More Related Content
Similar to Tom tat tinh hinh gioi o VN
Similar to Tom tat tinh hinh gioi o VN (20)
Tom tat tinh hinh gioi o VN
- 1. Liªn Hîp Quèc
t¹i ViÖt Nam
VIET NAM
UNITED
NATIONS
Tãm t¾t t×nh h×nh giíi
- 4. 1
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
Lêi nãi ®Çu
Hµ Néi, th¸ng 10/2002
Nh÷ng kinh nghiÖm toµn cÇu cho chóng ta thÊy nh÷ng quèc gia tÝch cùc ñng hé cho quyÒn cña ngêi
phô n÷ vµ t¨ng cêng kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña phô n÷ víi c¸c nguån lùc vµ c¬ héi gi¸o dôc sÏ ph¸t triÓn
nhanh h¬n vµ cã tû lÖ nghÌo ®ãi thÊp h¬n. Nhng sù b×nh ®¼ng nh vËy chØ cã thÓ ®¹t ®îc th«ng qua
hµnh ®éng. CÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ nh»m thu hÑp kho¶ng c¸ch gi÷a nam vµ n÷ vÒ gi¸o dôc,
c¬ héi cã viÖc lµm, c¸c quyÒn ®èi víi tµi s¶n, tiÕp cËn tíi tÝn dông, tiÕng nãi chÝnh trÞ vµ quyÒn tham gia
quyÕt ®Þnh.
C¸c tæ chøc Liªn Hîp Quèc t¹i ViÖt Nam tin r»ng hµnh ®éng ®Ó ®¹t ®îc b×nh ®¼ng giíi lµ néi dung hÕt
søc quan träng trong nÒn qu¶n trÞ quèc gia tèt cña ViÖt Nam. Nã ®¶m b¶o r»ng mäi viÖc ChÝnh phñ tiÕn
hµnh ®Òu nh»m ®¸p øng nhu cÇu vµ lîi Ých cña mäi thµnh viªn trong x· héi vµ lîi Ých ®îc ph©n phèi
mét c¸ch c«ng b»ng cho nam giíi vµ phô n÷. TiÕn bé vÒ b×nh ®¼ng giíi lµ yªu cÇu b¾t buéc ®Ó ViÖt
Nam ®¹t ®îc c¸c chØ tiªu ph¸t triÓn to lín cña m×nh. Cho dï ®ã lµ ChiÕn Lîc Ph¸t triÓn Kinh tÕ-X·
héi10 n¨m, Ch¬ng tr×nh §Çu t c«ng céng, hay ChiÕn lîc Toµn diÖn vÒ T¨ng trëng vµ Xo¸ ®ãi gi¶m
nghÌo võa ®îc hoµn tÊt, th× vÊn ®Ò bÊt b×nh ®¼ng giíi cÇn ®îc gi¶i quyÕt mét c¸ch trùc diÖn nh lµ
mét vÊn ®Ò ph¸t triÓn c¨n b¶n, cã nh vËy th× nh÷ng chiÕn lîc nµy míi ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu ®·
®Æt ra. §©y lµ th«ng ®iÖp trung t©m cña cuèn Tãm t¾t t×nh h×nh giíi cña Liªn Hîp Quèc.
B¸o c¸o “Tãm t¾t t×nh h×nh giíi” dùa trªn sù thay ®æi quan träng vÒ ph¬ng thøc tiÕp cËn toµn cÇu nh»m
®¹t ®îc b×nh ®¼ng giíi. Chóng ta biÕt r»ng b×nh ®¼ng giíi kh«ng thÓ ®¹t ®îc th«ng qua mét nhãm hay
mét sè c¸ nh©n. ChØ cã thÓ ®¹t ®îc b×nh ®¼ng giíi khi cã sù quan t©m chØ ®¹o tÝch cùc cña c¸c nhµ
l·nh ®¹o còng nh cã cam kÕt vµ hµnh ®éng réng r·i cña ChÝnh phñ vµ c¸c ®èi t¸c ph¸t triÓn. Ph¬ng
thøc lång ghÐp giíi nh»m thay ®æi c¸ch thøc t duy vµ hµnh ®éng cña ngêi d©n vµ c¸c tæ chøc.
Ph¬ng thøc ®ã nh»m ®¶m b¶o r»ng nh÷ng sù phøc t¹p vµ kh¸c biÖt trong cuéc sèng cña nam giíi vµ
phô n÷ còng nh nh÷ng nhu cÇu vµ u tiªn cña hä ®îc xem xÐt vµ gi¶i quyÕt mét c¸ch cã hÖ thèng
vµ toµn diÖn ë tÊt c¶ c¸c cÊp, c¸c ngµnh vµ trong tõng giai ®o¹n x©y dùng vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch,
ch¬ng tr×nh. ChØ khi nµo viÖc lång ghÐp giíi ®îc chÊp nhËn vµ thùc hiÖn thµnh c«ng th× chóng ta míi
cã thÓ b¾t ®Çu c¶m thÊy tin tëng r»ng c¸c chÝnh s¸ch vµ ch¬ng tr×nh sÏ xem xÐt, ®¸p øng nhu cÇu
vµ u tiªn cña mçi ngêi d©n vµ toµn thÓ nh©n d©n ViÖt Nam - nam giíi, phô n÷, trÎ em g¸i vµ trÎ em
trai - cã thÓ tham gia vµ hëng thô mét c¸ch b×nh ®¼ng c¸c thµnh tùu cña ®Êt níc.
B¸o c¸o Tãm t¾t t×nh h×nh giíi ph¶n ¸nh rÊt ®óng lóc nh÷ng vÊn ®Ò vµ nh÷ng mèi quan t©m chñ yÕu vÒ
giíi t¹i ViÖt Nam theo nhËn ®Þnh cña Liªn Hîp Quèc. B¸o c¸o ghi l¹i nh÷ng ph¸t hiÖn gÇn ®©y vÒ kÕt
qu¶ b×nh ®¼ng giíi ®¹t ®îc ®èi víi c¶ phô n÷ vµ nam giíi trªn c¸c mÆt nh tû lÖ nhËp häc ë bËc tiÓu
häc, y tÕ vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo B¸o c¸o ghi l¹i. B¸o c¸o cßn tr×nh bµy chi tiÕt vÒ nh÷ng nguy c¬ b¹o
lùc ®èi víi phô n÷ gia t¨ng trong thêi gian qua nh c¸c hµnh vi b¹o lùc trong gia ®×nh vµ bu«n b¸n phô
n÷ - còng nh nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng cßn ®ang tån t¹i vÒ møc l¬ng vµ g¸nh nÆng c«ng viÖc. Ngoµi ra,
cßn cã mét ch¬ng ®Ò cËp riªng vÒ nh÷ng vÊn ®Ò giíi trong nÒn v¨n ho¸ cña c¸c d©n téc thiÓu sè, bëi
nh÷ng nhãm d©n téc thiÓu sè nµy còng thêng dÔ bÞ t¸c ®éng bëi mét lo¹t c¸c vÊn ®Ò kh¸c.
Chóng t«i hy väng r»ng nh÷ng ph©n tÝch vµ ph¸t hiÖn trong B¸o c¸o Tãm t¾t t×nh h×nh giíi sÏ cæ vò ®éc
gi¶ xem xÐt c¸c mèi quan hÖ vÒ giíi ë ViÖt Nam, so s¸ch vai trß, u tiªn vµ nhu cÇu kh¸c nhau gi÷a
phô n÷ vµ nam giíi trong x· héi còng nh t×m hiÓu c¸c mèi quan hÖ quyÒn lùc bÊt b×nh ®¼ng vÉn cßn
tån t¹i gi÷a nam vµ n÷. Víi nh÷ng kÕt qu¶ ph©n tÝch nµy, chóng ta cã thÓ dù ®o¸n tèt h¬n nh÷ng t¸c
®éng kh¸c nhau cña c¸c chÝnh s¸ch vµ ch¬ng tr×nh ®èi víi c¶ nam vµ n÷, quan t©m gi¶i quyÕt nh÷ng
vÊn ®Ò nµy ngay tõ khi b¾t ®Çu x©y dùng ch¬ng tr×nh, chÝnh s¸c ph¸t triÓn vµ t¨ng cêng c¬ héi ®Ó phô
n÷ vµ nam giíi ®îc hëng thô mét c¸ch b×nh ®¼ng nh÷ng thµnh qu¶ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn.
T¹i Héi NghÞ Thîng ®Ønh Thiªn niªn kû cña Liªn Hîp Quèc n¨m 2000, ViÖt Nam cïng víi 188 quèc gia
kh¸c trªn thÕ giíi ®· nhÊt trÝ th«ng qua b¶n Tuyªn bè Thiªn niªn kû vµ cam kÕt thùc hiÖn t¸m Môc tiªu
Ph¸t triÓn Thiªn niªn Kû (MDGs). Trong nh÷ng môc tiªu nµy, Môc tiªu sè 3: T¨ng cêng b×nh ®¼ng giíi
vµ n©ng cao vÞ thÕ, n¨ng lùc cho phô n÷, cã thÓ ®¹t ®îc mét c¸ch tèt nhÊt nÕu c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh
- 5. 2
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
chÝnh s¸ch vµ nh÷ng ngêi lµm viÖc trong lÜnh vùc ph¸t triÓn ®¶m b¶o cho nh÷ng vÊn ®Ò giíi trë thµnh
mét phÇn cÇn thiÕt vµ rÊt quan träng cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Chóng t«i hy väng r»ng cuèn Tãm t¾t t×nh
h×nh giíi sÏ gióp gîi lªn nh÷ng suy nghÜ vÒ c¸c vÊn ®Ò giíi, cung cÊp th«ng tin cho cuéc th¶o luËn nµy
vµ t¹o ra ®éng lùc cho nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ.
Jordan D. Ryan
§iÒu phèi viªn Thêng tró Liªn Hîp Quèc t¹i ViÖt Nam
- 6. 3
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
Môc lôc
Tr×nh tù c¸c sù kiÖn liªn quan ®Õn b×nh ®¼ng giíi vµ phô n÷ .............................................................. 4
ThuËt ng÷ vÒ giíi .............................................................................................................................. 7
Ph©n tÝch giíi - Sè liÖu thèng kª vµ nghiªn cøu .............................................................................. 13
Tæng quan vÒ giíi vµ ph¸t triÓn ë ViÖt Nam ....................................................................................16
C¸c quan hÖ vÒ giíi trong qu¸ khø ................................................................................................. 20
Bé m¸y quèc gia t¨ng cêng b×nh ®¼ng giíi .................................................................................... 24
ChiÕn lîc quèc gia vÒ b×nh ®¼ng giíi ............................................................................................. 26
Nh÷ng vÊn ®Ò giíi trong gi¸o dôc ................................................................................................... 31
Nh÷ng vÊn ®Ò giíi trong lao ®éng vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ............................................................ 35
Nh÷ng vÊn ®Ò giíi trong n«ng nghiÖp vµ sö dông ®Êt ..................................................................... 39
C¸c vÊn ®Ò giíi trong y tÕ vµ ch¨m sãc søc kháe ............................................................................. 43
B¹o hµnh giíi ..................................................................................................................................49
VÊn ®Ò giíi trong nÒn v¨n hãa c¸c d©n téc thiÓu sè ....................................................................... 53
Sù tham gia cña phô n÷ .................................................................................................................. 57
C¸c tæ chøc quèc tÕ cã ho¹t ®éng vÒ b×nh ®¼ng giíi vµ c¸c vÊn ®Ò phô n÷ ë ViÖt Nam ................... 60
C¸c tæ chøc trong níc cã ho¹t ®éng vÒ b×nh ®¼ng giíi vµ c¸c vÊn ®Ò phô n÷ ë ViÖt Nam .............. 74
C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ cã ho¹t ®éng vÒ b×nh ®¼ng giíi vµ c¸c vÊn ®Ò phô n÷ ë ViÖt Nam .......... 78
§èi t¸c hµnh ®éng vÒ giíi ............................................................................................................... 83
- 7. 4 /5
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
Tr×nh tù c¸c sù kiÖn liªn quan
®Õn b×nh ®¼ng giíi vµ phô n÷
N¨m 43 sau Hai Bµ Trng khëi nghÜa chèng l¹i qu©n x©m lîc ph¬ng B¾c
C«ng nguyªn
248 Bµ TriÖu l·nh ®¹o cuéc khëi nghÜa chèng l¹i qu©n x©m lîc ph¬ng B¾c
1483 Bé LuËt Hång §øc cña Nhµ Lª mang l¹i cho phô n÷ quyÒn ®îc hëng thõa kÕ,
quyÒn ®îc ly h«n vµ ®îc b¶o vÖ khái b¹o lùc
1930 Thµnh lËp §¶ng Céng s¶n §«ng d¬ng vµ Héi Gi¶i phãng phô n÷ (TiÒn th©n cña Héi
Liªn hiÖp Phô n÷)
1941 Thµnh lËp Héi Phô n÷ Cøu quèc
1946 §iÒu 9 HiÕn ph¸p ®Çu tiªn ghi:” TÊt c¶ quyÒn bÝnh trong níc lµ cña toµn thÓ nh©n
d©n ViÖt Nam kh«ng ph©n biÖt nßi gièng, g¸i trai, giµu nghÌo, giai cÊp, t«n gi¸o..” vµ
“phô n÷ b×nh ®¼ng víi nam giíi vÒ mäi ph¬ng diÖn”.
Thµnh lËp Héi Liªn HiÖp Phô n÷ ViÖt Nam.
1950 Héi Phô n÷ Cøu quèc s¸p nhËp víi Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam vµ tæ chøc §¹i héi
Phô n÷ toµn quèc lÇn thø nhÊt.
1956 §¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø hai
1959 §iÒu 24 cña HiÕn ph¸p ghi:” Phô n÷ cã quyÒn b×nh ®¼ng víi nam giíi vÒ c¸c mÆt sinh
ho¹t chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, trong gia ®×nh vµ ngoµi x· héi. Cïng viÖc lµm nh
nhau, phô n÷ ®îc hëng l¬ng ngang víi nam giíi. Nhµ níc b¶o ®¶m cho c¸n bé
c«ng nh©n viªn chøc ®îc nghØ tríc vµ sau khi ®Î mµ vÉn hëng nguyªn l¬ng”.
1960 LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh ®Çu tiªn nhÊn m¹nh c¸c nguyªn t¾c h«n nh©n tù do lùa
chän, mét vî mét chång, b×nh ®¼ng gi÷a vî vµ chång vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña phô n÷
vµ con c¸i.§¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø baThµnh lËp Héi Liªn hiÖp Phô n÷ Gi¶i
phãng MiÒn Nam ViÖt Nam
1965 Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ph¸t ®éng cuéc vËn ®éng phô n÷ “ Ba ®¶m ®ang”
1974 §¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø t
1980 ChÝnh phñ ViÖt Nam ký C«ng íc Liªn Hîp Quèc vÒ Xãa bá mäi h×nh thøc ph©n biÖt
®èi xö víi Phô n÷ (C«ng íc CEDAW)
§iÒu 63 cña HiÕn ph¸p ghi :” Nhµ níc vµ x· héi ch¨m lo ph¸t triÓn c¸c nhµ hé
sinh, nhµ trÎ, líp mÉu gi¸o, nhµ ¨n c«ng céng vµ nh÷ng c¬ së phóc lîi x· héi kh¸c,
t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho phô n÷ s¶n xuÊt, c«ng t¸c, häc tËp vµ nghØ ng¬i”
1982 Phª chuÈn C«ng íc Liªn Hîp Quèc vÒ Xãa bá mäi h×nh thøc ph©n biÖt ®èi xö víi
Phô n÷
§¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø n¨m
- 8. 5
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
1984 §iÒu 138 Bé LuËt H×nh sù ghi :”Mäi h×nh thøc x©m ph¹m tíi quyÒn cña ngêi phô
n÷ ®Òu bÞ xö ph¹t”.
1986 LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh míi nghiªm cÊm t¶o h«n (phô n÷ díi 18 tuæi vµ nam
díi 20 tuæi), vµ ®¶m b¶o quyÒn b×nh ®¼ng cña vî chång vÒ thõa kÕ vµ tµi s¶n.
1987 §¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø s¸u
1988 ChÝnh s¸ch D©n sè vµ KÕ ho¹ch hãa gia ®×nh khuyÕn khÝch mçi cÆp vî chång chØ
nªn cã mét ®Õn hai con; gîi ý tuæi sinh con ®Çu lßng cho ngêi mÑ vµ ngêi cha lµ
22 vµ 24 ®èi víi khu vùc ®« thÞ, vµ 19 vµ 21 ®èi víi n«ng th«n; vµ nªu kho¶ng c¸ch
gi÷a hai lÇn sinh tõ 3 ®Õn 5 n¨m.
QuyÕt ®Þnh 163 cña Héi ®ång Bé Trëng ghi: “C¸c cÊp chÝnh quyÒn khi nghiªn cøu
x©y dùng chÝnh s¸ch, so¹n th¶o luËt vµ lËp kÕ ho¹ch liªn quan ®Õn phô n÷, trÎ em
ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho Héi Liªn hiÖp Phô n÷ cïng cÊp tham gia ®ãng gãp ý kiÕn”.
1990 ChÝnh phñ ViÖt Nam phª chuÈn C«ng íc vÒ QuyÒn TrÎ em cña Liªn Hîp Quèc
1992 §iÒu 63 cña HiÕn Ph¸p míi ghi: “C«ng d©n n÷ vµ nam cã quyÒn b×nh ®¼ng vÒ mäi
mÆt chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi vµ gia ®×nh. Nghiªm cÊm mäi hµnh vi ph©n
biÖt ®èi xö víi phô n÷, xóc ph¹m nh©n phÈm phô n÷. Lao ®éng n÷ vµ nam viÖc lµm
c«ng viÖc nh nhau th× hëng tiÒn l¬ng ngang nhau. Lao ®éng n÷ cã quyÒn
hëng chÕ ®é thai s¶n. Phô n÷ lµ viªn chøc Nhµ níc vµ ngêi lµm c«ng ¨n
l¬ng cã quyÒn nghØ tríc vµ sau khi sinh ®Î mµ vÉn hëng l¬ng, phô cÊp
theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.”
§¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø b¶y
1993 NghÞ quyÕt IV Bé ChÝnh trÞ ®Æt môc tiªu “n©ng cao ®êi sèng tinh thÇn vµ vËt chÊt
cho ngêi phô n÷ “ vµ “cñng cè ®Þa vÞ x· héi cña ngêi phô n÷ vµ thùc hiÖn c¸c
quyÒn b×nh ®¼ng cña phô n÷”
1994 ChØ thÞ 37 cña Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng nªu râ §¶ng vµ ChÝnh phñ cÇn
®¹t Ýt nhÊt 20% tû lÖ n÷ tham gia. Mäi ban ngµnh cña bé m¸y nhµ níc ®îc yªu
cÇu n©ng cao nhËn thøc vÒ giíi, x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c kü n¨ng
cña phô n÷, lËp kÕ ho¹ch ®µo t¹o c¸n bé n÷, vµ t¨ng tû lÖ lao ®éng n÷.
1995 §iÒu 20 Bé LuËt Lao ®éng nghi:” Mäi ngêi cã quyÒn tù do lùa chän nghÒ vµ n¬i
häc nghÒ phï hîp víi nhu cÇu viÖc lµm cña m×nh. Doanh nghiÖp, tæ chøc vµ c¸
nh©n cã ®ñ ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®îc më c¬ së d¹y nghÒ.§iÒu
110:” C¸c c¬ quan Nhµ níc cã tr¸ch nhiÖm më réng nhiÒu lo¹i h×nh ®µo t¹o
thuËn lîi cho lao ®éng n÷ ®Ó ngoµi nghÒ ®ang lµm ngêi lao ®éng n÷ cßn cã
thªm nghÒ dù phßng vµ ®Ó viÖc sö dông lao ®éng n÷ ®îc dÔ dµng, phï hîp víi
®Æc ®iÓm vÒ c¬ thÓ, sinh lý vµ chøc n¨ng lµm mÑ cña phô n÷.”
ViÖt Nam cö mét ®oµn gåm 18 ®¹i biÓu dù Héi nghÞ lÇn thø t cña Liªn Hîp Quèc
vÒ Phô n÷ t¹i B¾c Kinh vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ký C¬ng lÜnh Hµnh ®éng Quèc
tÕ vµ Tuyªn bè B¾c Kinh t¹i Héi nghÞ nµy.
- 9. 6
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
1996 Ch¬ng 10 Ph¸p lÖnh vÒ B¶o hé lao ®éng ®· ®a ra nh÷ng ®iÒu kho¶n riªng biÖt
dµnh cho phô n÷. §iÒu kho¶n 113 nghiªm cÊm kh«ng ®îc sö dông lao ®éng n÷ lµm
c¸c c«ng viÖc nÆng nhäc hoÆc nguy hiÓm, nh lµm viÖc trªn tµu viÔn d¬ng, giµn
khoan vµ l¸i cÇn cÈu.
1997 Th¸ng 10, Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ký KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia vÒ sù TiÕn bé
cña Phô n÷ ®Õn n¨m 2000.
§¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø T¸m ®· ®Ò ra c¸c môc tiªu, ph¬ng híng, vµ
nhiÖm vô cho phong trµo phô n÷ trong giai ®o¹n 1997-2002.
1999 ViÖt Nam göi B¸o c¸o LÇn thø hai vÒ C«ng íc CEDAW cho Liªn Hîp Quèc. Thñ
tíng chÝnh phñ ra th«ng b¸o (sè 207/TB/VPVP) quyÕt ®Þnh c¸c Bé ngµnh, c¸c ñy
ban nh©n d©n cÇn ®a c¸c vÊn ®Ò giíi vµo ChiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong
giai ®o¹n tõ 2001-2010.
2000 ViÖt Nam cö mét ®oµn 24 ®¹i biÓu dù Phiªn häp §Æc biÖt cña Liªn Hîp Quèc vÒ Héi
nghÞ B¾c Kinh +5 t¹i Niu-Oãc nh»m ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn C¬ng lÜnh Hµnh ®éng
Quèc tÕ.
Söa ®æi LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh, bæ sung ®iÒu kho¶n vÒ quyÒn së h÷u vµ thõa kÕ
trong trêng hîp chÕt vµ ly dÞ. §iÒu kho¶n 27 dùa trªn luËt phæ th«ng, trong ®ã qui
®Þnh mäi tµi s¶n cã tríc khi kÕt h«n ®îc ph©n ®Þnh tuú theo tháa thuËn vµ mäi tµi
s¶n cã sau khi kÕt h«n ®îc coi lµ tµi s¶n chung cña hai vî chång. C¸c quyÒn sö
dông ®Êt cã ®îc sau khi kÕt h«n, do ®ã ph¶i ghi tªn c¶ hai vî chång trªn giÊy chøng
nhËn quyÒn sö dông ®Êt.
XuÊt b¶n B¸o c¸o Ph©n tÝch t×nh h×nh Phô n÷ vµ c¸c quan hÖ giíi ë ViÖt Nam. §©y lµ
c«ng tr×nh tËp thÓ do ñy Ban Quèc gia V× Sù TiÕn Bé cña Phô n÷ vµ c¸c nhµ nghiªn
cøu trong níc tiÕn hµnh víi nh÷ng kiÕn nghÞ tõ c¸c nhµ tµi trî song ph¬ng vµ ®a
ph¬ng.
2001 ChÝnh phñ ViÖt Nam phª chuÈn NghÞ ®Þnh th tuú chän n¨m 2000 vÒ phßng chèng
bu«n b¸n trÎ em, trÎ em hµnh nghÒ m·i d©m vµ khiªu d©m trÎ em trong khu«n khæ
C«ng íc vÒ QuyÒn trÎ em.
2002 §¹i héi Phô n÷ Toµn quèc lÇn thø 9 ®Æt ra c¸c môc tiªu, ph¬ng híng vµ nhiÖm vô
cho phong trµo phô n÷ trong giai ®o¹n 2002-2007.
ChiÕn lîc Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 ®îc Thñ
tíng ChÝnh phñ phª chuÈn.
KÕ ho¹ch Hµnh ®éng v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ®Õn n¨m 2005 ®îc th«ng qua.
- 10. 6/ 7
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
ThuËt ng÷ vÒ giíi
C¸ch tiÕp cËn vÒ giíi vµ ph¸t triÓn, ®îc hç trî bëi ChiÕn lîc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi, lµ ph¬ng tiÖn
®Ó thóc ®Èy vµ thùc hiÖn sù b×nh ®¼ng giíi. §©y lµ c¸ch tiÕp cËn t¬ng ®èi míi. Gièng nh nhiÒu quèc
gia vµ nhiÒu tæ chøc trªn thÕ giíi, ViÖt Nam ®ang trong thêi kú qu¸ ®é tíi môc tiªu b×nh ®¼ng giíi vµ
chiÕn lîc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi. Nh÷ng chuyÓn ®æi trong c¸c cuéc th¶o luËn vµ sù nhÊn m¹nh tõ
c¸ch tiÕp cËn Phô n÷ trong Ph¸t triÓn (WID) (trong ®ã chØ tËp trung vµo riªng phô n÷) sang c¸ch tiÕp
cËn Giíi vµ Ph¸t triÓn (GAD) (trong ®ã tËp trung vµo mèi quan hÖ bÊt b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷) ®·
t¹o ra mét sè nhÇm lÉn. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n nh “giíi”, “b×nh ®¼ng giíi”, “huy ®éng sù tham gia cña
phô n÷” vµ “lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi” vÉn cßn cha râ ®èi víi nhiÒu ngêi.
§Ó lång ghÐp giíi thµnh c«ng cÇn cã mét sè lîng ®ñ lín nh÷ng ngêi n¾m ®îc c¸c kh¸i niÖm c¬
b¶n cã liªn quan tíi viÖc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi. Mét sù hiÓu biÕt râ rµng vÒ c¸c kh¸i niÖm ®ã lµ ®iÒu
c¨n b¶n ®èi víi c¸c viªn chøc nhµ níc ë tÊt c¶ c¸c cÊp, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c cÊp l·nh ®¹o cao nhÊt
(nh §¶ng, Quèc héi, c¸c bé trëng) vµ c¸c Bé vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ chñ chèt kh¸c lµ nh÷ng c¬ quan
quyÕt ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch quèc gia. Khi nh÷ng nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cã sù hiÓu biÕt râ rµng vÒ
viÖc lång ghÐp giíi, hä cã nhiÒu kh¶ n¨ng g¹t bá ®îc c¸ch nh×n nhËn h¹n hÑp ®èi víi phô n÷ vµ chÊp
nhËn mét quan ®iÓm giíi cã tÝnh ®Õn viÖc c¸c vai trß cña nam giíi vµ c¸c quan hÖ giíi cã t¸c ®éng tíi
sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷.
Giíi - kh¸i niÖm c¬ b¶n
Giíi kh«ng mang ý nghÜa lµ “giíi tÝnh” cña chóng ta, vµ còng kh«ng mang ý nghÜa lµ “phô n÷”. B¶n s¾c
vÒ giíi kh«ng ph¶i ®îc sinh ra cïng víi chóng ta - tÊt c¶ chóng ta ®îc biÕt vÒ nã tõ khi cßn lµ nh÷ng
®øa trÎ cho ®Õn khi trëng thµnh. Nã lµ sù tËp hîp c¸c hµnh vi häc ®îc tõ x· héi vµ nh÷ng kú väng
vÒ c¸c ®Æc ®iÓm vµ n¨ng lùc ®îc c©n nh¾c nh»m x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ mét ngêi nam giíi hay mét
ngêi phô n÷ (hoÆc mét cËu bÐ hay mét c« bÐ) trong mét x· héi hay mét nÒn v¨n ho¸ nhÊt ®Þnh. Giíi
còng ph¶n ¸nh c¸c mèi quan hÖ gi÷a n÷ vµ nam, ai cÇn lµm g× vµ ai lµ ngêi kiÓm so¸t viÖc ra quyÕt
®Þnh, tiÕp cËn c¸c nguån lùc vµ hëng lîi.
ThÝ dô: trong mét vµi x· héi ngêi ta cho r»ng chØ cã ngêi ®µn «ng míi lµm c«ng viÖc nÊu
níng (vµ viÖc ®ã kh«ng thÝch hîp víi ngêi phô n÷), nhng trong c¸c x· héi kh¸c l¹i quan
niÖm phô n÷ míi lµ lµm c«ng viÖc ®ã. Mét sè x· héi kh¸c l¹i cho r»ng, chØ ngêi ®µn «ng míi
®îc «m vµ h«n nhau khi hä gÆp vµ chµo hái nhau - nhng ë c¸c x· héi kh¸c, ®iÒu nµy ®îc
xem nh lµ mét hµnh vi rÊt kh«ng phï hîp. §ã kh«ng ph¶i lµ kü n¨ng hay hµnh vi bÈm sinh.
Chóng ta häc nh÷ng ®iÒu ®îc xem lµ thÝch hîp (trªn c¬ së lµ nam giíi hoÆc n÷ giíi) trong
céng ®ång cña chóng ta. §ã lµ b¶n s¾c giíi cña chóng ta.
B¶n s¾c giíi vµ c¸c quan hÖ giíi lµ nh÷ng khÝa c¹nh then chèt cña nÒn v¨n ho¸ v× chóng ®Þnh h×nh cho
lèi sèng hµng ngµy trong gia ®×nh, trong céng ®ång vµ ë n¬i lµm viÖc.
Tuy khi b¶n chÊt cô thÓ cña c¸c quan hÖ giíi kh¸c nhau mét c¸ch ®¸ng kÓ ë c¸c x· héi kh¸c nhau,
song quan niÖm dËp khu«n cho r»ng phô n÷ cã Ýt quyÒn tù quyÕt h¬n, cã Ýt nguån lùc ®Ó sö dông h¬n
vµ cã Ýt ¶nh hëng ®èi víi qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh cã liªn quan tíi x· héi vµ cuéc sèng riªng cña hä.
Quan niÖm dËp khu«n vÒ sù kh¸c biÖt nµy, dùa trªn c¬ së b¶n s¾c giíi lµ vÊn ®Ò vÒ quyÒn con ngêi
còng nh vÊn ®Ò ph¸t triÓn quèc gia.
B¶n s¾c giíi mang tÝnh n¨ng ®éng
B¶n s¾c giíi lµ kh¸c nhau trong c¸c céng ®ång vµ trªn kh¾p thÕ giíi. Chóng thay ®æi theo thêi gian vµ
cã liªn quan tíi sù thay ®æi c¸c ®iÒu kiÖn vµ c¸c yÕu tè kh¸c nhau (nh c¸c yÕu tè x· héi, kinh tÕ, luËt
ph¸p, chÝnh s¸ch, x· héi d©n sù). §iÒu quan träng lµ c¸c x· héi vµ nÒn v¨n ho¸ kh«ng mang tÝnh tÜnh
- 11. 8
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
t¹i - chóng lµ nh÷ng thùc thÓ sèng ®éng vµ liªn tôc ®îc ®æi míi vµ ®Þnh h×nh l¹i. Trong qu¸ tr×nh tiÕn
ho¸, mét vµi gi¸ trÞ ®îc kh¼ng ®Þnh l¹i, trong khi mét sè gi¸ trÞ kh¸c cã nguy c¬ trë nªn kh«ng thÝch
hîp n÷a.
Ph©n biÖt ®èi xö vÒ giíi - vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt
Ph©n biÖt ®èi xö vÒ giíi ®îc hiÓu lµ khi nam giíi hay phô n÷ bÞ ®èi xö kh¸c nhau (bÞ h¹n chÕ hay bÞ
lo¹i trõ) trong gia ®×nh,ë n¬i lµm viÖc, trong x· héi do c¸c quan niÖm dËp khu«n vÒ giíi - c¸c quan
niÖm dËp khu«n vÒ giíi ng¨n c¶n hä trong viÖc hëng ®Çy ®ñ tiÒm n¨ng vµ quyÒn con ngêi cña hä.
Quan niÖm dËp khu«n vÒgiíi lµ mét lo¹t ®Æc ®iÓm mµ mét nhãm ngêi cô thÓ g¸n cho nam giíi hay
phô n÷ - chóng thêng kh«ng chuÈn x¸c vµ thêng h¹n chÕ nh÷ng ®iÒu mét c¸ nh©n cã thÓ lµm.
VÝ dô: mét sè quan niÖm dËp khu«n phæ biÕn vÒ phô n÷ lµ phô n÷ cã ®Æc tÝnh phô thuéc,
yÕu ít, thô ®éng, dÞu dµng vµ kÐm quan träng. Mét sè quan niÖm dËp khu«n phæ biÕn vÒ
nam giíi lµ nam giíi cã tÝnh ®éc lËp, m¹nh mÏ, cã n¨ng lùc, quan träng h¬n vµ lµ ngêi ra
quyÕt ®Þnh. Nh÷ng ®Æc tÝnh nµy nh×n chung lµ kh«ng chuÈn x¸c, nhng th«ng thêng ®îc
chÊp nhËn nh “mét ch©n lý”.
Sù ph©n biÖt ®èi xö vÒ giíi ®Æt ngêi phô n÷ vµo mét vÞ trÝ bÊt b×nh ®¼ng, ph¶i phôc tïng vµ bÊt lîi so
víi nam giíi. §iÒu nµy thêng x¶y ra, ch¼ng h¹n, khi ngêi phô n÷ bÞ tõ chèi c¬ héi viÖc lµm bëi khu«n
mÉu giíi lµ ngêi ®µn «ng lµ ngêi ra quyÕt ®Þnh tèt h¬n. Ph©n biÖt giíi còng h¹n chÕ c¬ héi cho ngêi
®µn «ng tham gia vµo nhiÒu ho¹t ®éng nh ch¨m sãc gia d×nh, hoÆc lùa chän hµnh vi lµnh m¹nh nh
kh«ng hót thuèc hay kh«ng uèng qu¸ nhiÒu rîu.
B×nh ®¼ng giíi - mét môc tiªu
B×nh ®¼ng giíi kh«ng mang ý nghÜa ®¬n gi¶n lµ sè lîng c©n b»ng gi÷a phô n÷ vµ nam giíi, hoÆc trÎ
em trai vµ trÎ em g¸i trong mäi ho¹t ®éng. B×nh ®¼ng giíi cã nghÜa lµ phô n÷ vµ nam giíi cïng cã ®Þa
vÞ b×nh ®¼ng vµ sù céng nhËn b×nh ®¼ng trong x· héi. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ phô n÷ vµ nam giíi
lµ hoµn toµn nh nhau, song nh÷ng ®iÓm t¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt cña hä ®îc thõa nhËn vµ ®îc coi
träng nh nhau.
B×nh ®¼ng giíi cã nghÜa lµ phô n÷ vµ nam giíi cïng cã c¸c ®iÒu kiÖn nh nhau ®Ó ph¸t huy hÕt n¨ng
lùc tiÒm tµng cña m×nh, cïng cã c¬ héi ®Ó tham gia, ®ãng gãp, vµ hëng thô b×nh ®¼ng c¸c kÕt qu¶
ph¸t triÓn cña quèc gia trªn c¸c mÆt chÝnh trÞ, kinh tÕ, vµ v¨n ho¸ vµ x· héi. §iÒu quan träng nhÊt lµ
b×nh ®¼ng giíi cã nghÜa lµ c¸c kÕt qu¶ ngang nhau cho c¶ phô n÷ vµ nam giíi.
BÊt b×nh ®¼ng giíi võa lµ c¨n nguyªn chÝnh g©y ra nghÌo ®ãi võa lµ yÕu tè c¶n trë lín ®èi víi ph¸t triÓn
bÒn v÷ng. BÊt b×nh ®¼ng giíi lµm suy yÕu sù ph¸t triÓn vµ cuèi cïng g©y tæn h¹i cho mäi thµnh viªn
trong x· héi. Nh÷ng x· héi cã sù bÊt b×nh ®¼ng giíi lín vµ kÐo dµi thêng ph¶i tr¶ gi¸ lµ sù nghÌo ®ãi,
t×nh tr¹ng suy dinh dìng, ®au èm vµ nh÷ng nçi cùc khæ kh¸c ë møc ®é lín h¬n. T¨ng trëng kinh tÕ
sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ ®èi víi sù gi¶m møc ®é nghÌo ®ãi ë nh÷ng x· héi cã sù b×nh ®¼ng giíi ë møc ®é
cao h¬n. Do ®ã, môc tiªu b×nh ®¼ng giíi võa lµ vÊn ®Ò quyÒn con ngêi quan träng võa lµ mét yªu
cÇu c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn c«ng b»ng, hiÖu qu¶, hiÖu lùc vµ bÒn v÷ng.
Lång ghÐp giíi - mét chiÕn lîc
T¹i Héi nghÞ lÇn thø IV vÒ Phô n÷ ®îc tæ chøc t¹i B¾c Kinh n¨m 1995, kh¸i niÖm lång ghÐp giíi ®îc
®a ra nh mét chiÕn lîc ®· ®îc tho¶ thuËn trªn b×nh diÖn quèc tÕ cho chÝnh phñ c¸c níc vµ c¸c
tæ chøc ph¸t triÓn nh»m khuyÕn khÝch b×nh ®¼ng giíi. C¸ch tiÕp cËn nµy ®îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c
bµi häc nhÊt qu¸n ®· h×nh thµnh qua Ýt nhÊt 20 n¨m kinh nghiÖm gi¶i quyÕt c¸c nhu cÇu cña phô n÷.
- 12. 9
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
Lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho sù thay ®æi vµ häc tËp trong mét tæ chøc nh»m t¨ng kh¶
n¨ng ®ãng gãp cña tæ chøc ®ã trong viÖc n©ng cao b×nh ®¼ng gi÷a phô n÷ vµ nam giíi b»ng nh÷ng
c¸ch thøc cã ý nghÜa vµ ®óng ®¾n1. §ã lµ mét néi dung c¨n b¶n cña mét nÒn qu¶n trÞ quèc gia tèt, nã
®¶m b¶o r»ng mäi viÖc mµ ChÝnh phñ lµm ®Òu nh»m ®¸p øng c¸c nhu cÇu vµ lîi Ých cña mäi thµnh
viªn trong x· héi vµ c¸c quyÒn lîi ®îc ph©n phèi mét c¸ch c«ng b»ng gi÷a phô n÷ vµ nam giíi.
Thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi sÏ mang l¹i ®iÒu g×
• Phô n÷ vµ nam giíi tham gia b×nh ®¼ng vµo qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh ®Ó x¸c ®Þnh c¸c u tiªn
vµ ph©n phèi c¸c nguån lùc;
• Phô n÷ vµ nam giíi tiÕp cËn vµ kiÓm so¸t mét c¸ch b×nh ®¼ng c¸c c¬ héi, nguån lùc vµ kÕt
qu¶ ph¸t triÓn cña x· héi;
• Sù c«ng nhËn vµ ®Þa vÞ b×nh ®¼ng ®èi víi phô n÷ vµ nam giíi.
• Phô n÷ vµ nam giíi ®Òu hëng mét c¸ch b×nh ®¼ng c¸c quyÒn con ngêi;
• Sù c¶i thiÖn b×nh ®¼ng vÒ møc ®é chÊt lîng cuéc sèng cho phô n÷ vµ nam giíi.
• Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cho c¶ phô n÷ vµ nam giíi ®îc ®¸nh gi¸ th«ng qua mét lo¹t c¸c chØ
b¸o, ®Æc biÖt c¸c chØ b¸o g¾n liÒn víi nh÷ng khu vùc tån t¹i kho¶ng c¸ch ®¸ng kÓ vÒ giíi.
• N©ng cao hiÖu qu¶ vµ hiÖu lùc cña t¨ng trëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
• C¸c kÕt qu¶ cña ph¸t triÓn b×nh ®¼ng cho phô n÷ vµ nam giíi, trÎ em g¸i vµ trÎ em trai.
Lµm sao cho chiÕn lîc lång ghÐp giíi ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ nh vËy
Phô n÷ vµ nam giíi cã kinh nghiÖm sèng kh¸c nhau, cã nh÷ng nhu cÇu vµ u tiªn kh¸c nhau vµ chÞu
¶nh hëng kh¸c nhau bëi c¸c chÝnh s¸ch vµ c¸c ho¹t ®éng can thiÖp vÒ ph¸t triÓn.
B¶n s¾c giíi vµ c¸c quan hÖ giíi lµ nh÷ng khÝa c¹nh quan träng cña v¨n ho¸ Chóng ¶nh hëng ®Õn
viÖc phô n÷ vµ nam giíi cã nh÷ng kinh nghiÖm sèng kh¸c nhau, bëi chóng quyÕt ®Þnh c¸ch sèng hµng
ngµy cña hä trong gia ®×nh, trong céng ®ång vµ t¹i n¬i lµm viÖc. Tuy b¶n chÊt ®Æc thï cña c¸c quan
hÖ giíi kh¸c nhau trong c¸c x· héi kh¸c nhau, song quan niÖm dËp khu«n vÒ giíi th«ng thêng cho
r»ng phô n÷ cã Ýt quyÒn tù quyÕt h¬n, Ýt nguån lùc h¬n vµ cã Ýt ¶nh hëng h¬n ®èi víi qu¸ tr×nh ra quyÕt
®Þnh liªn quan ®Õn x· héi vµ cuéc sèng riªng cña hä.
KÕt qu¶ lµ phô n÷, chiÕm h¬n 50% d©n sè trong x· héi, l¹i bao gåm phÇn lín nh÷ng ngêi nghÌo khæ
trªn toµn cÇu, lµ n¹n nh©n cña tÊt c¶ c¸c h×nh thøc b¹o lùc, cã tØ lÖ biÕt ch÷ thÊp h¬n nam giíi vµ ®îc
c¶i thiÖn Ýt nhÊt vÒ chÊt lîng cuéc sèng. Trong mét sè lÜnh vùc, sù g¹t ra ngoµi lÒ cña nam giíi, ®Æc
biÖt trong thanh niªn, còng lµ mét vÊn ®Ò bÊt b×nh ®¼ng giíi quan träng.
Nguyªn nh©n c¬ b¶n cña bÊt b×nh ®¼ng giíi kh«ng ph¶i lµ thiÕu sù tham gia cña phô n÷ vµo ph¸t triÓn,
hay sù h¹n chÕ tay nghÒ, uy tÝn vµ nguån lùc cña ngêi hä, mµ chÝnh c¸c thÓ chÕ vµ tiÕn tr×nh x· héi
còng dÉn ®Õn sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a phô n÷ vµ nam giíi theo híng bÊt lîi cho phô n÷.
Quan ®iÓm lång ghÐp giíi nh»m môc ®Ých b¾t c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc ë tÊt c¶ c¸c cÊp ph¶i xem xÐt
kü cµng sù phøc t¹p vµ nh÷ng kh¸c biÖt trong ®êi sèng, nhu cÇu vµ u tiªn cña ngêi d©n trong mäi
giai ®o¹n x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh vµ chÝnh s¸ch. ChØ sau khi c¸c ch¬ng tr×nh, chÝnh
s¸ch lång ghÐp vµ gi¶i quyÕt c¸c nhu cÇu vµ u tiªn cña mäi ngêi d©n th× toµn thÓ nh©n d©n ViÖt
Nam - nam, n÷, trÎ em g¸i, trÎ em trai - míi cã c¬ héi tham gia vµ hëng thô mét c¸ch b×nh ®¼ng
nh÷ng thµnh tùu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®Êt níc.
1
Nhãm Ph¸t triÓn N¨ng lùc, “T¸c nh©n ®æi míi“ th¸ng 9 n¨m 2002, info@capacitydevelopment.net
- 13. 10
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
Ai chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi?
B×nh ®¼ng giíi kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc bëi mét c¸ nh©n hay mét tæ chøc, nh c¸n bé ®Çu mèi vÒ giíi,
Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam (Héi LHPNVN) hay Uû ban quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷
(UBQTBPN). B×nh ®¼ng giíi chØ cã thÓ ®îc thùc hiÖn khi cã sù l·nh ®¹o m¹nh mÏ, cam kÕt vµ hµnh
®éng réng r·i ë mäi cÊp vµ mäi khu vùc cña nhµ níc. §iÒu nµy ®îc thùc hiÖn trªn nguyªn t¾c viÖc
gi¶i quyÕt bÊt b×nh ®¼ng lµ tr¸ch nhiÖm chung cña tÊt c¶ c¸c bªn cã liªn quan cña ChÝnh phñ.
Sù cam kÕt vµ hç trî cña c¸c nhµ l·nh ®¹o vµ qu¶n lý cÊp cao trong qu¸ tr×nh lång ghÐp giíi cã ý
nghÜa thiÕt yÕu. §iÒu nµy cÇn ®îc ®i kÌm cïng c¸c th«ng ®iÖp râ rµng vÒ tÇm quan träng cña b×nh
®¼ng giíi vµ lång ghÐp giíi, còng nh c¸c biÖn ph¸p cô thÓ buéc c¸c c¸n b« ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm
hµnh ®éng híng ®Õn b×nh ®¼ng giíi.
TÊt c¶ c¸c c¸ nh©n cã tr¸ch nhiÖm thiÕt kÕ, thùc hiÖn, xem xÐt, theo dâi gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ c¸c
chÝnh s¸ch, dù ¸n, ch¬ng tr×nh vµ ng©n s¸ch ®Òu cã tr¸ch nhiÖm lång ghÐp giíi. Hä cÇn ph¶i: hiÓu
biÕt vÒ c¸c vai trß, tr¸ch nhiÖm, kinh nghiÖm vµ sù bÊt b×nh ®¼ng kh¸c nhau gi÷a phô n÷ vµ nam giíi
liªn quan tíi c¸c vÊn ®Ò ®îc ®· ®îc ®Ò cËp; x¸c ®Þnh c¸c c¬ héi nh»m huy ®éng phô n÷ còng nh
nam giíi tham gia tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh t vÊn; hµnh ®éng ®¸p øng c¸c mèi quan t©m hµng ®Çu cña
phô n÷ vµ nam giíi; x¸c ®Þnh c¸c ph¬ng thøc thóc ®Èy quyÒn lîi cña phô n÷ còng nh nam giíi; vµ
®Ò ra c¸c chiÕn lîc gi¶m bít sù kh¸c biÖt giíi vµ t¨ng cêng b×nh ®¼ng giíi.
C¸c c¸n bé ®Çu mèi vÒ giíi vµ c¸c ®¬n vÞ ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng giíi nh UBQGTBPN vµ c¸c ñy
Ban v× ù TiÕn bé cña Phô n÷ ®ãng mét vai trß ®Æc biÖt trong viÖc gãp ý vÒ chÝnh s¸ch vµ lËp kÕ ho¹ch
ho¹t ®éng vÒ b×nh ®¼ng giíi, x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch, c¬ chÕ vµ t¨ng cêng n¨ng lùc ho¹t ®éng vÒ
b×nh ®¼ng giíi cña c¬ quan còng nh trong viÖc ®iÒu phèi, gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ c¸c nç lùc lång ghÐp giíi.
C¸c ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi
Cã mét lo¹t ®iÒu kiÖn cã thÓ thóc ®Èy sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi trong c¸c
tæ chøc/c¬ quan. Mét sè nh©n tè quyÕt ®Þnh gåm cã:
• Sù râ rµng vÒ kh¸i niÖm: cÇn cã sù hiÓu biÕt tèt vÒ c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n vµ c¸c ý tëng chÝnh
nhÊn m¹nh b×nh ®¼ng giíi vµ lång ghÐp giíi tõ sè ®«ng ®¸ng kÓ c¸c c¸n bé c«ng nh©n viªn cña
tæ chøc, ®Æc biÖt lµ trong sè c¸c c¸n bé qu¶n lý cÊp cao.
• Vai trß chØ ®¹o lång ghÐp giíi tõ c¸c nhµ qu¶n lý/l·nh ®¹o cÊp cao: ViÖc c¸c nhµ qu¶n lý/
l·nh ®¹o cÊp cao cam kÕt m¹nh mÏ vÒ viÖc tËp trung chØ ®¹o viÖc lång ghÐp giíi lµ hÕt søc quan
träng. ChØ nh÷ng nhµ qu¶n lý cÊp cao míi cã thÓ gi¸m s¸t tèt mét vÊn ®Ò xuyªn suèt cã thÓ trïng
l¾p víi c¸c c¬ cÊu qu¶n lý kh¸c nhau vµ c¸c lÜnh vùc cña mét tæ chøc.
• Khung chÝnh s¸ch vµ kÕ ho¹ch hµnh ®éng chiÕn lîc: NÕu thiÕu mét khung chÝnh s¸ch vµ kÕ
ho¹ch hµnh ®éng chiÕn lîc, th× c¸c nç lùc lång ghÐp giíi cã thÓ mang tÝnh chÊt tïy tiÖn vµ kh«ng
thµnh c«ng. PhÇn lín c¸c tæ chøc (c¸c Bé, c¸c së) vµ c¸c ®¬n vÞ trong néi bé tõng tæ chøc, cÇn cã
mét chiÕn lîc lång ghÐp giíi ®îc x¸c ®Þnh râ rµng vµ ®îc nhÊt trÝ ®Ó phèi hîp hµnh ®éng vµ
®¸nh gi¸ tiÕn ®é.
• Vai trß vµ tr¸ch nhiÖm râ rµng cña tÊt c¶ c¸c tæ chøc tham gia: mäi nhiÖm vô míi hay c¸ch
tiÕp cËn míi ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô hiÖn nay cã thÓ thµnh c«ng h¬n nÕu mäi ngêi ®Òu biÕt vµ
hiÓu mét c¸ch chÝnh x¸c nh÷ng nhiÖm vô vµ c¸ch tiÕp cËn míi ®ã cã thÓ mang l¹i ®iÒu g×. B×nh
®¼ng giíi kh«ng thÓ ®¹t ®îc bëi mét nhãm hay mét vµi ngêi. Nã chØ cã thÓ ®¹t ®îc khi cã sù
l·nh ®¹o m¹nh mÏ, hµnh ®éng vµ cam kÕt réng r·i bëi tÊt c¶ c¸c c¬ quan cña chÝnh phñ hay mét
- 14. 11
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
tæ chøc ë mäi cÊp, trong mäi lÜnh vùc. Nh÷ng ®èi tîng chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh vÒ viÖc lång ghÐp
b×nh ®¼ng giíi cÇn ph¶i n¾m râ vai trß vµ tr¸ch nhiÖm còng nh c¸ch thøc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c«ng
viÖc thùc hiÖn cña hä.
• ý thøc ®æi vµ häc hái: Lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi lµ mét sù th¸ch thøc ®èi víi hiÖn t¹i. Cã nghÜa
lµ t¹o ra sù thay ®æi trong c¸ch nghÜ, c¸ch quan hÖ, vµ c¸ch lµm viÖc, thay ®æi mét vµi quan niÖm
®· tån t¹i tõ bao l©u nay vÒ vai trß vµ gi¸ trÞ cña nam giíivµ phô n÷. §Ó ®æi míi thµnh c«ng cÇn
ph¶i cã sù quan t©m chØ ®¹o cña c¸c nhµ l·nh ®¹o vµ qu¶n lý tèi cao - ®©y lµ mét hiÖn thùc ®·
®îc chøng minh nhiÒu lÇn trªn thÕ giíi vµ ®Æc biÖt liªn quan tíi viÖc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi. §Ó
®¹t ®îc sù thay ®æi, c¸c ®èi tîng tham gia chñ yÕu nh c¸c nhµ l·nh ®¹o, c¸c nhµ qu¶n lý cÊp
trung vµ c¸c c¸n bé ®Çu mèi vÒ giíi cÇn ph¶i s½n sµng nãi râ nh÷ng g× cÇn thay ®æi, vµ lµm thÕ
nµo ®Ó thay ®æi còng nh c¬ng quyÕt thóc ®Èy sù thay ®æi v× b×nh ®¼ng giíi trong khi nh÷ng
ngêi kh¸c ph¶n ®èi ®iÒu ®ã. Tríc kia cã xu híng cö mét sè c¸n bé tham gia tËp huÊn vÒ giíi
mét lÇn. HiÖn nay, chóng ta biÕt r»ng viÖc tËp huÊn vÒ giíi cã kÕ ho¹ch tèt chØ cã thÓ mang l¹i t¸c
®éng tèt nÕu nã ®îc tiÕn hµnh trong khu«n khæ mét chiÕn lîc chung cña tæ chøc nh»m híng
tíi sù thay ®æi. Kinh nghiÖm cho thÊy r»ng x©y dùng kiÕn thøc hiÓu biÕt vÒ c¸c kh¸i niÖm, kiÕn
thøc chuyªn m«n thùc tiÔn vµ kh¶ n¨ng vËn dông thµnh th¹o c¸c kü n¨ng lång ghÐp giíi lµ mét
qu¸ tr×nh liªn tôc vµ gia t¨ng cÇn cã thêi gian, sù hç trî ®µo t¹o chÊt lîng cao vµ mét m«i trêng
lµm viÖc ®ßi hái vµ hç trî thùc hiÖn lång ghÐp giíi tõ phÝa c¸c nh©n viªn.
Huy ®éng sù tham gia cña phô n÷ vµ lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi
Cã hai ph¬ng thøc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi kh¸c nhau nhng cã tÇm quan träng ngang nhau. ViÖc
huy ®éng sù tham gia cña phô n÷ thêng bÞ nhÇm lÉn víi viÖc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi.
• ViÖc huy ®éng sù tham gia cña phô n÷ nhÊn m¹nh nhu cÇu t¨ng cêng sù tham gia tÝch cùc cña
phô n÷ trong c¸c ho¹t ®éng chung cña x· héi, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc chÝnh trÞ, l·nh ®¹o, qu¶n trÞ
quèc gia vµ tÊt c¶ qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh ë tÊt c¶ c¸c cÊp vµ trong mäi lÜnh vùc.
• Lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi lµ mét c¸ch tiÕp cËn toµn diÖn h¬n ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh t¸c ®éng kh¸c
nhau ®èi víi phô n÷ vµ nam giíi trong mäi chÝnh s¸ch, ch¬ng tr×nh vµ mäi biÖn ph¸p can thiÖp
th«ng qua, ch¼ng h¹n, ph©n tÝch vµ thèng kª vÒ giíi ®Ó cã thÓ xo¸ bá bÊt b×nh ®¼ng.
• Huy ®éng sù tham gia cña phô n÷ vµ lång ghÐp giíi cã ý nghÜa quan träng nh nhau. Còng nh
nam giíi, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch n÷ còng cã thÓ kh«ng nh×n thÊy nh÷ng kh¸c biÖt vÒ giíi,
vµ viÖc lån ghÐp giíi cã thÓ diÔn ra víi rÊt Ýt hay kh«ng cã sù tham gia cña phô n÷.
• B×nh ®¼ng giíi ®ßi hái c¶ vai trß tham gia tÝch cùc cña phô n÷ trong viÖc ra quyÕt ®Þnh còng nh
quan ®iÓm vÒ giíi (cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch lµ nam hay n÷) cã tÝnh ®Õn t¸c ®éng tiÒm
tµng kh¸c nhau cña c¸c chÝnh s¸ch vµ ch¬ng tr×nh ®èi víi phô n÷ vµ nam giíi - còng nh ®èi víi
c¸c nhãm phô n÷ vµ nam giíi kh¸c nhau.
• Do vËy, ®iÒu hÕt søc quan träng lµ t¨ng cêng n¨ng lùc huy ®éng sù tham gia cña phô n÷ vµ lång
ghÐp quan ®iÓm giíi vµo c¸c ho¹t ®éng chung trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ vµ rµ so¸t c¸c chÝnh s¸ch,
ch¬ng tr×nh, dù ¸n.
Träng t©m cña c¸c biÖn ph¸p can thiÖp - Nhu cÇu thùc tÕ vµ lîi Ých chiÕn lîc
Sù ph©n biÖt gi÷a c¸c nhu cÇu thùc tÕ mang tÝnh ng¾n h¹n c¸c lîi Ých chiÕn lîc mang tÝnh dµi h¹n,
huy ®éng sù tham gia cña phô n÷ vµ lång ghÐp giíi lµ rÊt quan träng khi thiÕt kÕ, triÓn khai, theo dâi/
gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ c¸c chÝnh s¸ch vµ dù ¸n.
- 15. 12
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
• Nhu cÇu thùc tÕ lµ nh÷ng nhu cÇu cô thÓ vµ thêng lµ thiÕt yÕu ®èi víi cuéc sèng cña con ngêi
nh l¬ng thùc, níc, nhµ ë vµ ch¨m sãc søc kháe. Sù chó ý tíi c¸c nhu cÇu thùc tÕ cã thÓ gi¶i
quyÕt nh÷ng sù bÊt lîi vµ bÊt b×nh ®¼ng tríc m¾t nhng còng cã thÓ cñng cè sù ph©n c«ng lao
®éng theo giíi b»ng c¸ch gióp ®ì nam giíi vµ phô n÷ thùc hiÖn tèt h¬n vai trß truyÒn thèng cña
m×nh. Gi¶i quyÕt nh÷ng nhu cÇu thùc tÕ th«ng thêng kh«ng lµm thay ®æi ®îc c¸c vai trß giíi vµ
c¸c quan niÖm dËp khu«n mang tÝnh truyÒn thèng, lµ nh÷ng yÕu tè gãp phÇn dÉn ®Õn bÊt b×nh
®¼ng giíi.
• C¸c lîi Ých chiÕn lîc lµ nh÷ng nhu cÇu khi ®îc ®¸p øng sÏ thùc sù ®ßi hái vµ lµm thay ®æi c¸c
quan hÖ quyÒn lùc vµ ph©n c«ng lao ®éng gi÷a nam giíi vµ phô n÷ còng nh gãp phÇn n©ng cao
b×nh ®¼ng giíi. C¸c lîi Ých chiÕn lîc thÓ hiÖn c¸c môc tiªu dµi h¹n vµ thêng Ýt h÷u h×nh h¬n c¸c
nhu cÇu thùc tÕ. ThÝ dô vÒ c¸c lîi Ých chiÕn lîc lµ: tiÕp cËn tíi c¸c vÞ trÝ chÝnh trÞ vµ ra quyÕt ®Þnh;
xo¸ bá nh÷ng c¶n trë vÒ mÆt ph¸p lý nh sù ph©n biÖt ®èi xö trong viÖc tiÕp cËn víi ®Êt ®ai vµ tÝn
dông; ®µo t¹o cho phô n÷ vµ nam giíi trong c¸c lÜnh vùc phi truyÒn thèng (nh d¹y nghÒ méc cho
phô n÷; nghÒ s ph¹m cho nam); vµ nam giíi gióp ®ì mét c¸ch b×nh ®¼ng h¬n c¸c c«ng viÖc
trong gia ®×nh nh quÐt dän nhµ cöa, nÊu níng vµ ch¨m sãc con c¸i.
Tµi liÖu Tham Kh¶o
CIDA - C¬ quan Ph¸t triÓn Quèc tÕ Ca-na-®a. Thóc ®Èy nhanh sù thay ®æi: Nguån lùc phôc vô lång
ghÐp giíi. CIDA Ca-na-®a.
Corner, Lorraine. T¨ng cêng n¨ng lùc lång ghÐp giíi trong c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn. UNIFEM ë
§«ng vµ §«ng Nam ¸, B¨ng Cèc.
Reeves, Hazel vµ Sally Baden (2000) “Giíi vµ Ph¸t triÓn: C¸c kh¸i niÖm vµ ®Þnh nghÜa”, BRIDGE,
ViÖn Nghiªn cøu Ph¸t triÓn, §¹i häc Sussex, Anh.
Nh÷ng tµi liÖu liªn quan tíi ViÖt Nam:
Desai (2000), ViÖt Nam qua l¨ng kÝnh giíi: 5 n¨m sau. Liªn Hîp Quèc t¹i ViÖt Nam.
FAO & UNDP (2002) Nh÷ng kh¸c biÖt giíi trong nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi ë ViÖt Nam: C¸c ph¸t hiÖn
chÝnh. §iÒu tra møc sèng ViÖt Nam lÇn thø hai 1997-98. FAO & UNDP Hµ Néi.
Franklin, Dr Barbara (1999). Më réng tÇm nh×n: B¸o c¸o kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ ph©n tÝch ®èi tîng
vµ chiÕn dÞch tuyªn truyÒn vÒ giíi trªn c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng ®¹i chóng, UBQGTBPN, Hµ Néi.
Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña ChÝnh phñ ViÖt Nam - c¸c nhµ tµi trî - c¸c tæ chøc phi
chÝnh phñ (2000). TÊn c«ng NghÌo ®ãi: B¸o c¸o Ph¸t triÓn ViÖt Nam n¨m 2000. B¸o c¸o chung
cña Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña ChÝnh phñ ViÖt Nam - c¸c nhµ tµi trî - c¸c tæ chøc
phi chÝnh phñ, Héi nghÞ Nhãm t vÊn cña c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam: Ng©n hµng ThÕ giíi, Hµ Néi.
UBQGTBPN (2000). Ph©n tÝch t×nh h×nh vµ nh÷ng kiÕn nghÞ chÝnh s¸ch ®Óthóc ®Èy sù tiÕn bé cña
phô n÷ vµ b×nh ®¼ng giíi ë ViÖt Nam. UBQGTBPN, Hµ Néi.
UNDP (2001) §æi míi vµ Ph¸t triÓn con ngêi ë ViÖt Nam 2001, UNDP Hµ Néi.
- 16. 12/ 13
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
Ph©n tÝch giíi - Sè liÖu thèng kª
vµ nghiªn cøu
Nh÷ng th«ng tin tr×nh bµy trong tµi liÖu nµy dùa vµo sù thu thËp, ®èi chiÕu vµ chÊt lîng cña sè liÖu
ph©n t¸ch theo giíi. X©y dùng c¸c chÝnh s¸ch vµ ch¬ng tr×nh hoµn chØnh chØ cã thÓ ®îc thùc hiÖn
trªn c¬ së hç trî cña c¸c sè liÖu ®îc ph©n t¸ch cô thÓ theo giíi vµ giíi tÝnh. ViÖt Nam trong thêi gian
gÇn ®©y ®· tiÕn hµnh nh÷ng bíc quan träng ®Ó ®¹t ®îc mét hÖ thèng thu thËp nh÷ng sè liÖu cô thÓ
mang tÝnh nh¹y c¶m giíi, vµ kÕt qu¶ thu thËp ®îc ®· cung cÊp nhiÒu th«ng tin cÇn thiÕt. Tuy nhiªn,
vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ ®¸ng kÓ tån t¹i trong nghiªn cøu, ®Æc biÖt liªn quan tíi sè liÖu vÒ c¸ nh©n (®èi
lËp víi cÊp ®é hé gia ®×nh), vÒ thùc hiÖn ph©n phèi, vai trß ra quyÕt ®Þnh gi÷a c¸c thµnh viªn trong gia
®×nh, vµ hÖ thèng thø bËc trong hé gia ®×nh. Nh÷ng chØ b¸o mang tÝnh ®Þnh lîng, nh tiÕp cËn tíi gi¸o
dôc, y tÕ, ch¨m sãc søc kháe vµ viÖc lµm lµ nh÷ng chØ b¸o rÊt quan träng, tuy nhiªn nh÷ng chØ b¸o
mang tÝnh truyÒn thèng nµy cha th©u tãm ®ñ ®é s©u vµ sù ®a d¹ng trong ®ã béc lé nh÷ng kh¸c biÖt
vÒ giíi vµ nh÷ng kh¸c biÖt trong mèi quan hÖ. C¸c chØ b¸o ®Þnh lîng tá ra kh«ng phï hîp ®Ó xem xÐt
vµ thÓ hiÖn nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng x¶y ra trong hé gia ®×nh cã liªn quan tíi sù ph©n chia quyÒn lùc vµ
c¸c mèi quan hÖ giíi trong hé gia ®×nh (Nhãm c«ng t¸c vÒ nghÌo ®ãi cña ChÝnh phñ ViÖt Nam - C¸c
nhµ Tµi trî - C¸c tæ chøc chÝnh phñ 2000). Nh vËy, cÇn triÓn khai tiÕp theo nh÷ng nghiªn cøu ®Þnh
tÝnh vµ nghiªn cøu cã sù tham gia vÒ c¸c mèi quan hÖ giíi nh»m bæ sung cho nh÷ng sè liÖu ®Þnh lîng
®· cã.
Sù chuyÓn dÞch híng tíi thèng kª vÒ giíi
Trong vßng h¬n 20 n¨m qua, c¸ch tiÕp cËn nãi chung trong chiÕn lîc ph¸t triÓn ®· chuyÓn dÞch tõ
phô n÷ trong ph¸t triÓn (WID) sang giíi vµ ph¸t triÓn (GAD). Nh vËy, träng t©m ®· ®îc chuyÓn tõ
phô n÷ ®îc ®Æt riªng rÏ sang phô n÷ trong mèi t¬ng quan ®èi víi nam giíi. §Æc biÖt lµ c¸ch tiÕp cËn
vÒ giíi xem xÐt c¸c vai trß cña nam giíi vµ phô n÷, hä kh¸c nhau nh thÕ nµo, c¸c mèi t¬ng quan
vµ nh÷ng t¸c ®éng kh¸c nhau mµ c¸c ch¬ng tr×nh vµ chÝnh s¸ch ®· t¸c ®éng tíi hä. Trong sè liÖu
thèng kª, do ®ã träng t©m ®· chuyÓn tõ thèng kª vÒ phô n÷ sang thèng kª vÒ giíi (FAO, 2002).
ThÝ dô, tríc kia, c¸c c¬ quan thèng kª vµ c¸c nhµ nghiªn cøu chØ tr×nh bµy c¸c sè liÖu vÒ lùc lîng lao
®éng trªn toµn bé d©n sè. Tuy vËy, trªn toµn cÇu, tû lÖ tham gia lùc lîng lao ®éng cña phô n÷ (®îc
®Þnh nghÜa lµ tû lÖ phô n÷ ®é tuæi 15-60 thùc sù ®ang lµm viÖc trªn tæng sè d©n) thêng thÊp h¬n nhiÒu
so víi tû lÖ nµy cña nam giíi. T¬ng tù nh vËy, sù ph©n bæ lùc lîng lao ®éng cña nam giíi vµ phô
n÷ theo c¸c ngµnh thêng kh¸ kh¸c nhau. ë nhiÒu níc, lùc lîng lao ®éng n÷ chiÕm tû lÖ cao trong
c¸c ngµnh dÞch vô, trong khi lùc lîng lao ®éng nam chiÕm tû lÖ cao trong c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ
c«ng nghiÖp nÆng. Ngoµi ra cßn cã sù kh¸c biÖt râ rµng vÒ ngµnh nghÒ, mét sè nghÒ mang tÝnh “n÷
hãa” cao nh d¹y häc hoÆc ch¨m sãc ngêi bÖnh cã sè lîng n÷ vît tréi trong khi nam giíi chiÕm u
thÕ trong nh÷ng nghÒ kh¸c nh nghÒ kü s (FAO 2002).
Mét hËu qu¶ cña sù thÊt b¹i trong nh×n nhËn vµ ph©n biÖt mét c¸ch thêng xuyªn nh÷ng h×nh mÉu
kh¸c nhau cña nam giíi vµ n÷ giíi lµ thùc tr¹ng nam giíi thêng ®îc xem nh lµ tiªu chuÈn hay mÉu
chuÈn, vµ mét thùc tr¹ng kh¸c lµ phô n÷ bÞ coi nhÑ. H¬n n÷a, c¸c chÝnh s¸ch vµ ch¬ng tr×nh cã thÓ
dùa trªn nh÷ng khu«n mÉu (stereotype) kh¸c mét c¸ch ®¸ng kÓ so víi thùc tiÔn. ThÝ dô, c¸c ch¬ng
tr×nh n«ng nghiÖp tiÕp tôc gi¶ ®Þnh r»ng “ c¸c chñ trang tr¹i lµ nam giíi” kÓ c¶ ë nh÷ng níc nh Th¸i
lan vµ ViÖt Nam lµ n¬i nh÷ng sè liÖu ph©n t¸ch giíi ®· cho thÊy phÇn lín c¸c chñ trang tr¹i ë nhiÒu
vïng n«ng th«n trªn thùc tÕ lµ phô n÷ (UNIFEM 2002).
V× nh÷ng lý do trªn, nh÷ng c«ng tr×nh tríc ®©y vÒ thèng kª giíi chØ chó träng vµo viÖc thu thËp sè liÖu
ë cÊp ®é c¸ nh©n, lËp b¶ng, tr×nh bµy vµ ph©n tÝch theo giíi tÝnh. ViÖc ph©n t¸ch sè liÖu theo giíi tÝnh
tuy quan träng nhng cha ®ñ, bëi v× nh÷ng hÖ thèng sè liÖu thèng kª theo c¸ch truyÒn thèng ®· thu
thËp sè liÖu theo nh÷ng vÊn ®Ò mµ c¸c nh©n viªn chÝnh phñ vµ c¸c nhµ ph©n tÝch vÒ ph¸t triÓn - hÇu
- 17. 14
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
hÕt hä lµ nam giíi - cho lµ quan träng. Nh÷ng vÊn ®Ò quan träng ®èi víi phô n÷ h¬n lµ nam giíi ®· bÞ
xem nhÑ. KÕt qu¶ lµ hÇu hÕt c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®· kh«ng thu thËp nh÷ng sè liÖu vÒ c¸c vÊn ®Ò
nh b¹o lùc trong gia ®×nh, hay nh÷ng c«ng viÖc gia ®×nh vµ ch¨m sãc con c¸i kh«ng ®îc tr¶ c«ng
(UNIFEM 2002).
Nh vËy, nh÷ng c«ng tr×nh sau nµy vÒ thèng kª giíi ®· khuyÕn khÝch c¸c c¬ quan thèng kª thu thËp
nh÷ng sè liÖu vÒ c¸c vÊn ®Ò giíi vµ cung cÊp trî gióp kü thuËt cho viÖc thu thËp nh÷ng sè liÖu vÒ B¹o
lùc chèng l¹i phô n÷ vµ vÒ Sö dông thêi gian. Nh÷ng sè liÖu nµy cho thÊy nam giíi vµ phô n÷ ®· sö
dông bao nhiªu thêi gian cho c¸c c«ng viÖc ®îc tr¶ l¬ng, c¸c c«ng viÖc nhµ kh«ng ®îc tr¶ l¬ng,
ch¨m sãc con c¸i, gi¶i trÝ, ®i l¹i, v.v
Nh ®· ®Ò cËp ë trªn, sù thÊt b¹i cña c¸c thèng kª ph©n t¸ch theo giíi thÓ hiÖn ë chç nh÷ng sù kh¸c
nhau gi÷a nam giíi vµ phô n÷ ®· bÞ xem nhÑ trong thiÕt kÕ vµ triÓn khai c¸c chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch vµ
ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn. §Æc biÖt, nh÷ng nhu cÇu cô thÓ cña phô n÷ cã xu híng bÞ xao nh·ng. Nh
vËy, c¸c thèng kª vÒ giíi lµ thiÕt yÕu ®Ó trî gióp cho c¸c nhµ lËp chÝnh s¸ch, c¸c nhµ lËp kÕ ho¹ch, vµ
c¸c dù ¸n vµ ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn x¸c ®Þnh vµ ®¸p øng c¸c nhu cÇu cña phô n÷ ngang b»ng víi c¸c
nhu cÇu cña nam giíi (UNIFEM 2002).
Nhu cÇu ®Æc biÖt vÒ Thèng kª N«ng nghiÖp
ViÖc ®a ra ®îc nh÷ng ®¸nh gi¸ chuÈn x¸c h¬n vÒ sù tham gia cña nam giíi vµ phô n÷ trong lùc lîng
lao ®éng, ®Æc biÖt lµ trong n«ng nghiÖp, kh«ng chØ ®em l¹i nh÷ng thèng kª ®Çy ®ñ vµ hoµn chØnh mµ
cßn ®em l¹i mét nÒn kinh tÕ v÷ng m¹nh. Nh÷ng th«ng tin chuÈn x¸c t¹o nÒn t¶ng cho nhËn thøc vÒ
nh÷ng ph©n bæ sai lÖch lùc lîng lao ®éng tiÒm n¨ng vµ kÕt qu¶ lµ g©y ra nh÷ng tæn h¹i vÒ mÆt phóc
lîi (nh tæn thÊt nh÷ng tiÒm n¨ng vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n, tay nghÒ). Trong nÒn kinh tÕ n«ng th«n khi
cè g¾ng sö dông tèi ®a nh÷ng nguån tµi nguyªn s½n cã, cã thÓ ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t cho sù tæn thÊt vÒ mÊt
nghÒ, bëi c¸c tay nghÒ vµ tr×nh ®é chuyªn m«n lµ nh÷ng yÕu tè trùc tiÕp tham gia vµo viÖc ph¸t triÓn
nh÷ng qu¸ tr×nh míi vµ hiÖu qu¶ h¬n.MÆc dï qu¸ tr×nh c¬ khÝ hãa vµ th©m canh n«ng nghiÖp, trong
t¬ng lai cã thÓ dù ®o¸n tríc ®îc, lao ®éng n«ng nghiÖp dêng nh vÉn ®ang lµ yÕu tè chñ chèt ¶nh
hëng tíi an toµn l¬ng thùc vµ biÕn ®æi kinh tÕ ë nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn (FAO 2002).
Trong 20 n¨m qua, nh÷ng nhµ lËp kÕ ho¹ch vÒ n«ng nghiÖp thêng coi nhÑ “yÕu tè con ngêi”, trong
khi c¸c nhµ lËp kÕ ho¹ch x· héi cã thÓ ®· xem nhÑ yÕu tè s¶n xuÊt hoÆc yÕu tè thÞ trêng, ®iÒu nµy
cã thÓ lµ do c¸c nhµ lËp kÕ ho¹ch vÒ n«ng nghiÖp vµ x· héi thêng lµm viÖc ë nh÷ng Bé kh¸c nhau
vµ nh÷ng cè g¾ng cña hä thêng kh«ng dÔ phèi hîp víi nhau. §iÒu nµy thÓ hiÖn viÖc Ýt sö dông nh÷ng
th«ng tin vÒ sù ph¸t triÓn x· héi vµ ph¸t triÓn con ngêi trong nh÷ng u tiªn ph¸t triÓn trong n«ng
nghiÖp. Sù thiÕu th«ng tin vÒ ®Çu vµo cña phô n÷ trong nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp cã thÓ chØ lµ mét thÝ
dô vÒ sù hiÓu nhÇm vÒ vai trß cña ngêi d©n víi t c¸ch lµ nguån vèn nh©n lùc vµ lµ c¸c t¸c nh©n cña
ph¸t triÓn n«ng th«n nãi chung. Tuy nhiªn, v× träng t©m cña Ên phÈm nµy lµ vÊn ®Ò giíi, nã chØ tËp
trung chñ yÕu vµo nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan tíi viÖc sö dông nh÷ng th«ng tin liªn quan tíi giíi ®èi víi
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi (FAO 2002).
Nghiªn cøu vµ thèng kª trong bèi c¶nh ViÖt Nam
ViÖc thu thËp nh÷ng sè liÖu cã ph©n t¸ch vÒ giíi vµ tiÕp theo lµ ph©n tÝch giíi theo c¸c sè liÖu nµy sÏ
tiÕp tôc lµ mét tiÒn ®Ò cho viÖc ho¹ch ®Þnh tèt chÝnh s¸ch mang tÝnh nh¹y c¶m vÒ giíi. ViÖt Nam ®· ®¹t
®îc nhiÒu tiÕn bé trong viÖc thu thËp sè liÖu. Trong n¨m 2002, Tæng côc Thèng kª khëi ®Çu cuéc
§iÒu tra Møc sèng Hé Gia ®×nh míi, cuéc §iÒu tra nµy sÏ ®îc tiÕn hµnh hai n¨m mét lÇn. Nh÷ng sè
liÖu ban ®Çu cña ®iÒu tra nµy, sÏ cho ra vµo n¨m 2003, sÏ cho phÐp cã ®îc sù ph©n tÝch giíi míi vµ
- 18. 15
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
nh÷ng ®iÒu chØnh kÞp thêi víi sù thùc hiÖn c¸c KÕ ho¹ch Hµnh ®éng cña ChÝnh phñ (ChiÕn lîc V× Sù
TiÕn Bé cña Phô n÷ vµ KÕ ho¹ch Hµnh ®éng II) (FAO &UNDP 2002).
Lµ mét phÇn cña KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia V× Sù TiÕn Bé cña Phô n÷ tíi n¨m 2005, Tæng côc
Thèng kª ®ang trong qu¸ tr×nh x©y dùng c¸c chØ b¸o vÒ c«ng íc CEDAW sÏ ®îc ¸p dông cho c¸c
cuéc thu thËp sè liÖu thêng kú. C¸c chØ b¸o ®îc ¸p dông cho c¸c lÜnh vùc D©n sè, Lao ®éng, Gi¸o
dôc, Y tÕ vµ Qu¶n lý lµ bé chØ b¸o ®Çu tiªn vÒ giíi ®îc x©y dùng ë ViÖt Nam (UBQGVSTBPN 2002).
Nh÷ng sè liÖu nµy còng sÏ cung cÊp nh÷ng th«ng tin quan träng ®Ó ®o lêng tiÕn ®é cña viÖc thùc
hiÖn c¸c Môc tiªu Ph¸t triÓn Thiªn niªn Kû tíi n¨m 2015 còng nh nh÷ng Môc tiªu Ph¸t triÓn cña ViÖt
Nam, lµ mét phÇn cña c¸c chiÕn lîc cña Nhµ níc, nh ChiÕn Lîc Toµn diÖn vÒ T¨ng trëng vµ
Xãa ®ãi gi¶m nghÌo (CPRGS) (FAO &UNDP 2002).
Tµi liÖu tham kh¶o
FAO (2002). TÇm quan träng cña sè liÖu ph©n tÝch theo giíi ®èi víi ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng
th«n. FAO website http://www.fao.org/docrep/X2785e04.htm, 25/9/2002
FAO&UNDP (2002) Nh÷ng kh¸c biÖt vÒ giíi trong nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi ë ViÖt Nam. C¸c
ph¸t hiÖn chÝnh vÒ giíi: §iÒu tra Møc Sèng ViÖt Nam lÇn thø hai 1997-98. FAO&UNDP Hµ Néi.
ñy ban QGV× Sù TiÕn Bé cña Phô n÷ (2002) Phô n÷ vµ TiÕn bé. Tê Th«ng tin th¸ng 8/2002. UB
VSTBPN Hµ Néi
UNIFEM §«ng vµ §«ng Nam ¸ (2002). Hoµn thiÖn thèng kª vÒ c¸c vÊn ®Ò giíi ë Khu vùc ch©u ¸
Th¸i B×nh D¬ng.
UNIFEM §«ng vµ §«ng Nam ¸ website http://www.unifemeseasia.org/Projects/
ImprovingGenderStats.htm, 20/9/2002.
- 19. 16 /17
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
Tæng quan vÒ giíi vµ ph¸t triÓn
ë ViÖt Nam
D©n sè ViÖt Nam lµ 80 triÖu ngêi, trong ®ã 49,2% lµ nam giíi vµ 50,8% lµ n÷ (Tæng côc Thèng kª
2000a). ViÖt Nam lµ mét níc kh¸ nghÌo ®· tr¶i qua nh÷ng thay ®æi m¹nh mÏ trong thêi kú qu¸ ®é tõ
mét nÒn kinh tÕ tËp trung sang nÒn kinh tÕ theo ®Þnh híng thÞ trêng. Tõ nh÷ng cuéc c¶i c¸ch quan
träng th«ng qua chiÕn lîc §æi míi tõ n¨m 1986, ®Êt níc ®· ®¹t ®îc nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ th«ng
qua viÖc thùc hiÖn mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Tû lÖ nghÌo ®ãi tÝnh theo ngìng
®ãi nghÌo quèc tÕ ®· gi¶m tõ 58% sè d©n n¨m 1993 xuèng kho¶ng 37% sè d©n trong n¨m 1998 - ®©y
lµ mét trong nh÷ng kû lôc gi¶m m¹nh nhÊt ®èi víi bÊt kú níc ®ang ph¸t triÓn nµo. Sù gi¶m tû lÖ
nghÌo ®ãi phÇn nhiÒu nhê vµo chÝnh s¸ch c¶i c¸ch n«ng nghiÖp m¹nh mÏ cña ViÖt Nam tõ nh÷ng
n¨m cuèi cña thËp niªn 80. C¶i c¸ch n«ng nghiÖp ®· biÕn ViÖt Nam tõ mét níc thiÕu ®ãi trÇm träng
trë thµnh mét trong nh÷ng níc xuÊt khÈu g¹o, cµ phª vµ c¸c mÆt hµng n«ng nghiÖp kh¸c lín nhÊt
trªn thÕ giíi (UNCT 2002).
Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch còng ®· c¶i thiÖn h¬n n÷a nh÷ng chØ b¸o x· héi vµ nh÷ng chØ b¸o nµy ®· ®îc duy
tr× trong thêi kú qua. Trong n¨m 2001, ViÖt Nam ®øng thø 109 trªn tæng sè 173 níc vÒ ChØ sè Ph¸t
triÓn con ngêi (HDI) - lµ vÞ trÝ cao h¬n mong ®îi tõ mét níc cã møc GDP trªn ®Çu ngêi díi 400 ®«
la Mü. ChØ sè Ph¸t triÓn Giíi cña ViÖt Nam (GDI) xÕp thø 89 trªn tæng sè 146 níc (UNDP 2001 b).
Nh÷ng chÝnh s¸ch quèc gia hç trî cho b×nh ®¼ng giíi
ChÝnh phñ ViÖt Nam ®Æt con ngêi lµ trung t©m cña sù ph¸t triÓn, thóc ®Èy tiÒm n¨ng ph¸t triÓn vµ
h¹nh phóc cña mäi ngêi. §iÒu nµy ®îc ph¶n ¸nh trong nh÷ng thµnh c«ng cña c«ng cuéc §æi míi vµ
trong ChiÕn lîc Mêi n¨m Ph¸t triÓn Kinh tÕ-X· héi (2001-2010) míi ®· ®îc th«ng qua t¹i §¹i héi
lÇn thø IX cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam th¸ng 4/2001. Nh÷ng khÝa c¹nh kinh tÕ chÝnh cña ChiÕn lîc
Mêi n¨m lµ nh»m thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa víi
môc ®Ých nh»m thiÕt lËp nÒn t¶ng cho ViÖt Nam dÇn trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020.
§iÓm cèt lâi cña ChiÕn lîc cña chÝnh phñ lµ sù cÊp thiÕt kiÕn t¹o mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn v× d©n vµ
do d©n thùc hiÖn, vµ ®¶m b¶o mét møc sèng tèi thiÓu t¹m ®ñ vµ nh÷ng c¬ héi b×nh ®¼ng cho tÊt c¶ mäi
ngêi (UNCT 2002). C¸ch tiÕp cËn nµy n»m trong quan ®iÓm ph¸t triÓn con ngêi, ®ã lµ x¸c ®Þnh sù
ph¸t triÓn nh mét qu¸ tr×nh më réng kh¶ n¨ng vµ sù lùa chän cña mäi ngêi nh»m n©ng cao chÊt
lîng sèng toµn diÖn cña hä. C¸ch tiÕp cËn Ph¸t triÓn Con ngêi chñ tr¬ng tÊt c¶ mäi ngêi, kh«ng
ph©n biÖt s¾c téc, giai cÊp, t«n gi¸o, giíi tÝnh vµ quèc tÞch ®Òu cã tiÕp cËn nh nhau tíi c¸c c¬ héi.
C¸ch tiÕp cËn nµy b¶o vÖ quan ®iÓm r»ng ph¸t triÓn nÕu thiÕu sù tham gia c«ng b»ng cña c¸c nhãm
nµy sÏ dÉn tíi sù bÞ tíc quyÒn cña toµn bé c¸c lÜnh vùc cña x· héi vµ do ®ã sÏ thÊt b¹i (UNDP 2001).
ViÖt Nam cã lÞch sö vÒ b×nh ®¼ng giíi mét phÇn lµ kÕt qu¶ cña truyÒn thèng mÉu quyÒn cæ xa. Tuy
vËy, nh÷ng truyÒn thèng ®ã ®· bÞ mai mét qua nhiÒu thÕ kû mµ ®¹o Khæng ®îc truyÒn b¸ trong nh÷ng
n¨m ®« hé B¾c thuéc. Víi sù ra ®êi cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, c¸c chÝnh s¸ch cña chñ nghÜa x·
héi ®· ®a vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi vµo HiÕn ph¸p cña níc ViÖt Nam vµ trong nhiÒu chÝnh s¸ch kh¸c
cña nhµ níc. §iÒu nµy ®· dÉn tíi ChØ sè Ph¸t triÓn Giíi (GDI) kh¸ cao ë ViÖt Nam hiÖn nay, nÕu so
s¸nh víi c¸c níc kh¸c trong khu vùc vµ víi c¸c níc cã møc tæng s¶n lîng quèc gia (GNP) t¬ng
®¬ng víi ViÖt Nam.
ViÖt Nam lµ mét níc trong ®ã c¸c vai trß giíi ®ang ë trong giai ®o¹n qu¸ ®é. Nh÷ng khu«n mÉu giíi
vµ gi¸ trÞ giíi ë ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu thay ®æi tõ nh÷ng thËp kû hoÆc tõ nh÷ng thÕ kû tríc, tuy nhiªn
nh÷ng c«ng viÖc ngêi phô n÷ lµm nh mét phÇn phËn sù hµng ngµy cña hä ®· thay ®æi m¹nh mÏ
trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. ViÖc vËt lén víi nh÷ng mong muèn, ®«i lóc lµ nh÷ng mong muèn m©u
thuÉn nhau ®· t¹o nªn c¸c søc Ðp míi cho c¸c thÕ hÖ phô n÷ trÎ ViÖt Nam. Khèi lîng c«ng viÖc s¶n
xuÊt c¶ ngµy cña ngêi phô n÷ hiÖn nay m©u thuÉn víi nh÷ng vai trß vµ nguyªn t¾c truyÒn thèng
®ang g©y ra sù ®au khæ vµ bèi rèi cho nhiÒu phô n÷ ®ang cè g¾ng thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c mong muèn cña
hä (Franklin, 1999).
- 20. 17
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
ChØ sè Ph¸t triÓn Con ngêi vµ ChØ sè Ph¸t triÓn Giíi trong Khu vùc
Thø tù xÕp h¹ng ChØ sè Ph¸t triÓn Thø tù xÕp h¹ng ChØ sè Ph¸t triÓn
Con ngêi trong sè 173 níc Giíi trong sè 146 níc
Viet Nam 109 89
Cam-pu-chia 130 109
CHND Lµo 143 119
Myanmar 127 107
Th¸i lan 70 58
Nguån: UNDP, 2002
Còng nh nhiÒu níc kh¸c trong khu vùc, phÇn lín nam giíi vµ phô n÷ ë ViÖt Nam sèng ë n«ng th«n.
Nh÷ng vÞ trÝ lµm c«ng mµ phô n÷ chiÕm u thÕ lµ c¸c c«ng viÖc ë kh¸ch s¹n, nhµ hµng, du lÞch, ng©n
hµng, trêng häc, bÖnh viÖn, c¸c c¬ së ch¨m sãc søc khoÎ, vµ trong s¶n xuÊt dÖt may, ®ã lµ nh÷ng
n¬i phô n÷ chiÕm 80% trong ®iÒu hµnh c«ng viÖc (Desai, 1995). Nam giíi chiÕm u thÕ trong nh÷ng
lÜnh vùc nh l©m nghiÖp, ho¸ häc, khoa häc vµ c«ng nghÖ, thÓ thao v¨n ho¸, c«ng nghiÖp nÆng, n¨ng
lîng, thuû lîi vµ x©y dùng (xem biÓu ®å minh ho¹ díi ®©y).
CÊu tróc chÝnh trÞ-x· héi cña ViÖt Nam ®· t¹o nªn nhiÒu khuynh híng trªn ®Êt níc. ViÖt Nam cã mét
Nhµ níc rÊt v÷ng ch¾c gãp phÇn gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh chÝnh trÞ –x· héi vµ cã c¸c tæ chøc ®oµn thÓ
m¹nh, nh Héi Liªn hiÖp Phô n÷ cã 11 triÖu thµnh viªn (UBVSTBPN, 2000). Trong m«i trêng chÝnh
trÞ æn ®Þnh vµ v÷ng ch¾c, c¸c thÓ chÕ cña nhµ níc vµ quèc tÕ hiÖn nay cã ®iÒu kiÖn ®Ó ngµy cµng chó
träng nhiÒu h¬n tíi mäi ngêi d©n - thùc hiÖn c¸c m« h×nh t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn mang l¹i lîi Ých
cho tÊt c¶ c¸c thµnh viªn cña x· héi chø kh«ng chØ mét sè Ýt ngêi (Nhãm C«ng t¸c §ãi nghÌo cña
ChÝnh phñ ViÖt Nam – C¸c nhµ Tµi trî – c¸c tæ chøc Phi chÝnh phñ, 2000).
ViÖt Nam ®· thùc hiÖn tèt nhiÒu chØ b¸o vÒ b×nh ®¼ng giíi. ThÝ dô, chØ b¸o vÒ søc khoÎ trÎ em kh«ng
cho thÊy cã sù ph©n biÖt gi÷a c¸c trÎ s¬ sinh g¸i vµ trai, tû lÖ gi¸o dôc tiÓu häc gÇn nh ®ång ®Òu gi÷a
c¸c em trai vµ c¸c em g¸i ®èi víi nhãm d©n téc ®a sè lµ d©n téc Kinh. Tuy nhiªn, cã b»ng chøng cho
thÊy ph¸t triÓn kinh tÕ vµ qu¸ tr×nh ®æi míi ®· t¸c ®éng tíi nam giíi vµ phô n÷ theo c¸c c¸ch kh¸c
nhau, vµ cã lÏ cã t¸c ®éng tiªu cùc nhÊt ®èi víi c¸c nhãm d©n téc thiÓu sè, lµ nh÷ng céng ®ång mµ
kho¶ng c¸ch gi÷a sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña hä so víi møc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña phÇn
®«ng d©n sè vÉn ®ang t¨ng lªn (Nhãm Chuyªn tr¸ch vÒ §ãi nghÌo 2002).
MÆc dï ChØ sè Ph¸t triÓn Giíi cña ViÖt Nam xÕp ë vÞ trÝ cao t¬ng ®èi so víi ChØ sè Ph¸t triÓn Con
ngêi vµ GNP, nh÷ng sù kh¸c biÖt trªn c¬ së giíi vÉn cßn phæ biÕn ë mäi lÜnh vùc. ThÝ dô, phô n÷ cßn
kÐm h¬n nam giíi nhiÒu ë bËc häc vÊn cao vµ trong sè liÖu thèng kª vÒ y tÕ, vµ nh÷ng khu«n mÉu
truyÒn thèng cßn chiÕm u thÕ trªn ph©n c«ng thÞ trêng lao ®éng, ®iÒu nµy ®· dÉn tíi sù ph©n tÇng
nghÒ nghiÖp ph©n theo giíi vµ do ®ã dÉn tíi møc l¬ng thùc tÕ trung b×nh kh¸c nhau vµ ph©n biÖt gi÷a
nam giíi vµ phô n÷.
Mét nghiªn cøu ®Þnh tÝnh do Nhãm Nghiªn cøu Ph¸t triÓn cña Ng©n hµng ThÕ giíi thùc hiÖn ®· cung
cÊp mét hiÓu biÕt thÊu ®¸o vÒ nh÷ng tr¶i nghiÖm kh¸c biÖt vÒ giíi cña nÒn kinh tÕ ®ang trong thêi kú
qu¸ ®é. ThÝ dô, nam giíi rÊt quan t©m tíi viÖc gi÷ g×n nguyªn tr¹ng c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc vµ c«ng d©n.
Phô n÷ quan t©m tíi viÖc tiÕp cËn tíi nh÷ng h×nh th¸i míi cña kiÕn thøc vµ truyÒn th«ng, mÆc dï hä
bµy tá nçi lo sî vÒ nh÷ng t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè nµy tíi líp trÎ.
- 21. 18
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
Tû lÖ cã viÖc lµm
Nghµnh nghÒ mµ phô n÷ chiÕm u thÕ
N÷
Women Nam
Men
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Y tÕ C«ng nghiÖp nhÑ Du lÞch Tµi chÝnh Ng©n hµng ChÕ biÕn N«ng nghiÖp
vµ thùc phÈm
Nghµnh nghÒ mµ nam giíi chiÕm u thÕ
N÷
Women Nam
Men
80
70
60
50
40
30
20
10
0
L©m nghiÖp Ho¸ häc Khoa häc vµ ThÓ thao V¨n ho¸ C«ng nghiÖp N¨ng lîng Thuû lîi X©y dùng
C«ng nghÖ nÆng
Nguån: Tæng côc Thèng kª, 2000b
B×nh ®¼ng giíi cã nghÜa lµ sù thay ®æi vai trß cña nam giíi vµ phô n÷
B×nh ®¼ng tÊt nhiªn cã nghÜa lµ sù thay ®æi vai trß vÒ giíi ®èi víi c¶ nam giíi vµ phô n÷, vµ phô n÷
®ang nhin nhËn sù thay ®æi nµy trong c¸ch hä quan hÖ víi nam giíi trong cuéc sèng. Mét cuéc kh¶o
s¸t vÒ giíi do UBQGVSTBPN tiÕn hµnh nh»m t×m hiÓu nhËn thøc cña nam giíi vµ phô n÷ vÒ mÉu
ngêi ®µn «ng lý tëng. Trong khi nam giíi cho r»ng ngêi ®µn «ng lý tëng lµ ngêi kiÕm ®îc nhiÒu
tiÒn cho gia ®×nh, th× phô n÷, ®Æc biÖt lµ phô n÷ trÎ, l¹i cho r»ng ngêi ®µn «ng lý tëng lµ ngêi cha
tèt vµ lµ ngêi chång yªu vî, hiÓu vµ tÝch cùc cæ vò ngêi vî cña m×nh (Franklin, 1999)
- 22. 19
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
Nam giíi nªu nh÷ng mèi quan t©m ë tÇm quèc gia, trong khi phô n÷ cã xu híng quan t©m nhiÒu h¬n
vÒ céng ®ång vµ hé gia ®×nh (Long vµ céng sù, 2000). Ph¬ng thøc mµ ViÖt Nam kiÕm t×m ®Ó ®Þnh
híng nh÷ng mèi quan t©m kh¸c nhau vµ kh¸c biÖt theo giíi nµy trong d©n c sÏ lµ mét nhiÖm vô cèt
yÕu trong ®¸p øng nh÷ng th¸ch thøc cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
Tµi liÖu tham kh¶o
Desai, Jaiki (1995). ViÖt nam qua l¨ng kÝnh Giíi. Hµ Néi: Ch¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn Hîp Quèc.
Franklin, Barbara A.K (1999). TÇm nh×n réng më: Nh÷ng vai trß giíi ®ang thay ®æi ë ViÖt Nam. Hµ
Néi, Uy ban QGV× Sù TiÕn Bé cña Phô n÷.
Tæng côc Thèng kª (2000a). Tæng §iÒu tra D©n sè 1999. Hµ Néi, NXB Thèng kª.
Tæng côc Thèng kª (2000a). §iÒu tra Møc sèng d©n c ViÖt Nam 1997-1998. Hµ Néi, NXB Thèng kª.
Nhãm C«ng t¸c NghÌo ®ãi cña ChÝnh phñ ViÖt nam- C¸c nhµ Tµi trî – tæ chøc phi chÝnh phñ
(2000). TÊn c«ng NghÌo ®ãi ë ViÖt Nam: B¸o c¸o Ph¸t triÓn 2000. B¸o c¸o chung cña Nhãm C«ng
t¸c NghÌo ®ãi cña ChÝnh phñ ViÖt nam- C¸c nhµ Tµi trî –c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, Héi nghÞ
Nhãm c¸c nhµ Tµi trî cho ViÖt Nam, Hµ Néi: Ng©n hµng ThÕ giíi.
Long, Lynellyn D., Lª Ngäc Hïng, Allison Truitt, Lª ThÞ Ph¬ng Mai vµ §Æng Nguyªn Anh (2000).
Thay ®æi c¸c mèi quan hÖ giíi ë ViÖt Nam sau thêi kú §æi míi. B¸o c¸o nghiªn cøu sè 14. Nhãm
Nghiªn cøu ph¸t triÓn cña Ng©n hµng ThÕ giíi, 2000, Hµ Néi.
Mitchell, Suzett (1999). “§æi Míi vÒ Giíi” trong Cöa sæ V¨n ho¸ ViÖt Nam, sè 17, th¸ng 8, trang
20-21.
Uû ban QG V× Sù TiÕn Bé cña Phô n÷ (2000). Thùc hiÖn C¬ng lÜnh B¾c kinh vÒ Hµnh ®éng ë ViÖt
Nam. Hµ Néi, Uû banQG V× Sù TiÕn Bé cña Phô n÷.
Nhãm Chuyªn tr¸ch vÒ §ãi nghÌo (2002). Thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c d©n téc thiÓu sè: chiÕn
lîc nh»m ®¹t ®îc c¸c Môc tiªu ph¸t triÓn cña ViÖt Nam. UNDP Hµ Néi.
UNDP (2002). §æi míi vµ Ph¸t triÓn Con ngêi ë ViÖt Nam: B¸o c¸o quèc gia vÒ Ph¸t triÓn Con
ngêi 2001. Trung t©m Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n Quèc gia, Hµ Néi.
UNDP (2002). B¸o c¸o Ph¸t triÓn Con ngêi. New York. Ch¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn Hîp Quèc.
UNCT (2002) C¸c tæ chøc Liªn Hîp Quèc t¹i ViÖt Nam. TiÕn ®é Thùc hiÖn c¸c ChØ tiªu Ph¸t triÓn
Quèc TÕ vµ c¸c Môc tiªu Ph¸t triÓn cña Thiªn niªn kû ë ViÖt Nam. UNCT, Hµ Néi
- 23. 20/21
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
C¸c quan hÖ vÒ giíi trong qu¸ khø
TruyÒn thuyÕt xa xa nhÊt cña x· héi ViÖt Nam m« t¶ ViÖt Nam lµ mét x· héi theo chÕ ®é mÉu quyÒn
trong ®ã Bµ Sao Cai d¹y c¸ch trång lóa. RÊt nhiÒu truyÒn thuyÕt ®· ca ngîi chiÕn c«ng cña c¸c nh©n
vËt n÷ anh hïng trong lÞch sö ViÖt Nam, nh Hai Bµ Trng (Trng Tr¾c vµ Trng NhÞ) vµ Bµ TriÖu.
N¨m 43 sau C«ng nguyªn, Hai Bµ Trng cïng víi c¸c n÷ tíng ®· l·nh ®¹o ®éi qu©n gåm 80000
ngêi ®¸nh b¹i cuéc x©m l¨ng cña phong kiÕn Trung quèc ë ViÖt Nam. Hai thÕ kû sau, vµo n¨m 248
sau CN, Bµ TriÖu, mét phô n÷ n«ng d©n 19 tuæi ®· l·nh ®¹o cuéc khëi nghÜa ®¸nh ®uæi qu©n x©m lîc
ph¬ng B¾c. Qua hµng thÕ kû, nh÷ng phô n÷ nµy vÉn lµ nh÷ng nh©n vËt quan träng trong kho tµng
v¨n ho¸ d©n gian ViÖt Nam.
Tuy nhiªn, mét ngh×n n¨m B¾c thuéc ë miÒn B¾c ViÖt Nam ®· ®Ó l¹i mét dÊu Ên s©u s¾c ®èi víi sù
ph¸t triÓn v¨n ho¸-x· héi cña ®Êt níc.Nho gi¸o do ngêi Trung hoa mang vµo ViÖt Nam vµ sau ®ã
®· ®îc coi lµ hÖ t tëng chÝnh thèng cña nhµ níc phong kiÕn ViÖt Nam. Nho gi¸o ®· cã ¶nh hëng
rÊt lín tíi c¸c mèi quan hÖ vÒ giíi. Theo häc thuyÕt Nho gi¸o, nam giíi lµ bÒ trªn vµ phô n÷ cã th©n
phËn bÒ díi thÊp kÐm. Phô n÷ ph¶i phôc tïng ngêi cha, ngêi chång, con trai c¶ vµ vua. Sù thèng
trÞ cña nam giíi còng ®îc ph¶n ¸nh trong vai trß giíi vµ sù ph©n c«ng lao ®éng trong x· héi.
Tuy nhiªn, nh÷ng ¶nh hëng cña Nho gi¸o ®· bÞ mê nh¹t ë miÒn Nam bëi sù chi phèi cña c¸c nÒn v¨n
ho¸ §«ng Nam ¸ kh¸c. MiÒn Trung ViÖt Nam bÞ chi phèi bëi nÒn v¨n hãa Ch¨m (tõ v¬ng quèc
Ch¨mpa, mét tiÒn ®ån cña nÒn v¨n minh Ên §é) ®· ph¸t triÓn tËp qu¸n ë rÓ1 vµ x· héi theo mÉu hÖ1.
T¹i khu vùc nµy, phô n÷ ®îc coi lµ n÷ thÇn cã quyÒn lùc ®èi víi s¶n xuÊt l¬ng thùc. Cã nh÷ng ng«i
®Òn thê nh “Bµ chóa §ç t¬ng “, “Bµ chóa D©u”, vµ “Bµ chóa §Ëu”. Mét sè nhãm d©n téc thiÓu sè
nh d©n téc Khïa vµ d©n téc Kh¸ng vÉn cßn phong tôc chän mét phô n÷ lµm “bµ mÑ cña lóa”, ®Ó bøt
nh÷ng b«ng lóa ®Çu tiªn vµo vô thu ho¹ch, lµm ngu«i giËn ThÇn lóa vµ phßng tr¸nh thêi tiÕt xÊu (Mai
vµ Lª, 1978:14). Tuy vËy, ¶nh hëng nÆng nÒ cña Nho gi¸o vÉn cßn tån t¹i ë nh÷ng céng ®ång gèc
Hoa vµ trong c¸c nhãm cã häc vÊn cao ë miÒn Nam ViÖt Nam.
CÇn lu ý r»ng mÆc dï Nho gi¸o giíi h¹n nh÷ng ho¹t ®éng cña m×nh trong khu«n khæ hé gia ®×nh song
trong lÞch sö ngêi phô n÷ ViÖt Nam ®· ®îc tù do h¬n nhiÒu so víi phô n÷ Trung Quèc. ThÝ dô, hä
tham gia tÝch cùc vµo c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ x· héi ngoµi gia ®×nh, chñ yÕu do thùc tÕ lµ nam giíi
thêng xuyªn v¾ng mÆt ë nhiÒu gia ®×nh v× chiÕn tranh x¶y ra liªn miªn trong suèt thêi kú lÞch sö cña
ViÖt Nam. Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam vµ Trung t©m Nghiªn cøu Khoa häc vÒ Phô n÷, khi ph¸c
th¶o lÞch sö cña phô n÷, ®· cho r»ng phô n÷ ViÖt Nam “chiÕm mét vÞ trÝ ®Æc biÖt vµ cã uy tÝn trong gia
®×nh vµ x· héi” so víi phô n÷ ë c¸c níc l¸ng giÒng (Héi LHPN vµ TT NCKHPN, 1989:8).
Tµi liÖu ®Çu tiªn ®Ò cËp tíi sù b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷ lµ Bé LuËt Hång ®øc ra ®êi n¨m 1483 vµo
triÒu ®¹i nhµ Lª. Bé LuËt nµy ®· qui ®Þnh phô n÷ cã quyÒn hëng thõa kÕ, quyÒn ly h«n vµ ®îc b¶o
vÖ khái b¹o lùc.
Thêi kú Ph¸p thuéc
ChÕ ®é phong kiÕn g¾n liÒn víi Nho gi¸o ®· kÐo dµi cho tíi chÕ ®é thùc d©n Ph¸p vµo ®Çu thÕ kû 20.
C¸c hå s¬ ghi chÐp sö s¸ch cña ViÖt Nam vÒ thêi kú Ph¸p thuéc cho thÊy mét thêi kú kh¾c nghiÖt
trong lÞch sö ®èi víi c¶ nam giíi vµ phô n÷ trong giai ®o¹n nµy.
Díi chÕ ®é phong kiÕn, c¸c em g¸i kh«ng ®îc ®i häc. Díi chÕ ®é thùc d©n, lao ®éng tµn b¹o, bãc
lét, nghÌo khã vµ bÖnh tËt ®· khiÕn hÇu hÕt phô n÷ bÞ mï ch÷ vµ kh«ng cã häc thøc (Lª Thi, 1987:18).
1
ë rÓ: tËp qu¸n x· héi quy ®Þnh cÆp vî chång míi cíi sèng cïng víi bè mÑ c« d©u (Richard J. Gelles, 1995. Gia ®×nh thêi
hiÖn ®¹i: mét quan ®iÓm x· héi häc. NXB Sage.
2
Dßng dâi mÉu hÖ: mét hÖ thèng gia ®×nh cã dßng dâi vµ thõa kÕ theo hä mÑ (Richard J. Gelles, 1995. ®· dÉn)
- 24. 21
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
Trong cuèn s¸ch “B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n Ph¸p” xuÊt b¶n t¹i Ph¸p n¨m 1925, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh
®· dµnh mét ch¬ng nãi vÒ “nh÷ng nçi thèng khæ vµ tñi nhôc mµ phô n÷ b¶n ®Þa ph¶i g¸nh chÞu”.
Ngêi viÕt:
“Kh«ng ë ®©u, ngêi phô n÷ tho¸t khái nh÷ng hµnh ®éng b¹o ngîc vµ tµn ¸c cña bän x©m
lîc: ngoµi phè, trong nhµ, gi÷a chî, hay ë th«n quª, ®©u ®©u hä còng vÊp ph¶i nh÷ng
hµnh ®éng tµn nhÉn cña bän quan cai trÞ, sÜ quan, c¶nh binh, nh©n viªn nhµ ®oan, nhµ ga”
(Hå ChÝ Minh, Héi LHPNVN, 1969:22).
Sù thèng trÞ cña chÕ ®é thùc d©n Ph¸p còng gãp phÇn lµm t¨ng nh÷ng cuéc tranh luËn vÒ gi¶i phãng
phô n÷ vµ c¸c vÊn ®Ò cña phô n÷. Víi sù ®ång ý cña nhµ cÇm quyÒn Ph¸p, Ph¹m Quúnh ®· x©y dùng
mét ch¬ng tr×nh d¹y häc cho phô n÷ bao gåm c¸c m«n V¨n häc ViÖt Nam, lÞch sö vµ c¸c m«n khoa
häc tù nhiªn, vµ mét ch¬ng tr×nh d¹y kh©u v¸, to¸n vµ tiÕng Ph¸p cho c¸c em g¸i. ViÖc nµy kh«ng
tr¸nh khái sù ph¶n ®èi cña x· héi, nh nhµ v¨n NguyÔn B¸ Häc ®· ph¸t biÓu: “Phô n÷ cµng cã kh¶
n¨ng häc lªn cao, hä cµng tiªu phÝ tiÒn b¹c, hä cµng khao kh¸t yªu ®¬ng vµ hä sÏ ®i ®Õn kÕt côc lµ
bÞ nghÌo tóng c¬ cùc h¬n” (Marr, 1981:202 -3).
H¬n mét triÖu phô n÷ ViÖt Nam ®· tÝch cùc tham gia cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. N¨m
1945, ®¬n vÞ n÷ du kÝch ®Çu tiªn ®îc thµnh lËp ®øng ®Çu lµ Bµ Hµ ThÞ QuÕ lµ ngêi sau nµy ®· trë
thµnh Chñ tÞch Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam vµ Uû viªn Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng Céng s¶n
ViÖt Nam.
Nhê cã chÕ ®é chÝnh trÞ x· héi chñ nghÜa lín m¹nh sau khi giµnh ®îc ®éc lËp, b×nh ®¼ng giíi ®· ®îc
ghi trong HiÕn ph¸p ®Çu tiªn cña níc ViÖt Nam n¨m 1946. HiÕn ph¸p nªu râ:
“TÊt c¶ quyÒn lùc trong níc lµ cña toµn thÓ nh©n d©n ViÖt Nam, kh«ng ph©n biÖt nßi
gièng, nam n÷, giµu nghÌo, giai cÊp, t«n gi¸o. vµ phô n÷ b×nh ®¼ng víi nam giíi vÒ mäi
ph¬ng diÖn” ( ChÝnh phñ ViÖt Nam, 1946, §iÒu 9).
HiÕn ph¸p n¨m 1959, 1980 vµ 1992 ®· tiÕp tôc söa ®æi vµ nªu bËt c¸c quyÒn cña ngêi phô n÷ trong
bèi c¶nh b×nh ®¼ng vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ.
§êng lèi X· héi chñ nghÜa
N¨m 1930, §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®îc thµnh lËp díi sù chØ ®¹o cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, ngêi
®· s¸ng lËp Héi Phô n÷ Gi¶i phãng trong cïng n¨m (sau ®æi tªn lµ Héi Liªn hiÖp Phô n÷), ®· t¹o nªn
mét bé m¸y quèc gia ho¹t ®éng l©u dµi nhÊt cña phô n÷ trªn thÕ giíi.
Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· x¸c ®Þnh b×nh ®¼ng giíi lµ mét trong mêi nhiÖm vô cña C¸ch m¹ng ViÖt
Nam. Ngêi nãi: “B×nh ®¼ng thùc sù cã nghÜa lµ mét cuéc c¸ch m¹ng triÖt ®Ó vµ khã kh¨n bëi sù khinh
thêng phô n÷ ®· kÐo dµi hµng ngµn n¨m. §Ó cuéc c¸ch m¹ng to lín nµy giµnh ®îc th¾ng lîi, cÇn
ph¶i ®¹t ®îc tiÕn bé trªn mäi lÜnh vùc: chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa vµ luËt ph¸p (TrÝch dÉn tõ Mai vµ Lª,
1981:172).
Tríc khi giµnh ®îc ®éc lËp n¨m 1945, phô n÷ ViÖt Nam ®îc coi lµ bÞ giam cÇm bëi ba “¸ch g«ng
cïm” hay xiÒng xÝch - ®ã lµ Nho gi¸o, chñ nghÜa thùc d©n vµ chÕ ®é phô quyÒn (Héi LHPNVN vµ
TTNCKHPN, 1989). §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· ñng hé m¹nh mÏ cho sù tiÕn bé cña phô n÷. §iÒu
nµy cã thÓ kh«ng ph¶i lóc nµo còng trë thµnh thùc tiÔn nhng ch¾c ch¾n ®· t¹o ra mét bèi c¶nh vÒ
mÆt thÓ chÕ cho phong trµo nam n÷ b×nh quyÒn ñng hé nhiÒu quyÒn cña phô n÷, bao gåm luËt lao
®éng, c¸c quyÒn lîi ®îc hëng khi lµm mÑ, tiÕp cËn víi c¸c c¬ së tr«ng trÎ, tiÕp cËn tíi gi¸o dôc, viÖc
lµm vµ cho phÐp n¹o thai vÒ mÆt luËt ph¸p.
- 25. 22
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
§¶ng vµ Nhµ níc mÆc dï cßn nhiÒu khã kh¨n nhng ®· cè g¾ng c¶i thiÖn cuéc sèng cho phô n÷ lao
®éng vµ con c¸i hä nh»m xãa bá nh÷ng g¸nh nÆng gia ®×nh vµ ®¶m b¶o søc kháe cho ngêi phô n÷.
N¨m 1983, thêi h¹n phô n÷ ®îc nghØ ®Î mµ vÉn hëng l¬ng ®· t¨ng tõ 60 lªn 75 ngµy. Th¸ng 12
n¨m 1984, NghÞ quyÕt 176a qui ®Þnh thêi gian nghØ ®Î ®îc hëng l¬ng kÐo dµi tíi 180 ngµy. Cã
thªm nhiÒu nhµ trÎ vµ mÉu gi¸o do Nhµ níc, c¸c xÝ nghiÖp vµ c¸c hîp t¸c x· x©y dùng. T¹i nhiÒu
phêng ë c¸c thµnh phè, cã nhiÒu nhãm tr«ng gi÷ trÎ do c¸c chi héi phô n÷ thµnh lËp dµnh cho c¸c
ch¸u nhá v× lý do nµy kh¸c kh«ng thÓ ®Õn nhµ trÎ hoÆc nhµ mÉu gi¸o (Héi LHPNVN, 1985:2).
MÆc dï ®iÒu nµy kh¸c víi c¸c níc n¬i mµ phô n÷ ®· ®Êu tranh (vµ ®ang tiÕp tôc ®Êu tranh) ®Ó giµnh
®îc nh÷ng quyÒn nµy, phô n÷ ViÖt Nam ®· ®îc hëng nh÷ng quyÒn ®ã theo chÝnh s¸ch cña Nhµ
níc h¬n lµ tõ mét chiÕn lîc ph¸t ®éng th«ng qua “phong trµo phô n÷”. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ
ë ViÖt Nam kh«ng cã “phong trµo” phô n÷ cã tæ chøc - nhng phong trµo nµy ®îc Nhµ níc khuyÕn
khÝch vµ ñng hé. ¶nh hëng nµy cña Nhµ níc ®· mang l¹i luËt ph¸p, sù ñng hé vµ tµi trî cña ChÝnh
phñ cho c¸c mèi quan t©m cña phô n÷. HiÖn nay, trong thêi kú ®æi míi theo ®Þnh híng thÞ trêng, phô
n÷ ®· mÊt ®i mét vµi trong nh÷ng quyÒn nµy, ®Æc biÖt lµ thêi gian nghØ ®Î ®îc hëng l¬ng bëi thêi
gian nghØ nµy bÞ coi lµ qu¸ tèn kÐm ®èi víi c¸c c¬ së doanh nghiÖp t nh©n.
Thêi kú chiÕn tranh chèng Mü
Trong thêi gian chiÕn tranh, tõ 1964 ®Õn 1975, phô n÷ ®îc giao nh÷ng tr¸ch nhiÖm trong ChÝnh phñ
mµ tríc kia nam giíi ®¶m nhËn. Tõ 1965 ®Õn 1967, tû lÖ ®¹i biÓu n÷ trong Héi ®ång Nh©n d©n cÊp
huyÖn ®· t¨ng tõ 25,5% lªn 45,8%; trong Héi ®ång nh©n d©n X· - t¨ng tõ 19,3 % lªn 47,4%; trong Uû
ban Nh©n d©n huyÖn - tõ 11,2% lªn 26,48%; vµ sè lîng phô n÷ trong Uû ban Nh©n d©n x· - tõ 11,2%
lªn 32,7% (Héi LHPNVN, 1968:24). Trong giai ®o¹n nµy, sè lîng trÎ em ®Õn nhµ trÎ còng gia t¨ng
(tõ 276.122 lªn 378.078).
T×nh ®oµn kÕt quèc tÕ
Trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chiÕn tranh chèng Mü, phô n÷ kh¾p n¬i trªn thª giíi ®· göi
th vµ ®iÖn tÝn cæ vò phô n÷ ViÖt Nam.
Chóng t«i kh«ng quªn ®îc trong thêi gian diÔn Héi nghÞ Gi¬nev¬ vÒ chÊm døt chiÕn tranh ë ViÖt
Nam, ®· cã hµng tr¨m ®oµn ®¹i biÓu phô n÷ tõ Ph¸p sang Gi¬nev¬ mang theo quµ tÆng biÓu lé sù cæ
vò cho phÝa ViÖt Nam (Héi LHPNVN, 1971:28).
ë khÝa c¹nh nµy, c¸c cuéc chiÕn tranh chèng Ph¸p vµ chèng Mü ë ViÖt Nam ®· gióp cho Héi LHPNVN
t¹o dùng ®îc mèi liªn kÕt quèc tÕ rÊt m¹nh víi c¸c tæ chøc phô n÷ ë c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi. Chñ
tÞch Héi LHPNVN n¨m 1971, Bµ NguyÔn ThÞ ThËp, ®· tuyªn bè:
Nh÷ng thµnh qu¶ c¸ch m¹ng cña tæ quèc ViÖt Nam, cña nh©n d©n ViÖt Nam, vµ cña sù
nghiÖp gi¶i phãng phô n÷ ViÖt Nam trong 25 n¨m qua ®· thùc sù g¾n liÒn víi sù ñng hé
nång nhiÖt vÒ tinh thÇn vµ vËt chÊt cña nh©n d©n vµ phô n÷ ë c¸c níc x· héi chñ nghÜa
anh em, cña nh©n d©n vµ phô n÷ yªu chuéng hßa b×nh trªn toµn thÕ giíi. Chóng t«i xin
ch©n thµnh c¶m ¬n nh÷ng chÞ em cña chóng ta trªn kh¾p tr¸i ®Êt vÒ sù cæ vò cao quÝ ®èi víi
cuéc chiÕn tranh kh¸ng chiÕn kÐo dµi vµ gian khæ cña chóng t«i… Chóng t«i tù hµo hiÖn
nay ®· cã hµng triÖu b¹n bÌ thuéc hµng tr¨m tæ chøc phô n÷ trªn thÕ giíi, nh÷ng ngêi ®·
t¸n thµnh cuéc kh¸ng chiÕn chÝnh nghÜa cña chóng t«i. (NguyÔn ThÞ ThËp, trong Héi
LHPNVN, 1971:31)
§æi míi vµ c¸c quan hÖ giíi
B¾t ®Çu tõ §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI tiÕn hµnh n¨m 1986, ViÖt Nam ®· thùc hiÖn cuéc c¶i
c¸ch vÒ chÝnh s¸ch (§æi míi) ®îc më réng trong HiÕn ph¸p 1992. Nh÷ng c¶i c¸ch nµy cho phÐp th¶
- 26. 23
LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
næi gi¸ c¶, sù tham gia cña doanh nghiÖp t nh©n, b·i bá chÕ ®é së h÷u tËp thÓ ®èi víi ®Êt n«ng
nghiÖp vµ cho phÐp ®Çu t vµ th¬ng m¹i níc ngoµi. Mét lo¹t nh÷ng c¶i c¸ch vÒ kinh tÕ, x· héi vµ
luËt ph¸p ®· ®îc tiÕn hµnh theo híng thÞ trêng hãa nÒn kinh tÕ.
Do x· héi ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i hãa, hy väng nh÷ng kh¸c biÖt vÒ vai trß giíi còng sÏ
thu hÑp l¹i. Lý tëng céng s¶n chñ nghÜa còng nh LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh ®· cè g¾ng thóc ®Èy
b×nh ®¼ng giíi trong x· héi ViÖt Nam. §Æc biÖt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cña c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh
tÕ, phô n÷ ®ãng mét vai trß quan träng trong lùc lîng lao ®éng, tõ lÜnh vùc n«ng nghiÖp tíi lÜnh vùc
kinh doanh. Tuy vËy, vÉn cÇn cã sù ñng hé nh»m ®¹t ®îc b×nh ®¼ng giíi mét c¸ch trän vÑn. Nh÷ng
truyÒn thèng gia ®×nh m¹nh mÏ thêng tËp trung ë nhËn thøc mang tÝnh gia trëng vÉn cßn phæ biÕn
mÆc dï ®· tá ra ngµy cµng xa l¹ víi thùc tiÔn vÒ mÆt kinh tÕ cña c¸c vai trß giíi vµ c¸c quan hÖ giíi
ngµy nay.
ThÝ dô, hÇu hÕt ngêi ViÖt Nam, c¶ nam vµ n÷, vÉn gi÷ quan niÖm vÒ vai trß truyÒn thèng cña ngêi
phô n÷ khi tin r»ng nam giíi cã quyÒn cã viÖc lµm h¬n mét ngêi phô n÷, r»ng c«ng viÖc néi trî ®èi víi
ngêi vî còng nh lµ c«ng viÖc cã tr¶ c«ng. §a sè ngêi ViÖt Nam còng nãi r»ng ®µn «ng lµm chÝnh
trÞ tèt h¬n. MÆc dï ®· cã mét sè b»ng chøng cho thÊy cuéc sèng hiÖn ®¹i hãa sÏ lgi¶m bít nh÷ng nhËn
thøc nh vËy, vÉn cßn ph¶i chê xem kh¸i niÖm vÒ b×nh ®¼ng giíi sÏ ®îc ph¸t triÓn réng r·i nh thÕ
nµo trong mét x· héi chÊp nhËn nh÷ng truyÒn thèng Nho gi¸o, xu híng coi gia ®×nh lµ trung t©m vµ
nh÷ng khu«n mÉu cã liªn quan vÒ c¸c quan hÖ quyÒn uy (Dalton vµ céng sù 2002).
Tµi liÖu tham kh¶o
Dalton, Rusell J., Ph¹m Minh H¹c, Ph¹m Thanh NghÞ vµ ¤ng ThÞ Nh Ngäc (2002). C¸c quan hÖ x·
héi vµ nguån vèn x· héi ë ViÖt Nam: §iÒu tra ThÕ giíi n¨m 2001 vÒ c¸c gi¸ trÞ. Trung t©m Nghiªn
cøu D©n chñ, §¹i häc California, Hoa kú.
Eisen, Arlene (1984). Phô n÷ vµ C¸ch m¹ng ViÖt Nam. London: Zed Books.
Gelles, Richard J. (1995). C¸c gia ®×nh hiÖn ®¹i: mét quan ®iÓm x· héi häc. NXB Sage
Lª Thi (1987). “TiÕn bé cña Phô n÷ ViÖt Nam díi chÕ ®é X· héi Chñ nghÜa”, trong Phô n÷ ViÖt
Nam, sè 2, 1987, tr.18.
Mai ThÞ Thu vµ Lª ThÞ Nh©m TuyÕt (1978). Phô n÷ ViÖt Nam. Hµ Néi, NXB Ngo¹i v¨n.
Marr, David (1981). TruyÒn thèng ViÖt Nam tríc thö th¸ch. Berkeley: Nhµ in §¹i häc California.
Héi LHPNVN (1968). “KÕt qu¶ bíc ®Çu trong viÖc thùc hiÖn Ba NghÞ quyÕt vÒ c«ng t¸c phô n÷”,
trong Phô n÷ ViÖt Nam, sè 1, 1968, tr.23-25.
Héi LHPNVN (1969). “Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Gi¶i phãng phô n÷”, trong Phô n÷ ViÖt Nam, sè 3,
1969, tr.22-23.
Héi LHPNVN (1971). “Lêi c¶m ¬n vÒ sù ñng hé cao quÝ cña phô n÷ trªn thÕ giíi”, trong Phô n÷ ViÖt
Nam, sè 3/4, 1971, tr.26-32.
Héi LHPNVN (1985).”ViÖt Nam vµ thËp kû Liªn Hîp Quèc vÒ phô n÷”, trong Phô n÷ ViÖt Nam, sè
1, 1985, tr.2.
Héi LHPNVN vµ Trung t©m nghiªn cøu Khoa häc vÒ Gia ®×nh vµ Phô n÷ (1989). Phô n÷ ViÖt
Nam trong thËp kû 80quot;. Hµ Néi, NXB Ngo¹i v¨n.