1. Κεφάλαιο 5
Η Μικρασιατική Εκστρατεία και η Καταστροφή
Μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου η Ελλάδα, ως νικήτρια χώρα,
απέστειλε στρατό στη Μικρά Ασία. Το όνειρο της απελευθέρωσης των
αλύτρωτων αδελφών της περιοχής φάνηκε προς στιγμή να
πραγματοποιείται. Όμως σύντομα οι ελπίδες διαψεύσθηκαν. Στα τέλη
Αυγούστου του 1922 τα τουρκικά στρατεύματα νίκησαν οριστικά τον
ελληνικό στρατό. Η ήττα του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος είχε ως
συνέπεια την καταστροφή του μικρασιατικού ελληνισμού και τον ξεριζωμό
του από τις εστίες του, την αποκαλούμενη Μικρασιατική Καταστροφή.

2. Με τη Συνθήκη των Σεβρών (1920), που τερμάτισε τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο,
δημιουργήθηκε μία περιορισμένη εδαφικά Τουρκία, καθώς οι νικήτριες
δυνάμεις τηςΑντάντ διεκδικούσαν περιοχές της:
lΗ Βρετανία ήθελε τα στενά του Βοσπόρου και την Κωνσταντινούπολη,
lΗ Ιταλία τηνΑττάλεια,
l και
Η Γαλλία την Κιλικία
l , όπου κατοικούσαν εκατοντάδες
Η Ελλάδα την περιοχή της Σμύρνης
χιλιάδες Έλληνες.
https://www.geostratigika.gr/

3. Ήδη από τις 2 Μαίου του 1919 είχαν αποβιβαστεί στο λιμάνι της Σμύρνης
ελληνικά στρατεύματα, αναλαμβάνοντας τη διοίκησή της για πέντε χρόνια.
Μετά τα πέντε χρόνια οι
κάτοικοι της θα
αποφάσιζαν αν
θα ενωνόταν με την
Ελλάδα.
https://www.cretalive.gr/

4. Οι πηγές αφηγούνται...
1. Διάγγελμα του Ελευθερίου Βενιζέλου προς το λαό της Σμύρνης με αφορμή
την αποβίβαση του ελληνικού στρατού, Μάιος 1919
«Η κατάλληλη στιγμή έφτασε. Η Ελλάδα κλήθηκε από το Συνέδριο της Ειρήνης
να καταλάβει τη Σμύρνη για να εξασφαλίσει την τάξη. Οι ομογενείς
καταλαβαίνουν ότι η απόφαση αυτή πάρθηκε γιατί στη συνείδηση αυτών που
διήυθυναν το Συνέδριο είναι απο-
φασισμένη η ένωση της Σμύρνης
με την Ελλάδα. Έχοντας διατελέσει
μέχρι τους Βαλκανικούς Πολέμους
υπόδουλος κάτω από τον ίδιο σκλη-
ρότατο ζυγό, γνωρίζω ποια αισθή-
ματα χαράς θα πλημμυρίσουν σήμε-
ρα τις ψυχές των Ελλήνων της Μι-
κρασίας.Την έκφραση των αισθη-
μάτων αυτών δε σκοπεύω, βεβαίως,
να παρεμποδίσω.Αλλά είμαι βέβαι-
ος ότι η έκφραση αυτή δε θα λάβει
κανένα χαρακτήρα ούτε εχθρικό-
τητας, ούτε υπεροψίας απέναντι
στους σύνοικους πληθυσμούς». Έλληνες της Σμύρνης παρακολουθούν την είσοδο του
ελληνικού στόλου στο λιμένα της πόλης (2/15 Μαΐου
https://el.wikipedia.org/

5. Ο ελληνικός στρατός ήρθε αμέσως σε σύγκρουση με Τούρκους στρατιώτες και
αντάρτες στην Πέργαμο και στο Αϊδίνι. Οι επιτιθέμενοι εξορμούσαν από την
ενδοχώρα είτε από εδάφη που κατείχαν οι Ιταλοί.
Προκειμένου να προστατευθούν οι ελληνικοί πληθυσμοί και να αντιμετωπι-
στούν οι
τουρκικές
επιθέσεις,
ο Βενιζέλος
αποφάσισε
να επεκταθεί
η γραμμή
κατοχής.
Πέργαμος

6. Αποφασίστηκε λοιπόν, από το ελληνικό Στρατηγείο η κατάληψη των
σημαντικών κέντρων Αφιόν Καραχισάρ και Εσκί Σεχιρ, που απείχαν
περισσότερο από 300 χιλιόμετρα από τη βάση της Σμύρνης.
Πέργαμος

7. Το ότι η Ελλάδα προχώρησε στην επέκταση της γραμμής κατοχής
σήμαινε ότι:
Α. Η Ελλάδα θα κατακτούσε όλη τηνΤουρκία!
Β. Μεγάλωνε η έκταση στην οποία η Ελλάδα έπρεπε να πολεμά και αυτό θα
έφερνε δυσκολίες, γιατί χρειαζόταν περισσότερους στρατιώτες.
Γ. Η Ελλάδα εκεί που έφτασε τη γραμμή κατοχής θα δυσκολευόταν να
ανεφοδιάσει τον στρατό της.
Δ. Η Ελλάδα μια χαρά θα τα πήγαινε και ας είχε λιγότερους στρατιώτες από την
Τουρκία.
Ελληνικές δυνάμεις στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας (καλοκαίρι 1921)

8. Επεκτείνοντας τη γραμμή κατοχής η Ελλάδα είχε να αντιμετωπίσει:
lτη δημιουργία ενός εκτεταμένου μετώπου επιχειρήσεων: χρειαζόταν
πλέον περισσότερους στρατιώτες και υλικό
lτεράστιες δυσκολίες στον ανεφοδιασμό: δύσκολα θα έφταναν εκεί τρόφιμα
και κυρίως πολεμοφόδια,
lτην έλλειψη χαρτών ακριβείας για να ξέρουν πού πηγαίνουν και κυρίως
lτους Τούρκους που υπερτερούσαν σε ιππικό και πυροβολικό.
Έφοδος Ελληνικού
Πεζικού κοντά στον
ποταμό Ερμό κατά την
Μ ι κ ρ α σ ι α τ ι κ ή
Εκστρατεία (1919-1922)
https://el.wikipedia.org/

9. Τον Αύγουστο του 1920 υπογράφτηκε η Συνθήκη των Σεβρών με την οποία
παραχωρούνταν στην Ελλάδα η Δυτική και Ανατολική Θράκη, η Ίμβρος και η
Τένεδος, ηΛήμνος, ηΛέσβος, η Χίος, η Σαμοθράκη,
η Σάμος, και η Ικαρία, και η ευρύτερη περιοχή της
Σμύρνης. Και ενώ ο στρατός επιχειρούσε στην
ΜικράΑσία στην Ελλάδα ο Βενιζέλος προκήρυξε εκλογές.
Θα μπορούσε να τις νικήσει;
Α. Γιατί;
Σίγουρα!
Β. Γιατί;
Απα πα πα!

10. Το Νοέμβριο του 1920 ο Βενιζέλος έχασε τις εκλογές. Δεν εκλέχτηκε ούτε
βουλευτής! Ο ίδιος πίστευε ότι μετά την επιτυχία των Σεβρών θα κέρδιζε. Όμως
στην Ελλάδα επικρατούσε ακόμα εθνικός διχασμός και ο λαός είχε κουραστεί
πια από τους τόσους πολέμους.
Μετά την αποτυχία του αυτή ο
Βενιζέλος κατέφυγε αυτοεξό-
ριστος στο Παρίσι. Όπως είχε
δηλώσει θα εγκατέλειπε την
πολιτική αν έχανε τις εκλογές.
https://www.mixanitouxronou.gr/

11. Την εξουσία ανέλαβαν οι πολιτικοί του
αντίπαλοι, οι οποίοι επανέφεραν στο
θρόνο το βασιλιά Κωνσταντίνο,
προκαλώντας με την ενέργειά τους
αυτή τη δυσαρέσκεια των Άγγλων και
των Γάλλων. Επίσης συνέχισαν τον
πόλεμο, αντικαθιστώντας την ηγεσία
του στρατεύματος.
https://el.wikipedia.org/

12. Οι όροι της Συνθήκης των Σεβρών
προκάλεσαν την αντίδραση των
Τούρκων. Στο εσωτερικό της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα
στους οπαδούς του Σουλτάνου κι
εκείνους του αξιωματικού Μουσταφά
Κεμάλ. Ο Κεμάλ, διατηρώντας
επαφές με τους Ιταλούς και τους
Γάλλους, από τα λιμάνια των οποίων
προμηθευόταν όπλα και πυρομαχικά,
οργάνωσε αντίσταση εναντίον του
ελληνικού στρατού. Η κατάσταση στη
Μικρά Ασία σταδιακά άλλαζε, καθώς
οι περισσότεροι Σύμμαχοι άρχισαν να
εγκαταλείπουν τα εδάφη που
κατείχαν. Αλλά και οι Σοβιετικοί
άρχισαν να υποστηρίζουν τον Κεμάλ.

13. Παρά τις αντ-
ίξοες συνθήκες,
τ α ε λ λ η ν ι κ ά
στρατεύματα
προχώρησαν
νικηφόρα στο
εσωτερικό της
Μικράς Ασίας
και στη διάρκεια
του 1921 κατέ-
λαβαν τους δύο
στρατηγικούς
στόχους που
είχαν θέσει.
Έλληνες
στρατιώτες
εισέρχονται στην
πόλη Ουσάκ της
Μικράς Ασίας

14. Αλλά οι Τούρκοι του Κεμάλ υποχώρησαν κι άλλο και οχυρώθηκαν στην περιοχή
της Άγκυρας. Η ανάγκη καταδίωξης και οριστικής εξολόθρευσής τους
ανάγκασε τον ελληνικό στρατό να περάσει τον ποταμό Σαγγάριο και την
Αλμυρά
έρημο.
Πέργαμος

15. https://www.protothema.gr/

16. Μάχη του Σαγγαρίου https://el.wikipedia.org/

17. Ο εφοδιασμός έγινε
δ ύ σ κολο ς κα ι ο
σ τ ρ α τ ό ς ή τ α ν
ταλαιπωρημένος
από τους συνεχείς
πολέμους. Έτσι, τον
Αύγουστο του 1921
οπισθοχώρησε και
οχυρώθηκε σε μία
αμυντική γραμμή
( Ε σ κ ί Σ ε χ ί ρ -
Κιουτάχεια - Αφιόν
Καραχισάρ).
Πέργαμος

18. Ένα χρόνο μετά, τον
Αύγουστο του 1922,
οι Τούρκοι του Κεμάλ
επιτέθηκαν στις εξα-
σθενημένες ελληνικές
στρατιωτικές δυνά-
μεις.
Η αμυντική γραμμή
έσπασε και ο ελλη-
νικός στρατός ανα-
γκάστηκε να υπο-
χωρήσει.
Τον ακολούθησαν
χιλιάδες Έλληνες,
φοβούμενοι τα τουρ-
κικά αντίποινα.

19. Στις 27 Αυγούστου
1922 οι Τούρκοι μπαί-
νουν στην Σμύρνη. Το
τι ακολούθησε δεν
περιγράφεται....
https://military-history.gr/

20. Οι πηγές αφηγούνται...
2. Οι Τούρκοι μπαίνουν στη Σμύρνη
«Γύρω στις 11 το πρωί της 9ης Σεπτεμβρίου του 1922 άκουσα από το δρόμο
ουρλιαχτά τρομοκρατημένων ανθρώπων. Βγήκα στην εξώπορτα του
προξενείου και είδα ένα πλήθος πανικόβλητων κατοίκων της πόλης να τρέχουν
αλαφιασμένοι προς το προξενείο για να ζητήσουν άσυλο. Τους σταμάτησαν οι
ναύτες που φρουρούσαν το οίκημα, αλλά ο κόσμος συνέχιζε να φωνάζει
υστερικά. Έριξα μια ματιά από την ταράτσα του κτιρίου
που είχε θέα σε όλη την προκυμαία και διαπίστωσα
την αιτία που είχε προκαλέσει τον πανικό:
ήταν το τουρκικό ιππικό».
Τζορτζ Χόρτον (Αμερικανός διπλωμάτης, ποιητής και
φιλέλληνας),Αναφορικά με την Τουρκία,Αθήνα 1992, σ. 146.

21. Μπαίνοντας οι Τούρκοι στη Σμύρνη πυρπόλησαν την ελληνική και την
αρμενική συνοικία της πόλης. Πέντε μέρες καιγόταν η Σμύρνη....
Η Σμύρνη καίγεται, οι χριστιανοί κάτοικοι της προσπαθούν απεγνωσμένα να σωθούν, ενώ οι
ναύτες των συμμαχικών δυνάμεων παρακολουθούν αμέτοχοι

22. Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος
αρνήθηκε να εγκαταλείψει το
ποίμνιό του, παραδόθηκε στο
μουσουλμανικό πλήθος και
θανατώθηκε.
https://el.wikipedia.org/

23. Σκηνές ανείπωτου πόνου εκτυλίχθηκαν στο λιμάνι, με πρωταγωνιστές πλήθος
πρόσφυγες που αγωνίζονταν να μπουν στα πλοία για να σωθούν. Σφαγές
χριστιανών, Ελλήνων και Αρμενίων, και λεηλασίες ολοκλήρωσαν την
καταστροφή.
https://www.kalavrytanews.com/

24. https://www.kalavrytanews.com/

25. https://www.protothema.gr/

26. Η Μικρασιατική Καταστροφή οδήγησε σε μεγάλη ανθρωπιστική κρίση, με
εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες να εγκαταλείπουν τις πατρογονικές τους
περιοχές και να εγκαθίστανται σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Είχε σημαντικές
και βαθιές επιπτώσεις στην ελληνική κοινωνία, την οικονομία και τον πολιτισμό.
Οι πρόσφυγες αντιμετώπισαν δύσκολες συνθήκες, και η απώλεια των εδαφών
στη Μικρά Ασία άφησε βαθιές πληγές στην ελληνική συνείδηση και
ιστορία.Ήταν το δραματικό τέλος της μακραίωνης ελληνικής παρουσίας στην
περιοχή.
Η ήττα των ελληνι-
κών δυνάμεων στη
ΜικράΑσία σηματο-
δότησε τη λήξη µίας
δεκαετίας συνεχών
πολέμων, αλλά και
την κατάρρευση της
Μεγάλης Ιδέας µετά
από έναν αιώνα
σχεδόν εδαφικών
επεκτάσεων.
https://www.lifo.gr/

27. Γιατί κατά τη γνώμη σας απέτυχε η Μικρασιατική εκστρατεία;

28. Η Μικρασιατική Εκστρατεία απέτυχε για πολλούς λόγους:
lστρατηγικά σφάλματα
lοικονομικό πρόβλημα χώρας
lΔιχασμός
lαποτυχία στο διπλωματικό επίπεδο
Ενώ το 1919 όλες οι δυνάμεις της Αντάντ ήταν στο πλευρό της Ελλάδας, το
1922, με εξαίρεση την Αγγλία, οι υπόλοιπες συμμάχησαν με τον Κεμάλ. Αυτό
οφειλόταν κυρίως στα οικονομικά συμφέροντα της Ιταλίας και της Γαλλίας, οι
οποίες έκλεισαν μαζί του συμφωνίες που τις συνέφεραν.
Όταν οι βασιλόφρονες επανέφεραν τον βασιλιά Κωνσταντίνο στον θρόνο μετά
τις εκλογές του 1920, η Ιταλία και η Γαλλία βρήκαν ως δικαιολογία ότι, αφού οι
Έλληνσες ήθελαν βασιλιά τους τον γερμανόφωνο Κωνσταντίνο, δεν είχαν καμία
υποχρέωση πλέον απέναντι στην Ελλάδα.
Επίσης άλλαξε και η στάση της Ρωσίας μετά την Οκτωβριανή Επανάσταστη του
1917. Το κομουνιστικό καθεστώς της Ρωσίας αντιμετώπιζε πλέον τον ελληνικό
στρατό ως εχθρό, αφού είχε λάβει μέρος στην εκστρατεία που είχε οργανώσει η
Αντάντ εναντίον του μετά τη λήξη τουΑ΄ παγκοσμίου πολέμου το 1919.

29. Ματιά στο παρελθόν
Γενοκτονίες των λαών
Η είσοδος του 20ού αιώνα συνοδεύτηκε από έξαρση του εθνικισμού σε όλες
τις βαλκανικές χώρες. Οι μειονότητες θεωρήθηκαν απειλή για την εθνική
ομοιογένεια και επιδιώχθηκε είτε να αφομοιωθούν είτε εναλλακτικά να
εκδιωχθούν ή να εξαλειφθούν. Με άξονα αυτή τη γενική αρχή κινήθηκαν όλα
σχεδόν τα βαλκανικά κράτη. Ιδιαίτερα όμως στην Οθωμανική Αυτοκρατορία οι
διώξεις εναντίον των
μειονοτικών ομάδων
πήραν δραματικό
χαρακτήρα.
Προηγήθηκε η
γενοκτονία των
Αρμενίων.
Γενοκτονία Αρμενίων από
τους Νεότουρκους, 1915,
1.500.000 θάνατοι. Αρμένιοι
άμαχοι, οδηγούμενοι από
ένοπλους Οθωμανούς
στρατιώτες https://el.wikipedia.org/

30. Ακολούθησαν σφαγή και ο συστηματικός διωγμός των Ελλήνων του
Πόντου και της Δυτικής Μικράς Ασίας την περίοδο 1914-1922, που
προσέλαβαν τις διαστάσεις γενοκτονίας.
Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου από τους Νεότουρκους 1914-1923, 353.000 θύματα

31. ΟΑυστριακός υπουργός των Εξωτερικών προς το Βερολίνο
«Η πολιτική των Τούρκων είναι μέσω μιας γενικευμένης καταδίωξης του
ελληνικού στοιχείου, να εξοντώσει τους Έλληνες ως εχθρούς του κράτους,
όπως πριν τους Αρμενίους. Οι Τούρκοι εφαρμόζουν τακτική εκτόπισης των
πληθυσμών, δίχως διάκριση και δυνατότητα επιβίωσης, απ' τις ακτές στο
εσωτερικό της χώρας, ώστε οι εκτοπιζόμενοι να είναι εκτεθειμένοι στην
αθλιότητα και τον θάνατο από πείνα. Τα εγκαταλειπόμενα σπίτια των
εξοριζομένων λεηλατούνται από τα τουρκικά τάγματα τιμωρίας ή καίονται και
καταστρέφονται. Και όλα τα άλλα μέτρα, τα οποία εις τους διωγμούς των
Αρμενίων ευρίσκοντο εις ημερήσιαν διάταξιν, επαναλαμβάνονται τώρα
εναντίον των Ελλήνων».
Πολύχρονης Κ. Ενεπεκίδης (ιστορικός και καθηγητής),
Οι διωγμοί των Ελλήνων τον Πόντον (1908-1918),Αθήνα 1962, σ. 11.

32. Ερώτημα
lΠοια ήταν τα προβλήματα που δημιούργησε η προέλαση του ελληνικού
στρατού στο εσωτερικό της ΜικράςΑσίας;

33. Απάντηση
lΠοια ήταν τα προβλήματα που δημιούργησε η προέλαση του ελληνικού
στρατού στο εσωτερικό της ΜικράςΑσίας;
Ο ελληνικός στρατός προχώρησε βαθιά στην ενδοχώρα της Τουρκίας με
αποτέλεσμα να είναι δύσκολος ο ανεφοδιασμός, ενώ ο στρατός ήταν ήδη πολύ
κουρασμένος από τους συνεχείς πολέμους. Εξασθένιση του ελληνικού
στρατού είχε ως αποτέλεσμα την μεγάλη του ήττα που οδήγησε στην
καταστροφφή της Σμύρνης.

34. Ερώτημα
lΜε βάση τις πηγές και το εικονογραφικό υλικό προσπαθήστε να
περιγράψετε τα συναισθήματα των Ελλήνων της Μικράς Ασίας τόσο το 1919,
όταν αποβιβάστηκε εκεί ο ελληνικός στρατός, όσο και το 1922, κατά την
Καταστροφή.

35. Απάντηση
lΜε βάση τις πηγές και το εικονογραφικό υλικό προσπαθήστε να
περιγράψετε τα συναισθήματα των Ελλήνων της Μικράς Ασίας τόσο το 1919,
όταν αποβιβάστηκε εκεί ο ελληνικός στρατός, όσο και το 1922, κατά την
Καταστροφή.
Το 1919 οι Έλληνες της Σμύρνης είχαν αισθήματα χαράς και ενθουσιασμού,
αφού πίστευαν ότι πλησίαζε η στιγμή της ένωσης με την Ελλάδα. Ωστόσο με
την ήττα του ελληνικού στρατού και την είσοδο των Τούρκων στη Σμύρνη τα
προηγούμενα συναισθήματα μετατράπικαν σε πανικό, τρόμο, απόγνωση και
απελπισία.

36. ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ
10. Χρωματίστε στον
χάρτη με κόκκινο
χρώμα την περιοχή
της Σμύρνης που
παραχωρήθηκε στη
δ ι ο ί κ η σ η τ ο υ
ελληνικού στρατού
το 1919 και με κίτρινο
την περιοχή, όπου
επεκτάθηκε.
1 ΠΟΝΤΟΣ

38. Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ