1. Co Pozytywizm
Co Pozytywizm
to
to Metoda

pozytywna:
jest
jest założenia i
etn
etn koncepcja metody
naukowej
ogr
ogr Izolacja

afia
afia zmiennych i
?
? procedura
Pozy sprawdzania
Pozy
tywiz
tywiz Źródła wiedzy

m
m naukowej
versu
versu
s
s
natur
natur
alizm
alizm

2. Nauki fizyczne, postrzegane w kategoriach logiki eksperymentu,

stawią model do naśladowania dla badań społecznych. Chociaż
pozytywiści nie twierdzą, że wszystkie nauki fizyczne posługują się
identycznymi metodami, stoją konsekwentnie na stanowisku, że łączy
je wspólna logika. Chodzi o logikę eksperymentu, podczas którego
manipuluje się ilościowo mierzonymi zmiennymi w celu ustalenia
związków między nimi. Tę logikę uważa się za cechę definiującą
Z
Z
naukę.
Prawa uniwersalne. Pozytywiści przyjęli charakterystyczną

koncepcję wyjaśniania, określaną zazwyczaj mianem „prawa
a
a
wyjaśniającego" [covering law]. W tym ujęciu wydarzenia są
wyjaśniane w sposób dedukcyjny poprzez odwoływanie się do praw
uniwersalnych, które określają standardowe związki między
s
s
zmiennymi, uwzględniając wystąpienie wszelkich istotnych
okoliczności. Jednakże przez nauki społeczne została zaadaptowana
tylko statystyczna wersja tego modelu, preferująca takie związki
a
a
między zmiennymi, które mają wyłącznie wysokie
prawdopodobieństwo zaistnienia w wyniku określonych okoliczności.
Doprowadziło to do wzmożonego zainteresowania procedurami
d
d
doboru próbek, zwłaszcza w badaniach ankietowych. Zgodnie z tym
modelem wyjaśniania, główny nacisk kładzie się na możliwość
generalizacji uzyskanych danych.
y
y Język obserwacji neutralnej. Wreszcie, pozytywiści dawali

pierwszeństwo zjawiskom, które mogły być bezpośrednio
obserwowane. Wszelkie odwołania do rzeczy nienamacalnych niosą
p
p bowiem ryzyko odrzucenia pod zarzutem metafizycznej spekulacji.
Wymaga się, aby teorie naukowe budowano, opierając się na opisie
rzeczywistego świata (albo weryfikowano w odniesieniu do niego),
o
o bez korzystania z teoretycznych założeń, dzięki czemu ich wartość
nie podlegałaby podważeniu. Tą bazą wyjściową mogłyby być dane
zmysłowe, jak w tradycyjnym empiryzmie, albo rzeczy „powszechnie
z
z obserwowalne": na przykład ruch ciał fizycznych, takich jak rtęć w
termometrze, co do których żaden obserwator nie ma wątpliwości.
Przykłada się więc wielką wagę do standaryzacji procedur zbierania
y
y danych, mającej na celu ułatwienie pozyskiwania stabilnych wyników
przez wszyst­kich obserwatorów. Istnieje przekonanie, że jeśli pomiar
jest pod tym względem wiarygodny, co zapewnia trwałą, neutralną
t
t pod względem teoretycznym podstawę dla dalszych rozważań.
y
y
w
w

3. Koncepcja badania jako analizy

”stanu naturalnego”
Cele badania: opis wydarzeń

zachodzących w danym środowisku
Różnica między zjawiskami

fizycznymi a zjawiskami
społecznymi: konsekwencje dla
nauk społecznych
Na
Na

Interpretacja bodźca jako podstawa

tur
tur
semantyki społecznej
Rezygnacja z nadziei na odkrycie

aliz
aliz praw uniwersalnych
m
m

4. Przy
Przy
kład
kład Pytanie w teście sprawdzającym
Meha
Meha rozwój językowy każe dziecku
n
n wybrać spomiędzy ptaka,
słonia i psa „zwierzę, które
obra
obra potrafi latać". Poprawna
zując
zując odpowiedź brzmi, oczywiście,
y
y „ptak". Jednak wielu
meto
meto pierwszoklasistów podawało w
dy
dy odpowiedzi na to pytanie słonia
zbier
zbier oraz ptaka. Kiedy pytałem ich
ania
ania później o powody, odpowiadali:
„To jest Dumbo". Dumbo to,
dany
dany rzecz jasna, latający słoń z
ch
ch kreskówek Disneya, doskonale
prze
prze znany dzieciom oglądającym
z
z telewizję i czytającym komiksy
pozyt
pozyt jako zwierzę, które lata.
ywist
ywist (Mehan, 1974, s. 249)
ów
ów

5. Sami jesteśmy aktorami

War
War
społecznymi
Jesteśmy aktywnymi obserwatorami

unki
unki Możliwość interpretacji świata

Zagadnienie obcości kulturowej
moż
moż

Wartość etnografii opiera się na

liwo
badaniu różnorodnych wzorców
liwo kulturowych i ich doniosłym
ści
ści
znaczeniu dla rozumienia procesów
społecznych
upra
upra
wian
wian
ia
ia
antr
antr
opol
opol
ogii
ogii

6. S
S I. Potrzeba poznania kultury, którą badamy,
wydaje się najbardziej oczywista w
yt
yt przypadku społeczności innych niż nasza
u
u własna. W takim wypadku nie tylko
a
a możemy nie wiedzieć, dlaczego ludzie coś
robią, ale często nie mamy również
cj
cj pojęcia, co robią. Znajdziemy się
a
a wówczas w położeniu bardzo zbliżonym
do sytuacji obcego, omówionej przez
et
et Schutza. Schutz opisuje, w jaki sposób —
n
n podczas tygodni i miesięcy następujących
o
o po przybyciu imigrantów do kraju
docelowego — to, co przybysze uważali
gr
gr za oczywiste, okazuje się niepewne albo
af
af zgoła fałszywe. W dodatku obszary
a
a ignorancji nie mające wcześniej żadnego
znaczenia, teraz okazują się niezwykle
s
s istotne. Przezwyciężenie tych trudności
yt
yt stanowi klucz do osiągnięcia ważnych
celów, może nawet do samego
u
u przetrwania w nowym środowisku.
a
a
cj
cj
ą
ą
o
o
b
b
c
c
e
e

7. II. W trakcie poznawania warunków uczestnictwa w
społeczności gospodarzy, obcy przybysz stopniowo, od
środka zdobywa wiedzę na temat funkcjonowania tego
środowiska, która zastępuje jego wcześniejszą wiedzę
„zewnętrzną". Schutz przekonuje dalej, że to właśnie za
sprawą takiego, niejako przymusowego poznania
kultury, obcy przybysz nabiera pewnej obiektywności,
niedostępnej dla zwykłych uczestników danej kultury. Ci
bowiem, żyjąc od samego początku wewnątrz kultury,
postrzegają ją jako proste odbicie „zwyczajnego świata".
Często nie są świadomi fundamentalnych,
charakterystycznych tylko dla ich kultury, założeń
leżących u podstaw ich wizji rzeczywistości.

8. III. Relacja Schutza na temat doświadczeń spotykających
obcego przybysza ma, w dużej mierze, zastosowanie do
pracy antropologa, który zazwyczaj bada społeczności
bardzo odmienne od własnej. Niemniej, los obcego nie
jest tylko udziałem ludzi przeprowadzających się do
nieznanej społeczności. Zmiana grupy w obrębie tej
samej społeczności może dać identyczne efekty, choć na
ogół w łagodniejszym wymiarze. W każdej społeczności
istnieje bowiem wiele różnych warstw i kręgów
kulturowej kompetencji. Twierdzenie to jest szczególnie
trafne w odniesieniu współczesnych społeczeństw
przemysłowych, w których występują drastyczne podziały
w obrębie stosunków pracy, różnorakich stylów życia,
zróżnicowania etnicznego, grup dewiacyjnych oraz
subkultur. Do tego wszystkiego należy dodać
zróżnicowane poglądy na świat, które podtrzymują te
społeczne podziały i są przez nie wywoływane.

9. Alokacja zasobów społecznych

Zabawa w kosmitę

Celem nadrzędnym etnografii opis

kultury
Zas
Zas Rozumienie od środka a pisanie

ady
ady
pis
pis
ani
ani
a
a
etn
etn
ogr
ogr
afii
afii

10. Kuhn

Insp
Insp
irac
irac
je Hermenutyka

je
wsp
wsp
ółcz
ółcz
esn
esn Poststrukturali

ej
ej zm
Etn
Etn
ogr
ogr
afii
afii

11. Wpływ badacza na

Refl
Refl proces badawczy
eks
eks Co znaczy

refleksywność
yjno
yjno
Wytwarzanie wiedzy a

ść
ść polityczność
stra
stra Refleksyjność a techniki

tegi
tegi zbierania danych
a
a Zdrowy rozsądek:

aporia czy
obr
obr sprzymierzeniec?
ony
ony Wpływ na środowisko

czy
czy badania raz jeszcze
atut
atut Fakty i artefakty
?
? 

12. Moje zasadnicze stanowisko jest proste:
obserwator myśli artefaktami. Poza
paroma wyjątkami, problemy
pojawiające się podczas badań
ankietowych stanowią doskonałą okazję,
aby je w pełni zrozumieć, pod
warunkiem, że potraktujemy je z całą
powagą jako fakty z życia. Musimy w
Sch tym miejscu poczynić rozróżnienie na
Sch proste badania ankietowe i ich naukową
um
um wersję [...] Stosując proste podejście do
an
an badań ankietowych, traktujemy
odpowiedzi dosłownie, ignorując
oo prowadzących wywiad jako źródło
fakt
fakt oddziaływania i uważając dobór próbki
ach
ach za pozbawiony większych komplikacji.
Osoba, która postępuje w ten sposób,
ii ma dużą szansę natknąć się dokładnie
art
art na swój artefakt. Z drugiej strony
efa
efa badania ankietowe prowadzone w
sposób naukowy dążą do odnalezienia
kta
kta znaczeń, dwuznaczności języka i
ch
ch wywiadu, rozbieżności między
nastawieniem a zachowaniem. Nawet
problemy związane z brakiem
odpowiedzi dostarczają istotnych
informacji, nie należy ich więc
ignorować i traktować jako przeszkody
w realizacji efektywnych badań.
(Schuman, 1982, s. 23)