SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 8
Descargar para leer sin conexión
1

                                   გაკვეთილი  11



საშინაო დავალების შემოწმება:

3.    მოც:           m(CaO) = 100 გ
                     CaCO3 CaO + CO2 – 178 კჯოული/მოლი
             ------------------------------------------------------------------------------
             უ.გ. Q = ?

M(CaO) = 56 გ/მოლი

              100
n(CaO) =          = 1,786moli
              56

Q = 1,786  178 = 317,9 კჯოული

სხავანაირად:

56გ CaO –ს მისაღებად იხარჯება 178 კჯოული ენერგია
100 გ      ‘’   ”   X “           ”

         x = 100 . 178 / 56 = 317,9 კჯოული
პასუხი: შთაინთქმება 317,9 კჯოული ენერგია.

5. მოც: V0 (H2) = 100 ლ
        -----------------------
        უ.გ. m (Al) = ?
                m(AlCl3) = ?

M(Al) = 27 გ/მოლი
M(AlCl3) = 133,5 გ/მოლი

2Al + 6HCl         2AlCl3 + 3H2


2   გ Al –ს შეესაბამება 3             ლ H2 -ს
X გ             ‘’   100 ლ

x = m (Al) = 2                                      გ

2        გ Al –ს შეესაბამება 3            ლ H2 -ს
X გ                ‘’    100 ლ

x = m (AlCl3) = 2                                       გ
2


   პასუხი: m (Al) =        გ
   m (AlCl3) = 396,94 გ

   6. მოც: V0 (H2) =10 ლ
            V0 (CH4) =20 ლ
_______________________________
უ.გ. V0 (O2) =?
       Dჰაერი(ნარევი) =?
       Dწყალბადი(ნარევი) =?

2H2+O22H2O
CH4+2O2 CO2+2H2O
შესაბამისი რეაქციის ტოლობებიდან ჩანს, რომ:
2      ლ H2 –ს დასაწვავად საჭიროა 1     ლ O2
ადვილად მივხვდებით, რომ შესაძლებელია შევადგინოთ პროპორცია:
2 ლ H2 შეესაბამება 1 ლ O2 –ს
10 ლ “      “   Xლ “

X= V0 (O2) =10        ლ.
ანალოგიურად
1 ლ CH4 შეესაბამება 2 ლ O2 –ს
20 ლ    “    “  Xლ “

X= V0 (O2) =20           ლ.
სულ საჭიროა 5+40 = 45 ლ ჟანგბადი (O2).
დავადგინოთ საწყისი ნარევის მოცულობა და მასა:
V0 (ნარევი) = V0 (H2)+ V0 (CH4) = 10+20 = 30 ლ.
M(H2) = 2 გ/მოლი
M(CH4) =16 გ/მოლი
22,4 ლ H2 –ს მასაა 2 გ
10 ლ          “ X გ
X=m(H2)=2                     გ
22,4 ლ CH4 –ს მასაა 16 გ
20 ლ      “ X გ
X=m(CH4) = 20                      გ
m (ნარევი)=m(H2)+ m(CH4) =0,893+14,288=15,181 გ.
გამოვთვალოთ 22,4 ლ ნარევის მასა, რაც საწყისი აირთა ნარევის მოლური მასა იქნება.
30 ლ ნარევის –ს მასაა 15,181 გ
22,4 ლ      “     X გ
X=22,4                       გ
ე.ი. M(ნარევი) = 11,34 გ/მოლი

M(ნარევი)/29 = 11,34/29=0,39
Dწყალბადი (ნარევი)= M(ნარევი)/2 = 11,34/2=5,67
პასუხი: V0(O2)= 45 ლ
3
         Dჰაერი (ნარევი)=0,39
         Dწყალბადი(ნარევი)=5,67




            თემა N 2. არაორგანულ ნივთიერებათა კლასიფიკაცია

   ნივთიერებები თავის დროზე დაყვეს ორგანულ და არაორგანულ (მინერალურ)
ნივთიერებებად. ორგანული ნივთიერებები ცოცხალი ორგანიზმებიდან იქნა
გამოყოფილი და სწორედ ამიტომ შეერქვათ მათ ეს სახელი. ორგანულ ნივთიერებებს
ჩვენ მოგვიანებით გავეცნობით.
   არაორგანული ნივთიერებები ორ ძირითად ჯგუფად იყოფა. ესენია: მარტივი და
რთული ნივთიერებები.
   მარტივი ნივთიერებები ერთი ელემენტის ატომებისგან შედგება., რთული ნივთი-
ერებები კი _ ორი ან მეტი ელემენტის ატომებისგან.
   მარტივი ნივთიერებები იყოფა ორ ჯგუფად:                   მეტალები და არამეტალები.
მეტალებს ზოგჯერ ლითონებსაც უწოდებენ. შესაბამისად შეიძლება გამოვიყენოთ
ტერმინები ლითონები და არალითონები.
   მეტალები მყარი ნივთიერებება (გამონაკლისია ვერცხლისწყალი Hg, რომელიც
ჩვეულებრივ პირობებში თხევადია). ისინი კარგი სითბო- და ელექტროგამტარებია.
მათ ახასიათებთ მეტალური ბზინვარება, ჭედადობა და გლინვადობა.
   მეტალებია: Li, Na, K, Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Zn, Al, Fe, Sn, Pb, Au, Pt და ა.შ.
   არამეტალებს ზემოთ ჩამოთვლილი თვისებები მხოლოდ ნაწილობრივ ან
საერთოდ არ ახასიათებთ. არამეტალი შეიძლება იყოს მყარ (გოგირდი, ფოსფორი,
იოდი), თხევად (ბრომი Br2), ან აირად (H2, O) 2, N2, Cl2, F2) მდგომარეობაში.
ზოგიერთი არამეტალი, მაგ: ნახშირბადი (გრაფიტი) ატარებს ელექტრულ დენს, ზოგს
ახასიათებს მეტალური ბზინვა (Si, I2), მაგრამ მეტალებისთვის დამახასიათებელი ყვე-
ლა ფიზიკური თვისება ერთად არც ერთ არამეტალს არ ახასიათებს.
   რთული ნივთიერებები (ანუ ნაერთები) შეიძლება დავყოთ 4 კლასად. ესენია:
ოქსიდები, მეტალთა ჰიდროქსიდები, მჟავები და მარილები.
4


                                     araorganuli nivTierebebi




             martivi                                      rTuli
             nivTierebebi                                 nivTierebebi




 metalebi           arametalebi                oqsidebi                  marilebi

                                                    metalTa        mJavebi
                                                    hidroqsidebi



                                            ოქსიდები

   რთულ ნივთიერებას, რომელიც ორი ელემენტის ატომებისგან შედგება და ერთი
მათგანი აუცილებლად ჟანგბადია, ოქსიდი ეწოდება.
   ე.ი. ოქსიდი ელემენტების ნაერთებია ჟანგბადთან.
   ოქსიდის ფორმულის შესადგენად უნდა ვიცოდეთ ელემენტის ვალენტობა და
უნდა გვახსოვდეს, რომ ჟანგბადის ვალენტობა ყოველთვის ორის ტოლია.
                    III        II
   Al(III)          Al2O3
               IV         II
   Si(IV)      Si2O4                    SiO2

  უნდა გვახსოვდეს, რომ ყველა ერთვალენტიანი ელემენტის ოქსიდის ზოგადი
ფორმულაა R2O , ორვალენტიანისა _ RO, სამვალენტიანისა _ R2O3 და ა.შ.
  R(I)      R2O                     (Li2O, Na2O, K2O, Ag2O, Cu2O)
  R ( II ) RO                       (BeO, MgO, CaO, FeO, CuO)
  R ( III ) R2O3                    (B 2O3, Al2O3, Ga2O3, Fe2O3, Cr2O3)
  R ( IV ) RO2                      (CO2, SiO2, SO2, SnO2, PbO2)
  R ( V ) R2O5                      (N2O5, P2O5, V2O5, As2O5)
  R ( VI ) RO3                      (SO3, SeO3, CrO3, WO3)
  R ( VII ) R2O7                    (Cl2O7, Mn2O7)
  R ( VIII ) RO4                    (OsO4, RuO4) (Os –ოსმიუმი, Ru-რუთენიუმი)
5
    H 2O _ წყლის მოლეკულური ფორმულაა, რომელიც გვიჩვენებს, რომ წყლის
მოლეკულა წყალბადის ორ ატომს და ჟანგბადის ერთ ატომს შეიცავს.
  H-O-H ეს კი წყლის მოლეკულის გრაფიკული ფორმულაა, რომელიც გვიჩვენებს,
რომ წყალბადის ატომი დაკავშირებულია ჟანგბადის ატომთან და ის, თავის მხრივ,
დაკავშირებულია წყალბადის მეორე ატომთან. თითოეული ხაზი ვალენტობის ერთ
ერთეულს შეესაბამება. ფორმულიდან ჩანს, რომ წყალბადის თითოეული ატომი
ერთვალენტიანია, ჟანგბადის _ ორვალენტიანი.
 გრაფიკული ფორმულები გვიჩვენებენ მოლეკულაში ატომების ერთმანეთთან
დაკავშირების თანმიმდევრობას. (გრაფიკულ ფორმულებს ზოგჯერ სტრუქტურულ
ფორმულებსაც უწოდებენ).
  ოქსიდების გრაფიკულ ფორმულებს შემდეგი სახე აქვთ:

    R2O        R-O-R                               მაგ: Li-O-Li                            Li2O

    RO         R=O                                              Mg=O                       MgO

    R2O3       O=R-O-R=O                                        O=Al-O-Al=O                Al2O3

    RO2        O=R=O                                            O=C=O                      CO2

    RO3
O     R        O                                                                           SO3
                               O       S       O
      O                                O

    R2O7
                   O               O                                 O            O

           O       R       O       R       O                O        Cl       O   Cl   O    Cl2O7
                   O               O                                 O            O


    RO4
                       O                                        O

               O       R           O                O           Ru        O                 RuO4
                       O                                        O

    დავიმახსოვროთ, რომ თუ ელემენტის ვალენტობა კენტია, მაშინ ოქსიდის
ფორმულაა R2Ox. სადაც X ელემენტის ვალენტობის შესაბამისი რიცხვითი
მნიშვნელობის ტოლია. გრაფიკული ფორმულის შესადგენად ჯერ უნდა ჩავწეროთ
R-O-R   ფრაგმენტი, შემდეგ დარჩენილი ჟანგბად ატომების ნახევარი ორმაგი ბმით
უნდა მივუერთოთ ერთერთ R ატომს, მეორე ნახევარი _ მეორეს.
6

  მაგ:      B2 O 3
           ჯერ B-O-B         დარჩა ორი ატომი ჟანგბადი. ერთს ვუერთებთ B-ის
ერთ ატომს ორმაგი ბმით, მეორეს _ მეორეს:

            O=B-O-B=O
   როცა ელემენტის ვალენტობა ლუწია, მაშინ ოქსიდის ფორმულაა ROx. სადაც X
ელემენტის ვალენტობის შესაბამისი რიცხვითი მნიშვნელობის ნახევრის ტოლია. ამ
შემთხვევაში ჟანგბადის თითოეული ატომი ორმაგი ბმით უერთდება ელემენტის
ატომს.
  მაგ:      SO3
                     O     S     O

                          O
   თუ ელემენტს მუდმივი ვალენტობა ახასიათებს, იგი ერთ ოქსიდს წარმოქმნის.
ცვალებადი ვალენტობის მქონე ელემენტი იმდენ ოქსიდს წარმოქმნის რამდენგვარს
ვალენტობასაც ავლენს. ოქსიდების სახელწოდება შედგება ორი სიტყვისგან _
ელემენტის სახელი ნათესაობით ბრუნვაში და ოქსიდი. თუ ელემენტს ცვალებადი
ვალენტობა ახასიათებს უნდა მივუთითოთ ელემენტის ვალენტობაც.
   მაგ:      Na2O _ ნატრიუმის ოქსიდი
             FeO _ რკინა (II) ოქსიდი. ვკითხულობთ რკინა-ორის-ოქსიდი
             Fe2O3 _ რკინა (III) ოქსიდი. ვკითხულობთ რკინა-სამის-ოქსიდი
   ოქსიდებს სხვაგვარად ჟანგეულებსაც უწოდებენ. ოქსიდების სახელწოდება
შეიძლება სხვაგვარადაც ვაწარმოოთ: თუ ელემენტს მუდმივი ვალენტობა აქვს, მაშინ
ვიყენებთ სახელწოდებას ელემენტის ჟანგი. ასე, მაგ.: Na2O_ს სახელწოდებაა
ნატრიუმის ჟანგი.
   თუ ელემენტს ცვალებადი ვალენტობა ახასიათებს, მაშინ ეს ელემენტი რამდენიმე
ოქსიდს წარმოქმნის. თუ ელემენტი ვალენტობის ინტერვალში (I, II, III) ორ ოქსიდს
წარმოქმნის, მაშინ ოქსიდს, რომელშიც ელემენტის ვალენტობა უფრო მაღალია,
ელემენტის ჟანგი ეწოდება, ხოლო მეორეს _ ქვეჟანგი..
   მაგ: სპილენძი შეიძლება იყოს ერთ და ორ ვალენტიანი. შესაბამისად მისი
ოქსიდებია Cu2O და CuO. მათი სახელები ასე იწარმოება:
   Cu 2O     სპილენძის (I) ოქსიდი; სპილენძის ქვეჟანგი.
   CuO       სპილენძის (II) ოქსიდი; სპილენძის ჟანგი.
   თუ ელემენტის ვალენტობა ოთხი და უფრო მეტია, მაშინ ოქსიდი მოლეკულაში
რამდენი ჟანგბადის ატომიცაა “იმდენ ჟანგიანია ოქსიდი”. როცა R (IV)-ის შესაბამისი
ოქსიდის (RO2) სახელია _ ელემენტის ორჟანგი. მაგ: CO2 _ ნახშირორჟანგი.
(მოლეკულაში ორი ატომი ჟანგბადია)
   როცა ელემენტი ხუთვალენტიანია R(V), შესაბამისი ოქსიდია R2O5. სახელწოდებაა
ელემენტის ხუთჟანგი. მაგ: P2O5 _ ფოსფორის ხუთჟანგი (მოლეკულაში ხუთი ატომი
ჟანგბადია)
   და ა.შ. RO3 _ ელემენტის სამჟანგი. SO3 _ გოგირდის სამჟანგი; R2O7 _ ელემენტის
შვიდჟანგი. Cl2O7 _ ქლორის შვიდჟანგი; RO4 _ ელემენტის ოთხჟანგი. OsO4 _
ოსმიუმის ოთხჟანგი.
7


  მეტალთა ჰიდროქსიდები (ფუძეები)

   მეტალთა ჰიდროქსიდები შედგება მეტალის ატომისა და ჰიდროქსიდის (OH)
ერთი ან რამოდენიმე ჯგუფისაგან. (OH ჯგუფს ჰიდროქსილის ჯგუფსაც უწოდებენ.
   ჰიდროქსილის ჯგუფი ერთვალენტიანია. ასე, რომ ერთვალენტიანი მეტალის
ჰიდროქსიდების ფორმულაა _            MeOH, ორვალენტიანებისა –    Me(OH)2,
სამვალენტიანებისა – Me(OH)3 და ა.შ.
   გრაფიკულ ფორმულებს შემდეგი სახე აქვთ:

  MeOH                   Me-O-H                            Na-O-H


                       O-H                      O-H
  Me(OH)2   Me                       Ca
                       O-H                      O-H

                       O-H                       O-H
  Me(OH)3   Me          O-H               Al     O-H
                       O-H                       O-H

   ჰიდროქსიდების სახელწოდება შედგება ორი სიტყვისაგან: მეტალის სახელი
ნათესაობით ბრუნვაში + სიტყვა ჰიდროქსიდი. თუ მეტალს ცვალებადი ვალენტობა
ახასიათებს, მაშინ ვუთითებთ ვალენტობას:
   მაგ:      Fe(OH)2     რკინის (II) ჰიდროქსიდი
             Fe(OH)3     რკინის (III) ჰიდროქსიდი
   ჰიდროქსიდები იყოფა ორ ჯგუფად: წყალში ხსნადი და               უხსნადი
ჰიდროქსიდები:
   წყალში ხსნადებია: LiOH, NaOH, KOH, Ca(OH)2, Sr(OH)2, Ba(OH)2
   წყალში უხსნადებია: Fe(OH)2, Fe(OH)3, Cu(OH)2, CuOH, Zn(OH)2, Cr(OH)2,
Cr(OH)3, Al(OH)3 და ა.შ.
   წყალში ხსნად ჰიდროქსიდებს ტუტეებს უწოდებენ. მაგალითად NaOH-ს სახელია
ნატრიუმის ტუტე ან მწვავე ნატრი. ასევეა KOH. მას კალიუმის ტუტეს ან მწვავე
კალის უწოდებენ.
   მეტალთა ჰიდროქსიდებს სხვაგვარად ფუძეებსაც უწოდებენ.

  საშინაო დავალება:

  1. რომელ რთულ ნივთიერებებს ეწოდებათ ოქსიდები?
  2. დაწერეთ შემდეგი ოქსიდების სახელწოდებები და გრაფიკული ფორმულები:

   Li2O K2O BeO MgO Al2O3 FeO Fe2O3 CO2 P2O5 V2O5 CrO Cr2O3 CrO2 CrO3
Cl2O7 Mn2O7 OsO4 RuO4

   3. გამოთვალეთ      ელემენტებისა    და       ჟანგბადის   მასური   წილები   შემდეგ
ნაერთებში:
8


SO2 ; MgO; N2O5

4. შეადგინეთ ოქსიდების ფორმულები თუ ცნობილია, რომ:

ა)  (Fe) = 0,778      (O) = 0,222
ბ)  (Fe) = 0,7        (O) = 0,3
გ)  (Al) = 52,94 %    (O) = 47,06 %

5. დაწერეთ ჰიდროქსიდთა სახელწოდებები და გრაფიკული ფორმულები:

NaOH ;    Be(OH)2 ;   Mn(OH)2 ;    Mn(OH)3;

6. შეადგინეთ ნივთიერებათა ფორმულები თუ ცნობილია, რომ:

ა)  (Mn) = 61,8 %     (O) = 36,0 %         (H) = 2,2 %
ბ)  (Pb) = 75,3 %     (O) = 23,2 %         (H) = 1,5 %

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

G 012.doc
G 012.docG 012.doc
G 012.docqimia
 
გაკვეთილი № 11
გაკვეთილი № 11გაკვეთილი № 11
გაკვეთილი № 11datiko43
 
ტესტები
ტესტებიტესტები
ტესტებიbarambo
 
არაორგანული ქიმიის საგამოცდო ტესტის იმიტაცია
არაორგანული ქიმიის საგამოცდო ტესტის იმიტაციაარაორგანული ქიმიის საგამოცდო ტესტის იმიტაცია
არაორგანული ქიმიის საგამოცდო ტესტის იმიტაციაlika_86
 
გაკვეთილი № 13
გაკვეთილი № 13გაკვეთილი № 13
გაკვეთილი № 13datiko43
 
გაკვეთილი № 22
გაკვეთილი № 22გაკვეთილი № 22
გაკვეთილი № 22datiko43
 
გაკვეთილი № 19
გაკვეთილი № 19გაკვეთილი № 19
გაკვეთილი № 19datiko43
 
გაკვეთილი № 24
გაკვეთილი № 24გაკვეთილი № 24
გაკვეთილი № 24datiko43
 
გაკვეთილი № 37
გაკვეთილი № 37გაკვეთილი № 37
გაკვეთილი № 37datiko43
 
გაკვეთილი № 18
გაკვეთილი № 18გაკვეთილი № 18
გაკვეთილი № 18datiko43
 
გაკვეთილი № 15
გაკვეთილი № 15გაკვეთილი № 15
გაკვეთილი № 15datiko43
 
გაკვეთილი II
გაკვეთილი IIგაკვეთილი II
გაკვეთილი IIqimia
 
გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14datiko43
 
გაკვეთილი № 21
გაკვეთილი № 21გაკვეთილი № 21
გაკვეთილი № 21datiko43
 
გაკვეთილი № 3
გაკვეთილი № 3გაკვეთილი № 3
გაკვეთილი № 3datiko43
 
გაკვეთილი № 9
გაკვეთილი № 9გაკვეთილი № 9
გაკვეთილი № 9datiko43
 
გაკვეთილი N 2
გაკვეთილი N 2გაკვეთილი N 2
გაკვეთილი N 2datiko43
 
G 014.doc
G 014.docG 014.doc
G 014.docqimia
 
გაკვეთილი V
გაკვეთილი Vგაკვეთილი V
გაკვეთილი Vqimia
 

La actualidad más candente (20)

G 012.doc
G 012.docG 012.doc
G 012.doc
 
გაკვეთილი № 11
გაკვეთილი № 11გაკვეთილი № 11
გაკვეთილი № 11
 
ტესტები
ტესტებიტესტები
ტესტები
 
არაორგანული ქიმიის საგამოცდო ტესტის იმიტაცია
არაორგანული ქიმიის საგამოცდო ტესტის იმიტაციაარაორგანული ქიმიის საგამოცდო ტესტის იმიტაცია
არაორგანული ქიმიის საგამოცდო ტესტის იმიტაცია
 
გაკვეთილი № 13
გაკვეთილი № 13გაკვეთილი № 13
გაკვეთილი № 13
 
გაკვეთილი № 22
გაკვეთილი № 22გაკვეთილი № 22
გაკვეთილი № 22
 
გაკვეთილი № 19
გაკვეთილი № 19გაკვეთილი № 19
გაკვეთილი № 19
 
გაკვეთილი № 24
გაკვეთილი № 24გაკვეთილი № 24
გაკვეთილი № 24
 
გაკვეთილი № 37
გაკვეთილი № 37გაკვეთილი № 37
გაკვეთილი № 37
 
გაკვეთილი № 18
გაკვეთილი № 18გაკვეთილი № 18
გაკვეთილი № 18
 
გაკვეთილი № 15
გაკვეთილი № 15გაკვეთილი № 15
გაკვეთილი № 15
 
გაკვეთილი II
გაკვეთილი IIგაკვეთილი II
გაკვეთილი II
 
გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14
 
გაკვეთილი № 21
გაკვეთილი № 21გაკვეთილი № 21
გაკვეთილი № 21
 
გაკვეთილი № 3
გაკვეთილი № 3გაკვეთილი № 3
გაკვეთილი № 3
 
გაკვეთილი № 9
გაკვეთილი № 9გაკვეთილი № 9
გაკვეთილი № 9
 
გაკვეთილი N 2
გაკვეთილი N 2გაკვეთილი N 2
გაკვეთილი N 2
 
G 014.doc
G 014.docG 014.doc
G 014.doc
 
G 011 1
G 011 1G 011 1
G 011 1
 
გაკვეთილი V
გაკვეთილი Vგაკვეთილი V
გაკვეთილი V
 

Destacado

G053 120708075447-phpapp02
G053 120708075447-phpapp02G053 120708075447-phpapp02
G053 120708075447-phpapp02barambo
 
G006 110923032417-phpapp01
G006 110923032417-phpapp01G006 110923032417-phpapp01
G006 110923032417-phpapp01barambo
 
G013 110926065449-phpapp02
G013 110926065449-phpapp02G013 110926065449-phpapp02
G013 110926065449-phpapp02barambo
 
გაკვეთილი № 2
გაკვეთილი № 2გაკვეთილი № 2
გაკვეთილი № 2barambo
 
ქიმიური ტერმინების ლექსიკონი 1-ახალი
ქიმიური ტერმინების ლექსიკონი 1-ახალიქიმიური ტერმინების ლექსიკონი 1-ახალი
ქიმიური ტერმინების ლექსიკონი 1-ახალიbarambo
 

Destacado (10)

G053 120708075447-phpapp02
G053 120708075447-phpapp02G053 120708075447-phpapp02
G053 120708075447-phpapp02
 
G006 110923032417-phpapp01
G006 110923032417-phpapp01G006 110923032417-phpapp01
G006 110923032417-phpapp01
 
Ara 011
Ara 011Ara 011
Ara 011
 
Ara 012
Ara 012Ara 012
Ara 012
 
Ara 012
Ara 012Ara 012
Ara 012
 
G013 110926065449-phpapp02
G013 110926065449-phpapp02G013 110926065449-phpapp02
G013 110926065449-phpapp02
 
გაკვეთილი № 2
გაკვეთილი № 2გაკვეთილი № 2
გაკვეთილი № 2
 
Ara 015
Ara 015Ara 015
Ara 015
 
Ara 003
Ara 003Ara 003
Ara 003
 
ქიმიური ტერმინების ლექსიკონი 1-ახალი
ქიმიური ტერმინების ლექსიკონი 1-ახალიქიმიური ტერმინების ლექსიკონი 1-ახალი
ქიმიური ტერმინების ლექსიკონი 1-ახალი
 

Similar a G011 110926064302-phpapp02

G003 110923031634-phpapp02
G003 110923031634-phpapp02G003 110923031634-phpapp02
G003 110923031634-phpapp02barambo
 
G002 110923030500-phpapp02
G002 110923030500-phpapp02G002 110923030500-phpapp02
G002 110923030500-phpapp02barambo
 
G012 110926064535-phpapp02
G012 110926064535-phpapp02G012 110926064535-phpapp02
G012 110926064535-phpapp02barambo
 
G002 110923030500-phpapp02
G002 110923030500-phpapp02G002 110923030500-phpapp02
G002 110923030500-phpapp02barambo
 
G010 110926064001-phpapp02
G010 110926064001-phpapp02G010 110926064001-phpapp02
G010 110926064001-phpapp02barambo
 
გაკვეთილი № 10
გაკვეთილი № 10გაკვეთილი № 10
გაკვეთილი № 10datiko43
 
G 009.docx
G 009.docxG 009.docx
G 009.docxqimia
 
G025 110928021137-phpapp01
G025 110928021137-phpapp01G025 110928021137-phpapp01
G025 110928021137-phpapp01barambo
 
G024 110926074256-phpapp02
G024 110926074256-phpapp02G024 110926074256-phpapp02
G024 110926074256-phpapp02barambo
 
G037 110928062458-phpapp02
G037 110928062458-phpapp02G037 110928062458-phpapp02
G037 110928062458-phpapp02barambo
 
G009 110926063614-phpapp01
G009 110926063614-phpapp01G009 110926063614-phpapp01
G009 110926063614-phpapp01barambo
 
G 013.doc
G 013.docG 013.doc
G 013.docqimia
 
G 018.doc
G 018.docG 018.doc
G 018.docqimia
 

Similar a G011 110926064302-phpapp02 (20)

G003 110923031634-phpapp02
G003 110923031634-phpapp02G003 110923031634-phpapp02
G003 110923031634-phpapp02
 
G002 110923030500-phpapp02
G002 110923030500-phpapp02G002 110923030500-phpapp02
G002 110923030500-phpapp02
 
G012 110926064535-phpapp02
G012 110926064535-phpapp02G012 110926064535-phpapp02
G012 110926064535-phpapp02
 
G002 110923030500-phpapp02
G002 110923030500-phpapp02G002 110923030500-phpapp02
G002 110923030500-phpapp02
 
G010 110926064001-phpapp02
G010 110926064001-phpapp02G010 110926064001-phpapp02
G010 110926064001-phpapp02
 
გაკვეთილი № 10
გაკვეთილი № 10გაკვეთილი № 10
გაკვეთილი № 10
 
G 009.docx
G 009.docxG 009.docx
G 009.docx
 
G 037
G 037G 037
G 037
 
G025 110928021137-phpapp01
G025 110928021137-phpapp01G025 110928021137-phpapp01
G025 110928021137-phpapp01
 
Ara 011
Ara 011Ara 011
Ara 011
 
G024 110926074256-phpapp02
G024 110926074256-phpapp02G024 110926074256-phpapp02
G024 110926074256-phpapp02
 
G037 110928062458-phpapp02
G037 110928062458-phpapp02G037 110928062458-phpapp02
G037 110928062458-phpapp02
 
Ara 011
Ara 011Ara 011
Ara 011
 
Ara 011
Ara 011Ara 011
Ara 011
 
G009 110926063614-phpapp01
G009 110926063614-phpapp01G009 110926063614-phpapp01
G009 110926063614-phpapp01
 
Ara 007
Ara 007Ara 007
Ara 007
 
Ara 007
Ara 007Ara 007
Ara 007
 
Ara 007
Ara 007Ara 007
Ara 007
 
G 013.doc
G 013.docG 013.doc
G 013.doc
 
G 018.doc
G 018.docG 018.doc
G 018.doc
 

Más de barambo

G042 111031003556-phpapp02
G042 111031003556-phpapp02G042 111031003556-phpapp02
G042 111031003556-phpapp02barambo
 
G015 110926065817-phpapp01
G015 110926065817-phpapp01G015 110926065817-phpapp01
G015 110926065817-phpapp01barambo
 

Más de barambo (20)

G008 2
G008 2G008 2
G008 2
 
G007 1
G007 1G007 1
G007 1
 
G006 1
G006 1G006 1
G006 1
 
G010 1
G010 1G010 1
G010 1
 
G009 1
G009 1G009 1
G009 1
 
G042 111031003556-phpapp02
G042 111031003556-phpapp02G042 111031003556-phpapp02
G042 111031003556-phpapp02
 
G015 110926065817-phpapp01
G015 110926065817-phpapp01G015 110926065817-phpapp01
G015 110926065817-phpapp01
 
Ara 021
Ara 021Ara 021
Ara 021
 
Ara 022
Ara 022Ara 022
Ara 022
 
Ara 018
Ara 018Ara 018
Ara 018
 
Ara 017
Ara 017Ara 017
Ara 017
 
Ara 016
Ara 016Ara 016
Ara 016
 
Ara 020
Ara 020Ara 020
Ara 020
 
Ara 019
Ara 019Ara 019
Ara 019
 
Ara 014
Ara 014Ara 014
Ara 014
 
Ara 013
Ara 013Ara 013
Ara 013
 
Ara 012
Ara 012Ara 012
Ara 012
 
Ara 015
Ara 015Ara 015
Ara 015
 
Ara 009
Ara 009Ara 009
Ara 009
 
Ara 006
Ara 006Ara 006
Ara 006
 

G011 110926064302-phpapp02

  • 1. 1 გაკვეთილი  11 საშინაო დავალების შემოწმება: 3. მოც: m(CaO) = 100 გ CaCO3 CaO + CO2 – 178 კჯოული/მოლი ------------------------------------------------------------------------------ უ.გ. Q = ? M(CaO) = 56 გ/მოლი 100 n(CaO) = = 1,786moli 56 Q = 1,786  178 = 317,9 კჯოული სხავანაირად: 56გ CaO –ს მისაღებად იხარჯება 178 კჯოული ენერგია 100 გ ‘’ ” X “ ” x = 100 . 178 / 56 = 317,9 კჯოული პასუხი: შთაინთქმება 317,9 კჯოული ენერგია. 5. მოც: V0 (H2) = 100 ლ ----------------------- უ.გ. m (Al) = ? m(AlCl3) = ? M(Al) = 27 გ/მოლი M(AlCl3) = 133,5 გ/მოლი 2Al + 6HCl  2AlCl3 + 3H2 2 გ Al –ს შეესაბამება 3 ლ H2 -ს X გ ‘’ 100 ლ x = m (Al) = 2 გ 2 გ Al –ს შეესაბამება 3 ლ H2 -ს X გ ‘’ 100 ლ x = m (AlCl3) = 2 გ
  • 2. 2 პასუხი: m (Al) = გ m (AlCl3) = 396,94 გ 6. მოც: V0 (H2) =10 ლ V0 (CH4) =20 ლ _______________________________ უ.გ. V0 (O2) =? Dჰაერი(ნარევი) =? Dწყალბადი(ნარევი) =? 2H2+O22H2O CH4+2O2 CO2+2H2O შესაბამისი რეაქციის ტოლობებიდან ჩანს, რომ: 2 ლ H2 –ს დასაწვავად საჭიროა 1 ლ O2 ადვილად მივხვდებით, რომ შესაძლებელია შევადგინოთ პროპორცია: 2 ლ H2 შეესაბამება 1 ლ O2 –ს 10 ლ “ “ Xლ “ X= V0 (O2) =10 ლ. ანალოგიურად 1 ლ CH4 შეესაბამება 2 ლ O2 –ს 20 ლ “ “ Xლ “ X= V0 (O2) =20 ლ. სულ საჭიროა 5+40 = 45 ლ ჟანგბადი (O2). დავადგინოთ საწყისი ნარევის მოცულობა და მასა: V0 (ნარევი) = V0 (H2)+ V0 (CH4) = 10+20 = 30 ლ. M(H2) = 2 გ/მოლი M(CH4) =16 გ/მოლი 22,4 ლ H2 –ს მასაა 2 გ 10 ლ “ X გ X=m(H2)=2 გ 22,4 ლ CH4 –ს მასაა 16 გ 20 ლ “ X გ X=m(CH4) = 20 გ m (ნარევი)=m(H2)+ m(CH4) =0,893+14,288=15,181 გ. გამოვთვალოთ 22,4 ლ ნარევის მასა, რაც საწყისი აირთა ნარევის მოლური მასა იქნება. 30 ლ ნარევის –ს მასაა 15,181 გ 22,4 ლ “ X გ X=22,4 გ ე.ი. M(ნარევი) = 11,34 გ/მოლი M(ნარევი)/29 = 11,34/29=0,39 Dწყალბადი (ნარევი)= M(ნარევი)/2 = 11,34/2=5,67 პასუხი: V0(O2)= 45 ლ
  • 3. 3 Dჰაერი (ნარევი)=0,39 Dწყალბადი(ნარევი)=5,67 თემა N 2. არაორგანულ ნივთიერებათა კლასიფიკაცია ნივთიერებები თავის დროზე დაყვეს ორგანულ და არაორგანულ (მინერალურ) ნივთიერებებად. ორგანული ნივთიერებები ცოცხალი ორგანიზმებიდან იქნა გამოყოფილი და სწორედ ამიტომ შეერქვათ მათ ეს სახელი. ორგანულ ნივთიერებებს ჩვენ მოგვიანებით გავეცნობით. არაორგანული ნივთიერებები ორ ძირითად ჯგუფად იყოფა. ესენია: მარტივი და რთული ნივთიერებები. მარტივი ნივთიერებები ერთი ელემენტის ატომებისგან შედგება., რთული ნივთი- ერებები კი _ ორი ან მეტი ელემენტის ატომებისგან. მარტივი ნივთიერებები იყოფა ორ ჯგუფად: მეტალები და არამეტალები. მეტალებს ზოგჯერ ლითონებსაც უწოდებენ. შესაბამისად შეიძლება გამოვიყენოთ ტერმინები ლითონები და არალითონები. მეტალები მყარი ნივთიერებება (გამონაკლისია ვერცხლისწყალი Hg, რომელიც ჩვეულებრივ პირობებში თხევადია). ისინი კარგი სითბო- და ელექტროგამტარებია. მათ ახასიათებთ მეტალური ბზინვარება, ჭედადობა და გლინვადობა. მეტალებია: Li, Na, K, Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Zn, Al, Fe, Sn, Pb, Au, Pt და ა.შ. არამეტალებს ზემოთ ჩამოთვლილი თვისებები მხოლოდ ნაწილობრივ ან საერთოდ არ ახასიათებთ. არამეტალი შეიძლება იყოს მყარ (გოგირდი, ფოსფორი, იოდი), თხევად (ბრომი Br2), ან აირად (H2, O) 2, N2, Cl2, F2) მდგომარეობაში. ზოგიერთი არამეტალი, მაგ: ნახშირბადი (გრაფიტი) ატარებს ელექტრულ დენს, ზოგს ახასიათებს მეტალური ბზინვა (Si, I2), მაგრამ მეტალებისთვის დამახასიათებელი ყვე- ლა ფიზიკური თვისება ერთად არც ერთ არამეტალს არ ახასიათებს. რთული ნივთიერებები (ანუ ნაერთები) შეიძლება დავყოთ 4 კლასად. ესენია: ოქსიდები, მეტალთა ჰიდროქსიდები, მჟავები და მარილები.
  • 4. 4 araorganuli nivTierebebi martivi rTuli nivTierebebi nivTierebebi metalebi arametalebi oqsidebi marilebi metalTa mJavebi hidroqsidebi ოქსიდები რთულ ნივთიერებას, რომელიც ორი ელემენტის ატომებისგან შედგება და ერთი მათგანი აუცილებლად ჟანგბადია, ოქსიდი ეწოდება. ე.ი. ოქსიდი ელემენტების ნაერთებია ჟანგბადთან. ოქსიდის ფორმულის შესადგენად უნდა ვიცოდეთ ელემენტის ვალენტობა და უნდა გვახსოვდეს, რომ ჟანგბადის ვალენტობა ყოველთვის ორის ტოლია. III II Al(III) Al2O3 IV II Si(IV) Si2O4 SiO2 უნდა გვახსოვდეს, რომ ყველა ერთვალენტიანი ელემენტის ოქსიდის ზოგადი ფორმულაა R2O , ორვალენტიანისა _ RO, სამვალენტიანისა _ R2O3 და ა.შ. R(I) R2O (Li2O, Na2O, K2O, Ag2O, Cu2O) R ( II ) RO (BeO, MgO, CaO, FeO, CuO) R ( III ) R2O3 (B 2O3, Al2O3, Ga2O3, Fe2O3, Cr2O3) R ( IV ) RO2 (CO2, SiO2, SO2, SnO2, PbO2) R ( V ) R2O5 (N2O5, P2O5, V2O5, As2O5) R ( VI ) RO3 (SO3, SeO3, CrO3, WO3) R ( VII ) R2O7 (Cl2O7, Mn2O7) R ( VIII ) RO4 (OsO4, RuO4) (Os –ოსმიუმი, Ru-რუთენიუმი)
  • 5. 5 H 2O _ წყლის მოლეკულური ფორმულაა, რომელიც გვიჩვენებს, რომ წყლის მოლეკულა წყალბადის ორ ატომს და ჟანგბადის ერთ ატომს შეიცავს. H-O-H ეს კი წყლის მოლეკულის გრაფიკული ფორმულაა, რომელიც გვიჩვენებს, რომ წყალბადის ატომი დაკავშირებულია ჟანგბადის ატომთან და ის, თავის მხრივ, დაკავშირებულია წყალბადის მეორე ატომთან. თითოეული ხაზი ვალენტობის ერთ ერთეულს შეესაბამება. ფორმულიდან ჩანს, რომ წყალბადის თითოეული ატომი ერთვალენტიანია, ჟანგბადის _ ორვალენტიანი. გრაფიკული ფორმულები გვიჩვენებენ მოლეკულაში ატომების ერთმანეთთან დაკავშირების თანმიმდევრობას. (გრაფიკულ ფორმულებს ზოგჯერ სტრუქტურულ ფორმულებსაც უწოდებენ). ოქსიდების გრაფიკულ ფორმულებს შემდეგი სახე აქვთ: R2O R-O-R მაგ: Li-O-Li Li2O RO R=O Mg=O MgO R2O3 O=R-O-R=O O=Al-O-Al=O Al2O3 RO2 O=R=O O=C=O CO2 RO3 O R O SO3 O S O O O R2O7 O O O O O R O R O O Cl O Cl O Cl2O7 O O O O RO4 O O O R O O Ru O RuO4 O O დავიმახსოვროთ, რომ თუ ელემენტის ვალენტობა კენტია, მაშინ ოქსიდის ფორმულაა R2Ox. სადაც X ელემენტის ვალენტობის შესაბამისი რიცხვითი მნიშვნელობის ტოლია. გრაფიკული ფორმულის შესადგენად ჯერ უნდა ჩავწეროთ R-O-R ფრაგმენტი, შემდეგ დარჩენილი ჟანგბად ატომების ნახევარი ორმაგი ბმით უნდა მივუერთოთ ერთერთ R ატომს, მეორე ნახევარი _ მეორეს.
  • 6. 6 მაგ: B2 O 3 ჯერ B-O-B დარჩა ორი ატომი ჟანგბადი. ერთს ვუერთებთ B-ის ერთ ატომს ორმაგი ბმით, მეორეს _ მეორეს: O=B-O-B=O როცა ელემენტის ვალენტობა ლუწია, მაშინ ოქსიდის ფორმულაა ROx. სადაც X ელემენტის ვალენტობის შესაბამისი რიცხვითი მნიშვნელობის ნახევრის ტოლია. ამ შემთხვევაში ჟანგბადის თითოეული ატომი ორმაგი ბმით უერთდება ელემენტის ატომს. მაგ: SO3 O S O O თუ ელემენტს მუდმივი ვალენტობა ახასიათებს, იგი ერთ ოქსიდს წარმოქმნის. ცვალებადი ვალენტობის მქონე ელემენტი იმდენ ოქსიდს წარმოქმნის რამდენგვარს ვალენტობასაც ავლენს. ოქსიდების სახელწოდება შედგება ორი სიტყვისგან _ ელემენტის სახელი ნათესაობით ბრუნვაში და ოქსიდი. თუ ელემენტს ცვალებადი ვალენტობა ახასიათებს უნდა მივუთითოთ ელემენტის ვალენტობაც. მაგ: Na2O _ ნატრიუმის ოქსიდი FeO _ რკინა (II) ოქსიდი. ვკითხულობთ რკინა-ორის-ოქსიდი Fe2O3 _ რკინა (III) ოქსიდი. ვკითხულობთ რკინა-სამის-ოქსიდი ოქსიდებს სხვაგვარად ჟანგეულებსაც უწოდებენ. ოქსიდების სახელწოდება შეიძლება სხვაგვარადაც ვაწარმოოთ: თუ ელემენტს მუდმივი ვალენტობა აქვს, მაშინ ვიყენებთ სახელწოდებას ელემენტის ჟანგი. ასე, მაგ.: Na2O_ს სახელწოდებაა ნატრიუმის ჟანგი. თუ ელემენტს ცვალებადი ვალენტობა ახასიათებს, მაშინ ეს ელემენტი რამდენიმე ოქსიდს წარმოქმნის. თუ ელემენტი ვალენტობის ინტერვალში (I, II, III) ორ ოქსიდს წარმოქმნის, მაშინ ოქსიდს, რომელშიც ელემენტის ვალენტობა უფრო მაღალია, ელემენტის ჟანგი ეწოდება, ხოლო მეორეს _ ქვეჟანგი.. მაგ: სპილენძი შეიძლება იყოს ერთ და ორ ვალენტიანი. შესაბამისად მისი ოქსიდებია Cu2O და CuO. მათი სახელები ასე იწარმოება: Cu 2O სპილენძის (I) ოქსიდი; სპილენძის ქვეჟანგი. CuO სპილენძის (II) ოქსიდი; სპილენძის ჟანგი. თუ ელემენტის ვალენტობა ოთხი და უფრო მეტია, მაშინ ოქსიდი მოლეკულაში რამდენი ჟანგბადის ატომიცაა “იმდენ ჟანგიანია ოქსიდი”. როცა R (IV)-ის შესაბამისი ოქსიდის (RO2) სახელია _ ელემენტის ორჟანგი. მაგ: CO2 _ ნახშირორჟანგი. (მოლეკულაში ორი ატომი ჟანგბადია) როცა ელემენტი ხუთვალენტიანია R(V), შესაბამისი ოქსიდია R2O5. სახელწოდებაა ელემენტის ხუთჟანგი. მაგ: P2O5 _ ფოსფორის ხუთჟანგი (მოლეკულაში ხუთი ატომი ჟანგბადია) და ა.შ. RO3 _ ელემენტის სამჟანგი. SO3 _ გოგირდის სამჟანგი; R2O7 _ ელემენტის შვიდჟანგი. Cl2O7 _ ქლორის შვიდჟანგი; RO4 _ ელემენტის ოთხჟანგი. OsO4 _ ოსმიუმის ოთხჟანგი.
  • 7. 7 მეტალთა ჰიდროქსიდები (ფუძეები) მეტალთა ჰიდროქსიდები შედგება მეტალის ატომისა და ჰიდროქსიდის (OH) ერთი ან რამოდენიმე ჯგუფისაგან. (OH ჯგუფს ჰიდროქსილის ჯგუფსაც უწოდებენ. ჰიდროქსილის ჯგუფი ერთვალენტიანია. ასე, რომ ერთვალენტიანი მეტალის ჰიდროქსიდების ფორმულაა _ MeOH, ორვალენტიანებისა – Me(OH)2, სამვალენტიანებისა – Me(OH)3 და ა.შ. გრაფიკულ ფორმულებს შემდეგი სახე აქვთ: MeOH Me-O-H Na-O-H O-H O-H Me(OH)2 Me Ca O-H O-H O-H O-H Me(OH)3 Me O-H Al O-H O-H O-H ჰიდროქსიდების სახელწოდება შედგება ორი სიტყვისაგან: მეტალის სახელი ნათესაობით ბრუნვაში + სიტყვა ჰიდროქსიდი. თუ მეტალს ცვალებადი ვალენტობა ახასიათებს, მაშინ ვუთითებთ ვალენტობას: მაგ: Fe(OH)2 რკინის (II) ჰიდროქსიდი Fe(OH)3 რკინის (III) ჰიდროქსიდი ჰიდროქსიდები იყოფა ორ ჯგუფად: წყალში ხსნადი და უხსნადი ჰიდროქსიდები: წყალში ხსნადებია: LiOH, NaOH, KOH, Ca(OH)2, Sr(OH)2, Ba(OH)2 წყალში უხსნადებია: Fe(OH)2, Fe(OH)3, Cu(OH)2, CuOH, Zn(OH)2, Cr(OH)2, Cr(OH)3, Al(OH)3 და ა.შ. წყალში ხსნად ჰიდროქსიდებს ტუტეებს უწოდებენ. მაგალითად NaOH-ს სახელია ნატრიუმის ტუტე ან მწვავე ნატრი. ასევეა KOH. მას კალიუმის ტუტეს ან მწვავე კალის უწოდებენ. მეტალთა ჰიდროქსიდებს სხვაგვარად ფუძეებსაც უწოდებენ. საშინაო დავალება: 1. რომელ რთულ ნივთიერებებს ეწოდებათ ოქსიდები? 2. დაწერეთ შემდეგი ოქსიდების სახელწოდებები და გრაფიკული ფორმულები: Li2O K2O BeO MgO Al2O3 FeO Fe2O3 CO2 P2O5 V2O5 CrO Cr2O3 CrO2 CrO3 Cl2O7 Mn2O7 OsO4 RuO4 3. გამოთვალეთ ელემენტებისა და ჟანგბადის მასური წილები შემდეგ ნაერთებში:
  • 8. 8 SO2 ; MgO; N2O5 4. შეადგინეთ ოქსიდების ფორმულები თუ ცნობილია, რომ: ა)  (Fe) = 0,778  (O) = 0,222 ბ)  (Fe) = 0,7  (O) = 0,3 გ)  (Al) = 52,94 %  (O) = 47,06 % 5. დაწერეთ ჰიდროქსიდთა სახელწოდებები და გრაფიკული ფორმულები: NaOH ; Be(OH)2 ; Mn(OH)2 ; Mn(OH)3; 6. შეადგინეთ ნივთიერებათა ფორმულები თუ ცნობილია, რომ: ა)  (Mn) = 61,8 %  (O) = 36,0 %  (H) = 2,2 % ბ)  (Pb) = 75,3 %  (O) = 23,2 %  (H) = 1,5 %