Publicidad

Imprtance of deepana and pachana.pptx

Learning Module en e-MAP
25 de Feb de 2023
Publicidad

Más contenido relacionado

Publicidad
Publicidad

Imprtance of deepana and pachana.pptx

  1. IMPORTANCE OF DEEPANA AND PACHANA
  2. दीपन एवं पाचन  पचेन्नामं वह्निक ृ त् दीपनं तद्यथा ह्नमह्नि:॥ पचत्यामं न वह्निं च् क ु र्ााद्यत्तद्धि पाचनम् नागक े िरवत् ह्नवद्यात् ह्नचत्रो दीपनपाचन:॥ (िा सं प्र 4/1-2)
  3. Langhana chikitsa •चतुष्प्रकार संिुद्धि ह्नपपासामारुतातपौ पाचनान्युपवासश्च व्यार्मश्चेह्नत लङ्गनम्॥ (च सू 22) •न िोधर्ह्नत र्द्दोषान् समान्नोदीरर्त्यह्नप समीकरोह्नत ह्नवषमान् िमनं तच्च सप्तधा॥ पाचनं दीपनं क्षुत्तृट् व्यार्ामातपमारुता: (अ हृ सू 14/6-7)
  4. Indications of Pachana •र्ेषां मध्यबला रोगा: कफह्नपत्तसमुद्धिता: वम्यतीसारहृद्रोगह्नवसूच्यलसकज्वरा:॥ ह्नवबन्धगौरवोद्गारहृल्लासारोचकादर्: पाचनैस्तान् ह्निषक ् प्राज्ञ: प्रार्ेणादावुपाचरेत्॥ (च सू 22)
  5. Deepana and pachana dravya Dravya • Deepana and pachana yavagu • Deepaneeya dashemani • Ganas with deepana pachana karma • Pachana drugs based on dosha Adravya • Vyayama (deepana) • Snana (deepana)
  6. दीपन एवं पाचन र्वागु •ह्नपप्पलीह्नपप्पलीमूलचव्यह्नचत्रकनागरै: र्वागूदीपनीर्ा स्याच्छ ू लह्नि चोपसाह्नधता॥ •कह्नपिह्नबल्वचाङ्ग े रीतक्रदाह्निमसाह्नधता पाचनी ग्राहणी पेर्ा सवाते पाञ्चमूह्नलकी॥ (च सू 2/16)
  7. दीपनीर् दिेमाह्नन • ह्नपप्पह्नलह्नपप्पलीमूलचव्यह्नचत्रकश्रृङ्गवेराम्लवेतसमरीचाजमोदािल्लतकाद्धथथ ह्नहङ ् गुह्ननर्ाासा इह्नत दिेमाह्नन दीपनीर्ाह्नन िवद्धि॥ (च सू 4/6)
  8. No. Name Rasa Guna Veerya Vipaka Karma 01. Pippali(Piper longum) Katu Laghu, Snigdha, Tikshna, Guru Ushna Madhura Deepana 02. Pippalimoola (Piper longum) Katu Laghu, Snigdha Ushna Madhura Deepana,Pachana 03. Chavya (Piper chaba) Katu Laghu, Ruksha Ushna Madhura Deepana, Pachana 04. Chitraka(Plumbago zeylanica) Katu Laghu, Ruksha, Tikshna Ushna Katu Deepana, pachana 05. Shringavera (Zingiber officinale) Katu Guru, Ruksha, Tikshna Ushna Madhura Deepana, Bhedana 06. Amlavetas(Garcinia pedunculata) Amla Laghu, Ruksha Ushna Amla Deepana 07. Maricha(Piper nigrum) Katu Laghu, Tikshna, Ruksha Ushna Katu Deepana 08. Ajamoda (Apium graveolens) Katu, Tikta Laghu, Ruksha, Tikshna Ushna Katu Deepana 09. Bhallataka (Semecarpus anacardium) Katu, TIkta, Kashaya Laghu, Snigdha, Tikshna Ushna Madhura Deepana, Bhedana 10. Hinguniryas(Ferula foetida) Katu Laghu, Snigdha, Tikshna Ushna Katu Rochan,Pachana, Bhedana
  9. Acc to Acharya Susruta S. No. Name of the group Action 1. Pippalyadi gana Amapachana, Deepan 2. Haridradi gana Doshapachana 3. Vachadi gana Doshapachana 4. Guduchyadi gana Deepan 5. Mustakadi gana Pachana 6 Trikatu Deepana 7 Brihatpachamoola Deepana 8 9 Dashmoola Amalakadi gana Pachana Deepana
  10. Pachana drugs based on Dosha • रास्नाक्वाथेन वातदोष • पटोलक्वाथेन ह्नपत्तदोष • ह्ननम्ब क्वाथेन श्लेष्मदोष ( ह्नच क)
  11. Deepana • Limited only to agni deepthi • Predominance of laghu and ushna guna Pachana • Does both ama pachana and agni deepana • Predominance of laghu and ruksha guna
  12. Application of deepana and pachana • Purvakarma - Before shodhana - In vrana chikitsa • Pradhanakarma - Vyadhipratyanika - Amachikitsa (pachana) - Vyapat Chikitsa • Pashchat karma - After shodhana (deepana)
  13. As purvakarma • संिोध्यस्य पाचनस्नेहनस्वेदनाह्नन पूवाकमा लङ्घनाह्नद ह्नवरेकािं पूवाकमा व्रणस्य च (सु सू 5/3) •पाचनै: दीपनै: स्नेहैस्तान् स्वेदैश्च पररष्क ृ तान्| िोधर्ेच्छोधनै:काले र्थासन्नं र्थाबलम् ॥ (अहृ सु 13/29)  तत्र पाचनै: पक्वत्वम्  दीपनै: धातुभ्य: प्रृथकत्वम् •प्राक ् पाचनं प्रथमं पाचनं ह्नवरूक्षणं सामानां दोषधातुमलानां (ह्नच क 13/69)
  14. In practise • Trikatu churna • Vaishwanara churna • Ashtachurna • Agnitundi vati • Chitrakadi vati • Amruthotharam kashayam
  15. As Pradhanakarma • In साम ह्नचह्नकत्सा – specially in case of madyama dosha avastha, langhana and pachana is to be advised • Vyadhi shamana र्ेषां मध्यबला रोगा: कफह्नपत्तसमुद्धिता: वम्यतीसारहृद्रोगह्नवसूच्यलसकज्वरा:॥ ह्नवबन्धगौरवोद्गारहृल्लासारोचकादर्: (च सू 22)
  16. ज्वर ह्नचह्नकत्सा • लङ्गनं स्वेदनं कालो र्वाग्वद्धस्तक्तको रस:॥ पाचनान्यह्नवपक्वानां दोषाणां तरुणे ज्वरे (च ह्नच 3/142) • पाचनं िमनीर्ं वा कषार्ं पार्र्ेत् ह्निषक ् ॥ ज्वररतं षिहेऽतीते लघ्वन्नप्रह्नतिोह्नजतम् (च ह्नच 3/ 160)
  17. दीपन एवं पाचन कषार् र्ोग 1. Musta and Parpata Sheeta Kashaya 2. Shunthi and Parpata Kashaya 3. Parpata and Duralabha Kashaya 4. Kirata Tikta, Musta, Guduchi, Shunthi Kashaya 5. Patha, Ushira, Udhichya Kashaya (च ह्नच 3/197-199)
  18. ग्रहणी ह्नचह्नकत्सा • ष्ठीवनं श्लैद्धष्मक े रूक्षं दीपनं ह्नतक्तसंर्ुतम्॥ सक ृ द्रूक्षं सक ृ द्धिग्धं क ृ िे बहुकफ े ह्नहतम् परीक्ष्यामं िरीरस्य दीपनं स्नेहसंर्ुतम्॥ दीपनं बहुह्नपत्तस्य ह्नतक्तं मधुरसंर्ुतम् बहुवातस्य तु स्नेहलवणाम्लर्ुतं ह्नहतम्॥ (च ह्नच 15/198-200)
  19. अह्नतसार ह्नचह्नकत्सा • प्रमथ्ां मध्यदोषां दध्याद्दीपनपाचनीम् लङ्गनं चाल्पदोषाणां प्रिस्तमह्नतसाररणाम्॥ (च ह्नच 19/19) आमवात ह्नचह्नकत्सा  लङ्गनं स्वेदनं ह्नतक्तं दीपनाह्नन कटू ह्नन च ह्नवरेचनं स्नेहपानं बस्तर्श्चाममारुते॥ (र्ो र)
  20. In management of vyapat • पररकह्नताक – लङ्गन, पाचन, बृंहण • हृद्ग्रह – वमन, पाचन, दीपन • क्लम – लङ्गन, पाचन, तीक्ष्ण िोधन • क्लम बद्धस्त व्यापत् – रूक्ष स्वेद, पाचन, दीपनीर् क्षार प्रर्ोग • अन्नवृत स्नेह बद्धस्त व्यापत् – पाचन, मृदु ह्नवरेचन
  21. As Paschat karma after shodhana • संिोधनाभ्यां िुिस्य हृतदोषस्य देह्नहन: र्ात्यह्निमान्दतां तस्मात् क्रमं पेर्ाह्नदमाचरेत् || (Ch.Si.6/24) •Samsarjana krama •Various deepana and pachana yavagu are explained in Apamarga Tanduliya Adhyaya.
  22. Conclusion • Deepana and Pachana comes under langhana chikitsa • Pachana itself acts as rukshana (chikitsa kalika) • The concept of deepana and pachana is applicable as purvakarma, pradhana karma and paschat karma. • So it is of prime importance in chikitsa

Notas del editor

  1. Charaka while explaining gruels differentiated both the Deepana and Pachana separately. The gruel prepared with Pippali, Pippalimoola, Chavya, Chitraka and Sunthi stimulates appetite and relives (colic) pain6. The gruel prepared with Kappittha, Bilwa, Changeri, Takra and Dadima is digestive and astringent7. The Ayurvedic pharmacological aspects for each ingredient of such gruel preparations are enumerated in table 2.
  2. The drugs of this Deepaniya groups can be categorized them into three group viz; Deepaniya (stomachic), Pachaniya (Digestants), and Deepaniya-Pachaniya (Stomachic and Digestants) on the basis of main therapeutic activity of herbs included in the group.
  3. Susruta14 mentioned certain groups of herbs which act as Deepana and Pachana
  4. परिष्कृतान्- शोधनयोग्यतां नीतान् ।
  5. A caution is needed especially in the case of Vata Dosha. One should be highly vigilant on the appearance of Nirama Lakshana because further indulgence in Deepana and Pachana provokes Vata Dosha. Hence Snigdha Dravyas like Ghrita is ideal.
  6. In taruna jwara ….. In case of fever, after passing of 6 days after giving laghu anna, pachana or shamaneeya kashaya to be given
  7. Shleshmike – ruksha, tikta samyuta deepana Krisha and bahu kapha – ruksha and snigdha one after the other - after aama pareekshana sneha samyuta deepana Bahupitta – tikta madhura samyuta deepana Bahuvata – sneha lavana amla
  8. Madya dosha – deepana pachana kashaya Alpa dosha - langhana
  9. पेयां विलेपीमकृतं कृतं च यूषं रसं त्रीनुभयं तथैकम् || क्रमेण सेवेत नरोऽन्नकालान् प्रधानमध्यावरशुद्धिशुद्ध: || यथाऽणुरग्निस्तृणगोमयाद्यै:सन्धुक्ष्यमाणो भवति क्रमेण | महान् स्थिर: सर्वपचस्तथैव शुद्धस्य पेयादिभिरन्तराग्नि: ||(Ch.Si.1/12) There are totally 28 Yavagu Kalpana.
  10. A caution is needed especially in the case of Vata Dosha. One should be highly vigilant on the appearance of Nirama Lakshana because further indulgence in Deepana and Pachana provokes Vata Dosha. Hence Snigdha Dravyas like Ghrita is ideal.
Publicidad