Les pronoms-adjectifs (1)
IS, EA, ID : c’est un pronom-adjectif. Il peut s’employer
comme adjectif démonstratif (ce, cet, cette) ou comme
pronom de rappel. Bien sûr, il y a toujours un accord en
genre, en nombre, et en cas, avec le nom auquel est
associé le pronom-adjectif.
Exemples :
Is homo meus frater est. « Is » : adjectif démonstratif
Hom magnus est. Eum video. « Eum » : pronom de rappel.
GGP, LCS, 2022-2023
Les pronoms-adjectifs (2)
En latin, nous avons trois autres pronoms-adjectifs qui sont
utilisés essentiellement comme adjectifs démonstratifs :
HIC, HAEC, HOC : renvoie à ce qui est le proche dans le
texte.
ILLE, ILLA, ILLUD : renvoie à ce qui est le plus lointain et
peut avoir une valeur laudative.
ISTE, ISTA, ISTUD : peut avoir une valeur péjorative.
GGP, LCS, 2022-2023
Les pronoms-adjectifs (3)
Quelques exemples :
Ille homo magnus consul fuit.
Illud templum in Graeca est, hoc templum in Italia est.
Ista mulier pueros necavit.
Illa mulier pueros amat.
Haec puella Roman it. Hanc urbem non cognoscit.
Mulier, ieris, f. : femme / Puer, pueri, m. : enfant / neco, as, are, avi, atum : tuer, faire
périr.
GGP, LCS, 2022-2023
Masculin Féminin Neutre
N. Sing. Is Ea Id
Acc. Sing. Eum Eam id
G. Sing. Ejus Ejus Ejus
D. Sing. Ei Ei Ei
Ab. Sing. Eo Ea Eo
N. Pl. Ei (ou ii) Eae Ea
Acc. Pl. Eos Eas Ea
G. Pl. Eorum Earum Eorum
D. Pl. Eis (ou iis) Eis (ou iis) Eis (ou iis)
Ab. Pl. Eis (ou iis) Eis (ou iis) Eis (ou iis)
IS, EA, ID
Masculin Féminin Neutre
N. Sing. Hic Haec Hoc
Acc. Sing. Hunc Hanc Hoc
G. Sing. Hujus Hujus Hujus
D. Sing. Huic Huic Huic
Ab. Sing. Hoc Hac Hoc
N. Pl. Hi Hae Haec
Acc. Pl. Hos Has Haec
G. Pl. Horum Harum Horum
D. Pl. His His His
Ab. Pl. His His His
HIC, HAEC, HOC
Masculin Féminin Neutre
N. Sing. Ille Illa Illud
Acc. Sing. Illum Illam Illud
G. Sing. Illius Illius Illius
D. Sing. Illi Illi Illi
Ab. Sing. Illo Illa Illo
N. Pl. Illi Illae Illa
Acc. Pl. illos Illas Illa
G. Pl. illorum Illarum Illorum
D. Pl. Illis Illis Illis
Ab. Pl. Illis Illis Illis
ILLE, ILLA, ILLUD
Masculin Féminin Neutre
N. Sing. Iste Ista Istud
Acc. Sing. Istum Istam Istud
G. Sing. Istius Istius Istius
D. Sing. Isti Isti Isti
Ab. Sing. Isto ista Isto
N. Pl. Isti Istae Ista
Acc. Pl. Istos Istas Ista
G. Pl. Istorum Istarum Istorum
D. Pl. Istis Istis Istis
Ab. Pl. Istis Istis Istis
ISTE, ISTA, ISTUD
Les propositions subordonnées relatives (1)
+Les propositions subordonnées relatives sont introduites
par le pronom relatif : qui, quae, quod.
+Le pronom relatif s’accorde en genre et en nombre avec
son antécédent, mais il se met au cas voulu par sa fonction
dans la proposition relative.
Ex : Litterae quas scripsisti pulchrae sunt.
« Quas » : c’est un féminin pluriel qui s’accorde avec « litterae » et qui est à
l’accusatif (COD du verbe « scripsisti)
scribo, ere, scripsi, scriptum : écrire.
GGP, LCS, 2022-2023
Masculin Féminin Neutre
N. Sing. Qui Quae Quod
Acc. Sing. Quem Quam Quod
G. Sing. Cujus Cujus Cujus
D. Sing. Cui Cui Cui
Ab. Sing. Quo Qua Quo
N. Pl. Qui Quae Quae
Acc. Pl. Quos Quas Quae
G. Pl. Quorum Quarum Quorum
D. Pl. Quibus Quibus Quibus
Ab. Pl. Quibus Quibus Quibus
QUI, QUAE, QUOD
Les propositions subordonnées relatives (2)
Exemples très simples :
Puer qui cantat domini filius est.
Puer quem vocas domini filius est.
Puellae quae cantant ancillae sunt.
Puella quam dominus vocat filia est.
Dominus servos quibus laborem dedit vocat.
GGP, LCS, 2022-2023
Les propositions subordonnées relatives (3)
Exemples tirés de Sénèque (Lettre 47) :
Rideo istos, qui existimant turpe (esse) cum servo suo cenare.
Qui : masculin pluriel (istos) > nominatif (qui)
Sic fit, ut isti de domino loquantur, quibus coram domino loqui non
licet.
Quibus : masculin pluriel (isti) > datif (auxquels)
Isti, quorum os non consuebatur, erant parati porrigere cervicem pro
domino.
Quorum : masculin pluriel (isti ) > génitif (dont)
GGP, LCS, 2022-2023
Les pronoms personnels
GGP, LCS, 2022-2023
Première
personne du
Deuxième
personne
Troisième
personne
N. Sing. EGO TU
Acc. Sing. ME TE SE
G. Sing. MEI TUI SUI
D. Sing. MIHI TIBI SIBI
Ab. Sing. ME TE SE
N. Pl. NOS VOS
Acc. Pl. NOS VOS SE
G. Pl. NOSTRUM /
NOSTRI
VESTRUM /
VESTRI
SUI
D. Pl NOBIS VOBIS SIBI
Ab. Pl. NOBIS VOBIS SE