ، أو א ــא ـ ، أو א ـ א ف: א א כ ــאر، وא ـ ف א ّ ـ ــא
ّ ـــאت وא ـــאر א כ ـــאت ـــ ّ د א א ـــ . כ ـــא أن ـــאכ ـــאً א ّ ـــ ـــ כ
ّ
ــא، و ـ ِّ ـ و ـ ِ ّ
)١٢(
א ـ و א ـ ـ . "إن א ـ د ـ ـ א ّ א א ـ
ّ ّ
ّ ل א א دאم אً")٢٢(. א، و
ّ
אو ـ ـ ّ د א ّ ــאت א ــא א אّـ א ـ ث ـ وـ أ ـت
ّ ّ
אل א אد א ّ א (א يأ ث) ،و א א א א
، ــא א ــאت ـ ـ ، وא א ـ ــאء إ ـ ّ ـ ،و ـ :א ــא א
ّ
ـــ א ـــ ، و ـــאل א א ـــ ، و ـــאة א ّـــ אل، وא ـــ ور א ـــ ي ـــ ـــ ع א و
א)٣٢(. و א א אد א
ـــ رف ، כ ـــא כـــ ـــא א و א א ـــ ، ـــ ن א ّ ـــ ـــ ِّ ـــ א כ ـــ
ّ
)٤٢(
ز )(J.J.Gamperz ) . (B.Bernsteinو ) (B.LWhorfو
א כـ ـ ـ إ ــאد روא ـ ــא ؛ ـ כ أن ـ א ّ ـ א
ّ ـ אـ
ـ ء ــאب ـ ـ אت ـ א ـ א ــא وא כ ـ א ّ ـ ي. و ـ א
ّ
א )٥٢(. אت א א א
ّ
YUâRPQPŠíbäí–çQTSQ⊪–sÛbrÛa…†ÈÛa
14. ïÇbànuüaòÌÜÛaáÜÇõ왿áí†ÔÛaïiŠÈÛataÛa¿ÞbÐþa—îÓŠm‰bÈ‘c
א ـ אط א ّ ـ ي א ــאره ـ ــאً ـ م ـ وإذא כא ـ א ّ ـ א אت
ّ
א ـ ـ م ـ أ ـ א אـ ؛ ن א ّ א אت א ورة دي إ إ אج א ِ
ّ ّ ّ
آ אت إ ـאج א ـ وآ ـאت ـ ، أو ـ "إدرאכ א אر א א
ّ ّ
א ــ ")٦٢(؛ ــ ــ א א ــ ــ ز ــאن: א ــ א ــאد א ّ ّــ ــ א ــ ورة א
ّ
א אـ ـ وא ـ " ـ א ـ ،و ـ א ّ ّ ـ כ ـ ـ א א، وא ـ א
ً ّ
)٧٢(
א " . אد ّ ، وא א ، وא א ، وא و אع א א
ّ ّ ّ
ّ درא א ّ " ن א א ع א رא ، إ ن و
ِّ
)٨٢(
א ـــאء" . و כـــ أ ـــ ـــ אً ـــ ـــא ـــ א ـــ ع إ ـــ א ـــ אق א
ــــــــ ــــــــ א ــــــــ אءة א ــــــــא ــــــــ أ ــــــــ ــــــــ א ّ ــــــــ א א ــــــــא
ّ
ـ ـ ّـ א ـ ر؛ ـ אءة ــא ـ א ـ ـ ص א ّ ّ ـ ، أو ــא ـ
)٩٢(
. כ א א א
ـــאل ـــ א ّ ـــ " ـــ ـــא "א ـــ אرכ א
و ـــ ـــ ّ ر ـــא ـــ
ــאت ـ א ـ أن "א ّ ـ א אر ــא ـ א א א א ــאً ـ
ً ّ ــא ، و ـ א
)٠٣(
وأ א ـא א " ؛ אّ ـ ـ ـ أـ رא ـ אر وא א وא א
ّ ّ
ـ : ـ أن ـ ـ ،و ـ אء א وأכ א א
אري. א א ،و ذو א أ א و א ه، و א ه، و כ
א ـ ـ وא ـ א ـ ب وأ ـ ـ ـ ـ "أدت دور ـא ـ א
ّ إن א
ّ
ّ ّ
، وא ــ אد ّ ، وא و ــ ، وأ ــ אث ـــאر א ـــ א ــ ، وא א ــא ــ
ّ ّ ّ
ـ رة؛ ّ ــא כ ـ ـ ــאء وא ـ אر ـ ـ أ ـ א ، وכ ــא و ـ אر
، و א ـאر א ـ אري א א א أن ه א ّ
ّ א כ
א ـ أכ ـ ـ أ ـ ى")١٣(. و ـ ـ أ ّـ ـ ـ ب ــא ـ وא ـ وא ــא
ــא ـ א أכ ـ ـ כـ ــאل؛ ـ א ـ ّ ث ـ أ ــא و ـ אً ـ
ﳎﻠﺔ ﺟﺎﻣﻌﺔ أم اﻟﻘﺮى ﻟﻌﻠﻮم اﻟﻠﻐﺎت وآداﲠﺎ ٦٩
15. … ”ìàÈÛaáîçaŠigoäi…ìÜN
ـ ه ـ ـ אـ ي ـ ـ א دب א כـ ـ א אأ بإ ،כ א
א א . إ أ א ،و رة א ة ،و א
ــאـ ـ א ّ ـ وא ـ ّ א إن ـ ه א ــא أو א ـ אر כ ـ "א
א ـــ ّ אم ـــ ـــא")٢٣(. و ـــ ـــ אد ـــ ّ א، כ ـــא כـــ א א ـــ כ א ـــ
א ـ ـ כאً א א ـאً כـ אر ّ وא אن إ أن א א ع א
ّ
ّ ّ
ـאت א ـ ى)٣٣(، و ـאن ـ ذ ـכ ـ א
ّ ّ ّ
א . ن ر ( )٤٣(، و )رو و
)٤(
א رא و א א אث א אل א أ אر
ّ
כـ رאـ ي ـ ى ـ أـ ب ـء ـ א ــאل ـ א ـ א ــאء
ّ و א אت ً ة، و ورث א ز א א אس
ـ ـ א כـ ّ א ـ אن إ ـ א ـאء، و ّ ـ ـ א ـאس أدאة ـ א ـאل، أو
ً
ـ א ـ .و ـ و כ א אل، و ـ ًא ـ ـ و ـ א כאء، أو א
ّ
כ )٥٣(:
. א ،و ف ّ א א ول:
ـــ ـــ כـــאت ، و ـــ א א ـــ وא ـــ ـــ وא א وא ـــא : ـــא ّـــ
ّ
. أو א
ــאل. א ـ ـ א א ــאء و ـ ـ א ـ روث א ــא ؛ כ ـ ّ א ـ ـ
ـ א א ــאء أو ـ ـ א ــא ـ אت ـ כ ـ ـ א א א ـ ، إن ـ
ْ و ـ
درא ـ ؛ א ـ כ א ّ ـ א أ ـ إـ أ ـ ٌ א כ .و ّ א
. א א א א رس א ّ א ّ אت أ א א א
YWâRPQPŠíbäí–çQTSQ⊪–sÛbrÛa…†ÈÛa
16. ïÇbànuüaòÌÜÛaáÜÇõ왿áí†ÔÛaïiŠÈÛataÛa¿ÞbÐþa—îÓŠm‰bÈ‘c
م כאت א א אظ א א
א א א ّ ّ دאً א و
ــא א م أو א ب أ ــאء ــ א ـ و ــ و ــ א כ ؛ و ــא: א َ ْ ِ َــ ، وא ــ ة،
ـ ه א כــאت أ ــאن دد ــא
ّ ، وא ـ )∗(. و ـ כــאن ـ ـ ة، وא ـ وא
ـ א ـ أ ـ אد א ـ ة כـא ب وא م وא خ وא ـ وא ـ ّ ة وא ـ وא ـ
ّ
ــא ــא כ ــא أ א أ ــא א ـ ـ ـ وא ّ ـ ، و ـ . و ـ א ـ
ز ـ ـ כ ـ א دب وא ـאر ّ אر وא א א زدي)٦٣(. و אدة א א ع א
ّ
وא א وא אب وכ א ّ وא אدر.
)٧٣(
ـ ـ ـ ة א و כــאد أ ــא א ـ أو أ ــא א ـ ، أو ــא ـ ّ
ـ، כ ـ ةכـ ة ، أ ّא أ א א א ، א אث א أدب א
א: ل هא א ة و אول دאود ّ م
כ א أ אء؛ و א אل وא אא כ א و : أن أ אر א
ـ ــאدي א אو ـ א ـ ون ـ ـ א א دب ــא دאم ـ אغ روא ـ وא
رة ـ ـ ـאل א ـ أو ـ إ آذאن א وאة. أ ّ ـא أ ـ אر א و
ـ هא ـ ة ــא ــאل ـ ــאة א ـ . وכـ ن כـ א ـ أة، و ـ ة ـ ة ـ
א وאة. ءإ ّ ، أو א א ّ أدب
ـ כ ــאت أو ـ כ
ّ ــא א ـ ـ א أ ـ ى ـ ـ ّ ، ـ
ً وא א ـ : ـ
ذ ّ אً א أ روא א أو אرאت أو أ אت، وأ
ـ م א دـ ،و א אو ـ ، و כ ـ ّ ن ـ א א دب ـ ءאً ّ ــאً ـ א ـ
ـ א دب ـ א ـ אث ّ ـ وא ّ ّ ـ ، و ـ כ ـ ـ א א ـ א رא ــאت א
)٨٣(. א
: د א رة أ א أن و
ّ و ىא א
ﳎﻠﺔ ﺟﺎﻣﻌﺔ أم اﻟﻘﺮى ﻟﻌﻠﻮم اﻟﻠﻐﺎت وآداﲠﺎ ٨٩
17. … ”ìàÈÛaáîçaŠigoäi…ìÜN
אّ ـ ِّ
א ول: ـ ي ــא ، و ـ أن ـ ه א ـ אر ـ כ אذ ــאً ّ ــאً ــא
ّ
ـ ـ ع ـ א א ـ א א ّـ ـ אאّ ّ א وروא א،
א وא א א وא אد، א אت وא אء، ّ إن
ّ א
ـــא ـــ ـــ א א ِ ـــ ـــ א ـــאص وא ـــ ة א א ّ ـــ أن ـــכ א
ّ
ــא א ـ ِّ " ــא א م وא ـ "، و ِ ـ ـ أ ّ א ــא ـ ـ ه א ــאم א
ّ
ـ א ــא ـ ّ ـ ر ْ ـ ". و ـ َ ـ א ـ א ــא א ـ אرج "א ـ
א ـ א ّ ـאت א א ّ ـ ؛ و ـ כ ـ ن ـ ـ א א ـ ع ـאء א ّ ـ א אت א
ّ ّ
ـ م א ـ א ّ ـ ي א ـ ي כــאن ـ آ ـ ٍ - ـ ة א ـ ـ א دب
ـאز ـ ّ ـא ـ ، ـ – ّ ـא ّ ـ א ـ אن א وא وא وא و
ـ دא،
ً א دب כאن א א אم أن א א ع
ّ א. א כّ
א ـ אد ـ כ א دب
ٌ א مإّ א أ אر א א אل א وأ א
ّ
م. א א אرب
ـ ذ ــכ א ـ ، و ـ ـ ـ א ـ א ، ّـ ــא ــא وא ــא : א
ـ ، وإ ـאر א ـ ّ ق، ـ وא ـא ذج א ـאء ـא م ـ א
א ،و ّ א א אو א ّא ّوأ א
ـ رة א ـ ـ ن ـ وى و ُ א ـ . أ ّ ــא أ ــא א ـ و ــאء ـ
ً
א א ض. ِّ ،و ة א م وא א א ّ وא א وא
ـא כـ ّـ م א ي ـאول أن ّـ وأن دאود ّ א א و
ـ ـ ــאء ـ أ ــא א ـ ـ ـ א ؛ ـ أى أن ـ א א ـ ب ـ א
ّ أن
ـ א ـ أة ـ א ـ ن وא ـ כ ى و ـ ّ א ـ وא ـ ور ّ ــא ـ א َ ـ ؛ ـ
ّ
ـ ـ א ـ ،ر ـ א ـ א وאج ـ آ ـ א)٩٣(. ـ א א ـ أي، ـ و ُכ ه
َ َْ
ـ א ـ ـ ـ أ ـى ،و ـ אא א صא א
YYâRPQPŠíbäí–çQTSQ⊪–sÛbrÛa…†ÈÛa
18. ïÇbànuüaòÌÜÛaáÜÇõ왿áí†ÔÛaïiŠÈÛataÛa¿ÞbÐþa—îÓŠm‰bÈ‘c
و ـ ـ در ـ ـ א ـ وא ـ כ ـ ـ ــאول أن ُ ـ ْ ِ א ـ א ـ א
. ن و ّ א כ ى وإ אر א א إ א م. و
ــאل ـ א ـ ب ـ א ـ ة א ـ א و ـ אن ـ ه א رא ـ أ ـ אر ـ
א אدة א ـ
ّ ي.و א א א و א א א
א ب" אل א כ א : "أ א أ ن: أ אא א א
ـאل ـ א ـ ب"/ ٤٠٠٢، כ א : " כ ـאب א ـאء כ /٤٧٩١، وأ
" ـ א ـ ــאل ـ א ـ אث א א ودאوود ـ م ـ כ א ـ : "د ـ אن أ ـ אر ـ
/٦٠٠٢ .
ـא ـ و ه א رא אت א ـ ث ـא ـאدة ـ ّ وא ـ ة و ـ ، כ ـ
ّ
ّ
א ــ ، و א ـــ ـــ א ــ א ــ و א א ــ ــ رة ــ א ــ
ّ ّ
ـــ ، ـــ ـــ ل א ـــ א ّ ّـــ ـــ ه א ـــ אر، ـــ ر ـــ א ـــ א א ـــ א
ـא ـ א ، و א ّـ אّ א ء א אل אر א כ
ّ
ـ ء ـ אق א ـאل. ـ א ـאرة א א א א ّ ّـ ـ ـ ه א ـ אر ـ ر
ـ אر ـ ـא ـ ه א ـ ه א رא ـאت א ـ ث،
ـאد א ـ אء ـ
ً א إ أ ّא،
ّ
. אر هא و אق א אل א ي אءت א א ِّ א כ
ِّ
ِّ
)٥(
א אث א אل א أ אر אب אت א
א ّ א ّ אت א ّ وא
ّ
ככ و ِ ّ ـא א אت א ع א אب א אر א ل"
ّ
ـא: אر ـ א ـ א כ ـ ع א אب د ـ כـ ـ ّ א")٠٤(. و و
ّ ّ
أو ـ م א ـ א א، وو ـ א ـ אم א ـ ىא א אب، وא
א ـ כ ـ אقِّ אّ ّ א א א א
ّ
א، כ א כ
ﳎﻠﺔ ﺟﺎﻣﻌﺔ أم اﻟﻘﺮى ﻟﻌﻠﻮم اﻟﻠﻐﺎت وآداﲠﺎ ٠٠١
22. ïÇbànuüaòÌÜÛaáÜÇõ왿áí†ÔÛaïiŠÈÛataÛa¿ÞbÐþa—îÓŠm‰bÈ‘c
אل א כ ر: א أ אر אب אت א أ-
ـ ـ ح ـ ـ אر ب ـ א אא ّ אّ א כ
ـ أن ِ ـ م א ـאث. و ـאول أ ـ א אر ـ ـ م א כ ر، و إ ّ
؛ نא כ ر
ّ وא و وא ب و אم א א א א
ً א أ ًא
و ّ ة، و ـ ـ א א ـ א אث؛ כ ُْ ن هא
א ـ زق و ـ א ـ ر، و ـ א ـ ة، و ـ ـ و ـ ـ ، و ـ כـ ـ
. ـ ـ وـ ـ ـ و ـ ث א ـ ه، و ــא א ـ أ ـ وـ ّ ـ
، ـ ـ رز ـא، و כـ ؛ ـ כ ـ و א כ نא
ّ ّ
أو د ـא ـא، وإ ّ ـא ـ א א ـ א ـאس ـ א ـאر، وإذא و ـ
ّ ـ و כ أن
)١٤(. א
אت א א : כא אل א כ ر א و ور أ אر
إ אب א כ ر: ١- إ אر א
אر ـ ـ إ ــאب א ـ כ ر ـ ــאل א ـ כ ر ر ـ א ـ أ ـ אر ـ
رة أכ ـ ـ א ـ אء، א ّ ـ إذא א אء، و ّ ى ه א אل وא אء א
ّ ـאء א ـ . و ـ ّ إ אب א ـ כ ر؛ ـ ن ـ ـ א ـ ل ـ
ّ
ـ ح، و ـ ـ رت ـ ـ ـ ء ـ ـ אא אـ ـ א א ـ כـ א
و ـ ّــא، א ـ
ً ّ ـ أن ـ زق و ـ אً أ א ـ و ـ و ـ ـ زق و ـ ًא، כא ـ
ّ ّ
)٢٤(
: ّ أ أ אء א
ــــــــــא َ ــــــــــ ْ א ــــــــــ و َــــــــــ
َ َ
ٍ
أ ــــــــــــــ ُ ــــــــــــــ ء א َ َ ــــــــــــــ
إذא א ــــــــــــــאل ــــــــــــــ כ ــــــــــــــ
ُ
ََ
ِ
ــــــــــــــــא َ א ــــــــــــــــ َכــــــــــــــــ
ﳎﻠﺔ ﺟﺎﻣﻌﺔ أم اﻟﻘﺮى ﻟﻌﻠﻮم اﻟﻠﻐﺎت وآداﲠﺎ ٤٠١
23. … ”ìàÈÛaáîçaŠigoäi…ìÜN
َ ـــــــــــ א َ ـــــــــــ כـــــــــــאن ـــــــــــ
َ
ـــ ة ـــ א ـــאر ـــ م ـــ وم א ـــ א ـــ כ ـــ ِّ אً و ـــ ـــ א
ـ ق א ـאً ـ ـאء א ـ אء و ـ ـ ر א ـ ة، אـ ّ ، وא
ّ
א". رة " א أ א ّ א
ـ ـ و ـ א ـ ّ ة ـ ـ ن. و ـ ت ـ כ ن אא و
ّ
א ـ ّ ة ـ د : "א כ ـ " و"א כ ـ ". و ـ ه א ـ ّ ة أ ـ ــא ـ ى א ــאل א ـ
ـא ـ ى א ـאل؛ و ـ א א ن א כ و א ـ ون א כـ ؛ و ـאت כ ـ ه ـ
. و אא ،و אא أ /א כ (إ ّ ل )א
ـ ـ א ـ אع وא ـאل، وأن כـ ن ـ قأ א أن אא و
ــא ز ـ אً و ـ אً و א ــא؛ ـ
ً ــא؛ ـ כ إ ــאزه ـ ــא א א ـ ـ א
א א ـ . و ـ א ـ א ـ دאة א ـ ط "إذא" א ـ ـ ل ـ א ـ ل א مא
ـــ א א ـــ ّ ـــ ـــ א ـــ ـــ ـــ ـــא ـــאم؛ א ـــ כ وא وא ـــ ع
. و
ـت ـ א ـ ـ أن א ـ أة /א ِ ـ
ْ و ـ א ـ ى א כ ـ כـ
ّ
ر ) ـ ة( و ـאً ب א אء؛ أ ّ ـא א ـאدى ـ א ـ إ אب א כ ر א
א אم א כ ر. א א ّ وא ّ כ א" ، و ق" א א
ّـ ٌ ـ ـ ،و ـ א ٌ أن א כ א כ
א و ـ ن، ـ ، و ـ ، כ ـא ـ א ـאء ـ ـ אر؛ אא ب א
ّ
א . א אة א א ،و אء و א
ّ ّ
ــא כـ رت ـ )أ ـ ( א א ّـ ـ ـ أّ כـ ـ ىא وـ א ـ
ّ
א ــאظ א א ّ ـ ـ א ـ א ـ כ ـ ، أ ّ ــא ـ ـ ّ ـ ـ אـ כ ـ א
ّ
QPUâRPQPŠíbäí–çQTSQ⊪–sÛbrÛa…†ÈÛa