1. გაკვეთილი № 14
საშინაო დავალების შემოწმება:
1.
2. 10,80გ
XIII ტესტის პასუხები
1. 3 2. 2 3. 3 4. 1 5. 2
6. 4 7. 1 8. 4 9. 2 10. 1
სპირტების ქიმიური თვისებები:
სპირტების ქიმიური თვისებები განვიხილოთ ეთილის სპირტის მაგალითზე.
ეთილის სპირტის თვისებების უმრავლესობას განაპირობებს მოლეკულაში
OH ჯგუფის არსებობა.
ჰიდროქსილის ჯგუფში ელექტრონული ღრუბლის სიმკვრივის გადანაწილებას
იწვევს წყალბადისა და ჟანგბადის ატომების ელექტროუარყოფითობებს შორის დიდი
სხვაობა (2,5 და 3,5), რაც განაპირობებს ჰიდროქსილის ჯგუფის წყალბადატომის
მეტალებით ჩანაცვლების უნარს.
1. აქტიური მეტალები სპირტებთან (ალკოჰოლებთან) წარმოქმნიან
ალკოჰოლატებს.

2. -2-
ალკოჰოლატები ადვილად ჰიდროლიზდებიან
2. სპირტები რეაგირებენ ჰალოგენწყალბადებთან
3. სპირტები განიცდიან დეჰიდრატაციას (დეჰიდრატაცია – წყლის მოხლეჩა).
შედარებით დაბალ ტემპერატურაზე მიდის მოლეკულათშორისი
დეჰიდრატაცია
H5C2-O-C2H5 დიეთილის ეთერი მიეკუთვნება მარტივი ეთერების კლასს.
მარტივი ეთერებია R-O-R ტიპის ნაერთები. დიეთილის ეთერი კარგი
გამხსნელია ორგანული ნივთიერებების უდიდესი ნაწილისათვის. გამოიყენება
მედიცინაში ნარკოზისათვის.
უფრო მაღალ ტემპერატურაზე კი დეჰიდრატაციის შედეგად მიიღება
ეთილენი.
გარკვეულ პირობებში შეიძლება ერთდროული დეჰიდრირებისა და
დეჰიდრატაციის შედეგად ეთილის სპირტისგან მივიღოთ ბუტადიენი.
4. ეთილის სპირტი, როგორც ყველა ორგანული ნივთიერება იწვის
C2H6O + 3O2 2CO2 + 3H2O
(სპირტებისათვის დამახასიათებელ სხვა რეაქციებს შემდგომში გავეცნობით)
სპირტები შეიძლება იყოს უჯერი აღნაგობისაც. უმარტივესი უჯერი სპირტია, მაგ:
აქვე უნდა ავღნიშნოთ, რომ ორმაგ ბმასთან უშუალოდ ჰიდროქსილის ჯგუფის
დაკავშირება შეუძლებელია. თუ წარმოიქმნება რეაქციის დროს ის მაშინვე
გარდაიქმნება, ე.ი. არ არსებობს.

3. -3-
ამოცანა: 7,4გ რომელიღაც ნაჯერი სპირტის ჭარბ ნატრიუმთან მოქმედებისას
გამოიყო 1,12ლ (ნ.პ.) წყალბადი. დაადგინეთ სპირტის ფორმულა თუ მას ნორმალური
აღნაგობა აქვს და პირველადია.
ამოხსნა:
მოც: m (სპ) = 7,4გ
V0 (H2) = 1,12ლ
––––––––––––––––––––––––––
უ.გ. ფორმულა
რადგან ნებისმიერი აირის მოლური მოცულობაა (ნ.პ.) 22,4ლ შეგვიძლია
დავადგინოთ, წყალბადის მოლების რიცხვი:
რეაქციის ტოლობის თანახმად 2 მოლ სპირტს შეესაბამება 1 მოლი H2
x “–––––––––––––––––––––––“ 0,05 “–––“
ნაჯერი სპირტის ზოგადი ფორმულაა CnH2n+1OH. საძიებელი სპირტის ფორმულის
დასადგენად შევადგინოთ განტოლება:
12n + 2n +1 + 16 + 1 = 74
14n = 56
n=4
ე.ი. სპირტის ფორმულაა C4H9OH. ამოცანის პირობის თანახმად ეს სპირტი
ნორმალური ნახშირბადოვანი ჯაჭვის მქონეა და პირველადია აქედან გამომდინარე
სპირტის ფორმულაა:
პასუხი: ბუტანოლ-1.
მრავალატომიანი სპირტები
ერთი ჰიდროქსილის შემცველ სპირტებს ერთატომიანი სპირტები ქვიათ.
შესაძლებელია მოლეკულა ორ, სამ და კიდევ უფრო მეტ ჰიდროქსილის ჯგუფს

4. -4-
შეიცავდეს. ამ ნივთიერებებს ორატომიანი, სამატომიანი და ზოგადად
მრავალატომიანი სპირტები ქვიათ. ორატომიან სპირტებს დიოლები ეწოდებათ (“დი”
– ორს, “ოლი” კი ჰიდროქსილის ჯგუფს აღნიშნავს). დიოლებს სხვაგვარად
გლიკოლებსაც უწოდებენ. უმარტივესი გლიკოლია ეთანდიოლ-1,2
ზოგადად გლიკოლების სახელწოდება იწარმოება შესაბამის ნახშირწყალბადის
სახელზე დაბოლოება დიოლ-ის დამატებით აქვე ვუთითებთ ეს ორი ჰიდროქსილი
რომელ ნახშირბადატომთანაა დაკავშირებული, მაგ:
აქვე ავღნიშნოთ, რომ შეუძლებელია ორივე ჰიდროქსილი ერთიდაიგივე
ნახშირბადატომთან იდგეს (ერთ ნახშირბადატომთან მხოლოდ ერთი ჰიდროქსილი).
უმარტივესი სამატომიანი სპირტია
გლიკოლი და გლიცერინი შეიძლება მივიღოთ შემდეგი გზებით:
გლიკოლი შეიძლება ეთილენის დაჟანაგვით მივიღოთ
გლიცერინი კი ცხიმების ჰიდროლიზის შედეგად მიიღება (ამ რეაქციას შემდგომში
გავეცნობით).
გლიცერინის და გლიკოლისათვის –OH ჯგუფის ყველა რეაქციაა
დამახასიათებელი. მათ შორის აქტიურ მეტალებთან ურთიერთექმედება
აგრეთვე ქლორწყალბადთან ურთიერთქმედება
მრავალატომიანი სპირტები ახლადდალექილ Cu(OH)2-თან ცისფერი ფერის ხსნარს
იძლევიან. ეს რეაქცია მათი აღმომჩენი რეაქციაა

5. -5-
განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია შემდეგი რეაქცია:
ნიტროგლიცერინი მძლავრი ასაფეთქებელი ნივთიებებაა. სუფთა
ნიტროგლიცერინი ნემსის ჩხვლეტისგანაც კი ფეთქდება. ნიტროგლიცერინზე (50%)
სხვადასხვა ინერტული შემავსებლების დამატებისას მიიღება დინამიტი.
ნიტროგლიცერინი გამოიყენება მედიცინაშიც.
საშინაო დავალება:
1. დაწერეთ პროპანოლ-1-ისათვის ყველა იმ რეაქციის განტოლება, რომელსაც
გავეცანით ეთანოლის მაგალითზე.
2. მესამადი სპირტის მოლეკულური მასაა 88გ/მოლი. დაწერეთ ფორმულა და
დაარქვით სახელი.
3. რამდენი გრამი ბუტანოლ-1 და რამდენი გრამი ნატრიუმია საჭირო 10ლ (ნ.პ.)
წყალბადის მისაღებად?
4. რამდები გრამი ბრომეთანის მიღებაა შესაძლებელი 10გ ეთანოლისგან?
5. დაწერეთ ალილის სპირტისათვის CH2=CH-CH2-OH ურთიერთქმედების
რეაქციები ნატრიუმთან, წყალბადთან, ბრომთან.