1. 1. Kies
Variatie. Geef bewoners meer keuzevrijheid door
het aanbod meer divers en meer uitgesproken te
maken. Niet alleen qua aanbod van woningen, ook
in voorzieningen en bereikbaarheid. Waarom zou
elke wijk dezelfde voorzieningen moeten bieden?
Of even netjes bereikbaar moeten zijn met auto én
met het openbaar vervoer? Durf maatwerk te lev-
eren en onderscheid aan te brengen. Kies bewust
voor bepaalde doelgroepen en realiseer hun woon-
wens op die specifieke plek.

2. 2. Benut
Kijk goed wat er al is en benut het bestaande. Ter-
echt legt het huidige programma Mooi Nederland
van VROM het accent op identiteit. Identiteit is ech-
ter meer dan ruimtelijke kenmerken. Zet daarom
vooral in de startfase de goede mensen aan tafel.
Wacht nog even met de stedenbouwkundige maar
zoek samen met bewoners de (lokale stads)soci-
oloog en cultuurhistoricus op. Mensen die de plek
kennen. Die kansen zien en weten wat er aan de
hand is. Vergeet ook de landschapsontwerper niet.
Zij zijn als geen ander in staat om te adviseren over
de keuze tussen inpassen en contrasteren.

3. 3. Verrijk
Externe deskundigen zijn onmisbaar, maar bewon-
ers zijn de meest gedreven ínterne deskundigen.
Organiseer participatie met huidige en toekom-
stige bewoners op maat. Kort en goed met con-
creet resultaat. Niet als moetje, maar vanwege de
inhoudelijke verrijking en grotere slaagkans. Als je
het doet, doe het dan goed. Vooral bij stedelijke ver-
nieuwingsprojecten. Durf in andere gevallen par-
ticipatie ook achterwege te laten. Omdat u zelf uw
nek wilt uitsteken. Zo is het Groninger Museum er
ook gekomen: eerst tegen de wil van het volk in, na
realisatie door datzelfde volk in de armen gesloten.

4. 4. Denk klein
Buurtbinding is een groot goed. Maar wist u dat
die buurt veel kleiner is dan u denkt? Een woon-
buurt waarin mensen zich nog verwant aan
elkaar voelen, telt 150, hooguit 200 woningen.
Juist die buurten moeten een eigen identiteit heb-
ben, waardoor ze herkenbaar verschillen van de
naastliggende buurt. Houd deze maat van herk-
enbaarheid en verbondenheid in gedachten. Dat
past ook bij de trend van meer binnenstedelijk on-
twikkelen ten koste van uitleglocaties. Dit is géén
pleidooi tegen grootschaligheid, wel een afkeer van
eenvormigheid en monotonie.

5. 5. Denk groot
Denk groot wanneer het gaat om duurzaamheid.
Doe geen concessies meer aan kwaliteit. Een te
sterke bezuinigingsinslag (te klein, te goedkoop, te
armoedige openbare ruimte) komt als een boem-
erang terug over een aantal jaren. Maak liever pas
op de plaats en wacht op betere tijden, dan koste
wat kost van start te willen gaan. Natuurlijk wil u
graag succes bereiken binnen uw ambtstermijn.
Maar we vragen u ook erover heen te kijken. Uitein-
delijk wordt u in het ene geval geroemd om het
project zelf. En in het andere geval – en misschien
vooral - om het proces dat u van de grond kreeg!

6. 6. Onderzoek
Doe kwantitatief en kwalitatief marktonderzoek.
Duld geen ontwikkelaars aan tafel als ze niet be-
schikken over een goede behoeftepeiling vooraf. We
moeten af van het ‘bouwen op ervaringen uit het
verleden’, dat leidt tot meer van het fabrieksbrood
dat we nu al hebben. Doe onderzoek naar bewoners-
wensen op maat. Twee bronnen zijn hiervoor binnen
handbereik. De eerste is het bestand met geïnter-
esseerden voor het project. Je kunt zo’n bestand niet
vroeg genoeg aanleggen. Werf en betrek je klanten,
vanaf de start. De tweede bron noemden we al: de
buurtbewoners als interne deskundigen!

7. 7. Wees trots
Wat zet uw project op de kaart? Welk gebouw,
nieuw of bestaand, welke plek, welk verhaal is
het icoon van een (toekomstige) buurt? Waar zijn
mensen trots op omdat zij wel die plek of gebouw
hebben en andere buurten niet? Ga een beetje
voor uw eigen glorie, maar vooral voor die van de
mensen die er nu en straks wonen of werken. Geen
ontwikkeling als u niet overtuigend duidelijk kunt
maken waar de toekomstige bewoners en gebruik-
ers trots op zijn!

8. 8. Ga er op uit
Tot slot: mengt u zich onder de mensen. Letterlijk:
ga eruit. Loop door de stad, voer gesprekken, kijk
om u heen, proef de stad en haar bewoners. Maak
er een goede gewoonte van elke dag ergens anders
te lunchen. In de VS zijn bedrijfskantines verboden
opdat medewerkers gebruik maken van horeca en
winkels in de buurt. Zo ver willen wij niet gaan.
Maar dat u zo een steentje bijdraagt aan de ge-
wenste functiemenging en levendigheid op straat,
is een plezierige bijkomstigheid.

9. Ga bij alles voor kwaliteit. Luister vooral goed
naar uw omgeving, maar wees niet bang uw
eigen weg te gaan!
Amsterdam, maart 2010