1. LURRAREN KANPOKO DINAMIKA
PAISAIA ETA ERLIEBEA
 PAISAIA
 lurraren gainazalaren formak
 Elementu biotikoak (landaredia eta fauna)
 Elementu antropikoak
 Fenomeno atmosferikoak
 ERLIEBEA
 LURRAREN GAINAZALAREN FORMAK
 Elementu biotikorik GABE
ADIBIDEAK: Mendia Muinoa Terrazak
KANPOKO PROZESU GEOLOGIKOAK
 METEORIZAZIOA ETA HIGADURA
Lurrazala etengabe aldatzen da kanpoko lau prozesu geologikoren ondorioz
1. METEORIZAZIOA
Ingurumen agenteek harriak HAUTSI edo DISGREGATU, harrietan TENTSIOAK
eragitean edota HARRIEN MINERALAK ALDATZEN dituztelako.
2. HIGADURA
Agente geologikoek materialak LEKUTIK eramatean sortzen den modelaketa
3. GARRAIOA
Agente geologikoek materialak eramatea da.
4. SEDIMENTAZIOA
Materialak eremu beheratuetan METATZEA da, (Arro sedimentarioak deritze eremu
horiei)
Egin 148.orriaren 3. Ariketa
 METEORIZAZIOA
BI MODU DAUDE HARRIAK DISGREGATZEKO
1. METEORIZAZIO MEKANIKOA (harriak hautsi mineralak aldatu gabe, tentsioen
eraginez) Hiru mota:
 Gelifrakzioa: ura harrien pitzaduraren barruan sartu, ura izozten bada haren
bolumen handitzean harria apurtzen du.
 Termoklastia: eguzkiak harrien kanpoko azala berotzen du, hau dilatatzen da
barruko aldea baino gehiago, beroketa eta dilatazio ezberdinak harria apurtu.
 Deskonpresioa: Sakonera handian osatu diren harri magmatikoak gainazalera
heltzen direnean, hedatu eta pitzatu egiten dira kanpoko presioa txikiagoa delako
2. METEORIZAZIO KIMIKOA (Harriak disgregatu harrien mineralak aldaketa kimikoa
izaten baitute.) 4 mota:
 Oxidazioa: Aireko edo ureko OXIGENOAK harrien mineral mota batzuekin
erreakzionatu eta oxidatzen ditu, oxidoa errazago apurtzen da.

2.  Disoluzioa: Mineral batzuk uretan disolbagarriak dira.
 Karbonatazioa: Urak daraman CO2 –k kaltzitarekin erreakzionatzen du, sortzen
den mineral berria uretan disolbagarria da.
 Hidrolisia: Mineralek erreakzionatzen dute Urak dituen H +
eta OH -
ioiekin
METEORIZAZIO BIOLOGIKOA: kimikoa ala fisikoa izan daitekeen meteorizazioa da
baina sortzen duen agentea izakia (organismoa) da
AGENTE GEOLOGIKOEN MODELATZE-LANA (ESKEMAK)
HIGADURA PROZESUA BALDINTZATZEN DUTEN FAKTOREAK
 KLIMA (klimak agente baten eragina areagotzen du)
 PLAKEN TEKTONIKA (tolesdurak, failak, isostasiaren altxapenak, agenteen
eragina berpiz dezakete)
 LITOLOGIKOAK (Harri motaren arabera higadura ezberdina da)
 ANTROPIKOAK (gizakien jarduerak alda dezake agente baten higatzeko
indarra)
MAPA TOPOGRAFIKOAK
 Zera da? Erliebea adierazteko erabiltzen diren mapak dira, aldez aurretik
erabakitako eskala bati jarraituz eta gainazal lau batean adierazita.
OSAGAI NAGUSIAK …
 Sestra-kurbak, Distantziakidetza, Kota, Eskala, Legenda, Koordenatuak
 MAPEN OSAGAI NAGUSIAK
1. Sestra kurbak:
- Desnibela sestra kurben bidez adierazten da.
- Errealitatean altuera bera duten puntuak elkartzen dituzten irudimenezko
marrak dira.
- Ez dute elkar mozten, ez dira bitan banatzen, ez dute bat egiten.
MOTAK
Ohiko-sestra kurbak: marra marroi jarraikor batez marrazten dira normalean, ez
beti.
Sestra kurba nagusia: 5 sestra kurbaro beste lodi eta ilunago bat ageri da.
Honetan altuera adierazten da.
2. Kota: Puntu bakan bat zenbaki batez lagunduta, zenbakiak itsas-gaineko altuera
adierazten du.
3. Distantziakidetza: eskalaren arabera kurben arteko distantzia egonkorra da.
4. Eskala: neurri errealaren eta neurri jakin baten arteko proportzioa 1:25000
1:50000 1:40000
5. Legenda: sinbologiaren kodea adierazten du
6. Koordenatu geografikoak (2 zenbaki, longitudea eta latitudea) lekua munduan
kokatzen du.
longitudea: goiko eta azpiko ertzetan adierazten da, gradu eta minututan
Latitudea: ezker eta eskuineko ertzetan