Μια πλήρης παρουσίαση της καθημερινότητας του παρελθόντος στην Αργιθέα Καρδίτσας με άξονα τη διατροφή από τον Αργιθεάτη λαογράφο Μενέλαο Παπαδημητρίου

2. Η διατροφή μας διαμορφώνεται από το περιβάλλον στο οποίο ζούμε, στο χωριό ή στην πόλη, από τα προϊόντα του τόπου και από την καθημερινή ζωή…

5. ΠΑΡΑ∆ΟΣΙΑΚΑ ΣΚΕΥΗ- ΕΡΓΑΛΕΙΑ Η Αργιθεάτισα γυναίκα στην καθηµερινότητα της µέσα στο σπίτι ή στην καλύβα είχε πέρα από της άλλες εργασίες το ζύµωµα και το µαγείρεµα για τη διατροφή της οικογένειας. Βασικά σκεύη που χρησιµοποιούσε ήταν τα εξής: • Τα ξύλινα σκεύη ζυµώµατος: (σκαφίδι και πλαστήρι και το πετρόβεργο) φτιάχνονταν από επιτηδείους µαραγκούς- ξυλογλύπτες Αργιθεάτες και κυρίως µε ξύλο πλάτανου ή νεροπλάτανου. « Ανάχλια, ανάχλια το νερό κι αφράτο το προζύµι κι η κόρη που το ζύµωνε µε µάννα και πατέρα…..»

6. • Ο χαλκωµατένιος τέντζερης µε το καπάκι του: (κατσαρόλα) Η λαϊκή παροιµία λέει: «κύλισε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι…». • Κακάβια χαλκωµατένια: σ’ αυτά πολλές φορές άρµεγαν και εν συνεχεία έβραζαν το γάλα. Σηµείωση: τα χαλκωµατένια σκεύη (ταψιά, καζάνια, τεντζερέδες, κακάβια, τηγάνια, σάνια κ.λ.π.) έπρεπε να είναι γανωµένα για να µην δηλητηριάζεται ο κόσµος. Γι’ αυτό και τα πήγαιναν µια φορά το χρόνο στους γανωτήδες, γανωµατήδες η καλαντζήδες.

7. • Παραδοσιακός µύλος αλέσµατος καφέ: µ’ αυτόν οι Στεφανιώτισσες-Αργιθεάτισσες άλεθαν το κριθαρένιο κυρίως καφέ. • Τα χαλκωµατένια καζάνια: Χρησιµοποιούνταν κυρίως για µαγείρεµα φαγητού σε γάµους και πανηγύρια, για να λυώνουν το γουρούνι τα Χριστούγεννα και να βγάνουν τη λίπα και τις τσιγαρίδες, για να βράζουν το στάρι του γλυκού τραχανά, να βάφουν τα ρούχα κ.λ.π.

8. • Η γάστρα: « φορτωµένη» ήταν ο φούρνος της Αργιθέας µέχρι που ήρθαν οι στόφες (σόµπες ξύλου που είχαν και χώρο για ψήσιµο) και αργότερα οι ηλεκτρικές κουζίνες. Στη γάστρα έψηναν το ψωµί, τις πίτες, τον πλαστό και την πριζµόπιτα, τα αρνί και το κατσίκι, τις λειτουργιές και τα γλυκά ταψιού. ΄Ότι πιο νόστιµο είναι το ψωµί και το φαϊ της γάστρας. • Η Βαρέλα: συνήθως από κέδρινο ξύλο φκιαγµένη, ήταν το κύριο µέσο µεταφοράς πόσιµου νερού από τη βρύση στο σπίτι. Κάπου έξω από το κάθε Αργιθεάτικο σπίτι υπήρχε ειδική θέση υπερυψωµένη που έβαζαν τη βαρέλα µε το νερό για να µπορούν να τη γυρίζουν και να παίρνουν το νερό στην κανάτα, στο τσουκάλι ή σε άλλα δοχεία.

9. • Οι βτσέλλες: ήταν κι αυτές κέδρινες και δοχείο για τη µεταφορά νερού κυρίως όταν πήγαιναν στα χωράφια για εργασία για να σβήσουν τη δίψα. Μικρές και σκαλιστές βτσέλες, όπως οι εδώ, χρησιµοποιούνταν στους γάµους για να βάζουν το τσίπουρο ή το κρασί και να κερνάνε ακόµα δε χρησιµοποιούνταν και στα καλέσµατα για το γάµο.

10. … Να σιτίσουµε τ’ αλεύρι για να φκιάσουµε την κλούρα… Εδώ διακρίνουµε το σκαφίδι, το πλαστήρι, τις σίτες και τα κόσκινα, το πετρόβεργο και την τάβλα. Ήταν τα εργαλεία για το κοσκίνισµα και το σίτισµα του αλευριού, για το ζύµωµα του ψωµιού, για το άνοιγµα του φύλου για τις παραδοσιακές πίτες και τα γλυκά « µε πέτρα ». Ή κρεµασµένα αρµάθα δεν είναι καπνός αλλά φύλα κουτσουπιάς που τα έβαζαν στο πλαστήρι και επάνω τους άπλωναν την κουλούρα ή το ψωµί για να µην σταχτώνεται από τη γωνιά.

11. • Η παραδοσιακή µαργαρίτα - σφραγίδα: µε την οποία σφράγιζαν τα πρόσφορα ή τις λειτουργιές • Σκαφίδια για το πλύσιµο των ρούχων: χρησιµοποιούνταν και για το πλύσιµο του κορµιού. • Ο κόπανος: εργαλείο για το κοπάνισµα των ρούχων στο πλύσιµο ή για το στούµπισµα του καλαµποκιού. «…Τουν γλέπς αυτόν τουν κόπανο που τον βαστάου στα χέρια…».

12. Στη γωνιά η κατσαρόλα µε τη φασολάδα και δίπλα η πυροστιά κι η γάστρα περιµένουν… ∆ ιάφορα οικιακά σκεύη και εργαλεία:

13. • Το παραδοσιακό γραµµόφωνο: ήταν το µέσο µουσικής που είχαν λίγα σπίτια στα Αργιθεάτικα χωριά. ∆ίπλα του είναι το παλιό ραδιόφωνο που είχε η κοινότητα και συνδέονταν µε µεγάφωνα εξωτερικά στον πλάτανο για να ακούει όλο το χωριό.

14. • Παραδοσιακή κούνια του µωρού: τη λέγανε και σαρµανίτσα ή µπεσίκι. Τη ντύνανε µε ασπρόρουχα και απέξω έβαζαν κουβέρτα για να µην κρυώνει το µωρό. Την κούναγαν µε το χέρι και πολλές φορές µε το πόδι. Έλεγε το τραγούδι: «…Με το ’να πόδι σ’ κούναµε και µε τα χέρια σ΄ γνέσε…» Αρχείο: Μενέλαος Νικ. Παπαδηµητρίου Επιµέλεια-Επεξεργασία: Αλέξανδρος Β. Στεργίου Ανδρέας Π. Στεργίου Μενέλαος Νικ. Παπαδηµητρίου ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ Η ΑΝΑΤΥΠΩΣΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΕΓΚΡΙΣΗ

15. Αργιθέα…ο τόπος μας !

16. ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ, ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΪΟΝΤΑ Κύριες µορφές απασχόλησης της Αργιθεάτικης οικογένειας λόγω και του ορεινού του εδάφους ήταν και είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Τα γεωργικά προϊόντα είναι µικρής παραγωγής και για να ανταπεξέρχεται στις ανάγκες της η οικογένεια. Το όργωµα και η σπορά παλιά γίνονταν «µε το ζευγάρι» είτε µε βόδια είτε µε άλογα ή µουλάρια που τράβαγαν το ξυλάλετρο ή το σιδερένιο αλέτρι ή τη µηχανή. Εδώ διακρίνουµε το αλέτρι που τράβαγαν τα βόδια, το ζυγό µε τις ζεύλες, τα υνιά, τη σβάρνα και τα καρπολόγια Το αλέτρι και η µηχανή που τράβαγαν τα άλογα ή τα µουλάρια στο όργωµα

17. Το υνί και τα φτερά- εξαρτήµατα από το βοϊδάλετρο. ∆εξιά είναι τα περίφηµα γουρουνοτσάρουχα που φορούσαν οι οργωτές. Τα λέγανε και σγαρόνια και τα φορούσαν και στα χιόνια. Ο νερόµυλος έχει δύο µυλόπετρες. Η κάτω που είναι σταθερή και η επάνω που είναι η κινούµενη.

18. ∆ ιακρίνεται ο πρωτοµάστορας της Αργιθέας (ο µοναδικός επιζών που γνωρίζει να φτιάχνει νερόµυλο στο σύνολό του) Σπύρος Ζουµπορλής «να χαλκεύει» (περιποιείται) τη µυλόπετρα για να αλέθει καλύτερα. Το κύριο µέρος του νερόµυλου.

19. Αργιθεάτισσες µε τα προϊόντα τους πλέκοντας κρεµµάδες και ηλιάζοντάς τα. Το ξεφλούδισµα του καλαµποκιού. Αριστερά η «ανεβατή µποµπότα» (το µποµποτίσιο το ψωµί το γίδινο το γάλα…είναι καλή τριψάνα…). ∆εξιά οι κουλούρες του γάµου, λεγόµενες και προβέντες.

20. Θέλει το κάστανο κρασί και το καρύδι µέλι… Οι Αργιθεάτισσες συλλέγουν και ηλιάζουν κορόµηλα, κεράσια, αχλάδια, κυδώνια και κράνα για να τα βράζουν το χειµώνα σαν ρόφηµα και να τα βάζουν και σε ορισµένα φαγητά (π.χ. στιφάδο, φακές, φασόλια κ.λ.π).

21. Κρεµασµένα το βουνίσιο τσάϊ, η ρίγανη, τα κρεµµύδια και τα σκόρδα Έτοιµη η τρακάδα µε τα ξύλα για το χειµώνα. ∆εξιά ο µπάρµπα Χρήστος τροχάει την κοσιά. Αρχείο: Μενέλαος Νικ. Παπαδηµητρίου Επιµέλεια-Επεξεργασία: Αλέξανδρος Β. Στεργίου Ανδρέας Π. Στεργίου Μενέλαος Νικ. Παπαδηµητρίου ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ Η ΑΝΑΤΥΠΩΣΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΕΓΚΡΙΣΗ

23. ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ, ΕΡΓΑΛΕΙΑ-ΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΠΡΟΪΟΝΤΑ " Το τσαρδάκι του Κ. Φλώτσιου στην Πλάκα. Εδώ να ξαποσταίνεις και να σε παίρνει ο ύπνος στον ίσκιο του µαλλόκεδρου αφού πρώτα έχεις δοκιµάσει τριψάνα µε κορφή ή βραστόγαλο ή ξυνόγαλο". Η Κτηνοτροφία ήταν, λόγω και του ορεινού και δασώδους του εδάφους, η κύρια ασχολία των κατοίκων της Αργιθέας. Καλύβες, σπιτοκάλυβα, µαντριά, τσαρδάκια, στρούγκες πέτρινες ή µε φράχτη, γιατάκια, κρεβάτια µε µπάτσα και φτέρη, κάναλοι, αλαταριές και στάλια υπήρχαν παντού διάσπαρτα στις βουνοκορφές. Τα κυπροκούδουνα αχολογούσαν υψώνοντας πολύφωνες συναυλίες που συµπληρώνονταν και µε τη φλογέρα του βοσκού, ενώ οι φωνές, το τραγούδι και τα καλέσµατα γιόµιζαν τα πλάϊα και τις λαγκαδιές. Ήταν τότε που χιλιάδες γιδοπρόβατα ξεκαλοκαίριαζαν στην Αργιθέα ενώ το χειµώνα έπαιρναν το δρόµο για τα χειµαδιά.

24. ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΣΚΕΥΗ Το κύριο προϊόν του κτηνοτρόφου είναι το γάλα. Αρµέγοντας το κοπάδι στράγγιζαν καλά το γάλα και στη συνέχεια µέρος αυτού το έβραζαν για να φάνε, το δε υπόλοιπο ή το έπηζαν τυρί ή το έβαζαν στην καρδάρα για να γίνει κορφή (από την οποία στη συνέχεια έβγαζαν το βούτυρο και το ξυνόγαλο) ή έφκιαναν τσαλαφούτι , αρτιµή ή κλωτσοτύρι (από το ξυνόγαλο), µυζήθρα(από το τυρόγαλο) ή το έπηζαν γιαούρτι. Με το γάλα κι αλεύρι έφκιαναν και τον τραχανά. ∆ ιακρίνοµε τον µποτινέλο, ονοµαζόµενο και βούρτσα. Εδώ ρίχνανε την κορφή, την κοπάνιζαν µε το φορλέτσι και έβγαζαν το βούτυρο και το ξυνόγαλο

29. Αρχείο: Μενέλαος Νικ. Παπαδηµητρίου Επιµέλεια-Επεξεργασία: Αλέξανδρος Β. Στεργίου Ανδρέας Π. Στεργίου Μενέλαος Νικ. Παπαδηµητρίου ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ Η ΑΝΑΤΥΠΩΣΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΕΓΚΡΙΣΗ

31. Κι αν πάς Γιωργή μ’ κατ’ Άγραφα, κι αν πάς κατ’ τα Τζουμέρκα χαιρέτα μ’ τα ψηλά βουνά και τις κοντοραχούλες και πέστους, μούπε, να σας πω το ’ξόριστο παιδί σας να στείλετε με τα πουλιά τη χάρη, την πνοή σας, τη Βλάχα τη φλογέρα σας για να σας τραγουδήση. ΠΑΝΟΣ ΤΣΙΝΑΣ