1. ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ БАЙГУУЛЛАГА ДАХЬ ХҮНИЙ НӨӨЦИЙН УДИРДЛАГАД
ГАРЧ БУЙ ЗАРИМ АСУУДАЛ
Илтгэгч: З.Итгэл (ЭХИС)
Удирдагч: Ш.Даваахүү
(ЭХИС)
Хураангуй:
Энэхүү өгүүлэлд эрчим хүчний салбарын хүний
нөөцийн
удирдлагад
гарч
буй
зарим
асуудлыг
дэвшүүлж
байна. Гадаад орчны хурдацтай өөрчлөлтөнд дасан зохицож,
уян хатан ажиллахын тулд байгууллагууд уртд урьдынхаас
илүү үр ашигтай ажиллах шаардлага тавигдаж байна. Энэ
шаардлагыг
хангахын
тулд
байгууллага
нь
чадварлаг
боловсон хүчнийг бүрдүүлэх, сургах мэдлэг, ур чадварыг
дээшлүүлэх нь чухал юм.
Түлхүүр
үг:
концептуаль
дадлага,
бүрдүүлэлт, чадварлаг боловсон хүчин
1
хүний
нөөцийн

2. Шинжлэх
ухааны
хөгжил
дэвшил
нь
хөдөлмөрийн
үйл
ажиллагаанд их өөрчлөлтүүдийг хийх шалтгаан болж байна.
Уламжлалт
технологи
нь
аажим
үйлдвэрлэлийн
цогц,
компьютер
үйлдвэрлэл
ба
орчин
үеийн
биолазерын
технологид
Эдгээрийн
дүнд
мэргэжлийн
хувь
ажилчид,
хэмжээ
нэмэгдэж
байна.
хатан
үндэслэгдсэн
хэрэгслүүд
сууриа
байна.
цөөрч
өндөр
мэргэжилтэнгүүдийн
эзлэх
тоо
тавьж
болон
өгч
хүчний
удирдагч
уян
техникт
холбооны
байр
ажиллах
аажмаар
хэмжээ
Ажлын
байран
дахь
бүрэн
эрхийг өргөжүүлэх үйлдвэрлэлийн үйл явцыг ажилтан өөрөө
хянах явдал орчин үеийн ялгагдах гол шинж чанар болсон
байна.
Хөдөлмөрийн
үйл
ажиллагааны
арга
барил
өөрчлөгдсөнөөр
биеийн хүчээр хийх хөдөлмөрийн үүрэг суларч, концептуал
дадлага улам бүр ач холбогдолтой болж байна. Үүнд:
•Бүхэл
бүтэн
системийн
хүрээнд
нарийн
төвөгтөй
үйл
явцыг явуулах
•Компьютертэй ажиллах
•Статистик тоо баримтуудыг ойлгож таних чадвар юм
Мөн түүнчлэн анхаарал хариуцлага, нийтэч байдал, аман
болон
бичгийн
харилцааны
ач
холбогдол
маш
чухал
болж
байна. Орчин үеийн үйлдвэрлэл чанартай ажилчдыг улам бүр
шаардах болсон байна.
Байгууллага
тоо,
нь
чанарыг
хүний
хангах
цуглуулах хэрэгтэй юм.
2
нөөцөө
бүрдүүлэхдээ
чадварлаг
ажил
шаардлагатай
горилогчдыг
олж

3. Байгууллагын хүний нөөцийн сонголт ба хүний нөөцийн чиг
үүргүүдийн хоорондох харилцаа холбоо
Õóóëèéí õýëýëö¿¿ëýã
ÕÍÌ-èéí ÷èã
¿¿ðã¿¿ä
•
•
•
•
•
•
Òºëºâëºëò
Àæëûí
øèíæèëãýý
Á¿ðä¿¿ëýë
ò
ÿéöòýãëè
éí ¿íýëãýý
Ñóðãàëò
•
Ñîíãîëò øàëãóóð,¿å
øàòóóäûã õºãæ¿¿ëýõ
Õóóëèóä
óäèðäàìæóóä
Ø¿¿õèéí
øèéäâýð¿¿ä
Àæèë ãîðèëîã÷äûí
ìýäýýëýë îëæ àâàõ
Ìýðãýøñýí
÷àäâàðëàã àæèë
ãîðèëîã÷äûí
öóãëàðàëò
•
•
•
•
ßðèëöëàãà
Øàëãàëò
ªðºãäëèéí ìàÿãò
Ëàâëàõóóä
Äîòîîä îð÷èí
•
•
Áàéãóóëãû
í ñòðàòåãè
Ñî¸ë
•
•
•
•
•
•
3
Ñîíãîëò
øèéäâýð¿¿ä
¯íýëãýý
Ñàéí äóðààðàà
àæëààñàà
áîëèõ
Àæëààñ
õàëàëò
Ñóóðü òºâøèí
¯íäýñëýëòýé
áàéõ
Íàéäâàðòàé
áàéõ
Õýìæèëò
•
•
•
•
•
•
Òýíöýõã¿
é áàéõ
Îðîëöñîí
Õºëñëºõ
Òóøààõ
Øèëæ¿¿ë
ýõ
Ò¿ð àâàõ
Ñîíãîëò øèéäâýðèéí
¿èë ÿâö
•
•
Ãàíö
Îëîí õ¿íèéã
óðüä÷èëàí
òîâëîõ

4. Эрчим хүчний байгууллагад хүний нөөцөө
бүрдүүлэлт нь:
1. Хэнийг байгууллагын тухайн ажлын хувьд мэргэшсэн гэж
үзэх, тэднийг хаанаас олох
2. Эдгээр хүмүүсийг тухайн ажилд ороход өдөөх сонирхлыг
хэрхэн төрүүлэх гэсэн хоёр асуудалд чиглэгдсэн байдаг.
Аливаа байгууллагын үйл ажиллагааны үр дүн
нь
ажиллагсадын
мэдлэг
чадвараас
шууд
хамааралтай
байдаг. Иймээс хүний нөөцийн
удирдлагын чиг үүрэг нь
боловсон
авах,
хүчийг
шилж
сонгож
тэдгээрийг
сургаж
бэлтгэхэд чиглэгдэх ёстой.
Эрчим хүчний байгууллагын зүгээс ИТА-нууд залуужиж
байгаа учраас удирдах арга барилыг эзэмшүүлэх сургалт
явуулах,
зах
зээлийн
ажиллуулахад
анхаарч,
өнөө
үед
хүний
үйлдвэрээ
нөөцийн
ашигтай
буруу
үйл
ажиллагаа, мэдлэг боловсрол хангалтгүйгээс осол аваарь,
саатал, зөрчил гаргахгүйн тулд удирдах ажилтнуудын ЭЗийн
мэдлэгийг
мэдлэгийг
дээшлүүлэхэд
сургалтын
ажлыг
чиглүүлэх зорилт тавьж байна.
Эрчим хүчний салбарт ажиллагчдын нийтлэг шинж нь:
 Ажил хэрэгч
 Түргэн сэтгэдэг
 Богино хугацаанд шийдвэр гарах чадвартай
 Ой тогтоолт сайтай байх шаардлагыг тавьж байдаг.
Эрчим хүчний байгууллага нь хүний нөөцөө бүрдүүлэхдээ
ихэвчлэн хувийн өргөдлийг үндэс болгодог. Байгууллагад
4

5. хийсэн
судалгаанаас
үзэхэд
инженер
техникийн
ажилтныг
сонгох, үнэлэхэд дараах хүчин зүйлс нөлөөлдөг байна.
1. Хувь хүний сэтгэлзүй
2. Харилцааны соёл
3. Хувь хүний онцлог шинж чанар
4. Хувь хүний сонирхол
5. Ажлын туршлага
Иймээс ИТА-нь:
 Тухайн нэгжийн ажлыг сайн мэддэг
 Техникийн дээд боловсролтой
 Бие дааж шийдвэр гаргадаг байх
 Нөхцөл байдлыг зөв үнэлж чаддаг байх ур чадвартай
байх хэрэгтэй юм.
Ажлын байрны судалгаа
Эрчим хүчний байгууллагуудын ажиллагчдын
5

6. боловсролын судалгаа
80
70
60
Äýýä áî ëî âñðî ë
50
Òóñãàé äóí ä áî ëî âñðî ëòî é
40
Á¿ðýí äóí ä áî ëî âñðî ëòî é
30
Á¿ðýí áóñ äóí ä áî ëî âñðî ëòî é
20
10
0
ÄÖÑ-2 ÄÖÑ-3 ÄÖÑ-4 ÝÄÖÑ
ÁÄÑ ÄÇÄÖÑ ÄÁÝÕÑ ÓÁÖÒÑ ÄÄÑ
Ýð÷èì õ¿÷íèé èõ ñóðãóóëèéã òºãññºí îþóòíóóäûí àæëûí
áàéðíû ñóäàëãàà
100
90
80
70
ÝÕÑ-Àæ
èëëàæ áàéãàà
60
50
Õóòâèéí õýâø èëä
Áóñàä ñàëáàðò
40
Àæèëã¿é
30
20
10
6
Ö
Ñ
ÝÒ
Ò
ÕÒ
Ò
ÝÕ
Ì
À
ÄÏ
¯Ý
Ö
ÀÑ
ÄÖ
Ñ
À¯
ÄÕ
0

7. Óð ÷àäâàð áîëîí ìýðãýæëèéí
òàëààð îþóòíóóäààñ àâñàí
ñóäàëãààíû ¿ð ä¿í
Ñóðãàëòûí ÷àíàð ÿìàð áàéãàà âý ãýñýí àñóóëòàíä 48 õóâü
íü ñàéí, 52 õóâü íü ìóó õàðèóëææý.
Ñóðñàí ìýðãýæëýýðýý àæèëëàõ áîëîìæ õýð çýðýã áàéãàà âý
ãýñýí àñóóëòàíä 15 áîëîìæòîé,
45 ìýäýõã¿é,
40% íü
áîëîìæã¿é ãýæ õàðèóëæýý.
Òà ìýðãýæèëäýý õýð çýðýã ñîíèðõîëòîé âý ãýñýí àñóóëòàíä
86 õóâü íü ñîíèðõîëòîé,14 õóâü íü ñîíèðõîëã¿é ãýæ
õàðèóëñàí.
Äýýðõ ñóäàëãààíààñ õàðàõàä òºãñºã÷äèéí 36 õóâü íü àæëûí
áàéðã¿é, 12 õóâü íü õóâèéí õýâøèë, áóñàä áàéãóóëëàãàä
àæèëëàæ áàéãàà, ò¿¿í÷ëýí îþóòíóóäààñ àâñàí ñóäàëãààãààð
38
õóâü
íü
ººðñäèé㺺
ººðñäèéí
òºãññºí
ìýðãýæëýýð
àæèëëàõ áîëîìæã¿é ãýæ ¿çæýý.
Èéìýýñ
¿éëäâýð
áàéãóóëæ
äýýøèëæ,
-ñóðãóóëü-
ñóðãàâàë
íºãºº
íýã
òàëààñ
îþóòíóóäûí
òàëààñ
èë¿¿
ãóðâàëñàí
îþóòíóóäûí
èäýâõèòýé,
ãýðýý
õàðèóöëàãà
ñîíèðõîë
èõòýé
ñóðàëöàõ þì ãýæ ¿çýæ áàéíà.
¯éëäâýð
Ñóðãóóëü
Îþóòàí
Ãóðâàëñàí ãýðýýíäýý îþóòàí ñóðàëöàõ õóãàöààíäàà òóõàéí
¿éëäâýðò
àæèëëàõ
äàäëàãà
áîëîìæòîé
õèéõýýñ
áàéõ
íü
ãàäíà
äàãàëäàí
÷àäâàðëàã
áîëîâñîí
áîëîõîä òîäîðõîé íºëºº ¿ç¿¿ëíý ãýæ áîäîæ áàéíà.
7
àæèë÷íààð
õ¿÷èí

8. ͺ㺺
òàëààñ
õàðãàëçàí
ñóðãóóëü
¿çýæ
¿éëäâýð(õýðýãëýã÷)-èéí
ñóðãàëòûí
òºëºâëºãººíä
ýðýëòèéã
ººð÷ëºëò
õèéí,
ñ¿¿ëèéí ¿åèéí øèíý òåõíîëîãèéí òàëààðõ õè÷ýýëèéã îðóóëæ
áàéâàë
çàõ
çýýëèéí
ººð÷ëºãäºí
àæèëëàõ
õýðýãöýýã
õàíãàñàí
÷àäâàðòàé
óÿí
õàòàí
ìýðãýæèëòýí
òºãñºõ
ñóäàëãààíààñ
¿çýõýä
áîëîìæòîé ãýæ ¿çýæ áàéíà.
Ä¿ãíýëò
Ýð÷èì
õ¿÷íèé
áàéãóóëëàãàä
õèéñýí
áîëîâñîí õ¿÷èíä òàâèãäàõ øààðäëàãà ºäºð èðýõ òóñàì óëàì
èõýññýýð áàéíà.
Èéìä òºãñºã÷äºä òàâèãäàõ øààðäëàãà ÷
óëàì ºíäºðæèæ áàéãàà þì.
¯éëäâýðèéí
ãàçðóóäûí
øààðäëàãûã
õàíãàõûí
òóëä
Îþóòàí-
Ñóðãóóëü-¯éëäâýð ãýñýí ãóðâàëñàí õîëáîîíû õàðèëöààã óëàì
íÿãòðóóëàí óÿëäóóëàõ øààðäëàãà ç¿é ¸ñîîð òàâèãäàõ þì.
8

9. Çàõ
çýýëä
óÿí
õàòàí
çîõèöîí
àæèëëàæ
÷àäàõ
÷àäâàðëàã
áîëîâñîí õ¿÷èí áîëæ àæèëëàõûí òóëä

Òóõàéí íýãæèéí àæëûã ñàéí ìýääýã
 Òåõíèêèéí äýýä áîëîâñðîëòîé
 Áèå äààæ øèéäâýð ãàðãàäàã áàéõ
 ͺõöºë áàéäëûã çºâ ¿íýëæ ÷àääàã áàéõ
 Ìýðãýæëèéí ºíäºð ÷àäâàð
 Õàìòðàí àæèëëàõ äàäëàãà
 ×àíàðûí òºëºº õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ
 ¯éëäâýðëýëèéã çîõèîí áàéãóóëàõ, á¿òýýë÷ýýð àæèëëàõ
÷àäâàð
 Àæëûí áàéðòàé õîëáîãäñîí òåõíèêèéí òîîöîîã õèéæ
÷àääàã áàéõ ÷àäâàðûã ¿çýõ øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çýæ
áàéíà.
9

10. Çàõ
çýýëä
óÿí
õàòàí
çîõèöîí
àæèëëàæ
÷àäàõ
÷àäâàðëàã
áîëîâñîí õ¿÷èí áîëæ àæèëëàõûí òóëä

Òóõàéí íýãæèéí àæëûã ñàéí ìýääýã
 Òåõíèêèéí äýýä áîëîâñðîëòîé
 Áèå äààæ øèéäâýð ãàðãàäàã áàéõ
 ͺõöºë áàéäëûã çºâ ¿íýëæ ÷àääàã áàéõ
 Ìýðãýæëèéí ºíäºð ÷àäâàð
 Õàìòðàí àæèëëàõ äàäëàãà
 ×àíàðûí òºëºº õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ
 ¯éëäâýðëýëèéã çîõèîí áàéãóóëàõ, á¿òýýë÷ýýð àæèëëàõ
÷àäâàð
 Àæëûí áàéðòàé õîëáîãäñîí òåõíèêèéí òîîöîîã õèéæ
÷àääàã áàéõ ÷àäâàðûã ¿çýõ øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çýæ
áàéíà.
9