1. UNIVERSITETI I PRISHTINËS
FAKULTETI JURIDIK
Master Drejtimi Financiar
Punim seminarik: Doganat
Profesori: Kandidati:
Pr.Dr Mejd Bektashi Berat Peci
21.01.2013
1

2. Doganat Berat Peci
Përmbajtja
I. Kuptimi I doganave --------------------------------------------------3
II. Qellimet dhe funksjonet e saj --------------------------------------4
III. Ndarja e doganave ---------------------------------------------------5
IV. Rendesia, kostot dhe dobit nga dogana --------------------------9
V. Doganat e Republikes se Kosoves ---------------------------------10
VI. Materiali i shfrytezuar----------------------------------------------- 11
2

3. Doganat BeratPeci
I.Kuptimi I doganave
- Doganat janë të hyra monetare të shtetit , paguhen me rastin e pagimit të
mallit të caktuar përtej kufirit përkatësishtë kufirit doganorë .Doganat janë
një lloj i tatimi për arsyje së kanë të gjitha karakteristikat juridike
,ekonomike dhe teknike me të cilat cilësohen edhe tatimet.
- Te doganat janë karakteristike :dhënia e detyrueshme në para ,në bazë të
sovranitetit të shtetit dhe pa të drejt në kundërshtim si caktimi i bazës dhe
i normës doganore në bazë të së cilave llogaritet shuma e doganës . Doganat
janë një lloj i veçantë i tatimeve indirekte dhe kane efekte të ngjajshme me
tatimin e qarkullimit.
Termi “dogana” rrjedh nga italishtja qe nenkupton takse shtetrore ne para per
mallin qe hyne ne shtet ose del nga shteti dhe tere institucjonin e shtetit i cili
merret me kete veprimtari.
Doganat jane instrument i sistemit fiskal per pagesat ne para qe behen nga
personat fizike dhe juridike dhe arketojne me rastin e kalimit ose hyrjes se
mallit ne kufirin shteteror, me qellim te realizimit te hyrave publike dhe
arritjes se qellimeve ne planin ekonomik dhe social.
Doganat mbarten ne konsumator dhe ne fakt doganat i paguan konsumatori
sepse ngarkohen ne qmimin e mallrave konsumuese .
Per kete arsye doganat si dhe tatimet e tjera indirekte jane anonime,
regresive dhe asociale me perjashtim te mallrave luksoze.
3

4. Doganat Berat Peci
II.Qellimet dhe funksojnet e doganave
Qellimi I doganave ne rend te pare, eshte qe te ruaj integritetin ekonomik te
vendit. Por, qellimet kryesore doganave jane :
1. Natyres financiare - fiskale dhe
2. Natyres ekonomike
Qellimet financiare - fiskale te doganave jane qe me ane te tyre te
mblidhen mjete financjare per plotsimin e shpenzimeve shteterore .Prandaj ,
doganat jane aplikuar ne sistemin e te hyrave per qellime fiskale .Keshtu qe
prej vellimit te kembimit te mallrave te nje shteti me boten e jashtme , prej
fuqise ekonomike te tij dhe prej lartesis se ngarkeses doganore varet shuma
e te hyrave publike te cilat mund te mblidhen me ane te doganave.
Qellimet ekonomike te doganave jane mbrojtja e ekonomise se vendit.
Keshtu , me ane te doganave rregullohet kembimi I mallrave , vellimi I tij ,
struktura dhe orjentimi I kembimit . Sidomos aplikimi I dogbanes ne
mallrat me origjin te jashtme ndikon ne ngritjen e qmimit te tyre , me kete
rast mbrohet pozita e mallrave te vendit . Po ashtu , doganat ndikojne ne
mbrojtjen zhvillimin ekonomik .
Funksonet e Doganave :
1. Mbrojta e nivelit te arritur dhe struktures se zhvillit ekonomik
2. Mbrojtja e situates se caktuar ne bilancin e pagesave sa u perket te
hyrave dhe te devizore ( permes bilancit tregtar )
3. Rregullimi I structures se nevojshme te importit ( duke simuluar importin e
domosdoshem )
4. Shperndarja e akumulimit ne mes prodhuesve , degeve dhe rajoneve te
ndryshme
5. Mbrojtja e zhvillimit rajonal dhe zhvillimin e rajoneve te pa zhvilluara, duke
ndikuar ne importin dhe aplikimin e teknologjis se re etj.
4

5. Doganat Berat Peci
III.Ndarja e doganave
Sipas drejtimit të lëvizjes së mallrave
Nisur nga drejtimi sipas të cilit lëvizin mallrat, hyjnë apo dalin nga territori
doganor, mund të kemi:
 Doganat e importit dhe
 Doganat e eksportit
Doganat të importit që vendosen si detyrim për të drejtën e kalimit të
kufirit për mallrat që importohen. Niveli i këtyre detyrimeve përcaktohet nga
qëllimet ekonomike apo fiskale për të cilat vendosen dhe përfaqëson një nga
elementët që formojnë atë që quhet tarifë doganore. Ky lloj detyrimesh
doganore është forma më e përhapur që gjendet në të gjitha vendet e botës.
Doganat të eksportit që vendosen si detyrim për të drejtën e kalimit të kufirit
për mallrat që eksportohen. Të tilla detyrime mund ti vendosen mallrave
kombëtare me ofertë të vogël të cilat janë të kërkuara për konsum lokal (ky është
aspekti ekonomik) si dhe mallrave kombëtare me elasticitet të vogël të kërkesës në
tregun e jashtëm.
Sipas qëllimit të vendosjes
Nisur nga qëllimi për të cilin vendosen, detyrimet doganore ashtu siç kemi
parë edhe më lart, ndahen në dy kategori të mëdha:
 Doganat fiskale dhe
 Dogana t ekonomike
Qëllimi i doganave fiskale është mbledhja e një pjesë të mjeteve të
domosdoshme financiare për të përballuar nevojat shoqërore dhe veprimtarinë
e admimnistratës shtetërore. Në këto raste qëllimi realizohet nëpërmjet
taksimit të mallrave që zenë vëllimin më të madh në import dhe që me
siguri të pranueshme do të vazhdojnë të importohen, siç janë për shembull
5

6. Doganat Berat Pe ci
mallrat e konsumut të gjerë (ushqime, veshje, etj), si dhe taksimit të atyre
mallrave per të cilat tregu i brendshëm është krejt ose pothuajse krej
joelastik, siç mund të jenë cigaret, kafeja, pijet alkoolike , të cilat njerzit do
të vazhdojnë ti blenë edhe nëse çmimet do të ngriten për shkak të
detyrimeve doganore të vendosura.
Doganat ekonomike , siç kemi treguar edhe më lart synojnë të rivendosin
konkurencën që në ndonjëfarë mënyrë mund të jetë shtrembëruar. Doganat
ekonomike mund të jenë disa llojesh në varësi të qëllimit ekonomik për të
cilin janë vendosur. Të tilla janë:
 Doganat antidumping që mblidhet mbi mallrat e importuara të cilat
janë objekt i dumpingut. Me dumping do të kuptojmë çdo rast kur
mallra të huaja importohen në një
 vend me një çmim shumë më të ulët se çmimi i tyre konkurues në
vendin dhe kohën e
 eksportimit, dhe në qoftë se një import i tillë dëmton ose mund të
dëmtojë prodhimin vendas të mallrave të tillë ose zhvillimin e këtij
prodhimi.
 Doganat kundërbalancuese me të cilat kuptohet një lloj i veçantë takse që
mblidhet për qëllime të kundërbalancimit të subvencioneve që mund të jenë,
dhënë drejtpërdrejt ose jo, për krijimin, prodhimin apo eksportimin e
mallrave të caktuar. Ka karakter ekonomik dhe synon të rregullojë
konkurrencën e shtrembëruar nga subvencionet.
 Doganat kundërpërgjegjëse me të cilat kuptohen mbidetyrime që u shtohen
niveleve normale, ose sipas rastit, që vendosin një taksë të veçantë për
mallrat që nuk janë objekt i detyrimeve doganore në përputhje me tarifën
doganore, të cilat vendosen për një periudhë të caktuar si kundërpërgjigje
ekonomike kundrejt mallrave që importohen nga një vend i cili e
diskriminon vendin importues në marrëdhëniet ekonomike.
Detyrime doganore sezonale që vendosen për një periudhë të caktuar të vitit e që
mblidhen për importimin e të gjitha mallrave të një natyre të caktuar pavarësisht
nga vendi prej nga vijnë apo kanë origjinën. Vendoset zakonisht për prodhimet
bujqësore apo blegtorale dhe është shprehje e një politike të kulluar
“proteksioniste”
6

7. Doganat Berat Peci
Sipas mënyrës së llogaritjes
 Doganat ad valorem (sipas vlerës) të cilat llogariten në një përqindje të
caktuar në tarifën doganore ndaj vlerës doganore të mallrave që taksohen.
Detyra e doganës, në rastet kur zbatohen detyrime ad valorem është të
shqyrtojë nëse vlera doganore e mallrave është përcaktuar në përputhje me
rregullat e parashikuara për këtë qëllim.
 Doganat specifike, të cilat llogariten sipas një shume monetare fikse, të
caktuar në tarifën doganore për çdo njësi të sasisë së mallrave që taksohen.
Njësia mund të jetë e masës apo vëllimit, nuk përjashtohet mundësia edhe në
copë. Në këtë mënyrë llogaritja e këtyre lloj detyrimeve bazohet mbi
operacione numërimi, peshimi ose matjeje duke dhënë rezultate të fiksuara
dhe të pandryshueshme për një lloj të caktuar mallrash.
 Dogana të kombinuara që konsistojnë në zbatimn e kombinuar të
detyrimeve ad valorem dhe atyre specifike.
Përqindjet apo shumat monetare fikse mbi të cilat mbështetet përkatësisht llogaritja
e detyrimeve doganore quhen nivele të detyrimeve doganore.
Sipas së drejtës së nxjerrjes
Doganat autonome nuk kushtëzohen nga ndonjë marrëveshje ndërkombëtare dy
ose shumëpalëshe në fushën e shkëmbimit të mallrave. Këto lloj detyrimesh
vendosen sipas nevojave që ka vendi në një periudhë të caktuar dhe formojnë atë
që mund të quhet “tarifa normale”.
Doganat konvencionale janë të kushtëzuara gjithmonë nga marrëveshjet që mund
të ketë një vend i caktuar me vende të tjera në nivel dy ose shumëpalësh. Ato
asnjëherë nuk mund të vendosen dhe të ndryshohen në mënyrë të njëanshme.
Shembuj detyrimesh të tilla janë ato që zbatohen në të ashtuquajtura Zona të
Tregtisë së Lirë
Doganat Berat Peci
7

8. Sipas lartësisë së nivelit
 Doganat normale dhe
 Doganat preferenciale
Doganat normale janë ato të cilave u korespondon ai nivel takse që zbatohet
normalisht për taksimin e mallrave që shkëmbehen ndërmjet vendeve që nuk kanë
lidhje të ngushta dhe të vazhdueshme tregtare. Në këto raste niveli i taksës është
më i larti, sepse synojnë pengimin e futjes së mallrave nga tregje jo shumë
miqsorë. Të tilla mund të jenë vetëm detyrimet jokonvencionale.
Doganat preferenciale janë detyrimet që zbatohen në nivele të ndryshme,
gjithmonë më të ulëta, se ato normalet si një favor që mund ti jepet një vendi tjetër
me të cilën marrëdhëniet tregtare janë të ngushta dhe të vazhdueshme duke i
krijuar mundësinë mallrave të atij vendi për të hyrë më lehtësisht në tregun e
vendit që ka dhënë preferencat. Preferencat mund të jenë reciproke, në nivel dy
ose edhe shumëpalësh, ose të një anshme.
8

9. Doganat Berat Peci
IV.Rendesia e doganave, shpenzimet dhe dobite e saj
Rendesia e Doganave
Doganat si instrument I te hyrave shtetrore jane aplikuar me qellim te
sigurimit te mjeteve per arken shtetrore. Doganat paraqesin rendesi me
karakter fiskal gjinje e me teper behen instrument I politikes se zhvillimit e
konomik. Tani ne fazen e integrimeve nderkombtare dhe globale gati asnje
shtet nuk mund te te udheheq nje politik autonome doganore . Asnje shtet
tani nuk mundet te percaktoj dhe sistemin doganor te udhehiqet vetem nga
interest e mbrendshme te shtetit por duhet te bazohet ne nje bashkpunim
nderkombtar. Doganat ne shtetet europjane marrin pjes ne te hyrat publike me
01 – 3.5 % . Ne shtetet ne zhvillim pjesmarrja e doganave ne te hyrat e
pergjithshme te shtetit esht me pas se 20 % . Ne sistemin doganor te Kosoves,
doganat dhe TVSH marrin pjes ne te hyrat publike me mbi 70%.
Shpenzimet dhe dobit nga futja e doganes
Dogana e zmadhon qmimin e te mires ne shtetin qe importon ate te mire, ndersa e
zvoglon qmimin e njejte ne shtetin qe e eksporton at te mire . Si pasoj e ketyre
ndryshimeve te qmimit, konsumatoret do te jene ne humbje ne shtetin e importit,
por ne fitim ne shtettin e eksportit. Krahas kesaj qeveria qe e fut doganen do te jete
ne fitim per shkak te zmadhimit te te ardhurave publike. Metoda e matjes se
shpenzimeve dhe humbjeve nga futja e doganave varet nga dy nocione :
1. Teprica konsumuese dhe
2. Prodhuese
9

10. Doganat Berat Peci
Doganat ne Republiken e Kosoves
Dogana e Kosovës është themeluar në gusht të vitit 1999 nga shtylla e BE-
së , për të siguruar aplikimin e drejtë e të njëtrajtshëm conform të rregullave
doganore dhe dispozitave të tjera të aplikueshme për mallra, të cilat janë
subjekt I mbikëqyrjes doganore.
Me 12 dhjetor 2008 Shërbimi Doganor I UNMIK-ut u shndërrua në Doganën
e Kosovës. Kodi I ri doganor I miratuar me 11 nëntor 2008 nga Kuvendi i
Kosovës, mundësoi ketë tranzicion. Kodi doganor në fjalë është në pajtim t
ë plotë me standardet ligjore të Bashkimit Evropian dhe ndër të tjera ka si
objektiv edhe zhvillimin ekonomik të Republikës së Kosovës
Përpos detyrimeve doganore që vjelen nga Dogana, TVSH-ja dhe Taksa mbi
akcizën vjelen nëpër kufij. Përveç vjeljes s ë të hyrave, Dogana e Kosoves e
mbron shoqërinë nga kontrabandimi i drogës dhe mallrave tjera të ndaluara
me efekt të dëmshëm të krimit ekonomik si dhe evazionit në të hyra.
Dogana Kosoves është zhvilluar në bazë të standardeve të BE- së dhe është i
financuar tërësisht nge Buxheti i Kosovës. Po ashtu është e përkrahur nga BE
nëpërmjet menaxherëve të lartë profesionalë doganorë, si autoritet ekzekutues të
huazuar nga Shërbimet Doganore të BE. Dogana e Kosoves vjel rreth 70% e të hyrave të
Buxhetit të Konsoliduar të Kosovës me një mesatare 2 cent për 1 euro në 2004.
FMN ka lavdëruar vazhdimisht Shërbimin për performancën e tij, duke e krahasuar
në një nivel me Shërbimet e Evropës Perëndimore.
Kontributi I Doganes se Kosoves eshte ne :
Kontributi në çështjet ekonomike
 Mbledhja e taksave doganore: si, Taksa doganore, Tatimit mbi vlerën e
shtuar; Akcizën për Buxhetin e Konsoliduar të Kosovës.
 Kontrollimi importit dhe eksportit, mbroja e ekonomisë; mbrojta e
markave tregtare etj.
 Statistika të sakta mbi tregtinë me jashtë.
10

11. Doganat Berat Peci
Kontributi për sigurinë
 Luftimi i aktiviteteve ilegale
 Rritja e sigurisë përmes prezencës në pikat kufitare; luftimi I krimit kufitar;
luftimi I trafikut të drogës etj.
 Mbrojta e popullatës dhe ambientit, parandalimi kontrabandimit të armëve
dhe substancave eksplozive
Kodi Doganor dhe i Akcizës është ka hyrë në fuqi me 11 nëntor 2008.
Te hyrat nga doganat ne bugjetin e Republikes se Kosoves per vitin 2011
11

12. Doganat Berat Peci
Materiaili i shfrytëzuar:
1. Ekonomia Nderkombtare Paul Krugman - Maurice Obsfeld
2. Financa Publike Prof. Dr. Sabri Kadriu
3. Financat Publike Prof . Dr. Sabahudin Komani
4.Costums Paul Gregory
5. EU costums website Eu
6. Kodi Doganor dhe i Akcizës I Republikes se Kosoves
7. website I Doganave te Kosoves
12