In deze nieuwsbrief: AANKONDIGING 01 Centre Human Drug Research Leiden 03 Foamglas, voor als het er op aan komt 05 Polynorm VERSLAG 06 Symposium Pioneers of the Past, Professionals of the Future NIEUWS 09 Arcadescherm Alexandrium 10 Kennismaking met de nieuwe voorzitter 16 Bestuurswissel 16 Publicatie Just Renckens 16 Jan Westra hoogleraar MOOOI 13 een handvol moooi EELKE POUWER OVER….. 15 4 mln voor nieuwe kredietregeling MKB Voor meer nieuws: www.booosting.nl

2. september 1996 jaargang 7 nr . 35
stichting
industrieel
bouwen
nederland
ï
bijeenkomst
Praatjes vul len geen gaatjes
Het zal een jaar of tien geleden zijn dat Michiel Cohen een bedrijfshal voor het opslaan van narcissen
te zien kreeg. Op zich een onooglijk gebouw, maar met één kwaliteit. W egens de nodige ventilatie
(
van de narcissenbollen hadden ze het gebouw met een geperforeerde geprofileerde staalplaat
bekleed. Een naïeve keuze, maar met onvelWachte effecten. Dat gebouw was door de perforatie,
afhankelijk van het gezichtspunt soms wel en soms niet te zien. Een schim van een gebouw eigenlijk.
Deze schim is jarenlang bij hem blijven hangen. Bovendien was de luchtstroom door het gebouw
regelmatig en nauwelijks voelbaar, ondanks sterke wind buiten. Beide effecten OI1tStonden blijkbaar
bij een geperforeerd oppervlak.
Deze toepassing heeft het denken over kantoren bij Cepezed sterk beïnvloed. OP ZOEK dus; niet naar
het kantoor van de toekomst, maar naar de toekormt van het kantoor. Een aantal problemen op het
gebied van klimaatbeheersing (lucht, licht, temperatuur en gevelafwerking en (individuele)
regelbaarheid) werd i.s.m. ECCS als constructeur en Boonstoppel als installatie-adviseur op een rij
gezet en de gelaagde gevel werd weer interessant.

3. ~----------~-------------~~-02~------------------------~
Ir C0A-k. fD
/ Ku Jll/tYv, :p~ ~Q./r~ ,
In het ~LHumaan Geneesmiddelen-OnG<li'Wek(CHB-RT-te Leiden, dat in het voorjaar
van 1995 is opgeleverd, werd de gevel met schuifpuien volledig beglaasd. Twee meter daar vanaf werd
een buitengevel van geperforeerde plaat aangebracht. Het resultaat is een tegen wind, zon, straling,
inbraak beschermd gebouw, met privacy en veel uitzicht.
Wij nodigen u graag uit voor een bijeenkomst in het teken 'De toekomst van het kantoor' in dit
bijzondere, lichte en luchtige pand.
PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MA
15:00 Ontvangst • ..
. , -:e~e~~ ;.<,-
15:15 'Centre for Hwnan Dru; het ontwerp door Michkl Cohen, CEPEZED
15:45 'Centre for Human Drug' h~t ~bruik !loor Adam Cohen,
B.J2.6 e.& k>"'"..... ' . -
directeur Centre for Hiiman urug.Pe~ ,.. ~ ' -
16:15 Thee en rondleiding
17:30 'Het veranderende bankkantoor' door mw Loes Diemel, hoofd beleid
en ontwikkeling, concern huisvesting en vastgoed ABN AMRO Amsterdam
I 18:00 'Offices for 2020: is there a conflict between comfort, efficiency and ecology?'
by Mr Stevan Groak, Head Research & Development Ove Arup te Londen
I ~ Verf_IIAde teegift
Afsluitende borrel

4. • ,
Aankondiging bijeenkomst bij Pittsburgh Corning Nederland B.V. te
Tessenderlo (Belg1ë) op woensdag 6 november 1996 van 12.30-17.00 uur.
isolatie voor
[F (O)@mg; l @s;~
als het er op -aan komt
Cellulair glas is vooral bekend als isolatiemateriaal voor het isoleren van platte daken waaraan hoge
eisen worden gesteld. Dit thermische isolatiemateriaal is echter in veel meer konstrukties toepasbaar.
Mer name door de unieke kombinarie van eigenschappen (dampdicht, waterdicht, onbrandbaar,
drukvast, vormvast, ongedierrebestendig, zuurbestendig) is cellulair glas roepasbaar in al.le siruaties waar
specifieke eisen worden gesteld. Dir berreft vanzelfsprekend de bekende dakroepassingen doch geldt
ook voor dal<en met metalen dal<bedekking of toepassing op speciale dakvormen. Door de
ontwikkeling van een aantal gecacheerde plaren (Ready Board, Floor Board en Wall Board) is het
toepassingsgebied uitgebreid mer isolatie voor keldelwanden, vloeren (in het zand of onder een
dekvloer), gevels (spouwmuren of geventileerde gevelkonstrukties) alsmede binnenwanden en
plafonds. De uitermate hoge drul<sterkte van cellulair glas heeft geresulreerd in een speciaal produkt
voor het oplossen van koudebruggen in funderingen en metselwerkkonstrukties: Foamglas Perinsul.
Onder het thema 'Foamglas: isolatie voor als het er op aan komt' wordt op woensdag 6 november
1996 voor aangeslotenen van Booosting een (AVA)-bijeenkomst georganiseerd op de fabriek vall
FoamgJas cellulair glas in Tessenderlo, België. Naast presentaties over de hisrorie, de produktie en de
roepassingen, zal er door middel van demonstraties aandacht worden geschonken aan de veJWerking
van cellulair glas in diverse konstrukries. Tevens zal kennis kunnen worden gemaakt mer het
indrukwekkende produktieproces van Foamglas cellulair glas.
L ..I

5. r Foamglas cellulair glas is een zuiver glasprodukt. Ook vanuit milieutechnisch oogpunr scoort het
,
materiaal uitstekend. Met name doordat het materiaal een lange levensduur kent en kan worden
hergebruikr, heefr Foamglas een uitermate gunstige ekologische balans.
Het bovenstaande geeft slechts een beknopt beeld van de mogelijkheden met Foamglas cellulair glas.
Door een bezoek aan de fabriek zal het voor de deelnemers duidelijker worden in welke specifieke
toepassingen bij h et industriële bouwen dit materiaal suksesvol kan worden inge-LeL
PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MA
12:30 Ontvangst
12:45 Lunch
13:45 Introduktie
13.50 Audiovisuele presentatie over de historie,
produktie en toepassingen van Foamglas
14:30 Rondleiding door de fabriek
15:15 Koffiepauze
15:30 Demonstratie van de verwerking van Foamglas in het trainingscentrum
16:00 Bezoek aan het laboratorium
16:30 Diskussie en vragen
17:00 Afsluiting
Geïnteresseerd in deelname? Inschrïvin via de antwoordkaart.
Het aantal inschrijvingen is beperkt tot 20 deelnemers.
NAAM
I I I
BEDRIJf
I I I I
ADRFS
___ _,-I
LI
r
POs-rCLlDE WOONPIA,TS
I
'rEt,F.FCX.)N
o Kom, op dinsdag 24 september van 15.00 COt 19.00 uur naar de bijeenkoms, Booosting
'Dt ,oekoms, van het kantoor me' .. . personen. (.ü ",'g. 0/·02)
o Kom 0 dinsdag 15 ok<ober van 14.00 <ot 19.00 uur naar Polynorm te Bunschoten postbus 10197
Ine' .. . personen. Max. 40 personen. (zü ""g. 05)
o Kom, op woensdag G november van 12.30 (0' 17.00 uur naar Pi<csburgh Corning 3004 AD Rotterdam
te Tessenderlo (AVA) me, ... personen. Max. 20 personen. (zit I'''f,. 03-(4)
o Ontvangt graag informatie over participatie bjj Booosting.
o Bestelt her boek o 'Booos,ing in beeld' (1994/95)
Panüipamm: f 25.00 o 'Sooosling in btdrijf (1992)
Niet-participant",: f 39.50 o TUSSèn tradi,ie en e<perimenr' (1989)
L .J

6. • ,
Aankondiging bijeenkomst bij Polynorm te Bunschoten
OR dinsdag 15 oktober 1996 van 14.00 - 19.00 uur.
Polynorm zoekt ruimte
~.itnep" anden bepalen de ruimte. Staat er ergens een wand, dan is er een ruimte extra, maar geen
'
e ,t a r imte. De wand staat in de weg. Daarom maken we er deuren in. Dichte deuren geven privacy.
j~;en
I
i nte d uren gaan open. Deuren staan open, laten licht door, laten mensen door. Open deuren geven
;ii te. deuren (draaideuren) nemen ruimte. Vierkante meters zijn waardevol, juist ook binnen
'Ort ,e wo!g. Flexibel bouwen is soms ook flexibel omspringen met die waardevolle vierkante meters.
Ó mte rieden aan flexibel wonen. Polynorm deed daar iets mee.
'
/
Pq norm is waarschijnlijk vooral bekend van de stalen binnendeurkozijnen. Ooit begon de NV.
NeHedaJ~dse Metaalindustrie Polynorm met de produktie van stalen woningen. Nu, krap een halve
l
:e verJler, is Polynorm Groep als toeleverancier actief in de bouwnijverheid, de installaciebranche
' -- "--+en ä~-aulomobielindumie. De divisie Bouwprodukren omwikkelt zich binnen de groep verder als
betrouwbare toeleverancier voor de totaaloplossing rondom deuren. Voor een producent van stalen
binnendeurkozijnen is dat 'rondom deuren' best letterlijk te nemen. Dat Polynorm 'rondom' echter
ook figuurlijk opvat, wordt dinsdag 15 oktober duidelijk gemaakr.
Rondom deuren creëerden we ruimte. De mooiste ruimte die we rond-
om een deur kunnen creëren is misschien wel ruimte zonder deuren.
Ruimte die meer wordt, de muur die verdwijnt. Hmtsuijker Architecten
omwierp de ruimte, Polynorm omwikkelde het produkt. En Polynorm
gaat verder. In een inspirerende omgeving ontstaan nieuwe concepten.
Ook daarvan wiJlen wij u in oktober graag iets laten zien.
PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MA
14:00 Ontvangst
14:15 Welkomstwoord en inleiding door L. Metz,
directeur Polynonn Bouwprodullten B.V.
14:45 Video Polynonn Groep
15:00 Rondleiding door de produktie van Polynonn Bouwprodukten
en een blik bij Polynorm Automotive (carrosseriedden)
16:30 'Ruimte creëren met beweegbare wanden', door S.c. Taneja,
architect/directeur Hartsuijker Architecten B.V., Amsterdam
17:00 'De schuifdeur in ontwikkeling', werkplaatspresentade
17:30 T egenlezing
18:00 Discussie & borrel
19:00 Einde
Geïnteresseerd in deelname? Inschrijving via de antwoordkaart.
Het aantal deeelnemers is maximaal 40 personen
L .J

7. • ,
Verslag van het Symposium 'Pioneers of the Past. Professeionals of the
op dinsdag 25 juni 1996 op de TU te Eindhoven.
Een onderwerp dat me al jaren bezig houdt. Een
afscheid van de stichting Booosting als voorziner
• Een ontmoeting met mensen die al zo lang
geleden de paden hebben bewandeld. Een poging
het onrwerp en de oefening in het bouwen aan de
kaal< te stellen. Voor de oplettende lezer gaat het
vandaag om de P • Dat wil niet zeggen dat we
er de P in hebben, maar we dragen hem uit.
Pionier, professional, prototype, perspectief,
prevalerend, passend, prachtig ga zo maar door, u
zult zien dat na vandaag de P een prominente
plaars zal hebben velWOlven •
Deze dag staat in het teken van het prototype. De
eersteling die uiteindelijk geen deel zal uitmaken
van de familie. De familie zelf immers is voor-
bestemd op een bepaalde wijze re worden VOOrt-
gebracht en re worden aangeprezen en verhandeld.
Het prototype onttrekt zich daar meestal aan.
Daarmee staat het ptototype ook per definitie in
een ander licht.
Professionals lopen er besmuikt omheen en
vertrouwen elkaar de prachtigste perspectieven
toe. Een beetje in het geniep wam ook dat is een
prototype eigen. Het bewaart geheimen d ie de ziel
van de bouwwijze bepalen. Voordat het prototype
de markt verovert wordt de prestatie gemeten en
/
uitgemeten. Meestal achter op een werf, maar soms
ook frontaal op een prominente plaats. In de
bibliotheek van het Bouwfonds Nederlandse
Gemeenten ligt een origineel exemplaar van
Kelly's The Prefabrication ofHolising. Het boek is
aandachrig gelezen door iemand die beslagen op de
markt wenst te komen met nieuwe produkren. ... Rekem, Passchier ...
L ..J

8. • ,
_ii§4il"_,--_2_5---,J,-'u_n_i_1_9_9_6_----"
Pontificaal is op de eerste bladzijde geschreven:
Lege] 1· Om 51LCce5 te~na.iJ.e.t..e.ers~LP.r.n.dukl, hetprotofjlp.e....ap..Ae
hL~ft~~nc~~~en_gLpLaats~t ______________________________________
Maar vandaag zuJlen we leren dat ook dat niet
voldoende is voor het succes van het prorotype.
Integendeel: er zijn voorbeelden waar de uit-
muntende locatie in her nadeel werkt omdat de
omgeving zich bedreigd voelt door de vreemde
eend in de bijt. Dat leidr rot:
Gewoon is al gek genoeg. D an zitten we op her
spoor van de Japanse systeembouwer of zelfs
industriële bouwer die er voor zorgt dat het
prorotype uitstraalt wat de markt vraagt. Achter het
behang ligt dan misschien een passende bouwwijze
die het oog van de professional streelt. Deze
marktgerichte benadering staat haaks op het
prorotype dat als resultaat verschijnt na oor-
spronkelijk denk- en doewerk. Ontmaskerd als
succesformule staat de woning bibberend te
wachten op commentaar. Pioniers, professionals en
vooral politici dekken het experiment toe. Tot dat
het stikt onder loftuitingen en kritiek. Zij die oor-
delen verkeren niet in woonnood. Zij die in nood
verkeren wordt niets gevraagd. Zij' zwijgen stil À I SB. TU Eindhoven À
.c..e..g e 1 3' Het prototype moeLzich---J1Xflfileren op de markt als een alternatief v1W1:.
dmdgz~pLn~An~g~~~fi~re~ ____________________________
De inzet van het prorotype als kritiek op de
traditionele produktie van de huisvesting heeft nog
nooit indruk gemaakt. Her prototype maakt niet
duidelijk waar her voor staat en wat het kan
betekenen . Het gelukkige gezin dar de harmo-
nieuze levenswandel onder andere onrleent aan de
prestatie van de bijzondere woning is langzamer-
hand een wrang beeld geworden. WeJlicht had
men eerder moeten inspelen op de andere vraag,
namelijk naar woningen die juist de achterkant van
de marl<t bedienen . Catastrofes en oorlogen
verhogen de appreciatie voor de prestatie, zodat de
status van de woning niet prevaleert. À Wybunit. Wybauw À
L .J

9. r ,
Lege] 4· Er iLge.e».-.maxlzt_JLOIlI...altenuz.tie.uen.die..g.e=sJJg.de.maxk.tc.o nforme oplassil2.gen.
ó~Lre~r~e~n~ ____________________________________________________________
Het heeft geen zin een rwee onder een kap te
imiteren of een rijtje starters te bevechten. De
produkten die dat wel doen komen hooguit in
afgeschermde sectoren wals de recreatieve of de
agrarische aan bod. De produkten die zich wel
degelijk profileren als een alternatief naast het
bestaande aanbod komen voort uit een scherpe
analyse van meestal het eigen perspectief van de
onrwerpers. Deze woningen betitelen we meestal
niet als prototype omdat ze niet bedoeld zijn om ... Fokker. Schepers ...
als voorbode te fungeren van een nulserie of
produktielijn. Het zijn de onrwerpers zelf die het
eigenzinnig onderkomen betrekken en daarmee de
zwal<te van het professionele prowtype aangeven.
Wij hebben er een aantal verzameld en buiten de
zaal enigszins provocerend opgehangen. Natuurl.ijk
het zijn geen alledaagse voorbeelden in alledaagse
omstandigheden. Maar ze iUustreren de kracht van
een inspirerend ontverp. Het technisch concept
staat borg voor het woonconcept en anders om.
Omstaan vanuit een technisch/constructief be-
ginsel laat het prowtype weinig ruimte voor een
dergelijke relarie.
Leg e 1 5 . DILe.enr.eli11.g~e.h.as~aJLeen.JedJJ1js.c.b~p.t...-het..mjst-Lle..JJ.ftnZf!lf
spLe1endLkwfil~~~k11.g~ _________________________________________
De vraag waarom de traditionele bouwwijze steeds
maar weer wordt onderworpen aan kritiek die als
voedingsbodem dient voor nieuwe impulsen laat
zich verklaren vanuit de geschiedenis van de
huisvesting voor alle lagen. De woning als waar is
een lucratief object in een pulserende, uitdijende
markt. De grote onderneming, de gwte instelling
of stichting, naast de onrwikkelende creatieve
partijen proberen keer op keer het voortouw te ... Shell. Zwarts
nemen. De bevestiging van dat streven vindt U
terug in de aard en de positie van de pwtorypen die
hier de revue zullen passeren: Fokker, SHELL,
HEIWO, CECA naast Wybunit en ISB. Maar ook
DSM, DAF of RABO hadden bij een iets andere
wending van de geschiedenis hier de hoofdrol
kunnen spelen.
Jan Westra
L .J

10. .Een mega-mediascherm voor de strook megastores, als element dat de stede bouwkundige ruimte
bepaald en met de mogelijkheid voor gecoördineerde en gezamenlijke neonreclame is onlangs in
Rotterdam Alexanderpolder gerealiseerd. Het 290 meter lange scherm bestaat uit stalen kolommen,
2.000 m 2 laspersroosters en ca. 5 km spandraad.
Architect Fom Verheijen wist verschillende disciplines aan te sporen om zijn idee te verwezenlijken.
En vormgevingsbureau Dumbar (Rotterdam) ontwierp een zwart doosje voorûen van 5 x 5 rode LED
lampjes dat precies in de opening van de laspersroosters past. In het scherm zijn 25.000 doosjes
geplaatst die tezamen een lichtkrant van 290 m vormen. Dit is tevens een programmeerbare uitings-
mogelijkheid voor kunstenaars.
Ingenieursbureau Zonneve/.d (Booosting aangeslotene), heeft voorgesteld om de windbelasting op te
nemen met r.V.S. spankabels, die voornamelijk als stagen voor zeilboten worden toegepast. Hiermee
is bereikt dat de constructie de transparantie van het scherm niet aantast en op grote afstand geen
overheersende beeldbepalende rol speelt. Het gehele scherm is gespannen tussen twee eind-
verankeringen, de doorgaande staalkabels fungeren als een sOOrt elastiek die de windbelasting en de
vervormingen door temperatuur binnen bepaalde spanningsvariaties opnemen. Vanwege het feit dat
bij deze toepassing de staalkabels niet tot de maximale capaciteit worden belast heeft de leverancier
Staalkabel b.v. uit Amsterdam korre spanners laten fabriceren die er heel elegant uitzien.
Het is een dagje winkelen in Rotterdam waard.
Jan van der Windt, directeur van Ingenieursbureau Zonneveld b.v. Rotterdam

11. , n Kennismaking met
Jouke Post ~ L - _......_ _ _ _ _ _ _- '
Nadat de bezoekers van de bijeenkomsten net gewend waren aan de taalspitsvondigheden van de
allereerste voorzitter Jan Brouwe/; moest 5 jaar geleden worden overgeschakeld naar Jan Westra.
Jan 2 is in staat gebleken ons de Nederlandse taal immer vanuit een andere hoek te laten zien/horen.
Er was geen woord veilig voor hem. T lISSen zijn bevlogen lezingen door heeft hij Booosting geleid en
een plaats gegeven in de Onrwerpende, Onrwikkelende en Onderzoekende bouwwereld. De relaties
met o.m. de universiteiten zijn versterkt en de interne organisatie is verbeterd. Maar Jan 2 is nu
hoogleraar en Booosting-voorzitter af Niets blijft Booosting bespaard. Dankjan, voor alje inzet.
Met de nieuwe samenstelling van het bestuur van de Stichting Industrieel Bouwen Nederland blijven
we nieuwe plannen maken en oude ideeën nader uirwerken. Zo willen we meer aandacht aan
publiciteit geven, ook buiten de grenzen en zal het idee van de voor-(nerwerk) en achter-(denktank)-
kamer gespecificeerd worden. De bedrijfsbeweken, bijeenkomsten en AVA's blijven interessant en
bieden een goede gelegenheid om te netwerken. Ook de Poool- en Looop-acriviteiten zullen worden
VOOrtgezet, evenals 'produktontv"ikkeling'. Overigens is de demo van het 'plafond-afbouwsysteem' nu
gereed. Het resultaat van één van de produktontwikkelingsteams is te bezichtigen op de TU Delft
(faculteit Bouwtechnologie, 7e verdieping) en kan in het derde kwartaal van dit jaar tijdens een nieuwe
bijeenkomst van uw commentaar worden voorzien.
Een actueel thema is het milieu. In relatie met Ontwikkeling en Onderwek zal ook Booosting hieraan
in de toekomst meer aandacht schenken.
Kortom, veel te Ondernemen! En niks voor te zfnen, maar vóór zijn en vooruit-Iópen!
JoukePost
Tot ziens op de eerstkomende bijeenkomst te Leiden:
dinsdag 24 september 'De toekomst van het kantoor') waar O.a. Mr Stevan Groák van het
fameuze ingenieursburo Ove Arup uit Londen een visie zal geven op het onderwerp.

12. Activiteiten 1996
29 augustus Trespa International te Weert
24 september 'De toekomst van het kantoor' te Leiden
15 oktober Polynorm te Bunschoten
6 november Pittsburgh Corning te Tessenderlo, België (AVA)
12 december 2e Glas/Eindejaars-bijeenkomst 1996 (AVA)
(AVA) staat voor Alleen Voor Aangeslotenen
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland,
booosting
stichting
Booosting, opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van
industrie, ontwerpers en architecten. De voornaamste doelstelling
industrieel van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en
bouwen toepassen van industrieel te vervaardigen bouwprodukten en gebouwdelen, ter verhoging
nederland van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de antwoordkaart kunt u aangeven of
•••••••••• u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosting .
Booosting co 1
Hoogmadestraat 57 postbus 10197 3004 AD Rotterdam
telefoon 010 4156304 telefax 010 4157409 E-mail paarch@pi.net
Contactpersoon Jolanda Steenhouwer,
tot 17.00 uur en op do van 9.00 tot 13.00 uur
Redactie: Jolanda Steenhouwer
Vormgeving: Patricia Brouwer Design
Druk: Dmkkerij Hans Truijen
Met dank aan: Ingrid Brans, Miehiel Cohen, Jaeo Haartsen, Jaap Koning,
Mareel van Mierlo, Eelke Pouwer, Jan Westra, Jan van der Windt,
Jan van der Woord
I • Voorzitter Jouke Post Post Ter Avest Architecten
Vice voorzitter Erie Vreedenburgh Archipel Ontwerpers
Secretaris Jan van der Woord TU Delft
Penningmeester Johan Riezebos CVK
Lid Jos Liehtenberg BuroA+
Lid Henk van Laarhoven Hubert-Jan Henket Architecten
Lid Jaap Koning Brouwer en Koning
L .J
11

13. • ,
._~J'''''h,i'(._ pa rt i ci panten
Nieuwe participanten 1996
Zoontjes Beton b.v. Contactpersonen: Mr Hans Ververs. directeur
Ingrid Brans, PR
Centaurusweg 19 - 25 Zoomjes Beron B.V. kenmerkt zich aJs een high-tech,
Postbus 64 flexibel en innovatiefbedrijf dat met de meest geavanceerde
5000 AB Til burg machines steeds meer streeft naar eenvoudige oplossingen in
ZOONTJENS
~ BETON T 013-4556901 berontegelsystemen voor haar segmenten parkeerdaken,
F 013-4550527 daJ<bestrating en grond bestrating. In de jaren vijftig is reeds
gestart met de omwikkeling van speciaJe daJ<tegels, hetgeen
heeft geleid rot verrassende oplossingen voor ruimte problemen. Bij utiliteitsgebouwen en winkelcemra
bijvoorbeeld is de zorg voor voldoende parkeerruimte een wezenlijk probleem. Met de parkeerdaJ<systemen
van Zoomjes Beron kan de auro het dak op! Voor dakbestrating zijn systemen omwikkeld die stuk voor stuk
aandacht schenken aan onrwerp, kwaJiteit, systeemopbouw en drainage. Projektmatig kan uirvoering
gegeven worden aan mooie strakke werken vanwege de hoge maarvastheid van de tegels.
Onlangs is een nieuwe weg ingeslagen door samenwerking te zoeken met projektarchitekten en industrieel
onrwerpers, hetgeen resulteerde in de produktie van speciale 900 x 900 mm elementen voor bijzondere
projekten. Door ons aan te sluiten bij Booosting hopen wij ons inzicht te kunnen verruimen en door regelmatig
contact met de aangesloten leden ons nog meer te kunnen verdiepen in nieuwe omwikkelingen.
Ubbink NederlAnd
AUiall(t Europe Unicom Nederktnd A + Bu"au IIOOr
Bik Bouwproduktm Wolwga Paneln, Bouwprodulrtontwiklr~ling
Brmullnrmmr G~p Zoontjes Beton Ad/linburrllu /IOOr Bouwt«hniek ABT
Bruynuel Kmkms en KAsten Archit«ttn en Co/UuÛ4nts A&c
Fabriek /lan PlaalWn'ken H. /lall Dam ACN Co/Utructturs
Enitor Ad van Btrio Industrial Dtsign Bu"all Angrnent
GE PIAstia Structuml Products Europe Brouwer + Koning BDA Grotp
HOtJCh Bouwsystnnm NttkrlAnd Fkx Dew:lopment Corsmit RIIIldgevnzd Ingmieursburrllu
Hokc Sys~men &- Componmtm HollAnd Promsing CVK
Hoogovms G~p LAnámArk Design cf Technoktgy Ing. KA"I H. Dekker
Hun~ DougIAs Produktcmtrum TNO Fafadr Consulting &- Engineering
Kömmn1ing fJmetux GtNie Consult
Jamara Products Goudstikk" - de Vrin
j.JKrms ArchipelOnll«rpm Ir A. Hoek CS BOllwkundig Ingmieurs
Krupe Bomaux Arrhit«~nbu"au BöJltlinglr Hogeschool Enschede
NBM-AmstellAnd Woningbouw Jan Brouwer Anori~s Hogeschool Midden-Brabant
OctatulN Spat:t: Structum CEPEZED Hitnsch Enginemng
Pit~n HardglAs EGMAJ't:hit«~ KAntoor van de Toekomst
PlAstiUl Plaat Hubert-Jan Hmktl bna archit~ Nationak Woningraad
Polydak Post T" Aw:st Archit«tm Staalbouwinstituut
Polynonn Jan Timmm Stichting Aluminium Centrum
RnuaBudel Tjïjn Dnign TU Delft
Rtynomuk Tuns+Honting Archit«~n TU Eindho/lt11
RockwoolLApinus Vtrbu/X Hoogendijk Archittk~ Vtrtniging NederlAndse
Somp NttIn1and Archittk~buro VIJS" &-/kmnan Cemmtindustrie
Saint·Roch GlAs ir Frank van Waes. H. de Wil Consultancy
Struilt en HammlAg Bouw Buro IIOOr Architektuur Ingrnimrsburrllu Zonnftltld
L Tmpa International ir DMn Petn'S
.J

14. ,
mOOOi
Een handvol mOOOi:
Mooi -mooier -moois t- moooi: moooi als overs t ijgende trap van moo;.
Bij het waarnemen van iets mooois wordt de esthetiek van ondergeschikt belang, raak je de
schoonheid voorbij. Een mooi gevoel mag je vaak met anderen delen, maar blijkt soms ook te
persoonlijk. Een tekst over moooi zou altijd iets overdraagbaars moeten bevatten, iets dat lezer en
schrijver vanzelfsprekend aan elkaar bindt. Moooi brengt het gevoel weer in evenwicht met de rede.
Moooi heeft ook een ontkenning. Het ontbreekt onze taal echter aan vergelijkbare letterbeeld-
middelen om niet-moooi betekenisvol in één woord te vatten. Ter verduidelijking een voorbeeld.
Niet-moooi vind ik het door de nieuwe spellingswet voorgeschreven gebruik van het woord
stedenbouw in plaats van het vertrouwde stedebouw (Bernard Hulsman in: 'Stedenbouw in het
computertijdperk; NRC Handelsblad, 21 Juni 1996). Stedenbouw betekent iets anders dan stedebouw.
Stedenbouw suggereert niet alleen een meervoudig object, maar impliceert bijvoorbeeld ook het
bestaansrecht van dorpenbouw. Stedebouw gaat over de stede, de plek, het gebied, en wel op de nivo's
van de regio, de stad (gemeente), de wijk, de buurt en de directe gebouwomgeving. Het is dan ook
een veel rijker begrip dan rown planning. Laten we ons teweer stellen!
Wel weer moooi vind ik, dat bij de renovatie van de metrostations van Hecror Guimard in Parijs
bleek, dat de gieterij, die destijds bij de productie van de gietijzeren elementen betrokken is geweest,
nog in bedrijf was en dat de modellen van de gietstukken nog steeds in het magazijn lagen. Ze konden
zonder problemen na bijna een eeuw weer worden gebruikt.
Meer over moooi. Op zoek naar een vorm laat ik me leiden door de drie '0" s. Dat brengt me op drie
ondelwerpen, per ondelwerp drie objecten en per object drie overwegingen, waarmee ik het in
bouwkundige zin zal proberen te illustreren. Als eerste onderwerp de stede, met daarbij als objecten
een stad, een stadsdeel en een stedelijk element. Vervolgens het gebouw, met daarbij een cultureel
gebouw, een werkgebouw en een woongebouw. Tenslotte de bouwcomponent, met daarbij een
onderdeel van een hoofddraagconstructie, van een scheidingsconstructie en van een installatie. Moooi
gespreid dacht ik zo. De meeste objecten zijn redelijk bekend, zodat de woorden de bijbehorende
beelden wel zullen oproepen.
Ik noem:
de bastidc Villefranchc de Roucrgue in h et Franse de anement Aveyron vanwege: een meervoudige
oriëntatie, ontstaan door een halfregelmatig flauw gekromd stratenpatroon van een hellende stad,
gegenereerd vanuit een centraal marktplein; het hellende marktplein met deels verhoogde arkaden
rondom, waar beschutte terrassen met zicht op het plein zich probleemloos vermengen met wandelend
winkelpubliek en kruipend autoverkeer; de moeiteloze en goed functionerende inpassing van vrijwel
alle elementen van de rwintigste eeuwse maatschappij in een nagenoeg intact zijnde stadsstructuur uit
de dertiende eeuw;
L .J

15. ,
~~:'..'.:'~~~l:î~~~~~:'..:.:~~~~~vomvf'PC(>' het op de plattegrond complex uitziende maar
vorm van het plein, welke zonder verlies van zijn architectonische eigenwaarde is verkregen, onder
andere door de gematerialiseerde inspringende hoeken; het beeld van de stadhuis toren met tegenover
zich de gekromde pleinwand als metafoor van een op een lager gelegen punt staande spreker met
tegenover zich het in een halve citkel zittende gehoor; de onweerstaanbare neiging die je voelt
opkomen, om het plein bij het verlaten direct weer te betreden;
~~~~~~~~=--'=T..:~~'J VdllWe.t;t:: de bewerking van enkele sluitend op elkaar pasgemaal(te
uitstraling van een niet aan halffabrikaten ontleende vrije elementaire vormgeving; de inspiratie die
ervan uitgaat om weer meer metalen gietstukken in de architectuur we te passen;
de ventilatiezuilen van de Postsparkasse te Wenen, vanwege: de inpassing van technische installatie-
componenten als vast meubilair in het interieur; de harmoniscl1e samenhang van de formele
ornamentiek van de ventilatieopeningen mer de technische ornamentiek van de ankers; de wijze
waarop ze door hun vorm en menseJijke verhoudingen als onopvallende zaalwachters harmoniëren
met het publiek.
dank aan Hendrik Petrus Berlage, Bernm'd Bijvoet,
Mackintosh, Alphonse de Poitim, Gtto Wagner en enkele mij

16. • ï
4 Miljoen voor
.
nleuwe kredietregeling MPO
In de nieuwsbrief van mei werd de nieuwe krediet- • verminderen van de hoeveelheid toxische stoffen in
regeling voor milieugerichte produktontwikkeling een produkt, vrijkomend tijdens de produktie,
(MPO) aangekondigd. Inmiddels is deze Krediet- tijdens het gebruik van het produkt of in de fase
regeling MPO in werking getreden. van afValverwerking. Voorbeelden hiervan zijn
Ondernemers die zich richten op de ontwikkeling het vervangen van materialen waarvoor bij de
van produkten die het milieu aantoonbaar minder produktie toxische blaasmiddelen nodig zijn en
belasten dan bestaande produkten met een vergelijk- van toxische additieven in het produkt;
bare funktie kunnen in aanmerking komen voor een • verminderen van de toepassing van niet-hernieuw-
krediet van 40% van de projectkosten met een bare grond- en hulpstoffen, bijvoorbeeld door het
maximum van f 500.000,-. Voor het krediet geldt vervangen van kunststof door hout;
een vaste rente van 6,3%. In totaal is er in 1996 vier • optimaliseren van de levensduur;
miljoen gulden voor kredierverlening beschikbaar. In • vergroten van het hergebruik van materialen en
1997 zal voor deze regeling een budget van f 10 onderdelen.
miljoen worden uitgetrokken. Het ontwikl,elen van werkwijzen en diensten valt
De kredietregeling is bedoeld voor middelgrote en niet onder de regeling. Een combinatie van een
kleine ondernemingen met maximaal 500 werk- produkt en een dienst valt wel onder de regeling. De
nemers. De nieuwe regeling komt naast de al langer te ontwikkelen produkten hoeven niet technisch
bestaande kredietregeling op grond van het Besluit nieuw te zijn voor Nederland, alleen voor de
technische ontwikkelingskredieten (TOK). aanvrager. Wel is het van belang dat de projectkosren
Alleen milieu-ontwikl<elingsprojecten komen in minimaal f 25.000,- dienen te bedragen. Het krediet
aanmerking voor krediet. Milieu-ontwikkelings- is bestemd voor de fase van pre-commerciële
projecten dienen gericht te zijn op nieuwe, ontwikkeling, de fase die ligt na het stadium van
gewijzigde of verbeterde produl<ten die in fundamenteel en industrieel onder-L:oek en vóór de
vergelijking met bestaande produkten met een commercialisatie van het nieuwe produkt.
vergelijkbare funktie op de Nederlandse markt per De terugbetalingsregeling wordt zodanig vastgesteld,
saldo leiden tot een aantoonbaar meer dan marginale dat het krediet kan worden afgelost uit de omzet die
vermindering van de belasting van het milieu op een kan worden gerealiseerd met de uit het project
of meer van de volgende aspecten: voorrvloeiende of ervan afgeleide produktie. Hier-
• verminderen van de hoeveelheid en soorten van voor wordt een termijn van ten hoogste tien jaar
materialen en onderdelen, verwerkt in het gesteld. Indien het krediet na tien jaar nog niet is
produkt. Voorbeelden hiervan zijn volume- afgelost, hoeft het niet verder te worden terug-
verkleining, leidend tot kleinere verpakkingen en betaald. De terugbetaling van het krediet is
lagere logistieke kosten en het terugbrengen van gekoppeld aan de mate van commercieel succes. Dit
het aantal onderdelen waaruit een produkt wordt geeft het krediet zijn risicodragend karakter.
opgebouwd;
• verminderen van de hoeveelheid gebruikte of ?
verbruikte energie in het produktieproces, tijdens Voor meer informatie.1runt u
het gebruik van het produkt of in de fase van contact opnemen met
afvalverwerking; Pouwer & Stevers (010 - 4521122). 'I ....
, I
L .J
15

17. Bestuurswisseling
Na een actief en inventief lustrum als voorzitter van Booosting heeft Jan
Westm met de organisatie van het symposium 'Pioneers of the Past,
Professionals of the Present' op 25 juni jJ op de TU te Eindhoven, in alle
bescheidenheid zijn functie overgedragen aan Jouke Post.
Jouke Post, Post ter Avest Architecten te Rotterdam wordt als secretaris
opgevolgd door Jan van de Woord, hoofddocent Produktontwikkeling aan de
Technische Universiteit te Delft.
Zo blijft de samenstelling van het bestuur als vertegenwoordigers van de verschillende disciplines
gewaarborgd: één bestuurslid uit het ondetwijs, twee vertegenwoordigers van de industrie, twee
~ architecten en twee industrieel ontwerpers.
Publicatie Just Renckens
Tijdens de bijeenkomst bij Pieterman Hardglas op 2 april
j.l. kondigde Just Renckens zijn publicatie reeds aan. En
recent is 'Gevels en Architectuur, façades in glas en
aluminium' als onderdeel van zijn promotie-onderzoek
verschenen.
De kleurrijke uitgave geeft een overzicht van de technische
en managemenstaspecten van aluminium glasgevelbouw
voor de utiliteirs- en woningbouw. Het is zeer interessant
voor iedereen die te maken heeft met ontwerp, technologie,
organisatie en beheer van aluminium-glasgevels.
Het Nederlandstalig standaardwerk is tot stand gekomen
onder auspiciën van de TU Delft/leersroel Produkt-
ontwikkeling met steun van VMRG (Vereniging Metalen
Ramen-en Gevelbranche) en VAS (Vereniging Aluminium
Systeemleveranciers).
Het boek is exclusief voor Booosringieden te bestellen bij VMRG (telefoon 030-605 3644, fax 030-
605 3260) tegen het gereduceerde tarief van f 125,00 i.p.v. f 155,00 (excl. BTW en verzendkosten).
Jan Westra hoogleraar
Per 1 juli 1996 isJan Wesrra benoemd tot hoogleraar Architectonisch Ontwerpen aan de faculteit
Bouwkunde van de Technische Universiteit Eindhoven. Proficiat Jan!