1. Κεφάλαιο 9
Μία δεκαετία αγώνων και θυσιών για την ελευθερία
(1941 -1949)
Η κατοχή της Ελλάδας κράτησε ως τον Οκτώβριο του 1944 και προκάλεσε
πολλά δεινά στον ελληνικό λαό. Οι Έλληνες όμως αντιστάθηκαν στους
κατακτητές.Λίγο μετά τηνΑπελευθέρωση, η χώρα οδηγήθηκε σε Εμφύλιο
Πόλεμο.

2. Από τη στιγμή που οι
Γερμανοί νίκησαν, η Ελ-
λάδα πέρασε σε τριπλή
κατοχή:
Γερμανοί: Αθήνα, Κε-
ντρική Μακεδονία, Κρή-
τη, μερικά νησιά, την
όχθη του Έβρου και
σιδηροδρομικό δίκτυο
Βούλγαροι: τμήματα της
Μακεδονίας και Θράκης
Ιταλοί: υπόλοιπη χώρα

3. Η περίοδος της τριπλής Κατοχής ήταν η αφετηρία μεγάλης δοκιμασίας για τον
ελληνικό λαό. Ιδιαίτερα τον πρώτο χειμώνα του 1941-1942 η πείνα μάστιζε
τους κατοίκους στις μεγάλες πόλεις. Τα θύματα υπήρξαν χιλιάδες, ιδιαίτερα
μάλιστα υπέφεραν τα μικρά παιδιά. Στην Αθήνα και στον Πειραιά, υπολογίζεται
ότι οι νεκροί από τον λιμό έφτασαν τους 63.734, ενώ τα συνολικά θύματα σε όλη
την Ελλάδα τους
100.000.

4. Αθηναίοι ψάχνουν για τρόφιμα στα σκουπίδια, 1942. Προσωπική συλλογή Ιάσονα Χανδρινού
https://www.occupation-memories.org/

5. Πεινασμένο παιδί στους δρόμους τηςΑθήνας. Προσωπική συλλογή Γεώργιου Χανδρινού
https://www.occupation-memories.org/

6. Συσσίτιο για τα πεινασμένα παιδιά τηςΑθήνας το 1943,Αθήνα, φωτ. Ι. Ευαγγελίδη, ΕΛΙΑ

7. Ταυτόχρονα με την Κατοχή ξεκίνησε και η αντίσταση των κατακτημένων
Ελλήνων. Στις 30 Μαίου του 1941 δύο φοιτητές, ο Μανώλης Γλέζος και ο
Απόστολος Σάντας, κατέβασαν τη γερμανική σημαία από την Ακρόπολη,
τραυματίζοντας με την πράξη τους αυτή το γόητρο των κατακτητών.
https://www.mynews.gr/

8. Λίγους μήνες αργότερα, με την
ηθική και υλική υποστήριξη της
Βρετανίας, δημιουργήθηκαν τρεις
αντιστασιακές οργανώσεις:
l τ ο Ε . Α . Μ . ( Ε θ ν ι κ ό
Απελευθερωτικό Μέτωπο) με το
ένοπλο κομμάτι του τον Ε.Λ.Α.Σ.
( Ε λ λ η ν ι κ ό ς Λ α ϊ κ ό ς
Απελευθερωτικός Στρατός), που
έδρασαν σε όλη σχεδόν τη χώρα,
l ο Ε . Δ . Ε . Σ . ( Ε θ ν ι κ ό ς
Δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ό ς Ε λ λ η ν ι κ ό ς
Σύνδεσμος), που έδρασε κυρίως
στην Ήπειρο και
lη Ε.Κ.Κ.Α. (Εθνική και Κοινωνική
Απελευθέρωσις)

9. Διαδήλωση στην Αθήνα εναντίον των δυνάμεων Κατοχής στις 25 Μαρτίου 1942, φωτ. Κ.
Μεγαλοκονόμου

10. Κορυφαίο κατόρθωμα της κοινής ελληνικής αντιστασιακής δράσης ήταν η
ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου (25 Νοεμβρίου 1942). Με την
καταστροφή της καθυστέρησε ο ανεφοδιασμός των στρατευμάτων του Άξονα,
που πολεμούσαν στηνΑφρική.
https://www.pemptousia.gr/

11. Η κηδεία του Κωστή Παλαμά, στις 28 Φεβρουαρίου 1943, εξελίχθηκε σε
κορυφαία αντιστασιακή πράξη εναντίον των κατακτητών. Τρίτος από αριστερά
διακρίνεται ο ποιητήςΆγγελος Σικελιανός, φωτ. Κ. Μεγαλοκονόμου

12. Η αντίσταση ενάντια
στους κατακτητές
την περίοδο της τριπλής Κατοχής
εμφανίζεται ως συνέχεια
της Επανάστασης του 1821.
Σκίτσο που δημοσιεύτηκε
στην εφημερίδα Ριζοσπάστη
στις 25 Μαρτίου 1945

13. Οι πράξεις αντίστασης προκάλεσαν όμως τα αντίποινα των κατακτητών. Η
τρομοκρατία, το κάψιμο ολόκληρων χωριών όπως τα Καλάβρυτα, το Δίστομο,
το Μεσόβουνο, οι Πύργοι και η Κάνδανος καθώς και οι μαζικές εκτελέσεις
υπήρξαν το βαρύ τίμημα της ελευθερίας.
Συνολικά εκτελέστηκαν 677 άμαχοι,
από τους οποίους οι 499 στα
Καλάβρυτα, και πυρπολήθηκαν
περίπου 1.000 σπίτια σε πάνω από
50 χωριά. Μάλιστα, τα ναζιστικά
στρατεύματα άρπαξαν και υλικά
αγαθά, τρόφιμα αλλά και ζώα, ώστε
να στερήσουν από τους κατοίκους
των χωριών τις προϋποθέσεις
διαβίωσης. Η σφαγή των
Καλαβρύτων αποτελεί την πιο βαριά
περίπτωση εγκλήματος πολέμου
στην Ελλάδα, κατά την κατοχική
περίοδο. Κανένας από τους
υπευθύνους των εγκλημάτων αυτών
δεν λογοδότησε στη δικαιοσύνη ενώ
μέχρι και σήμερα ακόμα δεν έχει
καταβληθεί καμιά απολύτως
αποζημίωση από τη Γερμανία.
https://el.wikipedia.org/

14. Γερμανοί στρατιώτες στο κατεστραμμένοΔίστομο, συλλογή Σπ. Μελετζή
Οι νεκροί του Δίστομου έφτασαν τους 228, εκ των οποίων οι 117 γυναίκες και οι
111 άντρες, ανάμεσά τους 53 παιδιά κάτω των 16 χρόνων.

15. Οι πηγές αφηγούνται...
3. Μαρτυρία Γερμανού αξιωματικού για την καταστροφή του χωριού Χορτιάτης
Θεσσαλονίκης από τους Γερμανούς
«...Ολόκληρο το χωριό μυρίζει πυρκαγιά και θάνατο. Κάποιες τέφρες βγάζουν
ακόμα καπνούς. Είναι αδύνατο να γίνει ακριβής εκτίμηση του αριθμού των
νεκρών. Εμείς τους υπολογίζουμε γύρω στους 200-300, ενώ οι χωρικοί μιλούν
για 500-600».
Στράτος Ν.Δορδανάς (ιστορικός),
Το αίμα των αθώων:Αντίποινα
των γερμανικών αρχών Κατοχής
στη Μακεδονία, 1941-1944,
Αθήνα 2007, σ. 540.
https://www.imerodromos.gr/

16. Στα τέλη του 1944 η τετραετής σχεδόν
Κατοχή έφτασε στο τέλος της. Οι Γερμανοί και
οι σύμμαχοι τους, νικημένοι στα πεδία των
μαχών, αποσύρθηκαν από την Ελλάδα. Τον
Ο κ τ ώ β ρ ι ο τ ο υ 1 9 4 4 η ε λ λ η ν ι κ ή
Κυβέρνηση, που είχε καταφύγει στη Μέση
Ανατολή, επέστρεψε στην Αθήνα. Ήταν η
στιγμή της Απελευθέρωσης.
Οκτώβριος 1944. Η στιγμή της Απελευθέρωσης. Ο
πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου υψώνει την
ελληνική σημαία στον ιερό βράχο της Ακρόπολης,
Αθήνα, ΕΛΙΑ

17. Οι πηγές αφηγούνται...
2. Απόσπασμα από τον λόγο της Απελευθέρωσης που εκφώνησε ο
πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου στο Σύνταγμα, στις 18 Οκτωβρίου
1944
«Ασπαζόμεθα την ιεράν γην της ελευθέρας πατρίδος! Οι βάρβαροι, αφού
εβεβήλωσαν, επυρπόλησαν και εδήωσαν (ρήμαξαν), επί τρία και ήμισυ έτη,
πιεζόμενοι πλέον από την γενικήν συμμαχικήν νίκην και την εθνικήν μας
αντίστασιν, τρέπονται εις φυγήν. Και η κυανόλευκος κυματίζει μόνη εις την
Ακρόπολιν.Από τα βάθη της ιστορίας
οι Ελληνικοί αιώνες πανηγυρίζουν την
επάνοδον της Ελευθερίας εις την αρχαίαν
Πατρίδαν της. Και στεφανώνουν την
Γενεάν μας.Διότι ολόκληρος ο λαός μας
υπήρξεν αγωνιστής της Ελευθερίας.
Δεν ευρίσκεται ασφαλώς εις την κατε-
χόμενην Ευρώπην άλλο παράδειγμα τό-
σον καθολικής αντιστάσεως και τόσον
ακλονήτου αισιοδοξίας διά την τελικήν
Νίκην».

18. Ήταν 4 Οκτωβρίου 1944 όταν οι καμπάνες χτύπησαν χαρμόσυνα στην Πάτρα
και ο κόσμος βγήκε στους δρόμους.
PATRAS PHOTOS ΟLD SPECIAL Facebook.
Έξω από
τα
δικαστήρια

19. Το 1947 με τη
σ υ ν θ ή κ η
ε ι ρ ή ν η ς
α ν ά μ ε σ α
σ τ ο υ ς
συμμάχους και
τ η ν Ι τ α λ ί α ,
απελευθερώθ
η κ α ν τ α
Δωδεκάνησα,
το οποία μέχρι
τότε ανήκαν
στους Ιταλούς,
και ενώθηκαν
με την Ελλάδα.

20. Η απελευθέρωση τωνΔωδεκανήσων. Τμήμα της Βασιλικής Φρουράς παρελαύνει στη Ρόδο, φωτ.
Κ. Μεγαλοκονόμου
Και κάπως έτσι ήρθε η ειρήνη και τελείωσαν τα προβλήματα της Ελλάδας...
Ή μήπως όχι;

21. Ωστόσο, νέα δεινά περίμεναν τον ελληνικό λαό. Οι ελληνικές πολιτικές δυνάμεις
παρέμεναν διχασμένες: από τη μια ο βασιλιάς (Γεώργιος Β΄) και η
αναγνωρισμένη από τους Συμμάχους ελληνική Κυβέρνηση και από την άλλη το
Ε.Α.Μ., που από τον Μάρτιο του 1944 είχε σχηματίσει δική του κυβέρνηση στην
ορεινή Ελλάδα.Λάθη
και παραλείψεις των
δύο πλευρών καθώς
και παρεμβάσεις των
ξένωνΔυνάμεων οδή-
γησαν τελικά σε
Εμφύλιο Πόλεμο.
Ο Εμφύλιος ξέσπασε
το 1946 και «μάτωσε»
την Ελλάδα για τρία
ολόκληρα χρόνια.
https://media.caranddriver.gr/

22. Ο αδελφοκτόνος πόλεμος τερματίστηκε στα τέλη του 29 Αυγούστου 1949, με
την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού, πολλές χιλιάδες θύματα και
ανυπολόγιστες καταστροφές. Μπορεί οι ένοπλες συγκρούσεις να τελείωσαν,
αλλά τα τραύματα στις ψυχές των Ελλήνων παρέμειναν ανοιχτά για πολλές
ακόμη δεκαετίες.

23. Ματιά στο παρελθόν
Ο Εμφύλιος Πόλεμος
Ο Εμφύλιος Πόλεμος υπήρξε μία από τις πιο τραγικές σελίδες της ελληνικής
Ιστορίας. Χιλιάδες Έλληνες αλληλοσκοτώθηκαν, πολλοί περισσότεροι
πήραν το δρόμο της προσφυγιάς, ενώ οι πληγές του αδελφοκτόνου πολέμου
βασάνιζαν για πολλές δεκαετίες την ελληνική κοινωνία. Αυτόν τον βαθύ πόνο
του ελληνικού λαού αποτυπώνει και το τραγούδι «του νεκρού αδελφού», που
έγραψε και μελοποίησε ο συνθέτης Μίκης Θεοδωράκης:

25. Ερώτημα
lΠοιες ήταν οι συνθήκες ζωής των Ελλήνων στη διάρκεια της Κατοχής;

26. Απάντηση
lΠοιες ήταν οι συνθήκες ζωής των Ελλήνων στη διάρκεια της Κατοχής;
Στην περίοδο της κατοχής οι Έλληνες ήρθαν αντιμέτωποι με φριχτή πείνα. Στις
πόλεις δεν υπήρχαν τρόφιμα, αφού οι άνθωποι δεν μπορούσαν να
καλλιεργήσουν και στα χωριά τις καλλιέργειες τις άρπαζαν οι κατοχικές
δυνάμεις. Η πείνα έφερε λιμό και θάνατο. Εκτός του ότι ζούσαν μέσα στη φρίκη
εξαιτίας των μαζικών εκτελέσεων και των βασανισμών.

27. Ερώτημα
lΠοια έκταση έλαβε η Εθνική Αντίσταση κατά των κατακτητών στη διάρκεια
του Β' Παγκοσμίου Πολέμου;

28. Απάντηση
lΠοια έκταση έλαβε η Εθνική Αντίσταση κατά των κατακτητών στη διάρκεια
του Β' Παγκοσμίου Πολέμου;
Μεγάλη έκταση έλαβε η Εθνική Αντίσταση, κατά την οποία σχηματίστηκαν τρεις
αντιστασιακές οργανώσεις, με σημαντικότερη τον ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, που
υποστηρίζονταν από τη Βρετανία.

29. ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

30. lΟι Έλληνες πολέμησαν για την ελευθερία τους εναντίον ξένων κατακτητών
lΤο 1821 πολεμούσαν με κλεφτοπόλεμο και στην κατοχή με ανταρτοπόλεμο.
lΚαι στις δύο περιπτώσεις οι εχθροί υπερτερούσαν και σε στρατιώτες και σε
εξοπλισμό.
lΚαι στις δύο περιπτώσεις οι εχθροί φέρθηκαν βάναυσα και απάνθρωπα
στους κατακτημένους.
lΟι Έλληνες, παρόλο που νικήθηκαν, δεν παραδόθηκαν, αλλά συνέχισαν
τον αγώνα για ελευθερία με αυτοθυσία και γενναιότητα.

31. Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ