Ρεματιά Χαλανδρίου

1. 3ο Γυμνάσιο Βριλησσίων
Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα
Σχολικό έτος 2012-13
Ρεματιά Χαλανδρίου
Η φύση μέσα στην καρδιά της πόλης

3. Διάγραμμα
1. Γεωγραφική προσέγγιση
2. Η ιστορική και αρχαιολογική αξία της
ρεματιάς
3. Το οικοσύστημα της ρεματιάς
4. Η σημασία και τα οφέλη της ρεματιάς
5. Η ανθρώπινη επέμβαση
6. Νομική προστασία

4. 1. Γεωγραφική προσέγγιση
• Το Ρέμα Χαλανδρίου, είναι μεγάλος χείμαρρος που πηγάζει από τις
παρυφές της Πεντέλης και συγκεκριμένα πηγάζει από τα διοικητικά όρια
του Δήμου Ν. Πεντέλης και χωρίζει στην κάθοδό του τους Δήμους
Μελισσίων και Βριλησσίων
• Ακολουθεί πορεία παράλληλη με τη λεωφόρο Πεντέλης ( ανοιχτός
υπαίθριος) μέχρι την πλατεία Δούρου και στη συνέχεια με τη λεωφόρο
Βασιλέως Γεωργίου για μικρή απόσταση. Κατόπιν καλύπτεται μέχρι τη
λεωφόρο Κηφισίας και ρέει σκεπασμένος έως τη Νέα Ιωνία ( ρέμα
Ποδονίφτη). Η περιοχή πάνω από το σκεπασμένο τμήμα της ρεματιάς
έχει αξιοποιηθεί με τη δημιουργία πάρκων, παιδικών χαρών και
αθλητικών εγκαταστάσεων. Τελικά ενώνεται μέσω Νέας Φιλαδελφείας
με τον ποταμό Κηφισό.

5. Παλαιότερα, οι κάτοικοι του Χαλανδρίου αποκαλούσαν το χείμαρρο
Βριλησσό Ποταμό.

6. 2. Η ιστορική αξία της ρεματιάς
α. η αρχαία Φλύα
Η ρεματιά υπήρξε και η αφορμή του εποικισμού του αρχαίου δήμου
Φλύας από πολύ παλιά.
To όνομα Φλύα σημαίνει εύκαρπη γη ,πλούσια σε βλάστηση γη, καθώς
τα νερά που χύνονταν έδιναν ζωή στη χλωρίδα και την πανίδα της
περιοχής.

7. β. η σύνδεσή της ρεματιάς με τα αρχαία υδραγωγεία
Από ιστορικά στοιχεία φαίνεται πως συνέβαλε στο δεύτερο σύστημα
υδροδότησης της Αττικής κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους
Με την κατασκευή του Αδριάνειου Υδραγωγείου (περίπου από το 125
έως το 140 μ Χ ) το οποίο είναι όλο υπόγειο ,έγινε δυνατή η λήψη νερού
από την Πάρνηθα και την Πεντέλη.
Η τεθλασμένη πορεία του υδραγωγείου επέτρεψε την αμεσότερη
συμπλήρωση του έργου με έναν κλάδο του , κατερχόμενο από τους
πρόποδες της Πεντέλης.
Το σημείο συμβολής ήταν στο σημερινό Χαλάνδρι .

8. ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΔΕΣΗΣ
ΡΕΜΑΤΙΑΣ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ ΜΕ
ΑΔΡΙΑΝΕΙΟ ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟ

9. Η μπλε γραμμή απεικονίζει την πορεία του αδριάνειου υδραγωγείου ενώ

10. γ. τμήμα της οδού της λιθαγωγίας
H οδός της λιθαγωγίας , μέσω της οποίας μεταφέρονταν τα μάρμαρα
από την Πεντέλη στον Παρθενώνα ακολουθούσε την δεξιά πλευρά
της ρεματιάς του Χαλανδρίου επί μήκους τεσσάρων περίπου
Χιλιομέτρων και κατόπιν την αριστερή επί μήκους άλλων τεσσάρων
Χιλιομέτρων. Στη συνέχεια πλησίαζε τη διαδρομή της οδού Κηφισίας ,
με μέρος της οποίας συνέπιπτε και μέσω του σημερινού Εθνικού
Κήπου και της νότιας πλευράς της Ακρόπολης κατέληγε αμέσως μετά
στο Ιερό της Νύμφης , όπου ήταν και η διασταύρωσή της με μία άλλη
οδό , η οποία οδηγούσε προς την Ακρόπολη.

12. 3. Το οικοσύστημα της ρεματιάς
Η βλάστηση στη ρεματιά , παρά
τις ασθένειες των πεύκων , τις
καταπατήσεις , τους αδόκιμους
καθαρισμούς και φυτεύσεις , είναι
αρκετά πυκνή με αυτοφυή και μη
βλάστηση
(πεύκα , ευκαλύπτους ,καλάμια ,
πλατάνια, πικροδάφνες , δάφνες ,
σχίνα, αμυγδαλιές , αγριοαχλαδιές
κλπ.)

15. Η πανίδα που καταφεύγει
σε αυτή είναι επίσης
πλούσια
(δεκαοχτούρες , σπίνοι,
βατράχια , χελώνες ,
παπαγάλοι, σκαντζόχοιροι
καρακάξες , κοτσύφια ,
κίσες , γκιόνης κλπ.)

18. 4α. Τα οφέλη της ρεματιάς
 αποδέκτης και αγωγός των νερών της βροχής, του χιονιού και των
φυσικών πηγών, εξυπηρετεί την απορροή τους συμβάλλοντας στην
αντιπλημμυρική προστασία
 η επιρροή στις συνθήκες του μικροκλίματος. Η παρα-ρεμάτια
βλάστηση αποτρέπει την σημαντική πτώση της θερμοκρασίας της
επιφάνειας του εδάφους κατά τους χειμερινούς μήνες, ενώ το
καλοκαίρι το ρέμα δρα ανακουφιστικά στις υψηλές θερμοκρασίες
 εξαιτίας της χλωρίδας και της πανίδας, που αναπτύσσεται στην κοίτη
της σε συνδυασμό με την παρόχθια βλάστηση αποτελεί οικότοπο
που χρήζει προστασίας

22. 4β. Τα οφέλη της ρεματιάς
 η παραρεμάτια περιοχή εξαιτίας της πλούσιας βλάστησης μπορεί να
χρησιμοποιηθεί σαν «ηχο-πέτασμα» για την μείωση του θορύβου
 το ρέμα μπορεί να βελτιώσει τη σύσταση της ατμόσφαιρας
 αναντικατάστατος χώρος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης,
ευαισθητοποίησης για το φυσικό περιβάλλον και τη μετέπειτα
προστασία του και εξοικείωσης των παιδιών με αυτό
 χώρος πολιτισμού - εκεί είναι εγκατεστημένο το Ευριπίδειο Δημοτικό
Θέατρο Χαλανδρίου
 χώρος αναψυχής και ξεκούρασης

23. Η επίσκεψη μας στη Ρεματιά
Στις αρχές Απριλίου επισκεφθήκαμε τη Ρεματιά, παρουσία και της
κυρίας Πετρίδου, υπεύθυνης περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Β΄ Αθήνας.
Εκεί συναντήσαμε περιπατητές που μοιράστηκαν μαζί μας τις απόψεις
και τους προβληματισμούς τους για την περιοχή.

28. 5. Η ανθρώπινη επέμβαση
Η Ρεματιά Χαλανδρίου δέχεται έντονες πιέσεις από τον αστικό ιστό και
αντιμετωπίζει προβλήματα όπως
- αυθαίρετη δόμηση
- σκουπίδια
- στάθμευση στα πρανή
- παραμέληση και έλλειψη συντήρησης
- κίνδυνο πυρκαγιάς κατά τους καλοκαιρινούς κυρίως μήνες
Οι καταπατήσεις , μάλιστα έχουν καταστήσει αδύνατο ένα συνεχή
περίπατο δίπλα στην κοίτη , ενώ
προς εξυπηρέτηση των συγκοινωνιακών αναγκών του λεκανοπεδίου σε
πολλά σημεία η ρεματιά έχει μπαζωθεί από δρόμους και λεωφόρους

32. 6. Νομική Προστασία της Ρεματιάς
Το Ρέμα Πεντέλης- Χαλανδρίου, η κοίτη και τα πρανή του καθώς και οι
παραρεμάτιες εκτάσεις του έχουν χαρακτηριστεί, με το από
9-8-1995 Π.Δ/γμα [ΦΕΚ 659/Δ/1995], προστατευόμενη περιοχή και
τοπίο.
Στην περιοχή προστασίας καθορίζονται δύο ζώνες.
α. Η Α ζώνη, που περιλαμβάνει το ίδιο το ρέμα, την κοίτη και τα πρανή
του και περιοχές εκατέρωθεν της κοίτης, χαρακτηρίζεται
προστατευόμενος φυσικός σχηματισμός και σ' αυτή απαγορεύεται
οποιαδήποτε κατασκευή ή αλλοίωση.
β. Η Β Ζώνη περιλαμβάνει περιοχές γύρω από την Α Ζώνη και σ' αυτή
ισχύουν περιορισμοί δόμησης .

35. Ωστόσο, η προστασία της ρεματιάς δεν εξασφαλίζεται από μία
νομοθετική ρύθμιση και μόνο.
Προϋποθέτει αλλαγή στάσης , περιβαλλοντική συνείδηση και
ευαισθητοποίηση όλων μας.
Γιατί μόνο αν εμπνεόμαστε από αγάπη και ευαισθησία για το
περιβάλλον μπορούμε να το προστατεύσουμε και να βελτιώσουμε τη
ζωή μας στην πόλη.

37. • Ευχαριστούμε πολύ
για την προσοχή σας

38. Οι συμμετέχοντες μαθητές/ τριες στο περιβαλλοντικό
πρόγραμμα
• Αθανασοπούλου Ρένα
• Αποστολίδου Ροζάννα
• Βακρά Λυδία
• Βανιώτη ΄Εμυ
• Δημητρίου Στέλλα
• Καναβέλλη Βενετία
• Καρατζίκου Αλίκη
• Κουτσαβλής Παναγιώτης
• Μανούσου Λάουρα
• Μπομπότση Ευθυμία
• Παπαδόπουλος Χαράλαμπος
• Πετυχάκης Κωνσταντίνος
• Ραμπάτ Αντώνιος
• Τραγγάλου Ιωάννα ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ
• Χαβάνης Κυριάκος Ειρήνη Κανέτση

39. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γρίβα Μαριλή , Φύση και πόλη : Η ρεματιά Χαλανδρίου , in
Παρεμβάσεις στα ρέματα – Εναλλακτικές προτάσεις σχεδιασμού, ΕΜΠ
Αθήνα 2000
Δραγώνας Π. , Κηφισός το απωθημένο ποτάμι , Μόνιμες Στήλες 2010
Κορρές Μ. Τα μάρμαρα του Παρθενώνα , Επτά Ημέρες της
Καθημερινής, 13.09.1994, σελ 5-6
Κορρές Μ., Το Αδριάνειο Υδραγωγείο , Επτά Ημέρες της Καθημερινής,
24.03.2002, σελ 15-7
Παππάς Α., Η ύδρευσις των αρχαίων Αθηνών , εκδ. Ελεύθερη Σκέψις
Σκοταρά Χρυσάνθη , Η σημασία των ρεμάτων στον αστικό χώρο .,
ΕΜΠ • ΔΠΜΣ • Πολεοδομία Χωροταξία • Προσεγγίσεις του σχεδιασμού
στην Ελλάδα • 2008/09

40. ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
http:// nikitidis.blogspot.gr /2007/09/blog-post_21.html
http:// proitos .blogspot.gr/2010/03/blog- post_574.html
http:// sosrematia.blogspot .gr/2010/01/n.html
vikipedia
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ & ΧΑΡΤΕΣ
Αντλήθηκε μεταξύ άλλων από
τα αρχεία της ΕΥΔΑΠ , χάρη στην πολύτιμη βοήθεια της κυρίας
Νεστορίδη, Δ/ντριας Σχεδιασμού και Ανάπτυξης της ΕΥΔΑΠ
την ανωτέρω βιβλιογραφία
τον περίπατο στην ρεματιά των μαθητών που συμμετείχαν στο
περιβαλλοντικό πρόγραμμα .