1. Lënda : Psikologji Zhvillimi !!!
TEMA:
Zhvillimi Fizik,Biologjik,Kognitiv, dhe Emocional
Studim Rasti - mosha 5 – 9 vjeç
Pranoi: Punoi:
#MesueseAurela Ese Dhe Projekte Per Studentet
Durrës 2017

2. PËRMBAJTJE
1. HYRJE
2. KARAKTERISTIKAT E ZVILLIMIT
2.1 Zhvillimi fizik
2.2 Zhvillimi biologjik
2.3 Zhvillimi motorrik
2.4 Zhvillimi kognitiv
2.5 Zhvillimi social dhe emocional
2.6 Zhvillimi i personalitetit
3. PËRMBLEDHJE
4. BIBLIOGRAFIA

3. 1. HYRJE
Për mësuesit dhe prindërit është mjaft e rëndësishme të njohin fazat e zhvillimit të fëmijëve
sepse kjo gjë i ndihmon ato të kuptojnë se çfarë mund të bëjë një fëmijë deri në një moshë të
caktuar. Këto vëzhgime na ndihmojnë që të kuptojmë progresin e një fëmije në mënyrë që prindi
dhe mësuesi ta ndihmojë fëmijën të përballojë çdo problem që mund të lindi në të ardhmen.
Në shkollën fillore fëmija përjeton një ndryshim mjaft të madh në fushën emocionale, sociale
dhe fizike. Shokët dhe shoqet e shkollës bëhen aq të rëndësishëm sa dhe vetë prindërit për
fëmijën dhe është gjithashtu mosha ku fillojne të shfaqen diferencat individuale te çdo fëmijë.
Prindërit dhe mësuesit duhet të kuptojnë se kur fëmija është në fazë zhvillimi ata duhet ti krijojnë
praktika të duhura për tu zhvilluar më mirë.
Në këtë detyrë kursi është marë për trajtim një vajzë 9-vjeçare dhe është studjuar zhvillimi i
saj fizik, emocional, social, motorrik dhe biologjik nga mosha 5 vjeç deri në moshën 9 vjeç.
Fëmija jeton në një familje ku të ardhurat mujore janë të ulëta. Qëllimi i këtij studimi është
përshkrimi i zhvillimit të fëmijës dhe evidentimi i pikave të dobëta të tij.
Instrumentet e përdorur për të vlerësuar zhvillimin e fëmijës janë:
1. Intervista të përgjithshme me fëmijën.
2. Pyetësori për zhvillimin e aftësive kognitive tëfëmijës.
3. Intervista me nënën e saj
4. Vëzhgimet dhe aktivitetet që kam kryer me fëmijën personalisht.
5. Vizatimet e fëmijës.
Të gjitha të dhënat për zhvillimin e fëmijës janë prezantuar në këtë detyrë kursi me miratimin me
shkrim nga ana e prindërve të saj.

4. 2. KARAKTERISTIKAT E ZVILLIMIT
2.1 ZHVILLIMI FIZIK
Në këtë moshë pesha e trurit në 95% të peshës së një të rrituri. Rasti në fjalë duket se ka një
zhvillim normal fizik, nuk vërehen anomali të dukshme. Gjatë moshës 5-6 vjeç ka patur
vështirësi në lojra me kapjen e topit ndërsa më vonë është aftësuar më shumë në këtë drejtim.
Gjithashtu mund të përmendim se në moshë më të hershme kur vraponte rrëzohej shumë shpesh
ndërsa sot në moshën 9-vjeç vrapon lehtësisht pa u rrëzuar, fëmija ka një dominancë të fortë të
hemisferës së majtë sepse shkruan me dorën e djathtë. E rëndësishme në këtë aspekt është
gjatësia dhe pesha. Fëmija në këtë moshë peshon 30 kg dhe është 134 cm e gjatë.
Karakteristika e zhvillimit fizik të fëmijës:
• Përdor pajisje si çekiçi, pajisje të vogla për kopshtin si p.sh. lopata etj.
• E aftë për të kryer punë që kërkojnë precizion në lëvizjen e gishtave apo dorës.
• Pikturon me më shumë detaje. (Duhet tʾia kerkosh detajet që ti vizatojë)
• Vazhdon të merret me një punë deri sa të lodhet. (Vetëm te aktivitetet që ipëlqejnë)
• Është rritut sasia muskulore në krahasim me moshën 5 vjeç.
• Është mjaft e lëvizshme.
• Fillon rritja e vrullshme e cila shpien më vonë në adoleshencë.
• Ka më shumë koordinim të syrit me dorën. (P.sh. lojrat me hedhje topi)
• Mund të lidhi këpucët e vetë.
• Trupi ka filluar të mari një formë që duket si trupi i një tërrituri.
Preket shpesh nga gripi.
2.2 ZHVILLIMI BIOLOGJIK
Zhvillimi biologjik në këtë moshë vazhdon në mënyrë graduale. Rrahjet e zemrës së
fëmijës zakonisht janë 70 – 110 rrahje per minut, frymëmarrja 20-30 herë në minut, tensioni
arterial i zemrës 80 – 120 mmHg, pesha dhe gjatësia vazhdojnë të rriten, aftësitë fine motorrike
vazhdojnë të zhvillohen, në këtë periudhë janë duke i rënë dhëmbët e fëmijërisë dhe janë duke i
dalur dhëmbët e rinj.

5. 2.3 ZHVILLIMI MOTORRIK
Në këtë moshë zhvillohen dhe aftësitë motorike fine dhe grose, si dhe aftësitë motorrike
perceptuese. Zhvillohen më shumë shprehitë grose motorrike si të vrapuarit, të hedhurit të
diçkaje ndërsa shprehitë motorrike fine zhvillohen më ngadalë. Në lidhej me vizatimi fëmija
arrin kulmin rreth moshës 6 – 7 vjeç. Megjithëse fëmija në këtë moshë e ka humbur interesin për
të vizatuar sepse merret me fusha të tjera. Gjithashtu mund të përmendim se aftësia mendore e
fëmijës është rritur sepse ajo krahason veprimet e saj me ato të tjerëve dhe shikon nëse i ka bërë
mirë apo jo, është bërë më realiste, është më pak egocentrike. Në moshën 9 vjeç ka të zhvilluar
më shumë koordinimin, ka një kontroll më të madh mbi trupin, ka një kontroll më të madh mbi
muskujt e mëdhenj sesa mbi muskujt e vegjël, prandaj ndodh që fëmija shkruan keq.
Përgjithësisht fëmija luan me lojra që nuk kërkojnë aktivitet fizik si p.sh lojra që imitojnë
mësueset etj. Për vlerësimin e shprehive motorrike fine fëmijës iu dha për të prerë me gërshërë
një vizatim në formë ylli, për të vizatuar iu dha një shtëpi, një pemë dhe një njeri.
Karakteristikat:
• Ecën, vrapon, hidhet.
• Ka përmirësuar kordinimi i syrit me lëvizjen e dorës.
• I pëlqen të kërcejë dhe kërcen sipas ritmit të muzikës.
• Mund ti lajë dhëmbët vetë.
• Motorrika fine zhvillohet më ngadalë se ajo grose.
• Hedh dhe luan me top me vajzat në lagje.
• I përdor të dy duart në mënyrë të pavarur.
• Bën lojra në grupe.
• Mund të vishet vetë.
• Mund të përdori thikën dhe pirunin me pak vështirësi.
• Në moshën 9 vjeç mund të ndjeki me vëmendje udhëzimet verbale.
2.4 ZHVILLIMI KOGNITIV
Gjatë kësaj faze fëmija zhvillon aftësi të ndryshme si të mësuarit, të menduarit dhe
zgjidhjen e problemeve. Gjithsesi çdo fëmijë ka zhvillim unik dhe të veçantë. Gjatë moshës 6-7
vjeç fëmija mëson nëpërmjet vëzhgimit dhe observimit dhe më vonë kalon në të mësuarit
nëpërmjet gjuhës dhe logjikës së thjeshtë dhe ngadalë kalojnë në të menduarit abstrakt, kjo është
koha kur fëmijët mund të nxiten më shumë për të zgjidhur probleme më komplekse ose duke
përdorur lojëra të ndryshme. Zhvillimi gjuhësor ka të bëjë me aftësinë e fëmijës për të kuptuar
dhe për të përdorur gjuhën për të komunikuar.

6. Sipas Piazhesë, fëmija në këtë fazë bën pjesë në stadin e operacioneve konkrete (sepse bazohet
ende në atë që fëmija vëzhgon, në objektet ose ndodhitë konkrete), fitohet aftësia e konservimit
(aftësia për të menduar sesi gjërat ndryshojnë), mësojnë të mbledhin, të zbresin, mëson nëpërmjet
eksperiencave konkrete specifike.
Ajo formon fjali me gramatikë përgjithësisht të saktë dhe të plota dhe zhvillon gjithashtu logjikën
për njohjen e rregullave të fjalive. Kjo është një mundësi e mirë për fëmijën që të zhvillohet
nëpërmjet përdorimit të gjuhës. Në këtë fazë ajo është e aftë të bisedojë me një të rritur. Fëmija
nuk ndjek kurse jashtëshkollore për përvetësimin e aftësive të reja si p.sh. gjuhë të huaj apo kurse
kërcimi apo pikture etj.
Rasti në fjalë paraqet vështirësi të mëdha në lexim dhe në shkrim për shkak të përtacisë. Për të
shprehur një mospëlqim përdor të folurit në vend të dorës apo agresionit fizik ndaj dikujt tjetër
p.sh. “sille këtu, është e imja” etj. E ka mjaft të vështirë për tu përqendruar dhe për të bërë
detyrat e shkollës, hyn te nxënësit mesatarë gjithashtu ajo shpreh një mosinteresim të madh ndaj
mësimeve në shkollë përveç lëndës së matematikës të cilën e pëlqen shumë.
Karakteristikat e moshës:
• Decentracioni. (Prova me plastelinën në forma të ndryshme i dallon saktë).
• Kthyeshmëria e të menduarit në origjinën etij.
• Aftësia e konservimit. (Prova e 3 gotave me ujë, dha përgjigje të saktë)
• Shprehitë klasifikuese (Klasifikimi i topave në bazë tëngjyrave).
• Aftësia për të bërë humor. (Nganjëherë ka dëshirë të bëjhumor)
• Njeh ditët, muajt dhe stinët porse ka vështirësi në njohjen e orës.
• Eleminimi i egocentrizmit (Është më e hapur ndaj këshillave).
• Rritja e vemendjes dhe e përqendrimit kur sheh televizor ose gjatëlojrave.
• Rritja e aftësisë për të riprodhuarinformacion.
• Fëmija vepron në një stad më të zhvilluar të aftësive mendore.
• Njeh emri, foljen dhe mbiemrin dhe i dallon ato në fjali.
• Fëmija mendon në mënyrë më logjike.
• Është e aftë të shikojë gjërat nga pika e shikimit të tjetrit (nëse e pyet nëdetaje).
• Ka të zhvilluar aftësinë për të lexuar, shkruar dhe recituar (në nivel jo të mirë).
• Përdor më shumë mbiemra për përshkrimin e ngjarjeve dhe përshkruan më në detaje.
• Bën shumë pyetje për të zgjeruar të kuptuarit e fjalëve apo ndodhive tëndryshme.
• Është mjaft kurioze për gjithçka.
• Posedon një fjalor prej mijëra fjalësh.

7. 2.4 ZHVILLIMI SOCIAL DHE EMOCIONAL
Kjo është një periudhë delikate sepse fëmija është më shumë i ndjeshëm dhe ndikohen
shumë nga mjedisi shoqëror (shokët/shoqet), ndjehet e lënduar nëse i bën kritikë, ka momente ku
nuk ka besim te vetvetja. Në moshën 9-vjeçare është më e përmbajtur ndaj konflikteve dhe duket
se po zhvillon një maturitet emocional si p.sh. të ndihmojë të tjerët. Tenton të zhvillojnë njëfarë
pavarësie por përsëri ka nevojë për mbështetjen emocionale të prindërve. Sipas Freud-it fëmija
në këtë moshë kalon në stadin e latencës (5 – 12 vjeç), ndërsa sipas Eriksonit fëmija në këtë fazë
bën pjesë te stadi i zellit për punë kundrejt inferioritetit 5 – 12 vjeç), ku ndër të tjera fëmija në
këtë stad mëson të shkruajë, lexojë, të mbledhi dhe të zbresin. Nëse fëmija arrin suksese dhe
vlerësohet nga të tjeret atëhere te fëmija zhvillohet sensi i zellit për punë dhe nëse fëmija nuk
vlerësohet dhe krahasohet me të tjerët për keq atëhere fëmija zhvillon një sens inferioriteti.
Më parë ka qenë fëmijë i qetë ndërsa tani është fëmijë që flet shumë dhe ka tendencë ti
kundërshtojë fëmijët e të njëjtës moshë, vihet re një veçim me fëmijët e të njëjtës gjini, pra luan
më shumë me vajzat e të njëjtës moshë përgjithësisht., ka shoqëri me 1-2 shoqe, luan me to
vazhdimish, ka filluar të zhvillojë arsyetim për vlerat morale. Shpesh herë prindërit e krahasojnë
vajzë me shoqet e saj në lidhje me rezultatet në shkollë, gjë që fëmija nuk e pëlqen. Babai i
vajzës nuk interesohet shumë për performancën e vajzës në shkollë, nuk shkon asnjëherë në
takim me prindër.
Karakteristikat e zhvillimit emocional dhe social:
• Bën kritika ndaj të tjerëve.
• Mund të përdori lëvizjet fizike për të shmangur ndonjë detyrë jo tëkëndshme.
• Zakonisht shpreh mospëlqim ndaj gjinisë tjetër kur flet ose kur luan.
• Mund ti besohet ndonjë detyrë p.sh. shko dhe bli 2bukë.
• I kushton rëndësi ndershmërisë tek vetja dhe te tjerët.
• Deklarohet për gjëra të sakta apo gabim.
• E prekshme nga fjalet e të tjerëve nëse i bëjnë kritikë.
• Bëhet pjesë e grupeve të të njëjtësgjini.
• Ndjenjë e ulët ndaj personalitetit të vet, ndjehet përtace nëpërgjithësi.
• Ka dëshirë të bëhet pjesë e diçkaje.
• Bën shumë pyetje.
• Njeh diferencat mes të saktës dhe të gabuarës.
• Ka përmirësuar mardhëniet me moshatarët.
• Zhgënjehet shumë shpejt.
• Ka dëshirë të jetë pjesë e grupit të vajzave gjatë lojrave (gjatëvëzhgime)
• Nganjëherë ka dëshirë të bëjë rolin e interesantit.
• Nuk ka shumë vetëbesim, nuk ka shumë ambicie për veten e vet.
• Fëmija është e atashuar plotësisht me nënën e saj (sipasintervistës).

8. 2.5 ZHVILLIMI I PERSONALITETIT
Gjatë kësaj moshe fëmija ka një koncept më kompleks për veten, bën përpjekje që sjellja
esaj të jetë e qëndrueshme, nuk pëqen të krahasohet me moshataret e saj, koncepti për veten
është më i zhvilluar.
Zhvillimi intelektual i fëmijës:
• Mëson përmendësh dhe reciton, edhe pse nuk e kupton plotësishttekstin.
• Mëson duke lexuar në vend që të mësojë për të lexuar.
• Ka dëshirë për të përfunduar detyrat vetëm në lëndën e matematikës.
• Vazhdon të mësojë edhe pas ndërprerjeve por mevështirësi.
• E interesuar në përvetësimin e aftësive të reja p.sh. kërcimi.
• Fillon të mendojë në mënyrë kritike.
• Fillon të ketë kujdes nga e sakta dhe e gabuara.
• Influencuesit e rëndësishën në këtë moshë janë prindërit dhe mësuesit.
• Përgjithësisht mendon në mënyrë konkrete – bazohet në realitet.
• Nuk mund të bëjë disa punë njëkohësisht.
• Më shumë mendon ta mbarojë një punë dhe nuk ka shumë rëndësirezultati

3. PËRMBLEDHJE
Te fëmija vërehen disa probleme që mund të përmblidhen si më poshtë:
• Në aspektin fizik fëmija duhet të kryejë më shumë lojra që kanë aktivitet fizik për ta
ndihmuar për zhvillimin e mëtejshëm të aftësivemotorrike.
• Në aspektin emocional prindërit nuk duhet ta krahasojnë fëmijën e tyre me shoqet e saj
që kanë rezultate më të larta në shkollë sepse krijon ndjenjë inferioriteti te vajza. Prindërit
duhet ta ndihmojnë më shumë për të arritur një performancë më të mirë në shkollë dhe
për të forcuar pikat e dobëta. Mbështetja duhet të shoqërohet dhe me dhënien e fidbekut
pozitiv fëmijës nga ana e prindërit duke i inkurajuar duke i shprehur fjalë përgëzuese si
p.sh. „shumë mirë“, „të lumtë“ apo mbështetjes me anë të shpërblimeve etj. Në aspektin
intelektual fëmija duket se i ka kapacitetet mendore për të qenë ndër nxënëset më të mira
në shkollë. Organizimi i lojrave në grup do ta ndihmonte fëmijën të bëhet më shumë
kërkues nga vetja, të arrijë më shumë, të jenë pjesë e diçkaje, gjë e cila e ndihmon
fëmijën të ketë vetbesim.
• Në aspektin e personalitetit fëmija duhet të motivohet më shumë në mënyrë që mos të
ketë ndjenjën e inferiritetit ndaj vetes së saj.

9. Të gjitha sugjerimet e mësipërme i jan dhënë prindërve të vajzës.
Gjatë vizatimit të shtëpisë, fëmija në fillim vizatoi vetëm shtëpinë pa elementet përreth, e
pyesja se çfarë mungonte dhe ajo shtonte nga një element më shumë. Ka përzgjedhur vetëm katër
ngjyra për shtëpinë, kjo gjë tregon se fëmija nuk kishte shumë besim te vetvetja, pra shpreh në
njëfarë mënyre ndjenjën e inferioritetit. Shtëpia është e vendosur në qendër të letrës dhe me
proporcion normal me letrën.
Gjatë vizatimit të pemës ka përdorur vetë dy ngjyra gjë që tregon njëfarë ndrojtje te
vetvetja, trungun e pemës e ka vizatuar më të madh në proporcion me kurorën e pemës, ka
vizatuar vetëm pak elementë, figura ndodhet në qendër të letrës. Trungu i madh i pemës tregon
nevëja të papërmbushura të fëmijës.
Gjatë vizatimit të njeriut, fëmija e ka vendosur në qendër në përmasa më të vogla në
krahasim me dy vizatimet e mësipërme, kjo gjë tregon se fëmija ka turp, ka ndrojtje, ka njëfarë
tërheqje në vetvete, kokën e ka vizatuar të madhe gjë që tregon më shumë fokusim në jetën
mendore, duar të holla tregon dëbësi te fëmija, qafa e hollë, duar të vogla, këmbët e hapura
tregojnë se fëmija ka nevëjë për siguri, ka përzgjedhur vetëm dy ngjyra. Buzët i ka vizatuar
vetëm me një vizë të hollë gjë që tregon tension te fëmija. Këtë fëmija ka shfaqur përgjithësisht
perceptimin përgjithësisht agresiv dhe të ulët për veten e vet.

10. 4. BIBLIOGRAFIA
1. State of Ëashington Department of Social and Health, Child Development
Guidehttp://www1.dshs.ëa.gov/ca/fosterparents/training/chidev/cd06.htm
2. American Academy of Pediatrics
3. Karaj, Theodhori. Psikologjia e zhvillimit të fëmijës, Tiranë,2010.
4. www .wikipedia.com