1. Tamadun Melayu Sebagai Teras Tamadun Malaysia
(TITAS)
March 25, 2011 by Ahmad Fikrizaman | 3 Comments
FANPAGE:
ENTRI:
TWEET:
+1:
Jom join foto contest dari KitKat!!!
Menangi tiket perlawanan Chelsea dan Malaysia
Thrill Seeker Round 3: PARAMOTOR!
Kenapa perlu beli proton inspira ketika raya???
Pengenalan
Malaysia merupakan sebuah negara yang terdiri daripada pelbagai etnik dan
agama yang berlainan. Kelangsungan ini diteruskan sejak Malaysia mencapai
kemerdekaan pada tahun 1975 dahulu. Kepelbagaian etnik yang terdapat di
Malaysia ini mempunyai sejarahnya yang tersendiri dan setiap yang dilalui
sepanjang negara ini merdeka perlulah dijadikan tauladan bagi setip insan
yang tinggal di dalam negara ini. Semua ini adalah bermula daripada
Tamadun Melayu pada suatu ketika dahulu yang mula menganut ajaran Islam
sebagai teras mereka. ini Ahmad Hakimi 1998, 2006) dan Nik Hassan
Suhaimi (1994; 1999) masing-masing mengatakan Tamadun Melayu adalah
satu tamadun yang telah lama bertapak di rantau AsiaTenggara. Tamadun ini
telah berkembang dari kebudayaan orang Melayu, yang tergolong dalam
kumpulan penduduk asal rantau ini. Oleh itu, Tamadun Malaysia sekarang
adalah bermula daripada Tamadun Melayu yang dihuni sejak sekian lamanya.
Tamadun Melayu adalah satu konsep yang kompleks. Ianya tidak boleh
disamakan dengan konsep-konsep yang lain seperti ras, kebudayaan, dan
bahasa.
Keempat-empat konsep di atas merujuk kepada perkara-perkara yang
berbeza dan pada waktu yang sama mempunyai pertalian yang begitu rapat
sekali antara satu sama lain. Sebagai contoh, bahasa Melayu tidak
semestinya dituturkan oleh orang-orang yang datangnya dari ras dan
2. kebudayaan yang sama. Di Malaysia, terdapat beberapa kumpulan etnik yang
berbeza yang boleh bertutur dalam bahasa Melayu. Pada waktu yang sama,
ada terdapat orang-orang Melayu yang boleh bertutur dalam bahasa-bahasa
yang lain seperti bahasa Arab dan bahasa Inggeris.
Tamadun Melayu telah mengalami proses perkembangan yang lama dan
melalui beberapa manifestasi yang berbeza. Manifestasi-manifestasi ini
penting dalam pembentukan tamadun Melayu. Penerimaan agama Islam
sebagai asas tamadun Melayu merupakan perkembangan yang paling
penting dan membentuk sebuah tamadun Melayu Islam yang cemerlang,
gemilang, dan terbilang.
Tamadun Melayu merujuk kepada sebuah tamadun yang dibentuk oleh
sekelompok manusia yang secara luasnya digolongkan sebagai kumpulan
orang Melayu, tertumpu kepada suatu wilayah di Asia Tenggara yang dikenali
dengan pelbagai nama seperti gugusan Kepulauan Melayu (Malay Archipelago),
gugusan Kepulauan Melayu-Indonesia, Nusantara, Alam Melayu, dan Tanah
Jawi. Dua perkara penting yang mewarnai tamadun wilayah ini ialah bahasa
Melayu, yang menjadi bahasa perhubungan luas (lingua franca) di seluruh
kawasan ini, dan agama Islam yang menjadi pelengkap kepada pembentukan
tamadun Melayu.
Dalam konteks pembinaan negara dan tamadun Malaysia hari ini amatlah
perlu pembinaan tersebut didasarkan kepada tamadun Melayu-Islam yang
jelas terbukti berjaya memartabatkan nama Melayu di persada antarabangsa
suatu ketika dahulu. Oleh itu, disini dikemukakan tiga justifikasi mengapa
Tamadun Melayu perlu menjadi asas utama dalam pembinaan Tamadun
Malaysia.
i. Orang Melayu merupakan penduduk asal di nusantara termasuklah di
Tanah Melayu sebelum kedatangan kaum-kaum lain. Penamaan Malaysia
adalah dari Melayu atau Semenanjung Tanah Melayu.
ii. Perjuangan menutut kemerdekaan dari pihak penjajah British adalah
cetusan dan gerakkan sepenuhnya oleh orang Melayu yang merasa
terpanggil untuk mempertahankan tanah air mereka.
iii. Ketuanan Melayu-Islam diiktiraf oleh Pelembagaan Persekutuan.
PEMBENTUKAN PANDANGAN SEMESTA MELAYU
Sebelum kedatangan Islam, Melayu mengamalkan kepercayaan animisme.
Mengikut Wikipedia.org (2011), animisme bermaksud Animism encompasses
religious beliefs that there is no separation between the spiritual and physical (or material)
worlds, and souls or spirits exist, not only in humans, but also in all
other animals ,plants, rocks, natural phenomena such as thunder, geographic features such
as mountains or rivers, or other entities of the natural environment. Pada ketika itu,
pemerintahan dipegang oleh bomoh dan pawang dimana mereka dianggap
yang tertinggi dalam kaum itu. Dan selepas itu, mereka menganut ajaran
Hindu dan Budha sebagai agama mereka.
3. “Dengan kedatangan agama Hindu dan Buddha ke alam Melayu, upacara
agama menjadi lebih formal dan tersusun. Namun pengaruh itu tidak benarbenar melibatkan keseluruhan ajaran yang terdapat dalam falsafah HinduBuddha asli, yang dipentingkan hanya perkara-perkara yang berkaitan
dengan selok-belok upacara agama. Di samping itu, ajaran Hindu-Buddha ini
juga membesar-besarkan keagongan dewa-dewa dan ini telah mempengaruhi
kepercayaan masyarakat Melayu. Pandangan semesta yang dipengaruhi oleh
agama baru ini juga dapat dikesan melalui karya-karya Melayu tradisional
yang bercorak mitos dan lagenda. Ini dipengaruhi daripada ajaran kitab-kitab
suci agama Hindu seperti Mahabrata, Bhagavad Sita dan Baratayudha. Oleh
itu aspek-aspek yang dipentingkan ialah kesenian, keindahan, keromantisan,
kesedihan, keagongan dan ketakjuban. Aspek-aspek falsafah dan
penghujahan yang rasional tidak ditekankan. Ini telah mempengaruhi
pemikiran masyarakat Melayu khususnya golongan bangsawan.”
(http://rujuknota.blogspot.com)
Pada abad ke-15, kedatangan Islam telah merubah pandangan Melayu
kerana tertarik dengan agama yang dibawa kerana setiap insan mempunyai
taraf yang sama menurut Islam. Ketika kedatangan Islam, antara perkara
yang paling berubah terhadap pemikiran Melayu adalah konsep mereka ke
arah tauhid yang lebih tinggi dan kepercayaan yang teguh kepada Allah
S.W.T.
Tamadun Melayu dibina adalah berdasarkan enam prinsip yang menjadi
pegangan mereka iaitu:
i. Alam ini hasil ciptaan dan tadbiran Allah s.w.t yang mancakupi alam
primordial, alam dunia dan alam akhirat; alam akhirat ialah destinasi dan
natijah muktamad daripada kehidupan di alam syurga, dan kejayaan di dunia
ialah ketaatan kepada Allah; alam dunia ini adalah amanah untuk
kemanfaatan kehidupan manusia.
ii. Islam adalah panduan dari Allah sebagai al-Din; mengandungi segala
peraturan bagi segala gelagat hidup di dunia untuk individu dan masyarakat
demi kejayaan hakiki mereka, oleh itu wajib dipelajari semua sebagai fardu
ain supaya terbentuk insan muslim, Mukmin dan Muhsin; Islam mencakupi
akidah, ibadah, mu’asyarat, akhlak dan ihsan.
iii. Keyakinan kepada pembalasan baik bagi amalan yang baik dan sebaliknya
pembalasan yang buruk bagi amalan jahat di dunia dan lebih-lebih lagi di
akhirat; balasan yang baik di dunia ialah keberkatan kehidupan dalamm
ketaatan Allah, balasan yang baik di akhirat ialah dimasukkan ke dalam
syurga Allah; malapetaka / kesusahan di dunia bagi orang islam berlaku sama
ada sebagai kifarah pengampunan dosanya ataupun untuk meningkatkan
maqamnya.
iv. Wawasan, objektif, niat, strategi, dan operasi segala bidang kerja
hendaklah sahih, benar dan mematuhui segala espek hokum Islam tanpa
kompromi, manupulasi, keingkaran, dan penafian terhadap sebarang hukum
4. yang wajib, sunat, haram dan makruh, yang halal adalah jelas; adat
bersendikan hukum dan hukum bersendikan kitab Allah.
v. Nilai tertinggi dikaitkan dengan segala pekara yang membantu pembentukan insan
yang berilmu, beralamal sahih dan berakhlak mulia yang paling banyak
memanfaatkan dirinya dan orang lain.
vi. Kehidupan yang pertengahan dan keseimbangan antara jasmani, aqli dan rohani;
segala ilmu, pengatahuan, maklumat, kemahiran, teknologi, peralatan dan prasarana
kehidupan dunia adalah sebagai alat yang perlu ditutut dan diperoleh secara fardu
kifayah demi membantu terbentuknya insaniMuslim, Mukmin dan Muhsin (Hashim,
2004:38-39).
PEMBUDAYAAN ILMU & PENGUKUHAN BAHASA
Ilmu adalah penting kepada masyarakat Melayu yang telah setia dengan
Islam. Sebagai buktinya, mereka menjadikan di kalangan mereka yang
mempunyai ilmu yang tertinggi sebagai rujukan di istana dan ini telah
menggantikan golongan dukun dan pawang.
Kedatangan Islam dalam Tamadun Melayu juga telah membuatkan mereka
lebih minat untuk belajar setiap ilmu yang terdapat waktu itu. Kewujudan
institusi pendidikan seperti istana, madrasah, dan juga sekolah pondok.
Istana adalah merupakan satu tempat untuk menuntut ilmu pada waktu itu
kepada golongan bangsawan dan juga golongan pembesar.
Sistem pendidikan yang diterima ketika itu amat bertepatan dengan agama
yang dianuti kerana Islam menyuruh umatnya menuntut ilmu untuk dunia dan
juga di akhirat kelak.
Oleh itu, pembudayaan ilmu dikatakan perlu dalam pembinaan tamadun yang
kukuh dan utuh. Mengikut Prof Dr Wan Mohd Nor wan Daud (1997:55), beliau
telah menggariskan beberapa panduan yang dapat merealisasikan matlamat
dan hasrat tersebut.
Antaranya adalah:
i. Mementingkan ilmu pengatahuan
ii. Berkekalanya hasil ilmiah
iii. Berterusnya usaha keilmuan
iv. Proses syurga dan nilai-nilai kepimpinan
v. Sikap hormat-kritis perlu ada dalam diri orang yang berilmu bagi merealisasikan
budaya keilmuan.
vi. Member pengiktirafan terhadap peraanan kaum wanita.
5. Jika kita mengikuti sejarah Tamadun Melayu, kita akan dapati bahawa
kejayaan yang di capai pada ketika itu adalah kerana pemahaman tentang
agama yang meluas dan tidak dipengaruhi oleh mana-mana unsur luar. Ini
menjadikan ikatan antara mereka sagat kuat dan utuh. Hal ini disingkap oleh
Prof Dr Yusuf al-Qaradwi (1990:16)
dengan mengatakan bahawa jika umat hari ini mahu kembali kepada Islam,nescaya
kita mampu menegakkan peradaban moden seperti yang dikecapi oleh zaman
kegemilangan Islam dahulu.
Pembinaan Jati Diri dan Modal Insan
Dalam membina jati diri yang tinggi dan mampu dijadikan sebagai modal insan,
sepatutnya perkara ini diterapkan dalam Tamadun Malaysia untuk dijadikan sebagai
satu kebanggan kepada kita semua. Kemuliaan akhlak yang tinggi dan jati diri insan
yang terpuji adalah penting dalam Tamadun Melayu.
Justeru, untuk membina perkara ini, kita memerlukan kebudayaan bangsa yang selari
dengan ajaran Islam.Apa yang dapat dilihat pada masa kini adalah jati diri yang
semakin meluntur dalam masyarakat kita. Ini dapat dilihat dalam perkara yang telah
disebutkan oleh Zulkiflee & Mohd Nasir, (2005):
i. Pengaruh nilai individualistic. Fahaman ini tidak memberi penekanan kepada
kehidupan bermasyarakat. Maka unsur-unsur ketingian tamadun seperti saling
menghormati, saling menolong dan toleransi akan terkikis dari jiwa manusia.
ii. Meluaskan fahaman meteralisme. Fahaman yang bersifat kebendaan yang
menjadikan kekayaan sebagai ukuran dalam kehidupan. Hubungan antara manusia
dilihat kepada nilai benda yang diberi dan diterima dan hubungan sesama manusia
tidak lagi bersifat kasih dan sayang.
Tegasnya, dalam usaha membentuk identiti dan jati diri insan Melayu ini, sewajarnya
umat Melayu hari ini kembali semula menghayati apa yang telah diterap oleh umat
Melayu zaman kegemilangan iaitu penghayatan sepenuhnya terhadap ajaran Islam
yang syamul yang tentunya akan melahirkan watak insan Melayu yang beriman,
bertakwa dan berakhlak mulia.
Sistem Pemerintahan
Tamadun Malaysia hari ini adalah daripada kesinambungan Tamadun Melayu
suatu ketika dahulu. Daripada hasil rujukan sejarah, Tamadun Malaysia ini
menyambung parti-parti politik yang terdapat suatu ketika dahulu dalam
Tamadun Melayu. Dan ini jelas membuktikan bahawa sememangnya
Tamadun Malaysia adalah terbentuk daripada Tamadun Melayu.
Politik-politik Melayu ini juga merupakan kesinambungan dari beberapa buah kerajaan atau
pusat tamadum Melayu seperti Srivijaya, Temasik, Melaka, Johor-Riau, Lingga dan
sebagainya(Zainal Abidin, 2001:196;Abdul Aziz, 2001, 23-33).
6. Pada hari ini, Malaysia sebuah negara bangsa yang terdiri daripada
persekutuan yang mempunyai beberapa buah negeri Melayu suatu ketika
dahulu iaitu Negeri Melayu Bersekutu, Negeri Melayu Tidak Bersekutu dan
Negeri-negeri Selat. Lantaran dengan berdasarkan fakta sejarah diatas, maka
paksi atau landasan utama yang menyumbangkan kepada pembinaan dan
pemantapan tamadun Malaysia ialah tamadun Melayu-Islam.
Sitem politik dahulu dimana diperintah oleh oleh sultan telah diserap masuk
ke dalam Tamadun Malaysia dan telah dijadikan sebagai Demokrasi
Berparlimen dan Raja Berpelembagaan. Perlembagaan Malaysia telah
menulis bahawa Yang Di-Pertuan Agong dan Majlis Raja-raja Melayu
merupakan satu komponen yang penting dalam pemerintahan negara kita.
Yang di-Pertua Agong merupakan ketua utama negara negara yang mengetuai tiga
buah badan di dalam kerajaan iaitu badan pemerintahan (eksekutif), badan
perundangan (legislatif) dan badan kehakiman (judikatif)(Abdul Aziz, 2002:40-59).
Mengikut sistem pemerintahan Malaysia, Yang Di-pertuan Agong tidak mencampuri
urusan politik negara ini. Ini adalah satu daripada sistem yang berlainan daripada
sistem pemerintahan yang asal dimana Baginda tidak mempuyai kuasa yang mutlak
untuk mentadbir dalam negara ini. Sebaliknya, Baginda bertindak atas arahan Perdana
Menteri atau Jemaah Menteri.
Sistem Perundangan
Sistem perundangan pada Tamadun Melayu dahulu telah dijumpai pada Batu Bersurat
Terengganu yang menulis tentang perundangan Melayu dalam bahasa jawi kuno.
Batu bersurat ini menceritakan tentang perundangan yang mengikut Islam
yang perlu dilaksanakan iaitu tentang tanggungjawab pemerintahan
melaksanakan dan menguatkuasa ajaran Islam, pemberian dan penerimaan
hutang, rejam atau hukum sebat ke atas penzinaan, hukum menuduh zina
dan tenteng ketaksamaan antara semua orang sama ada orang atasan atau
rakyat bawahan (Wan Ab Rahman, 2004:90)
Satu lagi warisan yang membuktikan undang-undang Islam telah diamalkan
dalam kerajaan Melayu ialah Undang-undang Pahang yang disusun
Pemerintahan Sultan Abdul Ghafur Muhaiyuddin Shah (1592:1614) di bawah
pengaruh Undang-undang Melaka.
Dalam era penjajahan misalanya di era British, mereka tidak banyak
merosakkan kepercayaan atau keimanan orang Melayu terhadap Islam, tetapi
dapat melemahkannya. Bahkan tiada bantahan daripada orang Melayu
apabila British memperkenalkan undang-undang mereka, tidak seperti reaksi
keras orang apabila mendapat tahu pihak British akan memperkenalkan
Malayan Union (Abdul Monir, 2005:68).
Agama Dan Adat Istiadat
7. Islam menjadi indentiti sosial dan budaya orang Melayu. Islam bukan sahaja menjadi
faktor yang mentakrif Melayu, juga dimaktubkan di dalam Pelembagaan Persekutuan
bahawa Islam adalah ketua agama bagi setiap negeri di dalam Persekutuan Malaysia.
Peruntukan ini termaktub di dalam Persekutuan Malaysia. Peruntukan ini termaktub
di dalam Pekara 3 (1) Perlembagaan Persekutuan Malaysia, dan menerusi peruntukan
ini, pihak keraja pusat menerusi Jabatan Agama Islam dalam pelbagai bidang seperti
melaksankan pembagunan agama islam dalam pelbagai bidang seperti melaksanakan
pentadbiran hukum syariah Islam tetapi dengan bidang kuasa yang terbatas dan
tertentu sahaja.
Dengan termaktubnya agama Islam sebagai agama bagi Perskutuan Malaysia, tidak
bermakna agama-agama lain tidak boleh dianuti atau diamalkan oleh orang bukan
Melayu atau bukan Islam. Menurut perlembagaan, wujud kebebasan beragama tertapi
bagi penganut agama Islam, kerajaan boleh mengubal undang-undang untuk
mengawal atau menyekat aliran atau fahaman kepercayaan yang dianggap
menyeleweng atau sesat.
Dalam konteks pengamal adat dikalangan orang Melayu, Ahmad Ibrahim (1987:316)
menjelaskan bahawa apabila orang Melayu ini menganut agama Islam, adat yang
lama yang mereka amalkan telah diubahsuai agar ia selari dengan ajaran Islam.
Bahasa, Kesenian dan Kesusasteraan
Dengan penybaran Islam yang dilakukan oleh para pedagang dan mabaligh Arab,
bahasa Melayu telah menerima kesan dan resapan pengaruh tulisan Arab yang
dikenali sebagai tulisan jawi. Rentetan daripada itu, bahasa Melayu dan tulisan jawi
diangkat sebagai bahasa ligua franca dan wahana ilmu.
Penggunaan bahasa Melayu sebagai bahan bahasa pengatar agama Islam telah
meningkatkan taraf, kecekapan dan kewibawaaannya. Istilah-istilah yang baru dan
cara penghujahan dan penyataan yang baru demi mengungkapkan penegasan dan
penghujahan yang lebih rumit dan kompleks tetapi lebih tepat, persis dan saintifik
(Abu Hassan,2001:179).
Bagi kesusteraan Melayu tradisional, kedatangan Islam membuka lembaran baru
dalam kehidupan masyrakat melayu tradisional. Agama Islam yang membawa sinar
baru kepada masyrakat turut juga membawa memperkenalkan tuulisan yang wajar dan
sesuai untuk dikembangkan pengunaan di Alam Melayu. Dengan itu, kertas yang
telah sekian lama digunakan di Timur Tengah dan di Barat, mengambil alih peranan
yang dimainkan oleh batu, logam, daun lontar dan sebagainya. Dakwat dan kalam
juga ikut diperkenalkan penggunaan (Siti Hawa, 2002:6).
Tidak keterlaluan jika dikatakan bahawa tulisan Jawi telah diterima oleh masyarakat
Melayu serentak dengan mereka menerima agama Islam dan mereka hanya
mengambil sedikit masa untuk menyesuaikan tulisan itu pada bunyi-bunyi yang
8. terdapat dalam bahasa mereka untuk dijadikan tulisan bahasa Melayu sendiri (Siti
Hawa, 2002:10).
Era kolonialisme di alam Melayu selama hamper 500 tahun memperlihatkan bahawa
mereka tidak Berjaya memusnahkan khazanah pusaka warisan Tamadun Melayu yang
penting iaitu bahasa. Sastera dan pelbagai aspek kesenian yang menjadi komponen
penting atau terus teras kepada kebudaya dan tamadun Melayu. Ini kerana pihak
penjajah Belanda dan Inggeris menumpukan usaha mereka untuk menguasaai intitusi
politik, pentadbiran serta ekonomi di Alam Melayu. Pada masa yang sama, mereka
tidak pula menghalang perkembangan bahasa, sastera san kesenian Melayu. Malah
ada dikalangan mereka yang bertidak sebagai penaung atau pengkaji bahasa, sastera
dan kesenian yang terus menerus berkembang (Wan Hashim, 2001:112).
Buktinya ialah Stanford Riffles, merupakan orang yang pertama yang telah
memperkenalkan konsep The Malayan nation, the Malay race, wilayah Melayu dan
mengkonsepsi ‘ sejarah’ orang Melayu berdasarkan falsafah romantik, teori sosial dan
biologi Eropah (Shamsul Amri, 2003:90).
Sebelum Perang Dunia Kedua, kebanyankan negari Melayu khususnya bekas Negerinegeri Melayu Tidak Bersekutu iaitu Kedah Perlis, Kelantan, Terenganu dan Johor
mengunakan bahasa Melayu secara meluas bagi tujuan rasmi seperti dalam mesyuarat,
surat menyurat dan penulisan minit (Wan Ab Rahman, 2004:92).
Walaupun kedatangan penjajah Barat tidak Berjaya meminggirkan bahasa Melayu,
namun apabila British memperkenalkan pendidikan aliran Inggris di semua peringkat,
rendah, menegah dan tinggi (universiti) pada awal abad ke-20, bahasa Inggeris mula
bertapak sebagai bahasa ilmu moden dan bahasa pengajian tinggi. Selama hamper tiga
suku dekat bahasa Inggris menduduki tangga pertama dibandingkan dengan bahasa
Melayu (Wan Hashim, 200587).
Perkara 152 dalam Perlebagaan Persekutuan telah memperakui bahawa Bahasa
Melayu adalah bahasa rasmi bagi Malaysia. Akta pelajaran juga menyatakan bahawa
bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar utama di institusi-institusi pengajian.
Kesimpulan
Dalam menuju kearah permodenan dalam tahun 2020, Malaysia harus
menjadikan Tamadun Melayu terdahulu sebagai teras yang mengikuti ajaran
Islam. Kita tidak seharusnya mengikut pandangan Barat bulat-bulat tanpa
perlu menapis setiap apa yang diperkatakan mereka. Seharusnya, perkara ini
diperkasakan lagi untuk kemajuan Tamadun Malaysia. Sememangnya
Tamadun Melayu adalah teras kepada Tamadun Malaysia, namun kini sikap
Melayu yang terdahulu telah hilang dek globalisasi yang sedang ke hadapan.
Seiring dengan itu, kita harus menguatkan lagi pegangan kita dalam Islam ke
arah mewujudkan masyarakat yang cemerlang, gemilang dan terbilang.
