SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 6
Descargar para leer sin conexión
Лекц №5. ХӨДӨЛМӨРИЙН

ЦАЛИН

ХӨЛС,
Хөдөлмөрийн хөлс, цалин гэдэг ойлголтууд нь
ижил
төстэй
боловч
ялгаатай
ойлголт
юм.
Хөдөлмөрийн хөлс гэдэг нь ажил олгогчдын төлөө
ажилтнуудаас
зарцуулсан
хөдөлмөрийн
тоо,
хэмжээнд тохируулан олгогдох хөдөлмөрийн үнэ,
өртөг юм. Энэ нь хөдөлмөрийн эрх зүйн харилцааны
хүрээнд зохицуулагддаг онцлогтой. Харин цалин бол
иргэд төрийн алба хашсаны төлөө төрөөс олгож буй
урамшуулал юм.
Цалин, хөлсийг дотор нь:
А. Үндсэн цалин
Б. Нэмэгдэл
В. Нэмэгдэл хөлс
Г. Шагнал урамшуулал гэж ангилна.
Ажилтан ажлын байрны тодорхойлолтонд заасан
ажил, үүрэг гүйцэтгэсний төлөө ажил олгогчоос олгох
баталгаат хөлсийг үндсэн цалин гэнэ. Өөрөөр хэлбэр
ажилтны хөдөлмөрийн гэрээнд тусгагдсан цалин болно.
Нэмэгдэл гэдэг нь ажилтны үндсэн цалин дээр
ажилласан хугацааны, хөдөлмөрийн нөхцлийн, албан ажлын
онцгой нөхцлийн, цол зэрэг дэвийн, эрдмийн зэргийн болон
хамтын гэрээ, хэлэлцээр, хөдөлмөрийн дотоод журам бусад
эрхийн
актын
дагуу
олгож
буй
хөлсийг
хэлнэ.
Нэмэгдэл хөлс гэдэг нь ажилтан зарим тохиолдолд
ажлын байрны тодорхойлолтонд заагаагүй ажил, үүрэг
гүйцэтгэх, эсвэл ажил, албан тушаал хавсран болон хослон
гүйцэтгэх, илүү цагаар ажиллах үед нэмэгдүүлэн олгож буй
хөлсийг хэлнэ.
Шагнал, урамшуулал гэдэг нь ажилтны ажлын үр дүн
эсвэл байгууллагын ажлын эцсийн үр дүнд оруулсан хувь
нэмрийг үнэлэн ажил олгогчоос оруулж буй мөнгөн
урамшууллыг хэлнэ.
Хөдөлмөрийн
хөлсийг
зохицуулах
2
арга
байдаг.
А. Төрөөс нормчлох
Б. Гэрээгээр тохируулах
Хөдөлмөрийн гэрээний талууд заавал биелүүлэх хөдөлмөрийн
хөлсний зохицуулалтыг төрөөс тогтоодог. Тухайлбал, хөдөлмөрийн хөлс,
нэмэгдэл хөлсний доод хэмжээг тогтоох, төсөвт байгууллагад ажиллагсдын
хөдөлмөрийн хөлсний сүлжээ, гэх мэт.
Гэрээгээр тохируулах гэдэг нь ажилтны хөдөлмөрийн хөлсний
хэмжээ журмыг хамтын гэрээ, хэлэлцээр, хөдөлмөрийн гэрээгээр тохируулан
зохицуулахыг хэлнэ.
Хөдөлмөрийн
хөлсний
дараах
2
систем
үйлчилдэг.
А.
Хөдөлмөрийн
хөлсний
цагаар
олгох
систем
Б.
Хөдөлмөрийн
хөлсний
хийснээр
олгох
систем.
Хөдөлмөрийн хөлсийг цагаар олгох үед ажилласан сар, өдөр, цагаасаа
хамаарч ажилтнуудын хөдөлмөрийн хөлсний хэмжээ тодорхойлогддог. Цагаар
олгох систем нь ердийн ба шагналт гэсэн 2 хэлбэртэй. Ажилтнуудын
ажилласан хугацааг шууд харгалзан цагаар олгох ердийн систем гэх ба
төлөвлөгөө биелүүлсэн, чанарын өндөр үр дүн гаргах тохиолдолд цагийн
тогтоосон
үнэлгээг
нэмэгдүүлэн
олгохыг
шагналт
систем
гэнэ.
Хөдөлмөрийн хөлсний хийснээр олгох систем нь ажилтны тодорхой
хугацаанд гүйцэтгэсэн ажлын тоо, хэмжээг харгалзан урьд тогтоосон
үнэлгээний дагуу хөлс олгохыг хэлнэ. Энэ систем нь урамшилт хөлс олгох
системыг хэрэглэдэг. Тухайлбал, төлөвлөгөө биеүүлсэн, хөдөлмөрийн бүтээмж
нэмэгдүүлсэн, өртгийг хямдруулсан гэх мэт.
Хөдөлмөрийн ердийн нөхцлийг гажуудуулсан үед хөлс
олгох:
Ажилтныг хөдөлмөрийн гэрээнд зааснаас өөр ажилд ажиллуулах, гэрээгээр урьдчилан
тохиролцоогүй ажил, үүргүүдийг гүйцэтгүүлэх, илүү цагаар ажиллуулах тохиолдолд
хөдөлмөрийн ердийн нөхцлийг гажуудуулсан үеийн хөлс гэдэг зохицуулалтаар
шийдвэрлэдэг.
Энэ нь дараах төрөлтэй байна. Үүнд:
1.Ажил олгогчийн нэг өвөрмөц үүрэг бол ажилтнууд нормоо биелүүлэх, давуулан биелүүлэх
бололцоог хангах явдал юм. Ажил олгогч энэхүү үүргээ биелүүлээгүй буюу ажилтны буруу биш
шалтгаанаар бүтээлийн нормоо биелүүлээгүй тохиолдолд гүйцэтгэсэн ажлын хөлс дээр урьд авч
байсан дундаж хөлсний зөрүүг олгоно. Хэний буруугаас бүтээлийн нормоо биелүүлээгүй гэдгийг
тогтоохдоо бүтээлийн нормыг тогтоосон нөхцөл байдал, ажилтны нормоо биелүүлэх бодит
бололцоог харгалзан үзнэ. Энэ асуудлыг хөдөлмөрийн тухай хуулиар зохицуулаагүй бөгөөд хамтын
болон хөдөлмөрийн гэрээгээр зохицуулна.
2. Илүү цагаар ажиллах үеийн хөлс. Илүү цагаар болон 7 хоногийн амралтын өдөр
ажилласан ажилтныг нөхөн амруулаагүй бол түүнд 1,5 ба түүнээс дээш хэмжээний нэмэгдүүлсэн
цалин хөлс олгоно. Энэ зохицуулалт цагаар болон хийснээр цалин олгодог аль аль системын үед
үйлчилдэг. Практикт хийснээр цалинждаг ажилтанд илүү цагийн хөлсийг олгодоггүй байна.
3.Шөнийг цагаар ажилласны хөлс. Хөдөлмөрийн бүтээмж, эрүүл ахуйн шаардлагын үүднээс
ажилтныг өдрийн цагт ажиллуулах нь зүйтэй. Гэтэл ажлын онцлогоос хамаарч шөнийн цагаар
ажиллуулах шаардлага гардаг. Шөнийн цагт шөнийн 22-оос өглөөний 6 цагийг хамруулна. Шөнийн
цагаар олгох хөлс, түүний нэмэгдлийг хөдөлмөрийн хууль тогтоомжоор зохицуулаагүй бөгөөд
хамтын гэрээгээр зохицуулж болно. Өөрөөр хэлбэл энэ нь тухайн байгууллагын эрх хэмжээний
асуудал.
4.Гологдол бүтээгдэхүүн гаргах үеийн хөлс. Энэ асуудлыг хөдөлмөрийн хууль, тогтоомжоор
зохицуулаагүй, харин хамтын болон хөдөлмөрийн гэрээгээр шийдвэрлэх асуудал. Ажилтан
бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх технологийн горим зөрчсөний улмаас стандартын шаардлага, зориулалтыг
хангаж чадаагүй эд зүйл үйлдвэрлэхийг гологдол бүтээгдэхүүн гаргах гэдэг. Гологдол бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэсэн тохиолдолд хөдөлмөрийн хөлсийг хорогдуулсан байдлаар олгоно.
Гологдол бүтээгдэхүүнийг:
Бүтэн/Үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийг зориулалтаар нь ашиглах боломжгүй бол/
Хагас /Стандартын ерөнхий шаардлага хангах боловч бүтээгдэхүүний зэрэг
буурсан,
нэмэлт
үйлчилгээ
шаардагдах
бүтээгдэхүүнийг
хэлнэ/.
Ажилтны буруугаар бүрэн гологдол гаргасан тохиолдолд эд хөрөнгийн болон
эрүүгийн хариуцлага хүлээнэ.
Хагас
болон
бүрэн
гологдол
гаргасан
бол:
А. Ажилтны зардлаар бүтээгдэхүүний стандартын шаардлагыг хангуулж
хөдөлмөрийн
хөлсийг
ердийн
журмаар
бодож
олгох.
Б. Бүтээгдэхүүний зэрэг, чанар буурсан хэмжээгээр тарифт болон хийснээр
хөлс бууруулан олгохын хамт гологдол гаргасантай холбоотой ажил олгогч
этгээдэд учирсан хохирлыг нөхөн арилгах асуудлыг шийдвэрлэдэг.
Гологдол бүтээгдэхүүн гаргасан аль ч тохиолдолд захиргаанаас комисс
томилон бүрэн ба хагас гологдол аль нь болохыг, хэний буруугаас болсон,
гологдол гарсанаас болж учирсан хохирол гэх мэт асуудлыг шалган тогтоож акт
гаргана.
5.Албан тушаал хавсрах, мэргэжил хослох, хавсран ажиллах үеийн хөлс.
Эдгээр тохиолдолд хөдөлмөрийн хөлсийг хамтын хэлэлцээр, хөдөлмөрийн
гэрээгээр тодорхойлно. Албан тушаал хавсрах, мэргэжил хослох, хавсран
ажиллах тухай гэрээнд орлож, хавсарч буй ажил, албан тушаалын цалинг
бүрэн олгохоор тохиролцохыг үгүйсгэхгүй. Хөдөлмөрийн эрх зүйд энэ асуудал
хэлэлцээрийн дагуу зохицуулагддаг бол төрийн албаны хуулиар албан тушаал
хавсрах, мэргэжил хослох, хавсран ажиллах үеийн хөдөлмөрийн хөлсний
асуудлыг хавсарч буй ажлын 40 хувиас хэтрэхгүй байхаар зохицуулжээ.

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

Innovation&tech.
Innovation&tech.Innovation&tech.
Innovation&tech.noonii
 
ёс зүй нийгмийн хариуцлага
ёс зүй нийгмийн хариуцлагаёс зүй нийгмийн хариуцлага
ёс зүй нийгмийн хариуцлагаMunkhtur Davaanyam
 
лекц № 6.
лекц № 6.лекц № 6.
лекц № 6.giimaabn
 
Bulgiin managment
Bulgiin managmentBulgiin managment
Bulgiin managmentGunjargal
 
Хяналт, хяналтын удирдлага, хяналтын үүрэг, хяналтын тогтолцоо ...
Хяналт, хяналтын удирдлага, хяналтын үүрэг, хяналтын тогтолцоо ...Хяналт, хяналтын удирдлага, хяналтын үүрэг, хяналтын тогтолцоо ...
Хяналт, хяналтын удирдлага, хяналтын үүрэг, хяналтын тогтолцоо ...Adilbishiin Gelegjamts
 
Орчин үеийн менежментийн чиг хандлага ба удирдахуйн сэтгэлгээний шинэчлэл, ши...
Орчин үеийн менежментийн чиг хандлага ба удирдахуйн сэтгэлгээний шинэчлэл, ши...Орчин үеийн менежментийн чиг хандлага ба удирдахуйн сэтгэлгээний шинэчлэл, ши...
Орчин үеийн менежментийн чиг хандлага ба удирдахуйн сэтгэлгээний шинэчлэл, ши...Adilbishiin Gelegjamts
 
хөдөлмөрийн зардлын бүртгэл
хөдөлмөрийн зардлын бүртгэлхөдөлмөрийн зардлын бүртгэл
хөдөлмөрийн зардлын бүртгэлEnebish Vandandulam
 
хөдөлмөр эрхлэлт
хөдөлмөр эрхлэлтхөдөлмөр эрхлэлт
хөдөлмөр эрхлэлтAska Ashka
 
лекц оунэз
лекц оунэзлекц оунэз
лекц оунэзanhmabn
 
Удирдлагын зохион байгуулалт, зохион байгуулалтын хэлбэрүүд ...
Удирдлагын зохион байгуулалт, зохион байгуулалтын хэлбэрүүд ...Удирдлагын зохион байгуулалт, зохион байгуулалтын хэлбэрүүд ...
Удирдлагын зохион байгуулалт, зохион байгуулалтын хэлбэрүүд ...Adilbishiin Gelegjamts
 
Lekts. №3
Lekts. №3Lekts. №3
Lekts. №3giimaabn
 

La actualidad más candente (20)

Innovation&tech.
Innovation&tech.Innovation&tech.
Innovation&tech.
 
Heltsel, gereenii erh zui
Heltsel, gereenii erh zuiHeltsel, gereenii erh zui
Heltsel, gereenii erh zui
 
ёс зүй нийгмийн хариуцлага
ёс зүй нийгмийн хариуцлагаёс зүй нийгмийн хариуцлага
ёс зүй нийгмийн хариуцлага
 
Lecture №5
Lecture №5Lecture №5
Lecture №5
 
бизнесийн эрх зүй лекц № 2
бизнесийн эрх зүй лекц № 2бизнесийн эрх зүй лекц № 2
бизнесийн эрх зүй лекц № 2
 
лекц № 6.
лекц № 6.лекц № 6.
лекц № 6.
 
Bulgiin managment
Bulgiin managmentBulgiin managment
Bulgiin managment
 
насаз Lek ts №4
насаз Lek ts  №4насаз Lek ts  №4
насаз Lek ts №4
 
Хяналт, хяналтын удирдлага, хяналтын үүрэг, хяналтын тогтолцоо ...
Хяналт, хяналтын удирдлага, хяналтын үүрэг, хяналтын тогтолцоо ...Хяналт, хяналтын удирдлага, хяналтын үүрэг, хяналтын тогтолцоо ...
Хяналт, хяналтын удирдлага, хяналтын үүрэг, хяналтын тогтолцоо ...
 
Umchiin erh zui ppt
Umchiin erh zui pptUmchiin erh zui ppt
Umchiin erh zui ppt
 
Uurgiin erh zui.pptx
Uurgiin erh zui.pptxUurgiin erh zui.pptx
Uurgiin erh zui.pptx
 
Орчин үеийн менежментийн чиг хандлага ба удирдахуйн сэтгэлгээний шинэчлэл, ши...
Орчин үеийн менежментийн чиг хандлага ба удирдахуйн сэтгэлгээний шинэчлэл, ши...Орчин үеийн менежментийн чиг хандлага ба удирдахуйн сэтгэлгээний шинэчлэл, ши...
Орчин үеийн менежментийн чиг хандлага ба удирдахуйн сэтгэлгээний шинэчлэл, ши...
 
хөдөлмөрийн зардлын бүртгэл
хөдөлмөрийн зардлын бүртгэлхөдөлмөрийн зардлын бүртгэл
хөдөлмөрийн зардлын бүртгэл
 
Lecture №1
Lecture №1Lecture №1
Lecture №1
 
хөдөлмөр эрхлэлт
хөдөлмөр эрхлэлтхөдөлмөр эрхлэлт
хөдөлмөр эрхлэлт
 
лекц оунэз
лекц оунэзлекц оунэз
лекц оунэз
 
Удирдлагын зохион байгуулалт, зохион байгуулалтын хэлбэрүүд ...
Удирдлагын зохион байгуулалт, зохион байгуулалтын хэлбэрүүд ...Удирдлагын зохион байгуулалт, зохион байгуулалтын хэлбэрүүд ...
Удирдлагын зохион байгуулалт, зохион байгуулалтын хэлбэрүүд ...
 
шинжих судалгаа: хоёрдогч мэдээ
шинжих судалгаа: хоёрдогч мэдээшинжих судалгаа: хоёрдогч мэдээ
шинжих судалгаа: хоёрдогч мэдээ
 
Lecture6
Lecture6Lecture6
Lecture6
 
Lekts. №3
Lekts. №3Lekts. №3
Lekts. №3
 

Similar a лекц №5

Зардлын бүртгэл Лекц 7
Зардлын бүртгэл Лекц 7Зардлын бүртгэл Лекц 7
Зардлын бүртгэл Лекц 7Bbujee
 
Hudulmuriin tuhai huuli
Hudulmuriin tuhai huuliHudulmuriin tuhai huuli
Hudulmuriin tuhai huuliBobi Boshhuu
 
Lecture 7
Lecture 7Lecture 7
Lecture 7Bbujee
 
Ганбаатарын Лхагвасүрэн - БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГА ДАХЬ ЦАЛИНГИЙН ШАТЛАЛ
Ганбаатарын Лхагвасүрэн - БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГА ДАХЬ ЦАЛИНГИЙН ШАТЛАЛГанбаатарын Лхагвасүрэн - БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГА ДАХЬ ЦАЛИНГИЙН ШАТЛАЛ
Ганбаатарын Лхагвасүрэн - БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГА ДАХЬ ЦАЛИНГИЙН ШАТЛАЛbatnasanb
 
онолын хэсэг
онолын хэсэгонолын хэсэг
онолын хэсэгZaagii BF
 
Lekts. №3
Lekts. №3Lekts. №3
Lekts. №3giimaabn
 
Хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл
Хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлХөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл
Хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлMongol Advocates
 
хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд оруулсан хөдөлмөрийн
хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд оруулсан хөдөлмөрийнхөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд оруулсан хөдөлмөрийн
хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд оруулсан хөдөлмөрийнMongol Advocates
 
хөдөлмөрийнхөлсний доод хэмжээг оновчтой тогтоож
хөдөлмөрийнхөлсний доод хэмжээг оновчтой тогтоожхөдөлмөрийнхөлсний доод хэмжээг оновчтой тогтоож
хөдөлмөрийнхөлсний доод хэмжээг оновчтой тогтоожTurbat Ouynbileg
 
"ҮЛ ӨРСӨЛДӨХ ҮҮРЭГ"-ИЙН ТУХАЙ ТАНИЛЦУУЛГА
"ҮЛ ӨРСӨЛДӨХ ҮҮРЭГ"-ИЙН ТУХАЙ ТАНИЛЦУУЛГА"ҮЛ ӨРСӨЛДӨХ ҮҮРЭГ"-ИЙН ТУХАЙ ТАНИЛЦУУЛГА
"ҮЛ ӨРСӨЛДӨХ ҮҮРЭГ"-ИЙН ТУХАЙ ТАНИЛЦУУЛГАUmguullin Mongol Umguulugch
 
ХӨДӨЛМӨРИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬ /ШИНЭЧИЛСЭН НАЙРУУЛГА/-ИЙН ОНЦЛОН ЗОХИЦУУЛАЛТ
ХӨДӨЛМӨРИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬ /ШИНЭЧИЛСЭН НАЙРУУЛГА/-ИЙН ОНЦЛОН ЗОХИЦУУЛАЛТХӨДӨЛМӨРИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬ /ШИНЭЧИЛСЭН НАЙРУУЛГА/-ИЙН ОНЦЛОН ЗОХИЦУУЛАЛТ
ХӨДӨЛМӨРИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬ /ШИНЭЧИЛСЭН НАЙРУУЛГА/-ИЙН ОНЦЛОН ЗОХИЦУУЛАЛТUmguullin Mongol Umguulugch
 
Хөдөлмөрийн дотоод журам
Хөдөлмөрийн дотоод журамХөдөлмөрийн дотоод журам
Хөдөлмөрийн дотоод журамGantulga Ulzii
 
хөдөлмөрийн гэрээний загвар
хөдөлмөрийн гэрээний загвархөдөлмөрийн гэрээний загвар
хөдөлмөрийн гэрээний загварZaya G
 
зайн сургалт 1 түүх газарзүй
зайн сургалт 1 түүх газарзүйзайн сургалт 1 түүх газарзүй
зайн сургалт 1 түүх газарзүйErdenezul Bazarragchaa
 
Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн судалгаа-2013
Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн судалгаа-2013 Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн судалгаа-2013
Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн судалгаа-2013 Hodolmor
 

Similar a лекц №5 (20)

Зардлын бүртгэл Лекц 7
Зардлын бүртгэл Лекц 7Зардлын бүртгэл Лекц 7
Зардлын бүртгэл Лекц 7
 
HRON110- Хичээл 11
HRON110- Хичээл 11HRON110- Хичээл 11
HRON110- Хичээл 11
 
Hudulmuriin tuhai huuli
Hudulmuriin tuhai huuliHudulmuriin tuhai huuli
Hudulmuriin tuhai huuli
 
Lecture 7
Lecture 7Lecture 7
Lecture 7
 
Ганбаатарын Лхагвасүрэн - БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГА ДАХЬ ЦАЛИНГИЙН ШАТЛАЛ
Ганбаатарын Лхагвасүрэн - БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГА ДАХЬ ЦАЛИНГИЙН ШАТЛАЛГанбаатарын Лхагвасүрэн - БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГА ДАХЬ ЦАЛИНГИЙН ШАТЛАЛ
Ганбаатарын Лхагвасүрэн - БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГА ДАХЬ ЦАЛИНГИЙН ШАТЛАЛ
 
онолын хэсэг
онолын хэсэгонолын хэсэг
онолын хэсэг
 
Lekts. №3
Lekts. №3Lekts. №3
Lekts. №3
 
Хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл
Хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлХөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл
Хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл
 
хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд оруулсан хөдөлмөрийн
хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд оруулсан хөдөлмөрийнхөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд оруулсан хөдөлмөрийн
хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд оруулсан хөдөлмөрийн
 
хөдөлмөрийнхөлсний доод хэмжээг оновчтой тогтоож
хөдөлмөрийнхөлсний доод хэмжээг оновчтой тогтоожхөдөлмөрийнхөлсний доод хэмжээг оновчтой тогтоож
хөдөлмөрийнхөлсний доод хэмжээг оновчтой тогтоож
 
"ҮЛ ӨРСӨЛДӨХ ҮҮРЭГ"-ИЙН ТУХАЙ ТАНИЛЦУУЛГА
"ҮЛ ӨРСӨЛДӨХ ҮҮРЭГ"-ИЙН ТУХАЙ ТАНИЛЦУУЛГА"ҮЛ ӨРСӨЛДӨХ ҮҮРЭГ"-ИЙН ТУХАЙ ТАНИЛЦУУЛГА
"ҮЛ ӨРСӨЛДӨХ ҮҮРЭГ"-ИЙН ТУХАЙ ТАНИЛЦУУЛГА
 
ХӨДӨЛМӨРИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬ /ШИНЭЧИЛСЭН НАЙРУУЛГА/-ИЙН ОНЦЛОН ЗОХИЦУУЛАЛТ
ХӨДӨЛМӨРИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬ /ШИНЭЧИЛСЭН НАЙРУУЛГА/-ИЙН ОНЦЛОН ЗОХИЦУУЛАЛТХӨДӨЛМӨРИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬ /ШИНЭЧИЛСЭН НАЙРУУЛГА/-ИЙН ОНЦЛОН ЗОХИЦУУЛАЛТ
ХӨДӨЛМӨРИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬ /ШИНЭЧИЛСЭН НАЙРУУЛГА/-ИЙН ОНЦЛОН ЗОХИЦУУЛАЛТ
 
Хөдөлмөрийн дотоод журам
Хөдөлмөрийн дотоод журамХөдөлмөрийн дотоод журам
Хөдөлмөрийн дотоод журам
 
Miel14
Miel14Miel14
Miel14
 
хөдөлмөрийн гэрээний загвар
хөдөлмөрийн гэрээний загвархөдөлмөрийн гэрээний загвар
хөдөлмөрийн гэрээний загвар
 
10
1010
10
 
Dundaj tsalin hols todorhoiloh juram
Dundaj tsalin hols todorhoiloh juram Dundaj tsalin hols todorhoiloh juram
Dundaj tsalin hols todorhoiloh juram
 
Чиглүүлэх үйл ажиллагаа
Чиглүүлэх үйл ажиллагааЧиглүүлэх үйл ажиллагаа
Чиглүүлэх үйл ажиллагаа
 
зайн сургалт 1 түүх газарзүй
зайн сургалт 1 түүх газарзүйзайн сургалт 1 түүх газарзүй
зайн сургалт 1 түүх газарзүй
 
Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн судалгаа-2013
Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн судалгаа-2013 Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн судалгаа-2013
Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн судалгаа-2013
 

Más de giimaabn

лекц № 7
лекц № 7лекц № 7
лекц № 7giimaabn
 
лекц №2
лекц №2лекц №2
лекц №2giimaabn
 
лекц №2
лекц №2лекц №2
лекц №2giimaabn
 
лекц. №8
лекц. №8лекц. №8
лекц. №8giimaabn
 
лекц. №7
лекц. №7лекц. №7
лекц. №7giimaabn
 
лекц. №6
лекц. №6лекц. №6
лекц. №6giimaabn
 
лекц. №6
лекц. №6лекц. №6
лекц. №6giimaabn
 
лекц. № 5
лекц. № 5лекц. № 5
лекц. № 5giimaabn
 
лекц. № 5
лекц. № 5лекц. № 5
лекц. № 5giimaabn
 
лекц. №4
лекц. №4лекц. №4
лекц. №4giimaabn
 
лекц. №3
лекц. №3лекц. №3
лекц. №3giimaabn
 
лекц. №2
лекц. №2лекц. №2
лекц. №2giimaabn
 
лекц.№ 1
лекц.№ 1лекц.№ 1
лекц.№ 1giimaabn
 
лекц №2
лекц №2лекц №2
лекц №2giimaabn
 
лекц №1
лекц №1лекц №1
лекц №1giimaabn
 
лекц №2
лекц №2лекц №2
лекц №2giimaabn
 
лекц №2
лекц №2лекц №2
лекц №2giimaabn
 
лекц №2
лекц №2лекц №2
лекц №2giimaabn
 
лекц №1
лекц №1лекц №1
лекц №1giimaabn
 
Ger bvliin erh zvi.hot
Ger bvliin erh zvi.hotGer bvliin erh zvi.hot
Ger bvliin erh zvi.hotgiimaabn
 

Más de giimaabn (20)

лекц № 7
лекц № 7лекц № 7
лекц № 7
 
лекц №2
лекц №2лекц №2
лекц №2
 
лекц №2
лекц №2лекц №2
лекц №2
 
лекц. №8
лекц. №8лекц. №8
лекц. №8
 
лекц. №7
лекц. №7лекц. №7
лекц. №7
 
лекц. №6
лекц. №6лекц. №6
лекц. №6
 
лекц. №6
лекц. №6лекц. №6
лекц. №6
 
лекц. № 5
лекц. № 5лекц. № 5
лекц. № 5
 
лекц. № 5
лекц. № 5лекц. № 5
лекц. № 5
 
лекц. №4
лекц. №4лекц. №4
лекц. №4
 
лекц. №3
лекц. №3лекц. №3
лекц. №3
 
лекц. №2
лекц. №2лекц. №2
лекц. №2
 
лекц.№ 1
лекц.№ 1лекц.№ 1
лекц.№ 1
 
лекц №2
лекц №2лекц №2
лекц №2
 
лекц №1
лекц №1лекц №1
лекц №1
 
лекц №2
лекц №2лекц №2
лекц №2
 
лекц №2
лекц №2лекц №2
лекц №2
 
лекц №2
лекц №2лекц №2
лекц №2
 
лекц №1
лекц №1лекц №1
лекц №1
 
Ger bvliin erh zvi.hot
Ger bvliin erh zvi.hotGer bvliin erh zvi.hot
Ger bvliin erh zvi.hot
 

лекц №5

  • 2. Хөдөлмөрийн хөлс, цалин гэдэг ойлголтууд нь ижил төстэй боловч ялгаатай ойлголт юм. Хөдөлмөрийн хөлс гэдэг нь ажил олгогчдын төлөө ажилтнуудаас зарцуулсан хөдөлмөрийн тоо, хэмжээнд тохируулан олгогдох хөдөлмөрийн үнэ, өртөг юм. Энэ нь хөдөлмөрийн эрх зүйн харилцааны хүрээнд зохицуулагддаг онцлогтой. Харин цалин бол иргэд төрийн алба хашсаны төлөө төрөөс олгож буй урамшуулал юм. Цалин, хөлсийг дотор нь: А. Үндсэн цалин Б. Нэмэгдэл В. Нэмэгдэл хөлс Г. Шагнал урамшуулал гэж ангилна.
  • 3. Ажилтан ажлын байрны тодорхойлолтонд заасан ажил, үүрэг гүйцэтгэсний төлөө ажил олгогчоос олгох баталгаат хөлсийг үндсэн цалин гэнэ. Өөрөөр хэлбэр ажилтны хөдөлмөрийн гэрээнд тусгагдсан цалин болно. Нэмэгдэл гэдэг нь ажилтны үндсэн цалин дээр ажилласан хугацааны, хөдөлмөрийн нөхцлийн, албан ажлын онцгой нөхцлийн, цол зэрэг дэвийн, эрдмийн зэргийн болон хамтын гэрээ, хэлэлцээр, хөдөлмөрийн дотоод журам бусад эрхийн актын дагуу олгож буй хөлсийг хэлнэ. Нэмэгдэл хөлс гэдэг нь ажилтан зарим тохиолдолд ажлын байрны тодорхойлолтонд заагаагүй ажил, үүрэг гүйцэтгэх, эсвэл ажил, албан тушаал хавсран болон хослон гүйцэтгэх, илүү цагаар ажиллах үед нэмэгдүүлэн олгож буй хөлсийг хэлнэ. Шагнал, урамшуулал гэдэг нь ажилтны ажлын үр дүн эсвэл байгууллагын ажлын эцсийн үр дүнд оруулсан хувь нэмрийг үнэлэн ажил олгогчоос оруулж буй мөнгөн урамшууллыг хэлнэ.
  • 4. Хөдөлмөрийн хөлсийг зохицуулах 2 арга байдаг. А. Төрөөс нормчлох Б. Гэрээгээр тохируулах Хөдөлмөрийн гэрээний талууд заавал биелүүлэх хөдөлмөрийн хөлсний зохицуулалтыг төрөөс тогтоодог. Тухайлбал, хөдөлмөрийн хөлс, нэмэгдэл хөлсний доод хэмжээг тогтоох, төсөвт байгууллагад ажиллагсдын хөдөлмөрийн хөлсний сүлжээ, гэх мэт. Гэрээгээр тохируулах гэдэг нь ажилтны хөдөлмөрийн хөлсний хэмжээ журмыг хамтын гэрээ, хэлэлцээр, хөдөлмөрийн гэрээгээр тохируулан зохицуулахыг хэлнэ. Хөдөлмөрийн хөлсний дараах 2 систем үйлчилдэг. А. Хөдөлмөрийн хөлсний цагаар олгох систем Б. Хөдөлмөрийн хөлсний хийснээр олгох систем. Хөдөлмөрийн хөлсийг цагаар олгох үед ажилласан сар, өдөр, цагаасаа хамаарч ажилтнуудын хөдөлмөрийн хөлсний хэмжээ тодорхойлогддог. Цагаар олгох систем нь ердийн ба шагналт гэсэн 2 хэлбэртэй. Ажилтнуудын ажилласан хугацааг шууд харгалзан цагаар олгох ердийн систем гэх ба төлөвлөгөө биелүүлсэн, чанарын өндөр үр дүн гаргах тохиолдолд цагийн тогтоосон үнэлгээг нэмэгдүүлэн олгохыг шагналт систем гэнэ. Хөдөлмөрийн хөлсний хийснээр олгох систем нь ажилтны тодорхой хугацаанд гүйцэтгэсэн ажлын тоо, хэмжээг харгалзан урьд тогтоосон үнэлгээний дагуу хөлс олгохыг хэлнэ. Энэ систем нь урамшилт хөлс олгох системыг хэрэглэдэг. Тухайлбал, төлөвлөгөө биеүүлсэн, хөдөлмөрийн бүтээмж нэмэгдүүлсэн, өртгийг хямдруулсан гэх мэт.
  • 5. Хөдөлмөрийн ердийн нөхцлийг гажуудуулсан үед хөлс олгох: Ажилтныг хөдөлмөрийн гэрээнд зааснаас өөр ажилд ажиллуулах, гэрээгээр урьдчилан тохиролцоогүй ажил, үүргүүдийг гүйцэтгүүлэх, илүү цагаар ажиллуулах тохиолдолд хөдөлмөрийн ердийн нөхцлийг гажуудуулсан үеийн хөлс гэдэг зохицуулалтаар шийдвэрлэдэг. Энэ нь дараах төрөлтэй байна. Үүнд: 1.Ажил олгогчийн нэг өвөрмөц үүрэг бол ажилтнууд нормоо биелүүлэх, давуулан биелүүлэх бололцоог хангах явдал юм. Ажил олгогч энэхүү үүргээ биелүүлээгүй буюу ажилтны буруу биш шалтгаанаар бүтээлийн нормоо биелүүлээгүй тохиолдолд гүйцэтгэсэн ажлын хөлс дээр урьд авч байсан дундаж хөлсний зөрүүг олгоно. Хэний буруугаас бүтээлийн нормоо биелүүлээгүй гэдгийг тогтоохдоо бүтээлийн нормыг тогтоосон нөхцөл байдал, ажилтны нормоо биелүүлэх бодит бололцоог харгалзан үзнэ. Энэ асуудлыг хөдөлмөрийн тухай хуулиар зохицуулаагүй бөгөөд хамтын болон хөдөлмөрийн гэрээгээр зохицуулна. 2. Илүү цагаар ажиллах үеийн хөлс. Илүү цагаар болон 7 хоногийн амралтын өдөр ажилласан ажилтныг нөхөн амруулаагүй бол түүнд 1,5 ба түүнээс дээш хэмжээний нэмэгдүүлсэн цалин хөлс олгоно. Энэ зохицуулалт цагаар болон хийснээр цалин олгодог аль аль системын үед үйлчилдэг. Практикт хийснээр цалинждаг ажилтанд илүү цагийн хөлсийг олгодоггүй байна. 3.Шөнийг цагаар ажилласны хөлс. Хөдөлмөрийн бүтээмж, эрүүл ахуйн шаардлагын үүднээс ажилтныг өдрийн цагт ажиллуулах нь зүйтэй. Гэтэл ажлын онцлогоос хамаарч шөнийн цагаар ажиллуулах шаардлага гардаг. Шөнийн цагт шөнийн 22-оос өглөөний 6 цагийг хамруулна. Шөнийн цагаар олгох хөлс, түүний нэмэгдлийг хөдөлмөрийн хууль тогтоомжоор зохицуулаагүй бөгөөд хамтын гэрээгээр зохицуулж болно. Өөрөөр хэлбэл энэ нь тухайн байгууллагын эрх хэмжээний асуудал. 4.Гологдол бүтээгдэхүүн гаргах үеийн хөлс. Энэ асуудлыг хөдөлмөрийн хууль, тогтоомжоор зохицуулаагүй, харин хамтын болон хөдөлмөрийн гэрээгээр шийдвэрлэх асуудал. Ажилтан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх технологийн горим зөрчсөний улмаас стандартын шаардлага, зориулалтыг хангаж чадаагүй эд зүйл үйлдвэрлэхийг гологдол бүтээгдэхүүн гаргах гэдэг. Гологдол бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэсэн тохиолдолд хөдөлмөрийн хөлсийг хорогдуулсан байдлаар олгоно.
  • 6. Гологдол бүтээгдэхүүнийг: Бүтэн/Үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийг зориулалтаар нь ашиглах боломжгүй бол/ Хагас /Стандартын ерөнхий шаардлага хангах боловч бүтээгдэхүүний зэрэг буурсан, нэмэлт үйлчилгээ шаардагдах бүтээгдэхүүнийг хэлнэ/. Ажилтны буруугаар бүрэн гологдол гаргасан тохиолдолд эд хөрөнгийн болон эрүүгийн хариуцлага хүлээнэ. Хагас болон бүрэн гологдол гаргасан бол: А. Ажилтны зардлаар бүтээгдэхүүний стандартын шаардлагыг хангуулж хөдөлмөрийн хөлсийг ердийн журмаар бодож олгох. Б. Бүтээгдэхүүний зэрэг, чанар буурсан хэмжээгээр тарифт болон хийснээр хөлс бууруулан олгохын хамт гологдол гаргасантай холбоотой ажил олгогч этгээдэд учирсан хохирлыг нөхөн арилгах асуудлыг шийдвэрлэдэг. Гологдол бүтээгдэхүүн гаргасан аль ч тохиолдолд захиргаанаас комисс томилон бүрэн ба хагас гологдол аль нь болохыг, хэний буруугаас болсон, гологдол гарсанаас болж учирсан хохирол гэх мэт асуудлыг шалган тогтоож акт гаргана. 5.Албан тушаал хавсрах, мэргэжил хослох, хавсран ажиллах үеийн хөлс. Эдгээр тохиолдолд хөдөлмөрийн хөлсийг хамтын хэлэлцээр, хөдөлмөрийн гэрээгээр тодорхойлно. Албан тушаал хавсрах, мэргэжил хослох, хавсран ажиллах тухай гэрээнд орлож, хавсарч буй ажил, албан тушаалын цалинг бүрэн олгохоор тохиролцохыг үгүйсгэхгүй. Хөдөлмөрийн эрх зүйд энэ асуудал хэлэлцээрийн дагуу зохицуулагддаг бол төрийн албаны хуулиар албан тушаал хавсрах, мэргэжил хослох, хавсран ажиллах үеийн хөдөлмөрийн хөлсний асуудлыг хавсарч буй ажлын 40 хувиас хэтрэхгүй байхаар зохицуулжээ.