Erasmus University Rotterdam

1. Visie Online Onderwijs
Erasmus University
Rotterdam
Rotterdam, 6 december 2016

2. Voorwoord
In 15 years from now, half of
US universities may be in
bankruptcy, including the
state schools.
Clayton Christensen
Harvard Business School
“ “
In de afgelopen decennia zijn wij getuigen geweest van ontwikkelingen waar
voorspellingen en indicaties tekort schoten. Het faillissement van bijvoorbeeld de
Vroom & Dreesman, de val van Kodak en Free Record Shop, vinden hun oorzaak deels
in strategische missers en een te trage reactie op mondiale trends. Kenmerkend aan
deze trends is dat het er veel zijn, ze komen tegelijk, tonen interne verwevenheid en ze
volgen elkaar in een rap tempo op. De interne verwevenheid en onvoorspelbaarheid
leiden tot een steeds sneller veranderende wereld waarin verschillende sectoren de
eigen rol opnieuw moeten uitvinden.
Een aantal voorbeelden uit het verleden. In 1975 had Kodak als eerste de digitale
fotografie techniek ontwikkeld, maar Kodak onderschatte het effect van digitale
fotografie met desastreuze gevolgen van dien. Het bedrijf verkocht het patent op
digitale fotografie, in beginsel om de eigen markt te beschermen, en kwam de fout
nooit meer te boven. Tegenwoordig is een beetje telefoon uitgerust met
semiprofessionele camera en worden foto’s nauwelijks meer ontwikkeld maar
afgedrukt -bij voorkeur thuis- of gedeeld op een of meerdere social network platforms.
We zien een zelfde ontwikkeling ook terug in de detailhandel. Nieuwe spelers brengen
vraag en aanbod via nieuwe platformen bij elkaar en verwerven binnen een korte tijd
een onvoorstelbaar groot marktaandeel, vaak ten koste van de gevestigde orde. De
‘new kids on the block’ zetten alle oude conventies buiten boord, maken handig
gebruik van nieuwe technologieën en eisen zo een eigen rol binnen de ‘aangevallen’
sector. De gevestigde orde reageert veelal te traag op de nieuwe trend en verliest
terrein. Veelal zit de gevestigde orde ook nog vast aan oude denkpatronen en
gewoontes waardoor de transitie vaak als lastig en gekunsteld aanvoelt.
Naar analogie kan een dergelijk lot ook de universiteiten beschoren zijn. De impact van
de mondiale trends zijn ook in het onderwijs voelbaar. Met de intrede van de MOOCs
(o.a. aangeboden door MOOC factory), corporate universities en thematisch opgezet
onderzoek en onderwijs (bijv. Amsterdam Institute for Advanced Metropolitan
Solutions , AMS) zijn de eerste tekenen van disruptie zichtbaar. De grote hoeveelheid
gelijktijdige ontwikkelingen en het tempo waarin deze elkaar opvolgen dwingen de EUR
digitalisering van en in het onderwijs op de strategische agenda te plaatsen.
Hoe de onderwijssector er over een aantal jaar uitziet is niet te voorspellen. Om de
juiste antwoorden te vinden, en nog belangrijker de juiste vragen te stellen, is het
noodzakelijk om, in analogie naar andere industrieën, te experimenteren, te investeren
in innovatie, (moedige) keuzes maken, openstaan voor samenwerking met het
bedrijfsleven, wendbaarheid en flexibiliteit te borgen in alle lagen van de instelling.
Verandering binnen de onderwijssector, met relatief logge en grote instellingen, de
noodzaak voor verantwoording en omvangrijke wetgeving, is geen gemakkelijke
opgave maar wel een noodzakelijke. Een lange termijn visie is onrealistisch, evenals een
meerjarenbeleid op het terrein van onderwijs innovatie. Om de instelling gereed te
maken voor misschien wel de meest experimentele periode in haar geschiedenis,
wordt in deze notitie een aantal toekomst scenario’s geschetst en als afgeleide daarvan
een aantal ‘no regret options’ geformuleerd. Deze ‘no regret options’ dienen de EUR
gemeenschap te prikkelen, te stimuleren en te inspireren. De komende jaren zal de
EUR in verbinding en al experimenterend toewerken naar een leidende positie op het
terrein digitaal onderwijs. Online onderwijs is daarbij slechts een van de componenten
van een grotere digitaliseringsslag. Deze notitie is slecht een beginpunt, een eerste
bouwsteen.

3. De wereld verandert
Een landschap aan de vooravond van grootschalige transitie
Waarde creëren in een nieuwe realiteit
Hoe verder?
1
2
3
4
Inhoudsopgave

4. 2020…maak kennis met Joris.
Joris heeft recentelijk eindexamen gedaan en bereidt zich voor op zijn vervolgstudie.
Zijn ambitie is het behalen van een academische graad in minder dan 3 jaar. Hoewel
Joris zich ervan bewust is dat een diploma zijn toegangsbewijs is voor een succesvolle
carrière, is een reguliere studieloopbaan niet aan hem besteed.
Locatie is voor Joris van ondergeschikt belang, belangrijk is dat Joris zelf de controle
heeft over zijn curriculum, de tijdbesteding en de vorm van zijn onderwijs.
Nog belangrijker dan de kennisverwerving is het ontwikkelen van specifieke
vaardigheden, die in de wereld van Joris noodzakelijk zijn om zijn toekomst zo goed
mogelijk vorm te kunnen geven.
In de aanloop tot zijn keuze voor een studie heeft Joris diverse MOOCs gevolgd. Uit
een ruim aanbod in zowel instellingen als cursussen heeft Joris op basis van data en
aanbevelingen een slimme keuze gemaakt voor een uitdagende opleiding. Daarna
heeft Joris gezocht naar een onderwijsinstelling die hem de vrijheid biedt om zelf een
pakket samen te stellen en eigen deadlines te stellen voor het behalen van zijn bul.
Joris weet dat hij een bewuste keuze moet maken voor een onderwijsaanbieder die
ook in het online scoringssysteem van het bedrijfsleven goed aangemerkt wordt.
Belangrijke selectiecriteria voor de onderwijsinstelling zijn een ruim aanbod in
onderwijseenheden, nauwe samenwerking met het bedrijfsleven en flexibiliteit (in
tempo) bij de verwerving en ontwikkeling van specifieke vaardigheden. Anders dan zijn
ouders is Joris niet van plan om veelvuldig en vaak naar de campus te gaan, althans
niet om kennis te verwerven. Kennisverwerving is in zijn dagen niet al te ingewikkeld,
daar hoef je niet voor te reizen.
De kunst zit juist in het toepassen van de kennis en daarbij de benodigde vaardigheden
ontwikkelen, daar gaat Joris graag voor naar de campus. Joris’ zijn studiekosten zullen
naar verwachting lager uitvallen dan de studiekosten van zijn ouders. Dat houdt in dat
Joris gedurende zijn opleiding ook tijd heeft om praktijkervaring op te doen, al dan niet
vrijwillig en onbetaald. Daarnaast heeft
Joris meer tijd om zijn netwerken op te
bouwen, online en fysiek te discussiëren
met medestudenten en met mentoren van
de universiteit en het bedrijfsleven te
brainstormen. Joris zoekt bovendien naar
tijd om samen met vrienden een eigen
bedrijf op te zetten.
Gezien het tempo waarin Joris zijn
toekomst wil vormgeven, is er slechts
beperkte tijd om naar het buitenland te
gaan. Om zijn leerervaring te verrijken
heeft Joris zich via het MyEUR Online
portal aangemeld voor de international
experience. In deze future classroom
wordt Joris meegenomen naar de andere
kant van de wereld, virtueel, en maakt hij
kennis met internationale studenten,
andere culturen en sociale normen. Via
het portal kan hij anytime any place
inloggen en deelnemen in een van de
future classrooms. Uiteraard is dit niet
vrijblijvend, en zal hij ook moeten
deelnemen aan de projecten en discussies
in de future classrooms, maar gezien de
vaardigheden die Joris hiermee opdoet is
dat geen probleem.

5. Veranderende arbeidsmarkt
Het aloude adagium ‘jong geleerd, oud gedaan’ is helemaal voorbij, studeren is immers
een levenslange bezigheid. De technologische ontwikkelingen hebben ook gevolgen
voor de arbeidsmarkt, die continu verandert. De prognose is dat veel bestaande banen
in het middensegment in de loop van de jaren zullen verdwijnen en/ of zullen
evolueren. Takenpakketten zullen op andere wijze worden ingericht en herverdeeld.
Ook de demografische ontwikkelingen hebben gevolgen voor de arbeidsmarkt. De
verwachting is dat de AOW-leeftijd in de toekomst verder zal worden verhoogd
waardoor mensen een groter deel van hun leven werken. Beide ontwikkelingen leiden
tot flexibiliteit in de arbeidsmarkt, met als gevolg dat professionals continue nieuwe
kennis en vaardigheden moeten opdoen.
Politiek – Economische ontwikkelingen
Een van de basisbeginselen van het Nederlandse onderwijsstelsel is de toegankelijkheid van het onderwijs.
Dit principe wordt enigszins op de proef gesteld door bezuinigingen. Immers, door afschaffing van de
studiefinanciering worden studenten gedwongen zich af te vragen of zij willen lenen (en daarmee een
studieschuld opbouwen) of dat zij op een alternatieve wijze kennis willen verwerven. De bezuinigingen op
het onderwijs brengen ook spanningen met zich mee voor de onderwijsinstellingen en dwingen
bestuurders om bewuster na te denken over de financiering van het onderwijs. De druk om de kwaliteit
van het onderwijs te bevorderen en het onderwijs te flexibiliseren en moderniseren staan voorts haaks op
de verantwoordingscultuur binnen de instellingen, waar onderzoek vele malen belangrijker wordt geacht
dan het onderwijs.
De wereld verandert
Vijf trends met een grote impact op de onderwijssector
Erasmus
University
Rotterdam
Veranderende
arbeidsmarkt
Maatschappelijke
ontwikkelingen
Technologische
ontwikkelingen
Demografische
ontwikkelingen
Inter

6. Demografische ontwikkelingen
Volgens de prognose van het CBS zal de instroom van Nederlandse studenten (reguliere instromers) in het hoger onderwijs de
komende jaren sterk afnemen. Tegenover de krimpende studentenpopulatie (regulier) groeien de aantallen deeltijdstudenten en
internationale studenten. In de komende jaren zal de EUR, net als vele andere instellingen, geconfronteerd worden met een
studentenpopulatie die qua samenstelling divers is en waarbij het aantrekken van internationale studenten steeds belangrijker is om
het aantal studenten op peil te houden.
Erasmus
University
Rotterdam
Technologische
ontwikkelingen
Demografische
ontwikkelingen
Internationalisering
Technologische ontwikkelingen
Door technologische vernieuwingen verandert de manier waarop kennis ontstaat en gedeeld kan worden enorm. Digitalisering van onderwijs en
onderwijsdiensten biedt kansen voor nieuwe aanbieders op de onderwijsmarkt en nieuwe doelgroepen. De schat aan informatie uit onderwijssystemen
maakt het mogelijk om onderwijs en begeleiding persoonlijk toe te spitsen op de student. De ‘hype’ rondom de massive open and online courses
(MOOCs), en small private online courses (SPOCs) is voorbij en voor de ivy league universiteiten business as usual. Maar de technologische ontwikkeling
gaan verder: robotisering, virtual reality, augmented reality en data analytics openen nieuwe mogelijkheden voor het onderwijs en maken dat het onderwijs
op nieuwe didactische modellen gestoeld kan worden.
Internationalisering
In tegenstelling tot de krimp in Nederland is de verwachting dat de wereldbevolking sterk zal groeien. De
verwachting is ook dat de vraag naar hoogwaardig onderwijs met name in de BRIC landen sterk zal stijgen. De
ivy league universiteiten hebben enkele jaren geleden ingespeeld op de deze trend door te investeren in
Massive Open Online Courses (MOOCs) en de bijbehorende platforms. Deze topuniversiteiten trekken
duizenden online studenten naar de MOOCs en vergroten zo hun naambekendheid over de grenzen.
Internationalisering houdt ook in dat fysieke barrières worden doorbroken. In tegenstelling tot voorheen is het
voor studenten tegenwoordig bijna een plicht om gedurende de opleiding ook stage te lopen in het
buitenland. In de afgelopen jaren is het aantal studenten, dat een periode doorbrengt in het buitenland, sterk
gestegen. De toenemende studentenmobiliteit in samenhang met de online activiteiten van de verschillende
universiteiten zal de concurrentie op de internationale onderwijsmarkt vergroten.

7. Facts & Figures
“edX biedt van ruim 50 Ivy
league universiteiten open en
online courses aan, Coursera
biedt ruim 500 MOOCs van 80
universiteiten wereldwijd aan.
Coursera en haar 147 partners
bieden in 29 landen ruim 1878
MOOCs aan.”
Een landschap aan de vooravond van grootschalige transformatie
Technology changes the game
In de jaren ’80 voorspelde McKinsey nog dat er in het jaar 2000 nog geen miljoen
mobiele telefoons in gebruik zouden zijn. Inmiddels weten we dat technologie zich niet
lineair ontwikkelt, maar exponentieel: in 2014 waren er c.a. 6,9 miljard mobiele
telefoons in gebruik. Mogelijk gemaakt door technologie en gedreven door de
demografische, politiek-economische en sociale ontwikkelingen zien wij de komende
jaren het onderwijs grootschalig transformeren. Net als in andere sectoren zal de
digitalisering van het onderwijs verstrekkende gevolgen hebben.
De opkomst van grootschalige platformen in het onderwijs
In de afgelopen jaren hebben digitale platforms hun intrede gedaan in verschillende
sectoren, veelal met disruptieve gevolgen voor het bestaande landschap en de
bijbehorende grote en gevestigde bedrijven. In alle gevallen heeft dit geleid tot een
drastische transformatie van het bestaande landschap. En ook in het onderwijs zijn zij
reeds in opkomst. Voorbeelden daarvan zijn Coursera, Udacity of EdX.
Echte transformatie van een markt als gevolg van de intrede van digitale platforms
treedt pas op wanneer zij voldoende schaal hebben. Dit is het geval wanneer een
substantieel deel van het totale vraag en aanbod via het digitaal platform bij elkaar
wordt gebracht en/ of er sprake is van een significante machtspositie doordat het
platform in meerdere landen actief is. Daarvan is op dit moment nog geen sprake, dit
zou echter op korte termijn weleens heel anders kunnen zijn. Dit soort innovaties
ontwikkelen zich namelijk vaak exponentieel. Concreet betekent dit dat in het begin
slechts sprake is van een zeer beperkte groei. Dit zorgt er dan ook voor dat gevestigde
partijen de ontwikkeling in het begin meestal onderschatten; ‘charming but
uninteresting’. Zodra het kantelmoment echter is bereikt, ontwikkelt de innovatie zich
razendsnel waardoor de gevestigde partijen te laat zijn en men van disruptie spreekt.
Het feit dat de huidige platforms op het terrein van het onderwijs nog klein zijn en nog
maar voor weinig verandering zorgen, zegt dus niks over hun toekomstige kracht.,
onderwijsvorm of type begeleiding.

8. Fragmentatie binnen het veld van onderwijs aanbieders
Zodra één of meerdere onderwijsplatforms daadwerkelijk schaal krijgen zal dit het
landschap voorgoed veranderen. Een eerste belangrijk gevolg is een sterke
fragmentatie van het veld van aanbieders van onderwijs. Het veld van aanbieders van
onderwijs fragmenteert door het feit dat digitale platforms het individu binnen het
collectief zichtbaar maken en centraal stellen.
Dit wordt goed geïllustreerd door Uber. Boekte je als consument in het verleden altijd
een taxi bij een taxibedrijf, doe je nu met Uber direct zaken met een individuele
chauffeur. Ook het digitale onderwijsplatform zal er voor zorgen dat niet langer de
onderwijsorganisatie, maar de individuele docent centraal staat. Daarmee transformeert
een digitaal platform een landschap wat wordt gekenmerkt door een beperkt aantal
grote onderwijsinstellingen plotsklap in een gefragmenteerd landschap wat bestaat uit
een groot aantal individuele, met elkaar concurrerende, docenten. De kans is dan ook
groot dat studenten over enkele jaren spreken over ‘top-docenten’ daar waar zij nu nog
spreken over ‘top universiteiten’.
Herschikking en ontbundeling van de onderwijsketen
Het gefragmenteerde en geïndividualiseerde landschap worden met elkaar verbonden
door het digitale platform. Daarbij faciliteert het platform de benodigde datastromen
tussen alle partijen en regisseert zij de keten. Dit heeft tot gevolg dat er geheel nieuwe
onderwijsketens tot stand kunnen worden gebracht die meer kwaliteit én maatwerk
bieden. Traditioneel bieden onderwijsinstellingen hun onderwijs aan studenten aan als
één curriculum, op één locatie, binnen een specifiek tijdsbestek en voor alle studenten
in dezelfde vorm. Door digitalisering van onderwijs en onderwijslogistiek is deze
bundeling niet langer vanzelfsprekend of noodzakelijk. Ontbundeling van de keten is
daarmee een logisch gevolg. Dit wordt versterkt door het feit dat om in een
gefragmenteerd en geïndividualiseerd landschap het hoofd boven water te houden. het
van groot belang is om je te onderscheiden van de concurrent. Dit kan zijn op basis van
kwaliteit, maar ook op aspecten als bijvoorbeeld locatie, onderwijsvorm of type
begeleiding.
Al deze ontwikkelingen zorgen er voor dat de traditionele rol van universiteiten in de
nabije toekomst geheel of gedeeltelijk komt te vervallen. In analogie met andere
markten waarin het aanbod door diverse partijen is uitgehold, verliest ook de universiteit
geleidelijk het monopolie op het verstrekken van hoogwaardige kennis en een erkend
diploma. Studenten hebben toegang tot een rijk onderwijsaanbod en kiezen wat het
best aansluit bij hun specifieke leerwensen. Uiteindelijk is de verwachting dat de
opkomst van digitale platforms zal leiden tot een geheel nieuw onderwijslandschap.
Maatwerk wordt de norm. De mix van digitalisering en ontbundeling van
onderwijsdiensten maakt dat onderwijs verder gepersonaliseerd kan worden langs de
principes any time, any place, any path & any pace.

9. 2020…maak kennis met Marjolein.
Marjolein is moeder van twee kinderen met een fulltime baan. Twee jaar geleden is zij
haar droom gaan najagen en is zij gestart met het blended Law Program aan de
Erasmus Universiteit Rotterdam. Deze blended opleiding van de Law School stelt
Marjolein niet alleen in de gelegenheid om naast haar fulltime baan te studeren, maar
biedt haar tevens een ingang naar de advocatuur.
Work - life balance in deze snel veranderende wereld is voor Marjolein een behoorlijke
uitdaging. Hoewel ‘leven lang leren’ tegenwoordig de standaard is, is het in de praktijk
nog best lastig om passend onderwijs te vinden, te volgen en te betalen. Net als vele
anderen van haar generatie is een tweede opleiding financieel niet altijd haalbaar, maar
gelukkig heeft Marjolein een studiebeurs vanuit haar werkgever waar zij een beroep op
kan doen.
Marjolein heeft talent, maar met talent alleen kom je er niet, dat weet zij ook. Zij heeft
behoefte aan (enige) begeleiding, structuur en mensen die haar inspireren, maar ook
aan flexibiliteit. Om kennis te verwerven hoeft Marjolein de deur niet uit. Alles is online
te vinden, in virtual classrooms volgt ze kleinschalig onderwijs, via het forum kan zij
discussies bijwonen en zelf een discussie starten en via de wiki’s kan zij haar opgedane
kennis delen met anderen. De inhoudelijke begeleiding wordt verzorgd door een
zogenaamde ‘kennis coach’. Deze kenniscoach is een avatar voorzien van kunstmatige
intelligentie, docenten van ESL zorgen voor input. De kenniscoach geeft haar niet
alleen feedback, maar ook feedforward. De analytics bieden Marjolein een overzicht
van haar voortgang en motiveren haar om elke het beste uit zichzelf te halen.
Voor het vaardighedenonderwijs, dat door de partners van ESL is vormgegeven, en alle
sociale activiteiten moet Marjolein naar de campus of naar een van de partners van
ESL. Deze face-to-face momenten bieden de studenten zoals Marjolein de kans om
elkaar te leren kennen, om kennis te maken met de toekomstige werkgevers en het
toekomstigtoekomstig beroep. Het face to face
contact staat hiermee in het teken van
soft skills en academische socialisatie.
Kenmerkend en onderscheidend aan
de opleiding van EUR, in dit geval ESL,
is dat studenten voorafgaand aan de
opleiding al worden geholpen bij het
maken van een keuze voor een
toekomstig beroep en gedurende de
opleiding worden gekoppeld aan een
begeleider vanuit de praktijk. Deze
praktijk-docent begeleidt de studenten
bij het verwerven van beroep specifieke
vaardigheden, en werkt nauw samen
met de wetenschappelijk docent die de
student begeleidt bij het verwerven en
toepassen van de juiste kennis. Het is
deze wisselwerking tussen de twee
docenten waardoor de student een
constante stimulans krijgt om nieuwe
kennis te construeren.

10. De huidige samenleving bevindt zich in een transformatie naar een digitale
georganiseerde samenleving. Dit heeft grote impact op bestaande organisaties en
structuren, maar biedt ook grote kansen. Zo heeft digitalisering de Nederlandse
economie geen windeieren gelegd. In de afgelopen 25jaar heeft de digitalisering geleid
tot een 25% groei van de BBP. Op zich zelf is dat ook niet opmerkelijk, de Nederlandse
infrastructuur is uitstekend, Nederlanders zijn ‘tech-savy’ en hebben een goede toegang
tot het internet. De Nederlandse burger adopteert nieuwe technologieën razendsnel.
Dat gezegd hebbende, is het eerlijke verhaal dat de vijf grote maatschappelijke
domeinen zich op dit moment op dit terrein nog op een fikse achterstand bevinden*.
Een van die domeinen is het onderwijs. De nieuwe kenniseconomie stelt hogere en
andere eisen aan werknemers en daarmee ook aan de universiteit. De in transitie
verkerende samenleving wordt sterk beïnvloedt door technologische ontwikkelingen
waardoor de huidige generatie lerenden (studenten) moeten leren omgaan met
onzekerheden en alle risico’s en mogelijkheden die uit deze onzekerheden
voortvloeien. De huidige maar ook toekomstige generatie lerenden moeten kunnen
functioneren binnen een sterk gedigitaliseerde wereld. Om te kunnen voorzien in de
behoeften en wensen van lerenden zullen de ‘one size fits all’ curricula losgelaten
moeten worden. Deze aanpak voldoet niet meer. Momenteel vindt een verschuiving
plaats van kennisoverdracht door de docent naar actieve kennisconstructie door de
student. In de nabije toekomst zal de vraag naar gepersonaliseerd leren, samenwerking
tussen studenten en docenten, samenwerking tussen de instelling en private partners
steeds meer toenemen. Learning analytics en digitaal toetsen zullen nieuwe
vraagstukken opleveren. Tot slot speelt toegankelijkheid van het onderwijs en toegang
tot kennis een grote rol in deze transitie
Tegen deze achtergrond is het noodzakelijk om na te denken over onderwijsinnovatie
en de (her)positionering van online onderwijs in ons onderwijsaanbod. Nieuwe
uitdagingen en mogelijkheden dienen zich aan, maar worden door velen ook met
scepsis ontvangen.
*Gezondheid, onderwijs, mobiliteit, stedelijke gebieden en energie.
Waarde creëren in een nieuwe realiteit
No regret options
In deze snel veranderende wereld is het zaak om ook als universiteit een bepaalde mate
van wendbaarheid en flexibiliteit te omarmen. Hoe de wereld en het
onderwijslandschap er straks uitziet is onzeker, welke digitale platforms, instrumenten
en/ of methoden we gebruiken zijn evenmin zeker. Wat wel zeker is dat er een aantal
zaken zijn waar de EUR in moet investeren wil zij niet op achterstand raken. Dit zijn de
zogenaamde ‘no regret options.
De wereld als
speelveld
Opleider van
ondernemend
Nederland
Next level
education: mooc
and more

11. Dat de EUR grote ambities heeft met online onderwijs blijkt wel uit het grote aantal
ingediende projectvoorstellen in het deelprogramma Online Onderwijs (aanvang 2014).
De tenders in 2014 en 2015 hebben geleid tot een prachtig portfolio, waarbij een mix is
te zien van open online onderwijs en andersoortige - meer technologisch gedreven-
deliverables. Geheel in lijn met werkwijze van de EUR is al experimenterend een start
gemaakt met gamificaton, onderwijs apps en MOOCs. In 2016 zijn 4 MOOCs
opgeleverd en 11 in ontwikkeling. Een volgende proef is het gebruiken van de MOOC in
het campus based onderwijs (zie hiervoor bijv. de MOOC innovation Management
RSM).
Deze proef zou de weg vrij kunnen maken om in de aanloop richting 2020 het
reguliere onderwijs te verrijken met MOOCs van zowel de eigen instelling als andere
instellingen.
In eerste instantie dienen de MOOCs bij te dragen aan de realisatie van de strategische
doelen van de EUR, te weten kwaliteitsverbetering van het onderwijs,
internationalisering en het aantrekken van nieuwe doelgroepen.
Momenteel wordt geen beleid gevoerd op de inhoud van onderwerp van de MOOCs.
Met als gevolg dat er een breed palet aan MOOCs wordt ontwikkeld. Ontwikkeling van
MOOCs is een kostbare bezigheid, de middelen die benodigd zijn kunnen slechts
eenmaal worden uitgegeven. Om te voorkomen dat er een wildgroei ontstaat aan
MOOCs, zouden de de next level MOOCs kunnen worden gekoppeld aan de
strategische onderzoeksthema’s van de EUR .
Voor de komende vier jaar zijn dat:
❑ Smarter choices for better health
❑ Vital cities and citizens
❑ Inclusive growth
No regret optie 1: Next level education: MOOC and more (1/2)
Herpositionering open online onderwijs
Met deze focusgebieden wordt een verbinding gelegd tussen enerzijds de
onderzoeksthema’s van de EUR en anderzijds wordt het onderwijs van de EUR online
gevalideerd en toegankelijk gemaakt voor het internationale publiek. Daarnaast worden
hele nieuwe onderzoeksnetwerken gecreëerd waarmee de revenuen van een MOOC
niet zozeer op geld waardeerbaar zijn maar meer op onderzoek revenuen. Belangrijker
is dat er een gezamenlijke koers ligt voor de ontwikkeling van online onderwijs,
waardoor de EUR gericht MOOCs blijft ontwikkelen. Multidisciplinaire samenwerking
voor medewerking (op de onderzoeksthema’s) en meer cohesie tussen de cursussen
en faculteiten zijn dan een logisch gevolg. Voor het campus onderwijs betekent dit een
verrijking van het onderwijs. Gezien de interne verwevenheid van het onderwijs en
onderzoek zal het on campus onderwijs gebaat zijn bij de online onderwijs modules.
On-campus studenten krijgen een keuze mogelijkheid, kunnen in eigen tijd of op
aanraden van docenten vakken volgen van andere faculteiten. Dit kunnen zij online en
gratis. Bovendien worden ze eigenaar van het eigen leertraject.
Een ander scenario is dat de EUR geen keuzes maakt en een niet discriminerend beleid
voert t.a.v. de MOOC ontwikkeling. Hoewel die aanpak niet ongebruikelijk is (als
voorbeeld het beleid van Irvine University California), kan worden gezegd dat MOOCs
ontwikkelen omwille van de ontwikkeling geen gezonde koers is.
Een mengvorm waarbij de onderzoeksthema’s voorrang hebben bij de ontwikkeling
van de MOOC en waarbij ten aanzien van andere onderwerpen een niet-discrimineren
beleid wordt gevoerd, is ook een optie. Dit laatste laat de faculteiten in de lead, maar
geeft ook enigszins focus aan de ontwikkelagenda.

12. Verrijking didactiek met behulp van technologische innovaties en toepassing van
game technieken
Online onderwijs is niets nieuws, de Open Universiteit (OU) doet het al decennia en
heeft terecht de koers naar blended onderwijs verlegd. De EUR zal zich op dit terrein
ook niet kunnen onderscheiden van de andere universiteiten, ook niet als de EUR de
MOOCs en andersoortig online onderwijs rondom de onderzoeksthema’s ontwikkeld.
Gezien de potentie van de EUR kan zij zich wel onderscheiden door het onderwijs in
sterke mate te voorzien van nieuwe technologieën.
Met de toename van technologische mogelijkheden komt (deels) een einde aan
traditionele onderwijsvormen. In de 21ste eeuw wordt leren meer en meer zelf ervaren
en zelf doen, waarmee de nadruk komt te liggen op actieve participatie en
verantwoordelijkheid van de student. Digitale platforms als Futurelearn maken al
gebruik van social learning om lerenden te activeren en motiveren en ook als EUR
zullen we hier de komende jaar sterk op investeren.
Een manier om de actieve participatie en zelfverantwoordelijkheid te vergroten is via
zogenaamde smart engagements. Een smart engagement is een onderwijsvorm waar
serious games, applied games, gamification en playful design een belangrijke rol
spelen. Kenmerkend aan ‘smart engagements’ is dat de technologie in dienst staat van
het onderwijs en niet omgekeerd. Ander kenmerk is dat het lerenden/ studenten met
elkaar in verbinding brengt en vanwege het sociale component de leerervaring verrijkt.
Smart engagement is de facto een ‘people orientated’ ontwerp, waarbinnen socialisatie
van studenten, creativiteit en samenwerking voorop staat. Studenten leren van elkaar en
zijn verantwoordelijk voor kennisconstructie.
Technologieën als virtual reality (VR) en augmented reality (AR) al dan niet
gecombineerd met kunstmatige intelligentie maken het mogelijk om de lerende een
verrijkte leerervaring te bieden en tegelijkertijd de didactiek verder uit te denken.
Flipping the classroom, hoe nieuw dat ook moge klinken, kan een hele nieuwe
betekenis krijgen met de juiste toepassing van nieuwe technologieën. Zo biedt VR de
mogelijkheid de leeromgeving van studenten te verrijken.
Door studenten in een omgeving te trekken waarbij de context van hetgeen ze
bijgebracht levensecht en zintuigelijk waarneembaar is, wordt de leerervaring rijker,
interactiever en voelt de ervaring authentieker aan. Voorts kan de student tijd- en plaats
onafhankelijk in virtuele omgeving leren, waarmee kostbare contactmomenten op een
andere wijze ingevuld kunnen worden. Door de VR-omgeving te koppelen aan artificial
intelligence (AI) kan de student ook in de VR-wereld nieuwe kennis opdoen en in een
specifieke context toepassen.
Naast nieuwe technologieën bieden ook het toepassen van serious games en
gamification mogelijkheden om het onderwijs naar een nieuw niveau te tillen. Zo biedt
dit kansen op het terrein van vaardighedenonderwijs. Vaardighedenonderwijs is sterk in
opkomst. Naast de actieve kennisverwerving en kennisconstructie staan de soft skills
centraal. In het vaardighedenonderwijs is voor het wetenschappelijk onderwijs nog
betrekkelijk veel winst te behalen. Naast het bestuderen en toepassen van theoretische
vraagstukken zullen de nieuwe generatie studenten ook moeten kunnen
communiceren, prioriteren, nieuwe kennis creëren, projectmatig werken en
functioneren in (multidisciplinaire) teams. Serious games kunnen hier een belangrijke
bijdrage aan leveren. Een goed voorbeeld is de ABCDE sim methode. Niet alle
disciplines lenen zich voor serious games, Sommige disciplines zijn veel meer gebaat
bij gamification. Gamification is het gebruikmaken van gamedesign en game
technieken om een verhoogde motivatie teweeg brengen door de voortgang van
studenten in kaart te brengen en te tonen. De challenges maken het mogelijk voor om
studenten intrinsiek te bewegen om een hoger kennisniveau te bereiken.
No regret optie 1: Next level education: MOOC and more (2/2)
Next generation education

13. Digitale onderwijsplatforms hebben zich stevig verankerd in de maatschappij. Massive
open online courses (MOOCs) al dan niet in combinatie met andere technologieën als
Virtual Reality, Augmented Reality en Artificial Intelligence zijn niet meer weg te denken.
De EUR heeft zich in de afgelopen 10 jaar gemanifesteerd als frontrunner op het terrein
van onderwijsinnovatie. De EUR onderscheidt zich van andere instellingen door de
inzet van technologische innovaties in het onderwijs. Al experimenterend heeft de EUR
een rijke leeromgeving ontwikkeld waar de student centraal staat. Studeren aan de EUR
is een ervaring in een academische setting waarbij de student verantwoordelijkheid
draagt voor de eigen kennisverwerving.
Dankzij de toename van digitale platforms zijn toetredingsdrempels drastisch verlaagd,
waardoor de EUR succesvol is toegetreden tot nieuwe markten. Online onderwijs,
MOOCs en SPOCs, hebben de EUR reëel kansen geboden om nieuwe campuslocaties
wereldwijd te openen. Een generieke infrastructuur van de digitale platforms heeft
geleid tot een MyEUR Online. Dit platform fungeert als grensoverschrijdende
stekkerdoos, een ketenregisseur, waar alle EUR locaties direct op worden aangesloten.
Zodoende kunnen alle partners en studenten direct gebruikmaken van belangrijke
informatiestromen en de EUR keten.
De transitie van kennisoverdracht door docenten naar kenniscontructie door studenten
is al jaren een voldongen feit. Studeren aan de EUR is voor alle studenten waar ter
wereld mogelijk. Kennis wordt online opgedaan en direct lokaal toegepast. Deze
‘science in action’ methode heeft ertoe geleid dat de EUR voorop loopt in de
toepassing van wetenschappelijke theorieën op mondiale problemen. Het campus
onderwijs is niet langer een ‘one size fits all’. De stijgende vraag naar ‘up-to-date’ kennis
heeft tot gevolg dat studeren een levenslange bezigheid is waarmee een leven lang
leren (LLL) de nieuwe standaard is. Alle EUR opleidingen kennen een LLL-vorm. Doordat
het onderwijs veel meer ‘op maat’ is, is de kwaliteit van het onderwijs toegenomen en
sluit het beter aan bij de belevenis, behoeften, talenten en ambities van de student. Al
met al is de student in ‘charge’ van de eigen kennis ontwikkeling en wordt daarbij
begeleid, zowel inhoudelijk als in het proces, door een kenniscoach (docent).
2025….leading digital
Big data en learning analytics worden gebruikt om studenten inzicht te geven en te
sturen daar waar nodig, waardoor het onderwijs vele male gepersonaliseerd is dan
enkele jaren geleden. Technologieën als virtual- en augmented reality maken dat leren
in context en het verwerven vaardigheden steeds uitdagender wordt. Serious games
staan ten dienst van het vaardighedenonderwijs en bieden studenten nieuwe
mogelijkheden om soft skills te verwerven. De theoretische kennis die de studenten
nodig hebben, verwerven zij online veelal op eigen initiatief en soms op aanwijzen van
een docent en/ of praktijkbegeleider. In future classrooms kunnen studenten zich
volgens het principe van ‘anytime, anyplace’ aanmelden een verdiepende cursus
volgen. De kleine online groepen stellen de studenten in staat om van elkaar te leren,
met elkaar in discussie te treden en samen te werken aan projecten (social learning).
Inhoudelijke begeleiding wordt verzorgd door een online kenniscoach. Indien gewenst
kunnen studenten ook een ‘on-campus’ docent opzoeken.
De internationale campuslocaties gebruiken de Rotterdamse MOOCs als ‘foundation
courses’. Deze ‘foundation courses’ hebben verschillende doelen, de meest belangrijke
is het wegwerken van kennisdeficiënties. Ook kunnen studenten de MOOCs inzetten in
het eigen onderwijs op locatie. Zodoende hebben studenten zelf de leiding over wat zij
willen leren en van welke docent. Kleinschalig online onderwijs is business as usual.
Rotterdamse docenten ontwikkelen in samenwerking met de collega’s overzee on
demand onderwijseenheden en ontsluiten deze via MyEUR Online. De kleinschalige
online onderwijsheden bieden verdieping en verbreding en kunnen leiden tot extra
credits. Credits worden alleen verleend nadat een student middels een digitale toets
heeft aangetoond over de vereiste kennis te beschikken en deze toe te kunnen passen.

15. No regret optie 2: De wereld als speelveld
Plaats- en tijdonafhankelijk leren
De vraag naar hoogwaardig onderwijs zal globaal steeds meer toenemen. Binnen
afzienbare tijd spreken we niet meer van doelgroepen, om de simpele reden dat
iedereen een prospect kan zijn. Zowel regionaal, als nationaal als internationaal. De
grootschalige digitale platforms maken het eenvoudiger om als Nederlandse onderwijs
aanbieder op andere plekken in de wereld onderwijs te verzorgen. De digitale platforms
en hun generieke infrastructuur creëren een grensoverschrijdende ‘stekkerdoos’. Voor
aanbieders van onderwijs geldt dat het platform waarborgt dat waar zij ook ter wereld
onderwijs aanbieden zij direct zijn aangesloten op de markt, de belangrijke
informatiestromen en de keten. De toetredingsdrempel wordt al met al door de digitale
platforms drastisch verlaagd, waardoor er kansen liggen voor de EUR om succesvol toe
te treden tot nieuwe markten.
De internationalisering van onderwijs biedt reële kansen om van onderwijs een
exportproduct te maken. Hoogwaardig onderwijs aan betalende buitenlandse
studenten kan een waardevol onderdeel zijn van het verdienvermogen van Nederland.
Gezien het feit dat de vraag naar onderwijs in de wereld als geheel de komende
decennia sterk gaat toenemen, biedt dit veel nieuwe mogelijkheden voor groei. Niet
alleen internationale studenten maar ook regionale studenten zijn de
‘doelgroep’ (hoewel we in de toekomst iedereen als target audience kunnen
beschouwen). Alumni kunnen via digitale platforms waar ter wereld onderwijs volgen
van de EUR. On-campus studenten kunnen nummercourses volgen over de grenzen
en tegelijkertijd gebruikmaken van alle digitale ondersteuning die zij in Nederland ook
gewend zijn. De eerste stappen voor de EUR om dergelijke programma’s te starten
liggen op het terrein van exchange-programma’s, summer schools, pre-master
programma’s en post-initieel onderwijs.
Nog een stap verder is de internationale virtuele classroom, geheel vormgegeven
volgens de principes van anytime, anywhere. In de MOOCs en SPOCs volgen lerenden
onderwijs in virtual classrooms (VCR) waar zij zich tijd- en plaats onafhankelijk kunnen
aanmelden. Lerenden kunnen in deze VCR vragen stellen, met elkaar in discussie en
samenwerken aan projecten. Inhoudelijke begeleiding krijgen zij van de online docent
en indien daar behoefte aan is kan de student een ‘on-sight’ docent (op locatie)
opzoeken.
De begeleiders, een docent van de EUR in samenwerking met een lokale docent overal
ter wereld, dragen verantwoordelijkheid voor de kennisoverdracht maar ook voor de
kennisdisseminatie.
Voor de toetsing van kennis en inzicht is het ook belangrijk dat de curricula worden
herzien en herschreven. Het onderwijsprogramma, inclusief toetsing, zal meer
gebaseerd zijn op vragen in plaats van feiten. Tegelijkertijd zullen we toewerken naar
een pedagogiek waarbij samenwerking en gebruik van internet worden toegejuicht.
Om zodoende toe te werken naar digitale toetsing waarbij productiviteit het
uitgangspunt is niet zo zeer het proces of de vorm van de toets.

16. Leven lang leren wordt steeds belangrijker. De arbeidsmarkt verandert steeds sneller.
Technologische ontwikkelingen zoals digitalisering en robotisering leiden tot het
verdwijnen van bestaande beroepen en banen en ontstaan er nieuwe. Inhoudelijk
verandert de vraag naar het soort kennis. In de nabije toekomst zijn creatieve en
wendbare kennisnetwerken nodig die bestaan uit creatieve en wendbare kenniswerkers
die multidisciplinair kunnen samenwerken. De vraag naar hoogopgeleide teamspelers,
die om kunnen gaan met verandering en weten hoe zij kennislacunes kunnen
ontdekken en invullen, stijgt exponentieel.
Werkgevers, nationaal en internationaal, verwachten dat afgestudeerden de
arbeidsmarkt met up-to-date kennis betreden. Naast inhoudelijke expertise zijn
werkgevers in toenemende mate op zoek naar vaardigheden als creativiteit, kritisch
denken, probleemoplossend vermogen, communiceren en samenwerken. Ook ‘soft
skills’ als leiderschap, zelfreflectie en het kunnen geven van feedback worden steeds
belangrijker. Tegelijkertijd leiden de werkgevers de studenten ook intern op en dragen
zij er zorg voor dat de ontwikkeling niet ophoudt na het behalen van een diploma.
De EUR speelt een belangrijke rol in de academische vorming van studenten. Meer dan
ooit tevoren is het van belang dat de EUR en haar partners de samenwerking nieuw
leven inblaast. In de nieuwe samenwerkingsvorm zorgt de EUR, in samenwerking met
haar partners, dat studenten zich kunnen voorbereiden op de toekomst en werknemers
zich kunnen bijscholen en /of omscholen.
In dergelijk ecosystemen is een ‘knowledge exchange’ een vereiste. Het bedrijfsleven
geeft aan welke kennis en vaardigheden de werknemers dienen te bezitten en werken
samen met de EUR aan de ontwikkeling van cursussen waar de benodigde kennis en
vaardigheden verworven kan worden. Het loslaten van restricties qua tijd, plaats en
curriculum leidt ertoe dat studenten, zowel life-long-learners als regulier, zelf kunnen
bepalen in welke volgorde en waar ze wat willen volgen.
No regret optie 3: Opleider van ondernemend Nederland
Onderwijsecosysteem
Dat het onderwijs in de toekomst niet vanuit de accreditatie maar vanuit de
arbeidsmarkt is gedreven, is niet ondenkbaar. Diploma’s en bullen blijven onverminderd
belangrijk, maar daarnaast gaat de EUR investeren in het certificeren van haar
onderwijs. Hiervoor dienen nieuwe accreditatie-criteria ontwikkeld te worden, iets waar
de EUR al mee bezig is. Besloten moet worden of en hoe de modules ingezet kunnen
worden in het reguliere onderwijs en of dat ook leidt tot vrijstellingen. Daarnaast
betekent dit ook rekenen van modules die elders gevolgd zijn.

17. Erasmus Online Campus
De komende periode gebruiken we om een omni strategie te ontwikkelen ten behoeve
van het onderwijs. Naast het realiseren van de bestaande strategische doelen is het van
belang dat online onderwijs en in bredere zin digitalisering van het onderwijs hoog op
de strategische agenda komt. In het verlengde van het onderhavige document en in
aanloop naar 2018 (einde periode 2013-2018) is het zaak om een concrete
uitvoeringsagenda te ontwikkelen.
Voorts dient nagedacht te worden over een online campus (MyEUR Online). De online
campus wordt het portaal waar verschillende cursussen worden aangeboden en waar
diverse doelgroepen naar gelang de eigen leerbehoeften en wensen het eigen
onderwijsprogramma kunnen vormgeven. De transitie vereist dat het onderwijs van een
kwaliteitskeurmerk voorzien dient te worden. De online onderwijsmodules moeten niet
alleen gecertificeerd worden, maar moeten ook voldoen aan bepaalde kwaliteitscriteria
die nu nog niet voorhanden zijn. De Erasmus Universiteit Rotterdam, wereldwijd een
bekend en sterk merk, zal haar onderwijs moeten ‘branden’ om haar merk en naam ten
volle te kunnen benutten.
Ook zal nagedacht moeten worden over verdienmodellen. Het huidige
contractonderwijs kan hierbij een startpunt zijn. De vraag of het onderwijs modulair of
circulair aangeboden moet worden is tot op heden door niemand beantwoord. Zeker is
dat een al te strikte programmering de flexibiliteit van het onderwijs ondermijnd.
Modulair of circulair, in beide gevallen gaat het om onderwijs op maat.
Om de kwaliteit van het onderwijs te borgen zullen alle digitale modules gedurende de
ontwikkeling strikt worden getoetst door verschillende onderwijskundigen. Achteraf
zullen de modules digitaal geëvalueerd worden. Dit lijkt nog veel op de traditionele
wijze van evalueren. Het verschil zit in de criteria, moment van evaluatie, weergave van
resultaten maar ook de terugkoppeling van de enquêteresultaten.
Hoe verder?
Innovation Lab als accelerator voor digitalisering in het onderwijs
Voor wat betreft de criteria zal de nadruk meer liggen op het meten van vaardigheden
dan het opdoen van kennis. Immers in de digitale tijdperk is het reproduceren van
kennis niet lastig, het vinden, selecteren, en toepassen van de juiste kennis des te meer.
Zowel studenten als docenten zullen meer gaan werken met portfolio’s, zelfreflectie en
peer review.

18. Docenten in 2020
Docentprofessionalisering kan op verschillende wijze worden gerealiseerd, maar
allereerst is het zaak om docenten te inspireren. Dat kan door middel van symposia,
workshops, innovation challenges enz. Daarnaast is het noodzakelijk om maatwerk toe
te passen op de scholing van docenten. Bijscholing in optimaal didactisch gebruik van
digitale media in het onderwijs (bijv. goede didactische kennis van mogelijkheden
digitale tools, ontwikkelen van scripts t.b.v. video’s, cameratraining, ontwikkelen van
digitale modules) is noodzakelijk om de docenten te faciliteren.
Daarnaast moet er ook aandacht worden geboden voor hergebruik van beschikbare
open educational resources. Gezien de strategische agenda van de minister en de
oproep aan het WO is het niet verstandig deze discussie op de lange baan te schuiven.
Het verandertraject dient binnen nu en een jaar ontwikkeld te zijn. Het is raadzaam om
in 2018 te starten aan het uitvoeren van een verandertraject.
NB: docentprofessionalisering in de 21ste eeuw kan niet slechts een BKO / SKO
inhouden. Gezien de snelle ontwikkelingen in ICT is een constante bijscholing niet
alleen nuttig maar vooral ook noodzakelijk. Digitalisering van het onderwijsmateriaal
biedt docenten meer mogelijkheden om het onderwijs te verrijken met toepassingen
die voorheen niet mogelijk waren. Voorts vragen de ontwikkelingen van docenten een
andere rol. Naast het ontwikkelen van de modules zijn zij begeleiders en co-creators
van nieuwe kennis. Door de verwachtingen en communicatie op een juiste wijze te
managen kunnen docenten de studenten vanuit een coachende rol intensief
begeleiden. Voorts kunnen ook nieuwe onderwijsvormen worden geïntroduceerd.
Online collaboratie, online simulaties, virtual classes en samenwerking met het
beroepsveld brengen een extra dimensie met zich mee voor studenten en docenten.
Online onderwijs biedt ook meer mogelijkheden voor individuele aandacht en
begeleiding, afgestemd op het leergedrag en de prestaties van de student. Dit geheel
van interactie (virtueel) en monitoring vraagt een andersoortige didactiek dan
gebruikelijk in het on-campus onderwijs. Docenten zullen daar training en begeleiding
bij nodig hebben.
Innovation Lab
Het stimuleren en faciliteren van deze onderwijskundige ontwikkeling gaat gebeuren
vanuit het Innovation Lab (iLab). Het iLab heeft als doel om mensen en initiatieven bij
elkaar te brengen die bijdragen aan de kwaliteit, waardering en vernieuwing van het
onderwijs. Het iLab is een platform voor docenten om elkaar te ontmoeten en kennis
te delen. Het iLab is voorts een zichtbare plek waar training en support aan docenten
wordt aangeboden. Instructional designers begeleiden docenten bij het (her)ontwerp
van hun onderwijs tot online modules. Projectleiders begeleiden innovatieve out-of-
the-box projecten in een agile ontwikkelcultuur. Er zijn state-of-the-art studiofaciliteiten
waarin professionele videoproducties kunnen worden gemaakt.
Het iLab wordt opgezet als een community en een werkplaats waar docenten samen
werken, experimenteren en leren ten behoeve van de vernieuwing en verbetering van
het (online) onderwijs. Aan studenten wordt regelmatig feedback gevraagd zodat het
onderwijs blijft aansluiten op het veranderende leergedrag van diverse onderwijs-
doelgroepen. Op deze manier kan het iLab functioneren als motor voor
onderwijsinnovatie en bijdragen aan de ontwikkeling van de virtuele campus en de
kwaliteitscultuur die nodig is voor het onderwijs van de toekomst.