lesson

1. Сэтгэцийн өвчний онош
зүйд
хэрэглэдэг
параклиникийн
шинжилгээнүүд

2.  Эмгэг сэтгэл судлалын
 Тархины цахилгаан
бичлэгийн
 Нейрорентгений
 Нугасны шингэний
 Биохимийн
 Дөлт фотометрийн
 Дексаметазоны
 Удмын зураглалын
 Алганы хээний
 Эс удамзүйн
 Микробиологийн
 Эхоэнцефалографийн
 Хэт авианы
допплерографийн
 Компьютерт
томографийн
 Нэг фотон цацрагт
компьютерт томограф
/spect/ -ийн
 MРТ-ийн

3. Эмгэг сэтгэл судлалын шинжилгээ
Энэ нь сэтгэцийн аливаа өвчний үед сэтгэцийн үндсэн
процессууд /сэрэл, хүртэхүй, төсөөлөл, анхаарал,
ой, сэтгэхүй гэх мэт/ ба хувь хүний сэтгэцийн
чанарын эмгэгээр өөрчлөгдөх явцын зүй тогтол,
бүтэц, хэлбэрийг судалдаг.

4. Эмгэг сэтгэл судлалын сорил,
туршилт, тестүүдийг сэтгэцийн эмгэг
судлалын практикт дараахи үндсэн
зорилгуудаар ашигладаг.

5. 1. Сэтгэцийн өвчнүүдийг оношлох, ялган оношлох
2. Шүүхийн сэтгэцийн эмгэг судлалын магадлан
шинжилгээнд эмгэг сэтгэл судлалын шинжилгээг
хэрэглэх
3. Оюуны хомсдолтой хүүхдүүдийн суралцах ба
хөдөлмөрлөх бололцооны шинж байдалд магадлал
хийх
4. Оюуны хөдөлмөрийн чадвар алдагдалд магадлал
хийх

6. 5. Эмгэг сэтгэл судлалын шинжилгээгээр өвчтний
сэтгэцийн байдал эмчилгээний явцад хэрхэн
өөрчлөгдөж байгааг бодит байдлаар хянах
6. Шинээр бий болсон өвчин эмгэгүүд (ДОХ,
хорын дон, гамшигт өртөгдөгсдийн стресс г.м)-
ийн үеийн сэтгэцийн илрэлийг судлах
7. Сэтгэц-нийгмийн реабилитацийн хөтөлбөр
зохиох сэтгэл зүйн үндсийг боловсруулах
8. Мэргэжлийн чиг баримжааллаа зөв сонгож
олох шинжлэх ухааны үндэслэлийг нь тогтоож
өгөх

7. Эмгэг сэтгэл судлалын
шинжилгээний аргууд
/ангилал/

8. 1.Төрлөөр нь
 Сэтгэц хэмжилтийн /psychometric/
 Тусгалын /projective/
 Асуумж судалгааны
 Сэтгэцийн өөрчлөлтийн чанарын
шинжилгээниий аргын

9. 2. Зориулалтаар
Хүртэхүйг шинжлэх
Анхаарал, оюуны ажиллах чадварыг
шинжлэх
 Ой тогтоолтыг шинжлэх
 Сэтгэхүйг шинжлэх
 Оюун ухааныг шинжлэх
 Ухамсрыг шинжлэх
 Хувь хүний сэтгэлийн чанарыг шинжлэх

10. 3. Хийх арга технологиор
 Энгийн
 Компьютерийн

11. 10 үг цээжлэх сорилҮгс
№
ой
талх
цонх
санда
л
ус
ах
морь
мөөг
зүү
зэс
илүү үг Нийт
тоо
1
2
3
4
5
1 цаг
0
2
4
6
8
10
12
1 2 3 4 5 1 time

12. Сорлын хариу унших
 Тогтоолтын муруй:
1. Хэвийн:
5,7,9,10,10
6,8,9,10,10
5,7,9,10,9
2. Эмгэг:
4,4,5,3,5 - бууралт
4,7,5,9,5 – анхаарал тогтворгүй
5,5,5,5,5 – сэтгэл, зориггүйдэл
 Илүү үг хэлсэн байдал:
1. Эмгэг:
ой – мод

14. Ñàíààã çóðãààð ä¿ðñëýõ ñîðèë
Зорилго: Ой дурсамж, сэтгэхүйн эмгэг, хувь хүний
сэтгэцийн чанарын зарим өөрчлөлтийн шинж
байдлыг шинжлэн судлах.
Гол утга нь: өвчтөн өөрийн зурсан ямар нэг дүрс
зургийн тусламжтайгаар шинжлэгчийн хэлсэн үгийг
тогтоон цээжлэх явдал юм.
Цээжлэх ёстой үгийг сануулах дүрсийг олж
зурах нь сэтгэхүйн бие даасан бүтээлч үйл
ажиллагаа учраас сорилын явцад өвчтөний
сэтгэхүйг байдал тод томруунаар илэрдэг.

15. Сорилыг хийх арга барил
Бэлтгэх зүйлс:
1. Овог, нэр, нас, хүйс, хаяг, сорил хийсэн он, сар,
өдөр зэрэг мэдээллийг эхний буюу дээд хэсэгт
нь бичсэн 1 хуудас цагаан цаас
2. Сорилын протокол хөтлөх тусгай хүснэгт бүхий
хуудас цаас
3. Үзүүрлэсэн балын харандаа 1-2ш
4. Бал эсвэл үзэг – 1ш
5. Балруул - 1ш
6. Өвчтөнд цээжлүүлэх 14-16 ширхэг үгс

16. Сорилыг хийхэд өвчтөнд өгөх тайлбар
1. Өвчтөнд үзсэн, харсан болоод сонссон зүйлийнхээ
алиныг нь илүү тогтоох чадвартайг нь шалгах гэж
байгаагаа тайлбарлах
2. Харснаа сайн тогтоодог уу?
Сонссоноо сайн тогтоодог уу?
Та өөрийгөө ажиглаж байсан уу? Гэж асуух
3. Бэлдсэн цаас, харандаа хоёроо өгнө
4. Би одоо танд янз бүрийн үгс хэлж өгнө. Та тэдгээр
үгсийг цээжлээд надад эргүүлж хэлэх ёстой. Гэхдээ
хялбархан цээжлэхийн тулд энэ цаасан дээр тухайн
үгийг өөртөө сануулахуйц ямар нэгэн зураг эсвэл
дүрсийг зураарай
5. Харин цаасан дээр үг болоод үсэг бичиж хэрхэвч
болохгүй гэж анхааруулна.

17. 6. Зургийн сайн, муу, сайхан, муухай нь чухал биш харин миний
хэлсэн үгийг санахад өөрт чинь туслахуйц зураг л байх ёстой.
7. Цээжлүүлэх үгсээ хэлж эхэлнэ
8. Өвчтөн зурж чадахгүй гэж татгалзвал аль болох хөнгөн дүрс
олж зурахыг зөвлөх
9. Юу зурах вэ гэж асуувал “юу зурах, яаж зурахыг зөвхөн та
өөрөө шийдэх ёстой” гэж хариулна
10. Шинжлүүлэгч ямар ч ер бишийн дүрс зурж болох учраас
түүний зурж буй зургийг буруу байна зөв зур гэж шаардахыг
хориглоно.
11. Зураг зурахад тодорхой хугцаа заахгүй
12. Шинжлэгч эмч нь сорилын явцад протоколоо хөтлөнө
13. Протоколд үйлчлүүлэгчийн зурсан зураг нь тухайн үгийг
хэрхэн сануулж байгааг заавал асууж тайлбар хэсэгт бичнэ
14. Сорил дуусны дараа зургаа хурааж аваад 1 цагийн дараа
өөрийх нь зурсан зургийг өөрт нь харуулаад энд тэндээс нь
“энэ ямар үг билээ ” гэх мэтээр асууж хариултыг бичиж авна.

18. Ñàíààã çóðãààð ä¿ðñëýõ ñîðèë
….. îí….. ñàð…..ºäºð
Îâîã : Íýð:
Íàñ: Õ¿éñ:
Áîëîâñðîë: Ìýðãýæèë:
DS:

19. № Өгөгдсөн үг Зурсан зураг Зургийн тайлбар Эргэж
санасан үг
1 найрамдал
2 Зоригтой үйлс
3 хөгжил
4 уйтгар
5 хүнд ажил
6 эргэлзээ
7 өлссөн хүүхэд
8 аз жаргал
9 амттай хоол
10 салалт
11 баялаг
12 өвчин
Санааг зургаар дүрслэх сорил
Овог ..................... Нэр........................... Нас..... Хүйс......
............он ............сар ............өдөр

20. Ñàíààã çóðãààð ä¿ðñëýõ ñîðèë
 Бодит агуулгатай үгс: (зургаар утга санааг нь дүрслэхэд хөнгөн)
1. найрамдал
2. хүнд ажил
3. баялаг
4. амттай хоол
5. өлссөн хүүхэд
6. хөгжил
 Хийсвэр агуулгатай үгс (зургаар утга санааг нь дүрслэхэд хүнд)
1. халуун салхи
2. салалт
3. зоригтой үйлс
4. шударга ёс
5. эргэлзээ
6. хуурах
 Сэтгэлийн хөдөлгөөн хөндсөн үгс
1. уйтгар
2. аз жаргал
3. өвчин

24. Ойлголт харьцуулах сорил
Зорилго: Сэтгэхүйн задлан ялгах, нэгтгэн дүгнэх,
харилцан уялдааны эмгэг өөрчлөлтийн шинж байдлыг
илүүтэй судалдаг.
Үйлчлүүлэгчид өгөх зааварчилгаа:
Хос үгсийн төстэй ба ялгаатай талуудыг та надад хэлж
өгнө. Тэгэхдээ эхлээд төстэй ба адил талыг нь дараа нь
ялгаагтай талын хэлээрэй гэж хэлж өгнө.

25. Шинжээч эмчийн анхаарах зүйлс:
1. Харьцуулах боложтой 2-3 хос үгсийн дараа
харьцуулах боложгүй 1 хос үгсийг салаавчлан хэлж
хариултыг авна.
2. Хариултыг нэг ч үг орхихгүй бүрэн бүтнээр нь бичиж
авах хэрэгтэй. (нуршиа, билэгдэх, этгээд)
3. Харьцуулах боложгүй үгсийг асуухдаа дууны өнгө,
нүүрний хувирал зэргээ өөрчлөхгүй асуух
4. Харьцуулах боложгүй үгсийг асуухдаа үйлчлүүлэгчийн
нүүрний илрэл, төрх байдлыг сайн ажиглаж байх
ёстой. Хэрвээ гайхсан, тэвдсэн байдал илрэх эсвэл
хариулахгүй дуугүй суугаад байх зэрэг байдал
илэрвэл “ийм маягийн харьцуулах боломжгүй үгс
дайралдах тохиолдол гардаг. Энэ тохиолдолд
харьцуулах боломжгүй гэж хэлээрэй ” гэсэн зааврыг
үйлчлүүлэгчид өгнө.

26. 6. Хэрвээ харьцуулах боломжгүй үгсийг төвөггүй
харьцуулж хэлж байвал хариултыг тэмдэглээд
анхааруулга өгөхгүй цааш үргэлжлүүлнэ.
7. Өгөгдсөн ойлголтуудыг харьцуулахад ямар нэгэн
чиглэл үйлчлүүлэгчид өгдөггүй
8. Харьцуулах шинж чанарын тодорхой тоо хэмжээг ч
мөн тогтоож өгдөггүй
9. Хос үгсийг харьцуулахдаа эрүүл, өвчтэй хүмүүсийн
аль аль нь янз янзын олон тооны шинж чанарыг
ашгилдаг.
10. Эдгээр олон шинжүүдийг стандарт, стандарт бус
гэж хуваадаг.
11. Иймд сорилын үзүүлэлтүүдийг дүгнэхдээ
үйлчлүүлэгч тухайн ойлголтын ямар шинж чанарыг
нь ашиглаж харьцуулалт хийж байгааг нь анхаар ч
үзэх ёстой.

27.  Харьцуулах боложтой үгс
1. Үхэр – адуу
2. Өглөө – үдэш
3. Цана – тэшүүр
4. Нисгэгч – танкчин
5. Нуур – гол
6. Бороо – цас
7. Галт тэрэг – онгоц
8. Хэрээ – болжмор
9. Сүү – ус
10. Алт – мөнгө
11. Үлгэр – дуу
12. Өлсөх – цангах
13. Болжмор- тахиа
14. Жижиг охин – том хүүхэлдэй
Харьцуулах боломжгүй
үгс:
1. Гол – шувуу
2. Шаахай – харандаа
3. Шилэн аяга – тахиа
4. Чоно – сар
5. Муур - алим

28. Ижил тал Харьцуулах үгс Ялгаатай тал
Нисгэгч - танкчиин
Нуур - гол
Цаг хугацааны
илэрхийлэл
Өглөө - үдэш Өдрийн эхлэл төгсгөл
Гол - шувуу
Бороо - цас
Гулгах Цана - тэшүүр
Жижиг охин - том
хүүхэлдэй
Шилэн аяга - тахиа
Хэрээ - болжмор Том хар , жижиг бор
Сүү - ус
Салхи - давс
Алт - мөнгө
Чоно - сар

30. Крепеллиний аргаар тоо бодох
Зорилго:
Оюуны ажиллах чадварын эмгэг өөрчлөлтийн шинж
байдлыг судлан илрүүлэхэд чиглэгдсэн.
Оюун ухааны нэгэн хэв янзын үйл ажиллагааг
хэвийн гүйцэтгэх чадвараа тогтвортой удаанаар
хадгалж чадахгүй байдлаар илрэх үзэгдлийг ОАЧ-
ын эмгэг өөрчлөлт гэнэ.
ОАЧ-ын шинж байдал нь зориг эрмэлзлийн хүч,
түүнийг зохицуулах чадвар, сэтгэлийн хөдөлгөөн,
гүйцэтгэж байгаа үйл ажиллагаандаа хадах
хандлага, ажилдаа дадлагажих чадвар, ядралт,
ханалт, сэтгэцийн хэм, хөдлөл зүй, анхаарлын
байдал гэх мэт олон хүчин зүйлээс хамаардаг.

31. Бэлтгэх зүйлс:
1. Нэг цаасан дээр хооронд нь нэмж нийлбэрийг нь олоход
зориулсан нэг оронтой тоонуудыг тод гаргацтай бичсэн
бланк байна.
2. Тэдгээр тоонууд нь1 мөрөндөө 2 эгнээгээр нийт 20 хос
тоогоор нийтдээ 8 мөр тоотой бланк бэлдэх
3. Сайн үзүүрэлсэн балын харандаа
4. Секундомер
Гүйцэтгэх заавар:
1. Бэлдсэн бланк , харандаа 2-оо үйлчлүүлэгчийн өмнө тавиад
эхний мөрийг заагаад эдгээр хос тоонуудыг эхнээс нь эхлэн
хойш нь дараалуулан тус бүрийг нь нэмж хариуг доод зайд
нь бичээд яваарай.
Хэрвээ хариу нь 2 оронтой тоо гарвал түргэн бичхийн тулд
аравтын оронг орхиж зөвхөн нэгжийг бичээрэй гэж хэлж
өгнө.

32. дээрх шаардлагыг биелүүлж чадахгүй бол тоог
бүтнээр нь бичиж болохыг зөвлөнө.
2. “Эхэл гэж дохио өгсний дараа эхний мөрний
тоонуудыг хойш нь аль болох олон тоог хурдан
бодох ёстой. Харин эмч дараагийн мөр гэхэд
тухайн мөрийг орхиод дараагийн мөрийг бодох
болно. “дараагийн мөр ”гэх дохио бүрээр дараа
дараагийн мөрүүдэд шилжиж бодох ёстой” гэж
зөвлөх хэрэгтэй.
3. Аль болохоор түргэн гэхдээ алдаагүй бодохыг
хичээхийг заавал сануулна.

33. Крепеллиний аргаар тоо бодох
Өвчтөний овог Нэр
Нас Хүйс
Боловсрол Мэргэжил Сэтгэцийн байдал
он сар өдөр
3 4 3 4 4 6 6 2 4 4 7 3 4 8 9 6 7 2 9 8
2 5 9 7 8 3 2 4 7 6 5 3 4 4 7 9 7 3 8 9
3 8 5 9 3 8 4 2 6 7 9 3 7 4 7 4 3 9 7 2
9 5 4 7 5 4 8 9 3 4 8 4 7 2 9 3 6 8 9 4
9 5 4 5 2 7 3 7 6 3 2 8 6 6 5 9 4 7 4 7
2 9 8 7 2 4 8 4 4 5 4 4 9 7 2 5 9 2 2 6
9 2 3 6 3 4 7 8 9 3 9 4 9 3 2 4 2 7 5 7
7 4 7 5 4 8 6 9 9 7 2 3 4 9 7 6 4 8 3 4
8 6 3 7 6 9 2 9 4 8 2 6 9 4 4 7 6 9 3 7
9 8 9 3 4 4 5 6 7 5 4 3 8 9 4 7 7 9 7 3
5 8 5 7 4 7 2 6 9 3 4 7 2 4 2 9 2 7 2 5
3 4 6 5 7 4 3 5 5 4 2 9 6 2 9 6 2 4 2 9
5 2 3 9 3 5 3 2 8 9 8 8 9 4 2 6 7 8 5 4
3 4 9 2 4 8 5 2 9 6 4 4 7 6 7 6 6 9 8 6
4 9 6 3 4 9 4 9 6 5 7 4 9 3 2 4 7 4 9 8
8 4 7 8 9 3 9 3 7 6 5 2 4 4 3 4 8 7 3 9

34. Шультын таблицуудаас тоо
олох сорил
Зорилго
Сэтгэцийн хэм, анхаарлын багтаамжийн
өөрчлөлтийг илрүүлэхэд чиглэсэн сорил юм.
Бэлдэх зүйлс:
1. 1-25 хүртэл тоог энд тэнд нь бичсэн 60х60 см
хэмжээтэй 5 өөр таблицууд
2. Секундомер
3. 30 см орчим урттай заагч
4. Тэмдэглэл хөтлөх 1 ш бланк

35. Зааварчилгаа
1. Үйлчлүүлэгчид эхний таблицыг зэрвэс харуулаад доош
харуулж тавиад “Энэ таблиц дээр 1-25 хүртэл тоог энд
тэнд бичсэн байгаа. Та тоонуудыг 1-ээс эхлэн
дарааллаар нь олж заан сонсдохуйцаар чангаар
нэрлээрэй. Тэгэхдээ аль болохоор түргэн, хамгийн гол
нь алдаагүй олж заагаарай ” гэсэн зааварчилга өгнө.
2. Зааварчилгааг өгч ойлгуулсны дараа таблицаа 70-75
орчим см зайнаас үйлчлүүлэгчийн эгц өөдөөс нь
харуулж байрлуулаад “ЭХЭЛ” гэсэн дохио өгөөд
3. Секундомерээ ажиллуулж эхэлнэ. Бүх тоог дэс
дарааллаар нь зааж нэрлэж дуусмагц зогсооно.
4. Ингээд дараагийн таблицуудыг дээрхийн адил ээлж
дараалан харуулж тоог олуулна.
5. Таблиц бүрийн бараа протоколыг хөтлөх ёстой

36. Протокол хөтлөх бланк
Таблиц Зарцуулсан хугацаа (секундээр) тэмдэглэл
1
2
3
4
5
Өвчтөний овог Нэр
Нас Хүйс
Боловсрол Мэргэжил
Сэтгэцийн байдал
он сар өдөр
N=30-50сек , тоо 1
бүрийг =1-2 сек
60-70сек ялимгүй уртсаж ,
70-120сек эрс удааширсан

37. Таблиц 1
14 18 7 24 21
22 1 10 9 6
16 5 8 20 11
23 2 25 3 15
19 13 17 12 4

38. Таблиц 2
22 25 7 21 11
6 2 10 3 23
17 12 16 5 18
1 15 20 9 24
19 13 4 14 8

39. Таблиц 3
21 12 7 1 20
6 15 17 3 18
19 4 8 25 13
24 2 22 10 5
9 14 11 23 16

40. Таблиц 4
9 5 11 23 20
14 25 17 1 6
3 21 7 19 13
18 12 24 16 4
8 15 2 10 22

41. Таблиц 5
5 14 12 23 2
16 25 7 24 13
11 3 20 4 18
8 10 19 22 1
21 15 9 17 6

42. Бие цэгнэх сорил
Зорилго
Энэхүү сорилоор хувь хүний сэтгэцийн чанарыг
судлахад нэн зохимжтой.
Хүн өөрийгөө, өөрийн биеийн хүч чармайлт,оюуны
авьяасыг үнэлэх, өөртөө шүүмжлэлтэй хандах
чадварыг үнэлнэ.
Бэлдэх зүйлс
1. Протокол хөтлөх бланк
2. Өнгийн харандаа эсвэл бал

44. Сэтгэцийн зарим өвчний
үеийн эмгэг сэтгэл
судлалын шинж
тэмдгүүд

45. Мэдрэл сульдах невроз
 механик ба утгачилсан ой тогтоолтын байдалд
эмгэг өөрчлөлт илрэхгүй;
 оюуны ажиллах чадварын хөдлөл зүй эрс
хэлбэлзэлтэй, тогтворгүй, оюуны ажиллах
чадварын өгсөлтын эхлэх хугацаа удаашралтай;

46.  сэтгэцийн үйл ажиллагааны хэм жигд бус, хурд нь
бага зэрэг удааширсан, сэтгэцийн үйл
ажиллагааны дотоод сэдэл үгүй болсон, сэтгэлийн
хөдөлгөөн, зориг эрмэлзлийн хүчээ зохицуулах
чадвар нь тогтворгүй, бэрхшээлтэй болох ;

47.  сэтгэхүйн процессын хувь хүний сэтгэцийн
чанарын хэсгийн өөрчлөлт голлон илэрч,
сэтгэлийн хөдөлгөөний өнгө аяс, хувийн
хандлагыг дагасан бодол дүгнэлт үүсэх, сэтгэхүйд
хувиа бодох чанар нөлөөлөх, юмс үзэгдлийг өнгөн
талаас нь ойлгож сэтгэх, сэтгэхүйн нарийн
ялгавартай чанар онох чадвар нь буурах, бодомж
тууштай бус үүсэх ;

48.  биеэ цэгнэхдээ өөрийгөө ялангуяа аз жаргал,
ухааны хэмжээний хувьд доогуур үнэлэх үнэлгээ
давамгай илэрнэ.

49. Шизофрени:
 сорилд оролцох идэвхигүй хандлага, тухайн
үеийн сэтгэлийн хөдөлгөөний бууралт, сэтгэхүйн
зарим өөрчлөлтөөс үүдэн өвчтөний олонхид
механик ой тогтоолт буурдгийн зэрэгцээ
утгачилсан ой тогтоолтын чадвар механик
тогтоолтын чадвараас дутуу байх;

50.  оюуны ажиллах чадвар тасралтгүй өгсөх
хандлагатай, ядрах үзэгдэл илрэхгүй, зарим
тохиолдолд өгсөх буурах ямар ч хэлбэлзэл
үгүй, өвчтөний ихэнхид идэвхтэй анхаарал
суларсан, сэтгэлийн хөдөлгөөн, зориг
эрмэлзлийн хүч багасах;

51.  сэтгэхүйн үйлдлийн өөрчлөлт голлон илэрч,
агуулгагүй хоосон, хэт хийсвэр бодомж үүсэх, сэтгэх
процессын гаж хэлбэр, нууц шинжид тулгуурлан оюун
дүгнэлт хийх, бодол санаа эмхгүй үүсэх, эсвэл нэг
хэв загварын юм уу хэсэгчилсэн бодол санаа үүсэх,
сэтгэхүйн олон төрлийн төлөвлөлтөөс үүдсэн
өвөрмөц бодол санаа үүсэх, сэтгэхүйн үйл
ажиллагааны идэвх үгүй болох, сэтгэхүйд сэтгэлийн
хөдөлгөөний багасалт, ганцаардалт, зан төрхийн
өөрчлөлт нөлөөлөх зэрэг эмгэгүүд илрэх;

52.  өөрийгөө цэгнэх үнэлгээ олон хэлбэртэй, гэвч
арай олон тохиолдолд тогтворгүй байдаг;

53. Тархины судас хатуурах буюу
бусад органик өвчний эхлэл үе:
 ой тогтоолт буурах анхны илрэл үзэгдэж байгаагийн
дээр ой тогтоолтын процессын хөдлөл зүйн
хэлбэлзэл арай илүү, утгачилсан ой тогтоолт
механик ой тогтоолтын чадвараас илүү;

54.  оюуны ажиллах чадварын бүтээц буурсан,
сэтгэцийн үйл ажиллагааны хурд жигд бус
удааширсан, өвчтөний ихэнх хэсэг нь оюуны үйл
ажиллагааг гүйцэтгэхэд хүндрэлтэй;

55.  сэтгэхүйн үйлдлийн ба хөдлөл зүйн өөрчлөлт
давамгайлж, хийсвэрлэн дүгнэх чадвар буурах,
бодол санаа үүсэх хурд удаашрах, сэтгэхүйд
сэтгэхүйн хөдлөцгүй тогтонги байдал нуршин
тайлбарлах байдал, хувиа бодох чанар ба
өвчирхөх байдал нөлөөлөх зэрэг эмгэгүүд
илрэх;
 биеэ цэгнэх байдалд өөрчлөлт илэрдэггүй.

56. Архинд донтох өвчин:
 механик тогтоолтын муруйн орших түвшин өвчтөний
олонхид буурсан байдаг. Ой тогтоолтын түвшний
гүнзгий бууралт нь хоёрдогч шинж чанартай,
тухайлбал өвчний эхний үе шатанд уг өвчнийг
хүндрүүлэх хүчин зүйлсийн

57. (тархины гэмтлийн үүсэлтэй сэтгэцийн өөрчлөлт
гэх мэт) нөлөөгөөр, өвчний 2,3-р үед зан
төрхийн өөрчлөлтийнхөө улмаас сорилд
оролцох идэвхгүй хандлагаас хамаардаг.
Архинд донтох өвчний үеийн механик ой
тогтоолтын өөрчлөлт нь өвчний үе шатаас
хамаарахаас гадна гол нь

58. өвчтөний ой тогтоолтын чадварын төрөлхийн
онцлог, боловсролын түвшнээс хамаардаг. Архинд
донтох өвчний үед эргэн санах чадвар нарийн
оновчтой, “цэвэр” бус, тоймчилсон зүглүүлсэн
шинжтэй, өөрөөр хэлбэл ой тогтоолтын чиглэл
зорилгот чанар нь алдагдаж, эмх цэгцгүй хэлбэрийг
олох үзэгдэл юм.

59. Энэ өөрчлөлт нь цээжлүүлэхээр өгсөн үгстэй
утга агуулга ойролцоо боловч өөр олон “илүү”
үг санах, эсвэл зургаар дүрсэлсэн үгнүүдийг
ойролцоогоор юм уу, а-х-х хэмээх хэлбэрээр
эргэн санах хэлбэрүүдээр илэрдэг. Дийлэнхид
нь механик ой тогтоолтын чадвар илүү байдаг.

60.  оюуны ажиллах чадварын хурд бага зэрэг
удаашрах боловч дадлагажих чадвар нь буураагүй,
ядрах үзэгдэл тун бага байх боловч идэвхитэй
анхаарал сулрах, оюуны үйлийн чиглэл зорилготой,
нарийн оновчтой шинж чанар өөрчлөгдөж эмх
цэгцгүй хэлбэрт шилжих өөрчлөлт олонтаа байдаг.
Оюуны ажиллах чадварын бүтээц багавтар
хэмжээгээр буурах хандлага өвчний 2,3-р үед
ажиглагддаг.

61.  сэтгэхүйн хийсвэрлэн дүгнэх үйлийн түвшин
буурч, өвчтөний бодомж өнгөц, тууштай бус
үүсэх, өөрийн оюуны үйлдлүүдийн зөв эсэхийг
үнэлэх, хянах чадвар аажмаар алдагдаж,
сэтгэхүйн бүтээц буурсан байна.
 Хувь хүний сэтгэцийн чанарын хувьд биеэ
цэгнэх үнэлгээ өвчтөний дийлэнхид тогтворгүй,
нэг бол өөрийгөө хэт дээгүүр үнэлэх (ухаан,
зан аашийн хувьд), эсвэл хэт доогуурт үнэлэх
(эрүүл мэнд, аз жаргалын хувьд) бодол
үнэлгээ зонхилдог.