2. AYNI KAVRAM ALANINA GİREN KELİMELER
• Aynı kavram alanına giren kelimeler
ifadesi birbiriyle ilintili ancak bazı
yönleriyle birbirinden bağımsız olan
kelimeleri anlatır. Örneğin, gemi, tekne,
kotra, sandal, yelkenli gibi kelimeler tümü
deniz taşıtlarının adı olması yönüyle
ortaktır ve aynı kavram alanına girerler.
3. SIRA SİZDE
• Aşağıdaki boşlukları aynı kavram alanına giren
kelimelerle doldurunuz.
YAZMA EYLEMİ İÇİN KULLANILAN ARAÇLAR
7. HATIRLAYALIM
Düz Yazı (Nesir) Türleri
Duygu ve düşüncelerin, uyak ve ahenk
olmadan cümlelerle anlatıldığı yazılardır.
Olay, düşünce (fikir) ve bildirme yazıları
olmak üzere üçe ayrılır.
8.
9. Olay Yazıları
Bir olayın, yer ve zaman belirtilerek,
kahramanların çevresinde
kurgulanmasına olay yazıları denir. Olay
yazılarında genellikle öyküleyici anlatım
tekniğini kullanılır. Özellikle romanlarda
betimleyici anlatıma da sık sık başvurulur.
10. Destan
•Bir ulusun kahramanlıklarını, savaşlarını,
büyük toplumsal olaylarını anlatan ve
genellikle şiir (nazım) biçiminde oluşturulan
eserlere destan denir.
11. » Yazı türleri içinde en uzun olanıdır.
» Efsaneden sonra bilinen en eski türdür.
» Sözlü edebiyat ürünüdür; ancak sonradan
yazıya geçirilen destanlar da vardır.
» Olağanüstü olaylar ve kahramanlar vardır.
» Destan kahramanları yarı tanrısal nitelikler
taşıyan han, hakan ve kağan gibi kişilerdir.
•Destanlar doğal ve yapay(suni) olmak üzere ikiye
ayrılır:
12.
13. a. Doğal Destanlar
•Halk ozanlarının büyük toplumsal olayları
anlattıkları destanlardır. Doğal destanların
yazarı belli değildir, yani anonimdir.
b. Yapay (Suni) Destanlar
•Yazarı belli olan, daha yakın zamanda
yazılan ve olağanüstü durumlara daha az
yer veren destan türüdür.
14. PEKİŞTİRELİM
• Bir Türk destanını araştırınız. Edindiğiniz bilgileri yazınız.
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
15. Düşünce (Fikir) Yazıları
Bir toplumu; sosyal, siyasal, bilimsel vb.
konularda düşündürmek amacıyla fikri
temelleri olan, bir kısmı kişisel düşünceler
olurken bir kısmı ispatlanmış gerçeklere
dayanarak yazılan yazılara dü ünceş
yazıları denir.
16.
17. Düşünce yazılarında açıklayıcı ve tartışmacı
anlatım teknikleri çokça kullanılır. Fikri alt
yapısı olan türler olması sebebiyle
de düşünceyi geliştirme yollarından sayısal
verilerden yararlanma, tanık gösterme,
örneklendirme ve karşılaştırmalara sık sık
başvurulur.
18. Biyografi (Yaşam Öyküsü)
Tanınmış, eserler yazmış, ün bırakmış kişileri
tanıtmak amacıyla yazılan yazılara biyografi
denir.
»Önemli şahısların hayatı başkası tarafından
anlatılır.
» Anlatılan kişinin hayatı tarih sırasına göre ele
alınır.
» Kurgusal değildir, gerçekçidir.
» Üçüncü kişinin ağzıyla anlatılır.
19. PEKİŞTİRELİM
Siz de merak ettiğiniz birinin yaşamını araştırarak aşağıdaki boşluğa biyografi yazınız.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
20.
21. Anlatım Biçimleri(Yöntemleri) Bir
düşünceyi, bir duyguyu, bir tasarıyı, bir
olayı sözle ya da yazıyla ifade etmeye
anlatım denir.
Birbirinden farklı konuları, olayları,
gözlem ve izlenimleri anlatırken
kullanılan yöntemlere ise anlatım
biçimi denir.
22. • Açıklayıcı Anlatım :
Bu anlatım biçiminde temel amaç, okura
herhangi bir konu üzerinde bilgi verme,
iyice anlaşılmayan ya da yanlış anlaşılan
bir sözü, bir düşünceyi açıklığa
kavuşturmaktır. Bu anlatım biçiminde
temel amaç bilgi vermek olduğu için
belirtilen yargı tartışılmaz; konuyla ilgili
karşıt görüşlere yer verilmez. Anlatım
oldukça ciddi, kuru ve öğreticidir.
23. • Açıklamanın yapılabilmesi, bir
bilginin tam ve eksiksiz olarak
verilmesi için tanımlamalardan,
örneklemelerden,
karşılaştırmalardan ve sayısal
verilerden yararlanılır.
• Fıkra, makale, deneme, gezi,
eleştiri, röportaj gibi yazı türlerinde
açıklayıcı anlatım biçimi fazla
görülür.
24.
25. Örnek :
Çağdaş eğitim, bireyi bilgi ile donatmaktan
çok, ona kendi kendine bilgi edinme yollarını
öğretmeyi amaçlar. Bireyde, sağlıklı
düşünme, doğru anlama, toplum içinde türlü
durumlara olumlu uyum sağlayabilme
yeteneklerinin geliştirilmesini ister. Sağlıklı
düşünme, öncelikle dilin işleyiş düzeninin
kavranmasına bağlıdır. Bu sebeple kişinin
eğitimi ile ana dili arasında doğrudan bir
bağlantı vardır.
26. • Tartışmacı Anlatım
Bu anlatım biçiminde birbirine
karşıt düşünceleri, bir konuyla
ilgili kanıları değiştirmek,
çürütmek ya da onların yerine
yenisini koymak amaçlanır.
27. • Tartışmacı anlatımda yazar,
inandırıcılığı sağlayabilmek için
ciddi ve ağırbaşlı bir anlatım
yerine sohbete varan rahat bir
anlatım kullanır. Yazarın sık sık
sorular sorup bunlara yanıtlar
vermesi, bu anlatımın ayırt edici
bir başka özelliğidir.
28.
29. • Tartışmacı anlatım, bilimsel
inceleme ve araştırmaya dayalı
yapıtlar başta olmak üzere
eleştiri, fıkra, deneme, makale,
röportaj gibi yazı türlerinde de
sık sık rastlanan bir anlatım
biçimidir.
30. Örnek :
Yine bir eski özlemdir, gidiyor. Yeniye kötü
kötü bakıyorlar, mana yokmuş, güzel
değilmiş, düşünmekten, çalışmaktan kaçınan
kimselerin ne yaptıklarını bilmeden ortaya
attıkları şeylermiş. Geçmişin büyük eserlerini
inceleyip de onlardan örnek almalıymışız.
Oysa ki asıl, yeni zordur; yeninin manasını
anlamak, güzelliğini duymak zordur. Bunun
için alışkanlıklarımızı aşmak, dikkatimizi
işletmek gerekir.
31. • Betimleyici Anlatım :
Varlıkların kendilerine özgü ayırıcı
niteliklerini, bu niteliklerin duyu
organlarımız üzerindeki etki ve
izlenimlerini görünür kılmaya, onları
sözcükler aracılığıyla
resimlendirmeye betimleme denir.
32.
33. • Bir anlatımın betimlemelere
dayandırılması ve betimlemenin amaç
olarak kullanılması ile oluşturulan
anlatım biçimine betimleyici anlatım
denir.
34. • Betimlemede, görme, işitme, tatma,
dokunma ve koklama duyularına
yönelik bir anlatım vardır. Herhangi bir
varlığın, nesnenin, olayın veya
çevrenin, duyu organlarımız üzerinde
bıraktığı izlenimler belirli bir plana göre
okura aktarılır.
35. Örnek:
Marmaris’in eşsiz güzelliğiyle meşgul kafam
bu aralar. Yemyeşil doğanın insana verdiği
doyumsuz huzuru, denizin buram buram
yosun kokan halini, gündüz çarşı pazar
koşuşturmasını, akşam balık keyfi yapılan
samimi aile sofralarını hayal ediyorum.
Ömrümün geri kalanını bu dünya üstündeki
cennette geçirmek tek dileğim.
36.
37. • Öyküleyici Anlatım
Öyküleyici anlatımda amaç, okuyucuyu olay
içinde yaşatmaktır. Bir zaman dilimi içinde
kahraman ya da kahramanların başından
geçen olaylar anlatılır. Anlatılanlar zihinde
tasarlanabilmesi yönüyle betimleme ile
karışır. Ancak öykülemenin betimlemeden
en belirgin farkı; izlenimin değil, birbirine
bağlı olayların anlatılması ve
hareketliliğine dayanmasıdır
38. Örnek :
Bir zamanlar bakırcılar, bakırı ateşe tutarlar,çekiçle döverek
tencere, tava, güğüm yaparlardı. Kentler, ahşap tezgahlarda
elle dokunur, mekikleri göz nuruyla sarılırdı.Taş, elle
yontulurdu. Kireç taşı, odun ateşi ve insan emeğiyle yakılıp
kireç yapılırdı; tuğlanın çamuru ayakla çiğnenirdi.
Paragrafın anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
A )Öyküleyici
B )Betimleyici
C )Tartışmacı
D )Açıklayıcı
Bu paragrafta bir dönemde gerçekleştirilen her işin bir insan
emeğinin ürünü olduğu anlatılmak istenmiştir. Yazar bu
düşüncesini verebilmek için bir zaman dilimi içinde gerçekleşen
olayları anlatmıştır. Bu sebeple bu paragrafın anlatım biçimi
öykülemedir. Yani cevap A şıkkıdır.
39. D KKAT!İ
Öyküleme ile betimleme arasındaki fark udur:ş
Öykülemede olaylar, kişi veya kişilerin başından belli bir
yerde ve belli bir zamanda geçer.Betimlemede ise zaman
akış içinde değildir ve kişi veya kişilerin başından geçen
herhangi bir olay söz konusu değildir.
40.
41. *Betimlemede belli bir zamanda durur nitelikteki eylem veya
varlıklar tanıtılır.
*Öykülemede ise zaman akış halindedir ve olaylar bu akış
içinde verilir. Buna fotoğraf ve film örneğini verebiliriz:
Fotoğrafta zaman, olay ve varlıklar donmuş durumdadır. İşte
betimleme bu donmuş durumun sözcüklere dökülmüş
şeklidir. Oysa filmde zaman, olay ve varlıklar hareket
halindedir, işte öyküleme de belli bir zaman aralığında geçen
olayları anlatan film gibidir
42. Örnek:
“Derse geç kalmıştım. Hemen bir taksi tuttum. Taksici beni
derse yetiştirmek için biraz hızlı sürdü. Önümüzde giden
araç ani fren yapınca ona arkadan çarptık. Bereket, taksici
hemen frene basmıştı da çarpışma hafif oldu. Tabiî ben de
derse yetişemedim.”
Görüldüğü gibi bu parçada kişi, okula giderken başına
gelenleri anlatmış. Bu anlatımda dikkat ederseniz, bir olay
zaman içinde anlatılmış. Derse geç kalıyor, taksi tutuyor,
bindiği taksi başka bir araca çarpıyor. Demek ki bu parçanın
anlatımında öyküleyici anlatımdan yararlanılmıştır.
43. PEKİŞTİRELİM
ÖRNEK:
Günün bitiminde rüzgâr, uzak tepelerden bir kaplan kükrer gibi
birdenbire koptu. Işığı çoktan sönmüş, yağmurdan ağırlaşmış bulutları
bu rüzgârlar gökyüzünün sıcağını yıkayıp götürdü. Yağmurdan sonra
ortalığı basan sisler sonunda açılınca sakin kurşuni ufuklardan serin
bir şafak söktü.
Paragrafta hangi anlatım biçimi görülmektedir?
…………………………………………………………………………………
.
44.
45. ÖRNEK:
Mustafa’nın sabahçı kahvesinde ölü bir ışık hayal meyal seçiliyordu.
Yürüdü.kapıyı aralayarak girdi. Sağda solda uyuyanlar vardı. Zayıf,
soluk çehreli, ekseriye sakalları uzamış, nereden geldikleri meçhul
asker ceketli insanlar… İlerledi, uyanık kimse yoktu. Bir kesik horultu,
insan nefesine karışan tütün, ayak kokusu… Döndü, çıkarken ayağı
bir şeye takıldı, sendeledi. Baktı, yerde eski püskü bir boyacı sandığı
duruyordu.
Bu parçanın anlatımında a a ıdakilerden hangilerineş ğ
ba vurulmu tur?ş ş
………………………………………………………………………………..
46. NOT:
Öyküleme ve betimleme paragraflarında amaç, okuyucunun
zihninde bir şeyler canlandırmak olduğundan bu iki paragraf türünü
birbiriyle karıştırmamak için
Zihinde Canlandırılan
OLAY FOTOĞRAF
Öyküleme Betimleme
olduğu unutulmamalıdır.
47. FİİL KİPLERİNDE ANLAM KAYMASI
Cümle içinde bir fiil kipinin kendi anlamı dışında başka
bir fiil kipinin yerine kullanılmasına “anlam (zaman)
kayması” denir.
Örnek: Yarın ailecek İstanbul’a geliyoruz.
(Bu cümlede gelecek zamanda yapılacak bir eylem,
şimdiki zamanda yapılıyormuş gibi söylenmiştir.)
(geliyoruz değil, geleceğiz olmalıydı.)
54. İki Nokta (: )
1.Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna konur:
Hayatımda iki kişi beni çok etkilemiştir: Atatürk ve babam.
2. Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur:
Kendimi tanıtayım: Seçil Öğretmen.
55. UYARI!
Bu işaretten sonra örnek sıralanacaksa küçük, açıklama yapılacaksa büyük harf
kullanılır.
Hayatta iki şeyin önemine inanırım: sağlık, huzur.
Sana söyleyecek tek sözüm var: Beni bir daha arama.
3. Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişinin adından sonra konur:
Bilge Kağan: Türklerim, işitin!
56.
57. 4. Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur:
– Buğdayla arpadan başka ne biter bu topraklarda?
Ziraatçı sayar:
– Yulaf, pancar, tütün...
5. Genel Ağ adreslerinde kullanılır:
http://tdk.org.tr
6. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır:
56:8=7
100:2=50 vb.
58. Üç Nokta ( ... )
1. Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur:
Şimdi İstanbul’da olmak vardı ki…
2. Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık
yazılmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur:
Kılavuzu karga olanın burnu b...tan çıkmaz.
59. 3. Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya
bölümlerin yerine konur:
... derken beni aradığını duymuştum.
UYARI!
Üç nokta yerine iki veya daha çok nokta kullanılmaz.
60.
61. SIRA
SİZDE Örnek:Kitabı kapadı. Sokağa çıktı. Bahar geliyordu. Güneşli fırtınalar,
renk renk çiçekler...ve başka insanlarla birlikte .
Bu parçada üç noktanın (...) kullanılış gerekçesi aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Cümlenin bittiğine dikkati çekme
B) Benzer örneklerin sürdürülebileceğini gösterme
C) Söylenmek istenmeyen sözcükler olduğunu belirtme
D) Sözün bir yerde kesildiğini anlatma
62. Örnek:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde iki nokta ( : ) yerinde
kullanılmamıştır?
A) Onun tek bir dostu vardı: Ahmet
B) Anladım ki: Burada istenmiyorum
C) Öğretmen bize: «Size verdiğim ödevleri yarın
istiyorum.» dedi
D) Sonunda şunu hissettim: Ben yalnız daha
mutluyum.
65. 2)Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde iki nokta (:)
işaretinin kullanımıyla ilgili yanlış bir bilgi vardır?
A) Kendisinden sonra örnek verilecek cümlenin sonuna
konur.
B) Kendisinden sonra açıklama yapılacak cümlenin
sonuna konur.
C) Virgülle ayrılmış örnekleri farklı örneklerden
ayırmak için konur.
D) Sesbiliminde uzun ünlüyü göstermek için kullanılır.
66. 3)Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalama yanlışlığı
yoktur?
A) Öğretmen sana:yarın da gelecek misin ,diye niçin sordu?
B) Öğretmen sana: «yarın da gelecek misin ? »diye niçin
sordu.
C) Öğretmen sana: «Yarın da gelecek misin ? »diye niçin
sordu?
D) Öğretmen sana: «Yarın da gelecek misin» diye niçin sordu?
67. 4)A a ıdaki cümlelerin hangisinde noktalamaş ğ
yanlı lı ı ş ğ yoktur?
A) Ali Bey; “Niçin gerçekleri söylemiyor, herkesi bu kadar çok
üzüyorsun?” diye kızdı.
B) Ali Bey: “Niçin gerçekleri söylemiyor, herkesi bu kadar çok
üzüyorsun?” diye kızdı.
C) Ali Bey: “Niçin gerçekleri söylemiyor, herkesi bu kadar çok
üzüyorsun.” diye kızdı.
D) Ali Bey: “Niçin gerçekleri söylemiyor, herkesi bu kadar çok
üzüyorsun” diye kızdı.
68.
69. 5)Genç kalmanın, mutlu olmanın ve başarıya ulaşmanın üç
sırrı vardır ( ) Her gün gülmek ( ) yaşama katacak mizah
bulmak ve bir de rüyalarınız ( ) İnsanın bir rüyası muhakkak
olmalı. Rüyalarınızı kaybettiniz mi ölürsünüz ( )
Yukarıdaki parçanın noktalama i aretleri nasılş
olmalıdır?
A) (.) (;) (.) (.) B) (.) (,) (…) (?)
C) (:) (,) (.) (.) D) (:) (,) (…) (?)
70. 6)Düzenlemiş olduğunuz: “Sigarasız Günler” adlı
kompozisyon yarışmasının süresinin 30 Aralık
2008’e kadar uzatılmasını, katılım şartlarının
esnekleştirilmesini talep ediyorum.
Yukarıdaki dilekçede hangi noktalama
i areti gereksiz kullanılmı tır?ş ş
A) Tırnak işareti (” “) B) Virgül (,)
C) Kesme işareti (‘) D) İki nokta (:)
71. 7) Boğaziçi Köprüsü Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun
50. yılında 30 Ekim 1973′te açıldı. Köprü faaliyete
geçtiğinde dünyanın dördüncü, Avrupa’nın da en uzun
asma köprüsüydü. Sadece iki kıtayı birleştirmekle kalmıyor,
yoksul bir ülkenin dünyanın en önemli inşaat projelerinden
birisini gerçekleştirme hayalini simgeliyordu. Boğaziçi’ni bir
köprüyle geçmek antik zamanlardan miras kalan bir düştü.
Parçanın anlatım biçimi a a ıdakilerdenş ğ
hangisidir?
A) Öyküleme B) Tartışma
C) Açıklama D) Betimleme
72.
73. 8)Bazı yazarlar, yazılarında okura kendi görüşlerini
benimsetmeye çalışır. Oysa gerçek sanatçı böyle bir
yola başvurmaz. Okura görüşlerini sunar. Okur, bu
görüşleri beğenirse kabul eder, beğenmezse
reddeder. Tıpkı Sait Faik’in yaptığı gibi.
Bu parçanın anlatımında a a ıdakilerinş ğ
hangisinden yararlanılmı tır?ş
A) Öyküleme – Açıklama
B) Açıklama – Örnekleme
C) Tartışma – Örnekleme
D) Açıklama – Tanık gösterme
74. 9)En küçük bir ses gelmedi kıyıdan. Kendi sesimin
yankısını bile boşuna bekledim. Bir yandan da bu ölü
sallantı, midemi bulandırmaya başlamıştı. Kayığı ne
açığa ne de büsbütün kıyıya sürebiliyordum.
Sonunda baş tarafa geçip bütün gücümü
bacaklarımda toplayarak, kıyıya atladım.
Bu parça için a a ıdakilerdenş ğ
hangisi söylenemez?
A) Olaylar oluş sırasına göre aktarılmıştır.
B) Öyküleyici anlatım kullanılmıştır.
C) Olaylar ilk ağızdan anlatılmaktadır.
D) Betimleme yapılmamıştır.
75. 10)Akşam üzeri otele geri döndüm.
Resepsiyondaki görevli öğlen arandığımı söyledi.
Eşim telefon etmiş. Hemen telefona koştum. Bana
mutlu haberi neşe içinde verdi.
Yukarıdaki parçada hangi anlatım
biçiminden yararlanılmı tır?ş
A) Öyküleme B) Tartışma
C) Açıklama D) Betimleme
76.
77. 11)Bu, “Ben senin alıştığın türden, senin elinden
tutup her şeyi sana açıklaya açıklaya anlatan bir
roman değilim.” diyen bir eser.
Yukarıdaki cümlede sözü edilen romanın
anlatım özelli i a a ıdakilerden hangisidir?ğ ş ğ
A) Duruluk B) Akıcılık
C) Kapalılık D) Yalınlık
78. 12)Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlam kayması
vardır?
A)Ben büyüyünce doktor olacağım.
B)Bize söz verdi, yarın gelecek.
C)Çalışanlar akşamları erken yatar.
D)Kardeşlerimle yarın maça gidiyoruz?
79. 13)Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kip kayması
vardır?
A)Dün akşam tatilden döndü.
B)Buraya iki haftadır uğramadı.
C)Her zaman burnunun dikine gidiyor.
D)Geleceğini daha yeni öğrenmiş.
80.
81. 14)• Milletin benliğinde iz bırakan olaylar ele alınır.
• Çoğu kez düz yazı şeklinde olur.
• Olay, önce ağızdan ağıza aktarılır, daha
sonra yazıya geçirilir.
Yukarıda özellikleri verilen yazı türü
hangisidir?
A) Destan B) Haber yazısı
C) Efsane D) Roman
82. 15)Türk güreşinin en büyük şampiyonlarından Yaşar Doğu,
8 Ocak 1961′de kalp krizi sonucu Ankara’da vefat etmiştir.
1915 yılında Samsun’un Kavak ilçesine bağlı Karlı köyünde
doğan Yaşar Doğu, güreşe on altı yaşında başlayıp 1940′ta
Balkan; 1946, 1947, 1949’da Avrupa; 1948′de olimpiyat ve
1951′de de dünya şampiyonluklarını kazanmıştı. Yaptığı
kırk yedi millî maçın otuz üçünü tuşla olmak üzere kırk
altısını kazandı. Sadece, 1939′da sayı ile bir yenilgisi
vardır.
Yukarıdaki parça a a ıdaki edebî türlerdenş ğ
hangisine aittir?
A) Hatıra B) Biyografi
C) Otobiyografi D) Günlük