1. I. ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ
ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ
2. Η ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: ΟΙ ΕΡΙΔΕΣ
ΓΙΑ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ
α. Ορισμός, πρωτεργάτες και παράγοντες.
Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
Σελ.
34
http://xtsat.blogspot.gr/

2. Διδακτικοί στόχοι
Κατανόηση των βαθύτερων κινήτρων
των Ισαύρων που κήρυξαν τη
εικονομαχία
Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της
εικονομαχίας

3. Λέξεις – κλειδιά της ενότητας
εικονομαχία
ανεικονικές
αντιλήψεις
εικονομάχοι –
εικονοκλάστες
(εικόνα + κλω
=σπάζω)
εικονόφιλοι -
εικονολάτρες
Ιωάννης
Δαμασκηνός
τιμητική
προσκύνηση
αναστήλωση
εικόνων
απαγόρευση
παράστασης
θείων
προσώπων
καταστροφή
έργων τέχνης

4. Να δοθεί ο ορισμός
και το χρονικό
πλαίσιο της
εικονομαχίας.

5. Ορισμός εικονομαχίας
Πνευματική -
πολιτική διαμάχη
συγκλόνισε το
Βυζάντιο
αρχές του 8ου έως
μέσα του 9ου αιώνα
• «είναι σύμφωνη με την Ορθοδοξία
η λατρεία των εικόνων ή όχι;»
αφορούσε στο
ερώτημα:
Ιερέας και στρατιώτες γονατίζουν και προσκυνούν μια λειψανοθήκη
Μικρογραφία, 12ος αι., Εθνική Βιβλιοθήκη Μαδρίτης. Ισπανία

6. Το πρόβλημα της λατρείας των εικόνων
Χριστιανική αντίληψη
(ελληνική παράδοση)
• Η απεικόνιση του Θείου
βοηθάει τον πιστό στην
επικοινωνία του με το Θεό
Ανατολική αντίληψη
• Ο πιστός « πρέπει να αποστρέφεται κάθε
λατρεία που προσφέρεται σ’ οτιδήποτε άλλο
εκτός απ’ το πνευματικό». Ούτε οι ιουδαίοι
oύτε οι μουσουλμάνοι είχαν εικόνες.
• Λατρεία εικόνων = εκδήλωση ειδωλολατρική.

7. Συνθήκες εκδήλωσης της εικονομαχίας
Στο 20ό κεφάλαιο του
δευτέρου βιβλίου της
Παλαιάς Διαθήκης
αναφέρεται:
«οὐ ποιήσεις σεαυτῷ εἴδωλον,
οὐδὲ παντός ὁμοίωμα, ὅσα ἐν
τῷ οὐρανῷ ἄνω καὶ ὅσα ἐν τῇ
γῇ κάτω καὶ ὅσα ἐν τοῖς
ὕδασιν ὑποκάτω τῆς γῆς. Οὐ
προσκυνήσεις αὐτοῖς, οὐδέ μὴ
λατρεύσῃς αὐτοῖς».

8. Ποιοι αυτοκράτορες
ήταν πρωτεργάτες
της εικονομαχίας.

9. Είχαν επηρεαστεί από τις ανεικονικές αντιλήψεις της ιουδαϊκής και της ισλαμικής
θρησκείας και γι' αυτό απέρριπταν τη λατρεία των εικόνων ως εκδήλωση
ειδωλολατρική.
Λέων Γ' Ίσαυρος (717-741)
• καταγόταν από τη Γερμανίκεια της Β. Συρίας
Κωνσταντίνος Ε' (741-775)
• γιος του Λέοντος Γ΄
Πρωτεργάτες εικονομαχίας

10. Ποια ήταν τα αίτια
της εικονομαχίας.

11. Οι Ίσαυροι ήταν από τη Β. Συρία
και επηρεάστηκαν από τις
ανεικονικές αντιλήψεις της
ιουδαϊκής και ισλαμικής θρησκείας.
Θεωρούσαν τη λατρεία των
εικόνων ως εκδήλωση
ειδωλολατρική.
Οι ανεικονικές αντιλήψεις
επηρέασαν τους αγρότες
που ζούσαν στα σύνορα με
το Ισλάμ. Οι Ίσαυροι
υποστήριξαν τις απόψεις
τους και για πολιτικούς
λόγους.
Δεισιδαιμονίες και
υπερβολές που
εκδηλώθηκαν γύρω
από τη λατρεία των
εικόνων.
Η επιθυμία των Ισαύρων
να περιορίσουν την επιρροή
των μοναχών και των
μονών.
Η άποψη ότι οι νίκες των
εχθρών του Βυζαντίου
(Αράβων) οφείλονται στην
οργή του Θεού για ό,τι
συνέβαινε στο χώρο της
λατρείας των εικόνων.
Παράσταση χρήσης του υγρού πυρός σε ναυμαχία.
Μικρογραφία από το χρονικό του Ιωάννη Σκυλίτζη.
Εθνική βιβλιοθήκη, Μαδρίτη
αίτια εικονομαχίας

12. Επίδραση ανεικονικών αντιλήψεων ιουδαϊκής + ισλαμικής
θρησκείας, εξαιτίας της εξάπλωσης των Αράβων.
Δεισιδαιμονίες, θρησκοληψία, αμάθεια ->
υπερβολές γύρω από την λατρεία των εικόνων
Επιθυμία περιορισμού επιρροής μοναχών
Εκκλησιαστική + μοναστική περιουσία= αφορολόγητη
Αύξηση αριθμού μονών : νέοι = μοναχοί
Μείωση γεννήσεων
Μείωση στρατιωτικού
δυναμικού
Μείωση εργατικών
χεριών
αίτια εικονομαχίας
Αφορμή : Η έκρηξη του ηφαιστείου
της Θήρας το 726 που θεωρήθηκε από
τον Λέοντα Γ΄ θεϊκή οργή στη λατρεία
των εικόνων σαν είδωλα

13. Η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας και η έναρξη της
εικονομαχίας
Τον ίδιο χρόνο (726), το καλοκαίρι, ανέβρασε η θάλασσα και σαν από
καμίνι σηκώθηκε ατμός από το βυθό ανάμεσα στη Θήρα και τη
Θηρασία . Αυτό κράτησε κάμποσες μέρες. Στο μέσο αυτό της
φοβερής φωτιάς σχηματίστηκε ένα νέο νησί που συνενώθηκε με το
νησί Ιερά. Όπως η Θήρα και η Θηρασία, έτσι και το νεοσχημάτιστο
νησί όφειλε τη γένεσή του στην έκρηξη του ηφαιστείου και
δημιουργήθηκε στη διάρκεια της βασιλείας του αντίχριστου Λέοντος.
Ο αυτοκράτορας εξήγησε αυτό το σημάδι της θείας οργής εναντίον
του με τρόπο ευνοϊκό για τον εαυτό του και σήκωσε ακόμη πιο
αναίσχυντο πόλεμο εναντίον των αγίων και σεπτών εικόνων. Και ο
λαός της Βασιλεύουσας εξαιτίας της απέραντης λύπης του για τις
καινοφανείς διδασκαλίες προσπάθησε να επιτεθεί και να σκοτώσει
τους στρατιώτες του αυτοκράτορα που καθαίρεσαν την εικόνα του
Χριστού στη Χαλκή Πύλη. Και τότε πολλοί από αυτούς τιμωρήθηκαν
για την ευσέβειά τους με ακρωτηριασμούς, μαστιγώσεις, εξορίες και
πρόστιμα και ιδιαίτερα οι αριστοκράτες και επιφανείς.
Θεοφάνης, Χρονογραφία, έκδ. C. de Boor, τόμ. 1, Λειψία 1883, 404-405
Ποια ερμηνεία έδωσαν
στην έκρηξη του
ηφαιστείου της Θήρας οι
εικονομάχοι και ποια οι
εικονολάτρες; Ποιο
χαρακτηριστικό της
μεσαιωνικής νοοτροπίας
αποκαλύπτουν οι
συγκεκριμένες
ερμηνείες;

14. I. ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ
ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ
2. Η ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: ΟΙ ΕΡΙΔΕΣ
ΓΙΑ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ
β. Φάσεις της εικονομαχίας.
Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
Σελ.
34
http://xtsat.blogspot.gr/

15. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ
717
Άνοδος στο θρόνο
Λέοντα Γ΄
Ίσαυρου
726 – 787
Πρώτη φάση
815 – 843
Δεύτερη φάση
843
Οριστική
Αναστήλωση
εικόνων

16. ΦΑΣΕΙΣ
ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ α’ Φάση
(726-787)
Αυτοκράτειρα
Ειρήνη η Αθηναία
Αυτοκράτειρα Θεοδώρα, σύζυγος
του αυτοκράτορα Θεόφιλου και
μητέρα του Μιχαήλ Γ’
β’ Φάση
(815-843)

17. Να περιγράψετε την
α΄ φάση της
εικονομαχίας, τους
πρωταγωνιστές της
και το τέλος της.

18. Απομάκρυνση εικόνας
του Χριστού το 726
από τη Χαλκή Πύλη
της
Κωνσταντινούπολης.
Λέων Γ’
‘Ισαυρος
Ο λαός της
Κωνσταντινούπολης
διαμαρτύρεται.
Δημοσιεύεται
αυτοκρατορικό διάταγμα
που απαγορεύει τη
λατρεία των εικόνων
Διάταγμα
του 730
Οι οπαδοί των εικόνων
(εικονόφιλοι) εξορίζονται,
φυλακίζονται και οι
περιουσίες τους
δημεύονται
Πρώτη φάση (726-787)

19. Η ΧΑΛΚΗ ΠΥΛΗ
(από το πρόγραμμα Byzantium 1200)
Antoine Helbert

20. «…ο Λέων ο δυσσεβής συγκρότησε σιλέντιο (=αυτοκρατορικό συμβούλιο)
κατά των αγίων και σεβαστών εικόνων. Κάλεσε τον αγιότατο Πατριάρχη
Γερμανό, επειδή νόμιζε πως θα τον πείσει να υπογράψει κατά των αγίων
εικόνων. Ο γενναίος όμως δούλος του Χριστού χωρίς να πειστεί καθόλου
στην άθλια κακοδοξία του ( του Λέοντα) ακολουθώντας το δρόμο το σωστό
της αλήθειας παραιτήθηκε από το αρχιερατικό του αξίωμα. Αφού
παρέδωσε το ωμοφόριό του είπε, μετά από πολλά διδακτικά λόγια: « Αν
εγώ είμαι Ιωνάς (δηλ. άπιστος), ρίξτε με στη θάλασσα. Όμως, βασιλιά,
είναι αδύνατο σε μένα να φέρω αλλαγές στην πίστη χωρίς οικουμενική
σύνοδο».
Θεοφάνης, Χρονογραφία, μετάφρ. Ζαχ. Ορφανουδάκης, Λάμπρου Τσακτσίρα – Ζαχαρία
Ορφανουδάκη – Μαρίας Θεοχάρη, Ιστορία Ρωμαϊκή και Βυζαντινή, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1983)
Αφού μελετήσετε το παράθεμα που ακολουθεί να απαντήσετε στις ερωτήσεις:
α) ποιος αποφάσισε για το ζήτημα των εικόνων, ο
αυτοκράτορας (πολιτική εξουσία) ή ο πατριάρχης
(θρησκευτικός ηγέτης);
β) ποια πλευρά, των εικονομάχων ή των
εικονολατρών, φαίνεται να εκπροσωπεί ο Θεοφάνης,
συντάκτης του κειμένου; Να δικαιολογήσετε την
απάντησή σας.
Πρώτη φάση (726-787)

21. Κατά τη Α' φάση της εικονομαχίας (726-787), οι μοναχοί είναι οι πρώτοι που δέχονται τις συνέπειες της διαμάχης.
Στην εικόνα, διωγμοί μοναχών, λεπτομέρεια από το Χρονικό του Ιωάννη Σκυλίτζη, τέλη 12ου-αρχές 13ου αιώνα.
Madrid, Biblioteca Nacional, fol. 28vb.
Πρώτη φάση (726-787)

22. Επιχειρήματα των εικονομάχων
Οι εικόνες αναπληρώνουν τα είδωλα και άρα αυτοί που τις
προσκυνούν είναι ειδωλολάτρες [...]. Όμως δεν πρέπει να
προσκυνούμε κατασκευάσματα των ανθρώπινων χεριών και
κάθε είδους ομοίωμα [...]. Πληροφόρησέ με ποιος μας
κληροδότησε αυτή την παράδοση, δηλαδή να σεβόμαστε και
να προσκυνούμε κατασκευάσματα χεριών, ενώ ο Θεός
απαγορεύει την προσκύνηση, και εγώ θα συμφωνήσω ότι
αυτό είναι νόμος του Θεού.
Από επιστολή του Λέοντος Γ' στον πάπα Γρηγόριο Β',
Travaux et memoires 3 (1968) 279.
Ποια ήταν τα βασικά επιχειρήματα των
εικονομάχων, σύμφωνα με το απόσπασμα;
Σελ.
34

23. α) Οι εικόνες στο πλαίσιο της λατρείας παίζουν ρόλο ειδώλων και άρα όποιος
τις λατρεύει είναι ειδωλολάτρης.
β) Τα ανθρώπινα δημιουργήματα δεν είναι σωστό να αντιμετωπίζονται ως
ιερά αντικείμενα για προσκύνημα.
γ) Η χριστιανική διδασκαλία, ο θεϊκός νόμος καθώς και η παράδοση
της Εκκλησίας δεν κάνουν λόγο πουθενά για την ανάγκη να προσκυνούν
οι πιστοί τις εικόνες.
Ποια ήταν τα βασικά επιχειρήματα των
εικονομάχων, σύμφωνα με το απόσπασμα;

24. Ένας από τους
κυριότερους υπερασπιστές
της λατρείας των εικόνων
ήταν ο Ιωάννης ο
Δαμασκηνός, που
γεννήθηκε στη Δαμασκό
της Συρίας στα μέσα του
7ου αιώνα.
Στην εικόνα, ο Ιωάννης Δαμασκηνός.
Μικρογραφία χειρογράφου, 12ος αιώνας.
'Aγιο Όρος, Μονή Ιβήρων, κώδ. 463

25. Εφόσον προσκυνώ και σέβομαι το σταυρό και τη λόγχη, τον κάλαμο και
τον σπόγγο με το οποίο οι θεοκτόνοι Ιουδαίοι προσέβαλαν και σκότωσαν
τον Κύριό μου, γιατί όλα αυτά στάθηκαν όργανα του έργου της σωτηρίας
των ανθρώπων, πώς να μην προσκυνώ την εικόνα του σταυρού που
κατασκευάζεται από οποιοδήποτε υλικό, πώς να μην προσκυνήσω την
εικόνα του Χριστού που κατέστησε σωτήριο τον σταυρό; Ότι δεν
προσκυνώ την ύλη είναι φανερό, διότι αν καταστραφεί το εκτύπωμα ενός
σταυρού που είναι κατασκευασμένος από ξύλο, παραδίδω το ξύλο στη
φωτιά. Το ίδιο συμβαίνει και με το ξύλο των εικονισμάτων, όταν αυτά
καταστραφούν.
Ιωάννης Δαμασκηνός, Περί εικόνων, Λόγος δεύτερος, κεφ.19, Μigne,
Patrologia Graeca, t.94, στήλη 1305
Σελ.
34
Με ποια επιχειρήματα υποστηρίζει ο Ιωάννης
Δαμασκηνός την προσκύνηση των εικόνων;
Ιωάννης Δαμασκηνός

26. α) Οι εικόνες
απεικονίζουν το έργο του
Θεού, το οποίο αξίζει να
προσκυνηθεί. Εφόσον οι
πιστοί προσκυνούν τα
όργανα της ανθρώπινης
σωτηρίας (σταυρός,
λόγχη, κάλαμος, σπόγγος),
πρέπει να προσκυνούν και
τις εικόνες που θυμίζουν
τα πάθη του Χριστού.
β) Από τη στιγμή που οι
πιστοί προσκυνούν την
εικόνα του σταυρού,
πρέπει να προσκυνούν και
την εικόνα του Χριστού
που κατέστησε σωτήριο το
σταυρό.
γ) Προσκυνώντας οι
πιστοί τις εικόνες, δεν
προσκυνούν την ύλη από
την οποία αυτές
αποτελούνται αλλά την
πνευματική ουσία που
αναπαριστούν. Απόδειξη
γι’ αυτό είναι το ότι αν
καταστραφεί το εκτύπωμα
του σταυρού ή η
παράσταση της εικόνας,
τα φθαρμένα ξύλα
ρίχνονται στη φωτιά και
καταστρέφονται.
Με ποια επιχειρήματα υποστηρίζει ο Ιωάννης Δαμασκηνός την
προσκύνηση των εικόνων;

27. Στην εικόνα, ο Ιωάννης ο
Δαμασκηνός. Τοιχογραφία από
τη Μονή Βαρλαάμ στα Μετέωρα.
Χρονολογείται στα 1548.
Ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός
κρατώντας ειλητάριο με ύμνο προς
τη Θεοτόκο (Μιχαήλ Αναγνώστου
1734 Βυζαντινό Μουσείο Χίου)

28. Ήδη στα μέσα του 6ου αιώνα
αναφέρεται ότι στην Κωνσταντινούπολη
υπήρχαν 92 μοναστήρια και μεγάλος
αριθμός μοναχών που διέμενε σ' αυτά.
Κορύφωση της διαμάχης
κατά τη βασιλεία του
Κωνσταντίνου Ε΄ (741-775)
τρομοκράτηση
μοναχών
καταστροφή μονών
Στην εικόνα, το καθολικό της
μονής του Αγίου Ιωάννη του
Στουδίου. Η μονή ήταν προπύργιο
των εικονολατρών
Πρώτη φάση (726-787)

29. Τέλος α΄ φάσης
Η Ειρήνη η Αθηναία
(780 – 802)
Συγκαλεί την
Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο
(787)
Αποκατάσταση
εικόνων
Απόδοση τιμητικής
προσκύνησης στις
εικόνες
Ειρήνη η Αθηναία,
Βασιλική του Αγίου Μάρκου, Βενετία

30. «Όπως είδαν οι Προφήτες, όπως δίδαξαν οι
Απόστολοι, όπως παρέλαβε η Εκκλησία, όπως
δογμάτισαν οι διδάσκαλοι, όπως έλαμψε η αλήθεια...
έτσι φρονούμε, έτσι λαλούμε, έτσι κηρύσσουμε ότι ο
Χριστός είναι ο αληθινός Θεός μας.
Τιμάμε δε τους Αγίους του με λόγια, με
συγγράμματα, με τη θυσία της θείας Ευχαριστίας
στους ναούς, με τα κονιάματα.
Και το μεν Χριστό προσκυνούμε ως Θεό και
Δεσπότη, τους δε Αγίους του τιμούμε και
απονέμουμε σχετική προσκύνηση».
(Κείμενο της Αγίας Εβδόμης Οικουμενικής Συνόδου για την Ορθοδοξία)
Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος 17oς αι.
Moναστήρι Νοvodevichv, Mόσχα

31. Να περιγράψετε τη
β΄ φάση της
εικονομαχίας και το
τέλος της.

32. Δεύτερη φάση (815 – 843)  μικρότερη διάρκεια, λιγότερη ένταση
Λέων Ε΄ ο
Αρμένιος
(813 – 820)
Στη λατρεία των
εικόνων αποδίδει
τις ήττες των
βυζαντινών
Θεόφιλος
(829-842)
Αυγούστα
Θεοδώρα,
σύζυγος Θεόφιλου,
επίτροπος γιου της Μιχαήλ Γ’
(842-867)
συγκαλεί Σύνοδο στην
Κωνσταντινούπολη
Επικύρωση αποφάσεων
της Ζ΄ Οικουμενικής
Συνόδου
Οριστική αποκατάσταση
και αναστήλωση των
εικόνων
H αναστήλωση των
εικόνων γιορτάζεται
από την Ορθόδοξη
Eκκλησία την πρώτη
Kυριακή των Nηστειών
ως η «Kυριακή της
Oρθοδοξίας».
Αυτοκράτορας Θεόφιλος
Χρονικό Ιω. Σκυλίτζη

33. Απόψεις Λέοντος Ε' για την εικονολατρία
Γιατί οι Χριστιανοί παθαίνουν ήττες από τους εθνικούς;
Επειδή λατρεύονται οι εικόνες [...]! Γι' αυτό σκοπεύω να τις
καταστρέψω. [...] Οι αυτοκράτορες που δέχτηκαν και λάτρεψαν
τις εικόνες πέθαναν στην εξορία ή στη μάχη. Αυτοί όμως που
δεν τις λάτρεψαν πέθαναν στο κρεβάτι τους και τάφηκαν με
τιμές στους αυτοκρατορικούς τάφους κοντά στο ναό των Αγ.
Αποστόλων. Εγώ επιθυμώ να μιμηθώ τη δεύτερη κατηγορία
και να τις καταστρέψω, για να μακροημερεύσω και εγώ και ο
γιος νου και η δυναστεία μας να βασιλεύσει ως την 4η και 5η
γενιά.
Scriptor incertus de Leone Bardae filio,έκδ. I. Bekker, Bonn 1842,
349.
Ποιους λόγους επικαλείται ο Λέων Ε΄, σύμφωνα με το παράθεμα, για
να επαναφέρει σε ισχύ την Εικονομαχία;
Σελ.
35

34. α) θεωρεί ότι οι ήττες που υπέστησαν οι
Βυζαντινοί στα χρόνια που ακολούθησαν
την αποκατάσταση των εικόνων (787)
ήταν αποτέλεσμα της παρέμβασης του
θεού που οργίστηκε βλέποντάς τους να
λατρεύουν τις εικόνες σα να ήταν
ειδωλολάτρες.
β) Πιστεύει ότι ο βίαιος θάνατος των
αυτοκρατόρων που ήταν εικονολάτρες
στην εξορία ή στη μάχη αποτελούσε
θεϊκή τιμωρία.
γ) Γνωρίζει ότι όσοι αυτοκράτορες δεν
λάτρεψαν τις εικόνες είχαν ειρηνικό
θάνατο και τάφηκαν με τιμές.
δ) Τέλος, επιθυμεί να ζήσει και να
ασκήσει την εξουσία για πολλά χρόνια,
πράγμα που θέλει επίσης να συμβεί τόσο
στο γιο του όσο και στους διαδόχους του.
Ας σημειωθεί ότι οι λόγοι που επικαλείται ο Λέων
Ε’ για να επαναφέρει σε ισχύ την εικονομαχία
μπορεί να ακούγονται αφελείς και απλοϊκοί στις
μέρες μας, αλλά ήταν απολύτως εναρμονισμένοι με
την πνευματική ατμόσφαιρα της εποχής που ζούσε
ο αυτοκράτορας, μια ατμόσφαιρα που σφραγιζόταν
από πλήθος δεισιδαιμονιών και προλήψεων.
Ποιους λόγους επικαλείται ο Λέων Ε΄, σύμφωνα με το
παράθεμα, για να επαναφέρει σε ισχύ την Εικονομαχία;

35. η Σύνοδος του 815 που καταδίκασε
τη λατρεία των εικόνων.
ο πατριάρχης Νικηφόρος Α' (806-815),
υπέρμαχος των εικόνων, κρατά μετάλλιο με
την εικόνα του Χριστού.
ο εικονοκλάστης πατριάρχης
Ιωάννης Ζ΄ Γραμματικός (837-843)
Μικρογραφία από ψαλτήρι, 9ος αιώνας.
'Aγιον Όρος, Μονή Παντοκράτορος, κώδ. 61, φ. 16α.

36. I. ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ
ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ
2. Η ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: ΟΙ ΕΡΙΔΕΣ
ΓΙΑ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ
γ. Σημασία της ήττας των εικονομάχων.
Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
Σελ.
34
http://xtsat.blogspot.gr/

37. Ποια ήταν η
σημασία της ήττας
των εικονομάχων
και της
αναστήλωσης των
εικόνων;

38. Η αποκατάσταση των εικόνων θεωρείται νίκη της ελληνικής πνευματικής παράδοσης που
ευνοούσε την απόδοση της θείας μορφής πάνω στην ανεικονική ανατολική παράδοση.
Η αναστήλωση των εικόνων τερμάτισε τις
θρησκευτικές διαμάχες
εγκαινίασε
περίοδο γόνιμης
συνεργασίας του κράτους
με την εκκλησία, που
αφοσιώθηκε στο
ιεραποστολικό της έργο.
Τα μοναστήρια άρχισαν
να πολλαπλασιάζονται
και να πλουτίζουν.
Περιορίστηκαν όμως και
οι υπερβολές στη λατρεία
των εικόνων και των
λειψάνων.

39. I. ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ
ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ
2. Η ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: ΟΙ ΕΡΙΔΕΣ
ΓΙΑ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ
ε. Συνέπειες της εικονομαχίας.
Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
Σελ.
35
http://xtsat.blogspot.gr/

40. Ποιες ήταν οι
συνέπειες της
εικονομαχίας στους
τομείς της
εξωτερικής πολιτικής
και του πολιτισμού;

41. Η εκκλησία της Ρώμης (δυσαρεστημένη από τους
εικονομάχους αυτοκράτορες) απομακρύνεται από το
Βυζάντιο και ζητά στήριξη στους ηγεμόνες των Φράγκων.
Ο Πάπας
Γρηγόριος Γ’
καταδίκασε τις
εικονομαχικές
απόψεις του
Λέοντος Γ΄ σε
σύνοδο.
Συνέπειες της εικονομαχίας στην εξωτερική πολιτική
«Τα δόγματα της Εκκλησίας δεν είναι δική σου δουλειά, άφησε τις τρέλες σου» γράφει ο πάπας στον Λέοντα Γ΄

42. Συνέπειες της εικονομαχίας στον πολιτισμό
Απαγορεύτηκε
Η παράσταση θείων
προσώπων στους τοίχους
των εκκλησιών.
Η ανάρτηση εικόνων
Καταστράφηκαν
Πολλά έργα τέχνης και
εικόνες. Οι εκκλησίες
διακοσμήθηκαν με ζώα, φυτά
και άλλα διακοσμητικά μοτίβα.
Μετά τη νίκη των
εικονολατρών καταστράφηκαν
πολλά σημαντικά κείμενα των
εικονομάχων.
Υποχώρησε
Η ενασχόληση με τα
γράμματα και τις τέχνες.
Καταστροφή της εικόνας του Χριστού από
εικονομάχους. Λεπτομέρεια από το Ψαλτήρι Khludov,
857-865. Moscow, State Historical Museum
Ο πατριάρχης Νικηφόρος Α' (806-815), υποστηρικτής των εικόνων, ενάντια στον
αντίπαλό του, εικονομάχο Ιωάννη Γραμματικό, (837-843). Μικρογραφία από το
Ψαλτήρι Khludov, 9ος αιώνας. Moscow, State Historical Museum Khludov

43. Το εικονογραφικό πρόγραμμα των ναών κατά τη
διάρκεια της Εικονομαχίας (726-843)
τροποποιείται σύμφωνα με τις εικονοκλαστικές
αντιλήψεις. Έτσι, οι απεικονίσεις ιερών προσώπων
αντικαθίστανται με συμβολικά θέματα.
Στην εικόνα, ο σταυρός από την καμάρα του ιερού
της Αγίας Σοφίας στη Θεσσαλονίκη. Αρχές 8ου
αιώνα.

44. Μίλιον: Μνημειώδης αψίδα στην Κωνσταντινούπολη.
Ήταν διακοσμημένη με παραστάσεις από έξι
Οικουμενικές Συνόδους. Οι παραστάσεις αφαιρέθηκαν
από τον Κωνσταντίνο Ε΄ και αντικαταστάθηκαν με
παραστάσεις του ευνοούμενού του αρματοδρόμου.
Αγία Ειρήνη Κωνσταντινούπολης:
Άποψη του εσωτερικού του ναού, όπου
διακρίνεται η αψίδα με τον εικονομαχικό
διάκοσμο (σταυρός). Γύρω στα 740.

45. «Η παθιασμένη λογοτεχνία της εποχής, η μόνη που
έφτασε ως εμάς, αμαυρώνει και δυσφημεί σκόπιμα το
έργο και την προσπάθεια των εικονομάχων
αυτοκρατόρων, που εργάστηκαν όλοι και με όλες τους
τις δυνάμεις για να σώσουν το Βυζάντιο από τον
αραβικό κίνδυνο».
Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ,
Η πολιτική ιδεολογία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας
Μια σύγχρονη άποψη για την εικονομαχία

46. Β΄φάση εικονομαχίας (815 – 843)
Α΄ φάση εικονομαχίας (726 – 787)
Εικονομαχία (726 – 843)
726 730 741 787 815 843
Έκρηξη ηφαιστείου
Θήρας. Ο Λέων Γ΄
Ίσαυρος απομακρύνει
εικόνα Χριστού από
Χαλκή Πύλη Κων/πολης
Αυτοκρατορικό διάταγμα
απαγόρευσης εικόνων
Ζ΄ Οικουμενική
Σύνοδος –
αποκατάσταση εικόνων
από Ειρήνη Αθηναία
Κορύφωση της
εικονομαχίας την
περίοδο της βασιλείας
του Κωνσταντίνου Ε΄
Έναρξη Β΄ φάσης
εικονομαχίας από
Λέοντα Ε΄τον Αρμένιο
Οριστική αναστήλωση
εικόνων από
αυτοκράτειρα Θεοδώρα
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ