6. Colofon
Werkgroep:
Geleyn Meijer (voorzitter), Logica
Gerbrand Bas, Designlink, Federatie Dutch Creative
Industries
Lucas Hendricks, Amsterdam Topstad
Robert Jan Marringa, Brainport Development NV
Ruurd Priester, Lost Boys
Marleen Stikker, Waag Society
Met medewerking van:
Joeri van den Steenhoven, Kennisland
Frank Kresin, Waag Society
Martijn Arnoldus, Kennisland
Grafisch ontwerp:
Marieke de Roo
7. Verantwoording
De Nederlandse creatieve industrie heeft een goede onder andere daartoe in september 2009 de website
uitgangspositie bij het verwerven van een duurzame www.waardevancreatie.nl in het leven geroepen.
voorsprong. De Nederlandse designsector behoort
anno 2010 tot de wereldtop en andere sectoren In november 2009 werd de creatieve industrie gecon-
zoals entertainment, gaming, architectuur, mode sulteerd. Vervolgens werd een actiegericht programma
en reclame zijn spraakmakend, toonaangevend of ontworpen om de gesignaleerde knelpunten aan te
vervullen zelfs een sleutelrol. pakken. Na een brede consultatie van de creatieve
industrie in januari 2010 wordt de aangescherpte visie
Het eerste Innovatieplatform (IP) zag in september en strategische agenda ter goedkeuring voorgelegd
2003 het levenslicht en wees de Creatieve Industrie aan de minister van Economische Zaken die zich laat
aan als één van zes sleutelgebieden: ‘een bundeling adviseren door de Strategische Adviescommissie
van bedrijvigheid en kennis (clusters van bedrijven, Innovatieprogramma’s. Na goedkeuring zal deze visie
kennisinstellingen en overheden) die internationaal en strategische agenda verder worden uitgewerkt tot
toonaangevend zijn. De Creatieve Industrie heeft een innovatieprogramma. Tenslotte krijgt de minister
goede perspectieven waarbij innovatie van doorslag- van Economische Zaken het concept innovatiepro-
gevend belang is om duurzaam te kunnen concur- gramma ter goedkeuring voorgelegd en vraagt daarbij
reren op de mondiale markt’. Deze aanpak die opnieuw advies aan de Strategische Adviescommissie
eind 2008 door de Commissie Scheepbouwer werd Innovatieprogramma’s.
geëvalueerd, resulteerde in een onvoldoende voor de
creatieve industrie. De zogenaamde ‘gele kaart’ van De werkgroep pleit niet alleen voor het inzetten van
de Commissie Scheepbouwer gaf aanleiding tot een nieuwe en/of ongebruikelijke oplossingen bij het
reeks van initiatieven waarvan de ontwikkeling van vormgeven én realiseren van het Innovatieprogramma
deze breed gedragen Visie en Strategische Agenda er maar doet daarvoor ook voorstellen.
een van is.
Bij de ontwikkeling van deze visie en strategische
De kansen en de bedreigingen, door NL Innovatie in agenda vond inhoudelijke afstemming plaats met de
haar ‘Verkenning Creatieve Industrie’ geïnventariseerd indieners van het onderzoeksprogramma ‘Creative
en door de Ministeries van EZ en OCW samengevat in Industry Research Programme (CIRP) en de betrok-
hun kamerbrief ‘Waarde van Creatie’, werden door de kenen bij de vele andere initiatieven die zich richten
sector ten behoeve van dit voorstel opnieuw geïnter- op de realisering van de beleidsdoelstellingen zoals
preteerd en uitgewerkt tot een gemeenschappelijke verwoord in de beleidsbrief ‘Waarde van Creatie’.
visie en strategische agenda. De sector wordt in dit
geval vertegenwoordigd door een stuurgroep en een Amsterdam, januari 2010
werkgroep bestaande uit representatieve vertegen-
woordigers van een aantal grote en kleine creatieve
bedrijven, kennis- en overheidsinstellingen en beroeps-
en brancheorganisaties.
In juni 2009 werd een werkgroep geformeerd
bestaande uit vertegenwoordigers van de Federatie
Dutch Creative Industries, Logica, Lost Boys,
Designlink, Waag Society, Brainport Development NV
en Amsterdam Topstad. De werkgroep betrekt zoveel
mogelijk investeringsbereide partijen bij de ontwik-
keling van de visie en strategische agenda en heeft
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 7
9. Samenvatting
De Nederlandse creatieve industrie neemt in omvang singen en strategieën voldoen niet langer, radicaal
en betekenis toe en heeft internationaal een uitste- nieuw denken is noodzakelijk. De creatieve industrie
kende reputatie. De Nederlandse designsector beschikt over methoden en technieken om vraag-
behoort tot de wereldtop terwijl andere sectoren stukken anders te benaderen en alternatieven snel
zoals entertainment, gaming, architectuur, mode en zicht- en tastbaar te maken. Deze denk- en visuali-
reclame vaak spraakmakend of toonaangevend zijn of satiekracht draagt niet alleen bij aan het tot stand
zelfs een sleutelrol vervullen. De sector is compleet en komen van nieuwe producten en diensten voor
op subsectorniveau goed georganiseerd, goed aange- consumenten en zakelijke gebruikers, maar ook aan
sloten op internationale ontwikkelingen en bestaat het realiseren van nieuwe oplossingen voor urgente
uit een grote hoeveelheid kleine bedrijven en zzp-ers maatschappelijke uitdagingen.
waarvan een aantal behoren tot de absolute wereldtop
op hun gebied. Nederland heeft met haar hoogwaardige creatieve
industrie, haar hoogwaardige infrastructuur, creatieve
Maar er zijn ook bedreigingen. Een aantal Westerse onderwijs, en open economie en samenleving een
landen zoals het Verenigd Koninkrijk en Finland, maar goede uitgangspositie bij het verwerven van een
ook bijvoorbeeld landen zoals China en Singapore duurzame internationale voorsprong.
beschouwen de creatieve industrie als bijzonder
belangrijk en zetten met grote programma’s in op de De creatieve industrie is zich ervan bewust dat voor
ontwikkeling van hun creatieve industrie. het optimaal benutten van deze goede uitgangs-
positie een verdere professionalisering van zowel
Tegelijkertijd wordt onze samenleving geconfronteerd aanbod- als vraagzijde (de creatieve keten) van
met urgente en complexe maatschappelijke uitda- doorslaggevend belang is:
gingen. Economische turbulentie, bedreigingen voor
het milieu en een snel vergrijzende bevolking vormen 1 De creatieve industrie organiseert zich, wil inten-
de aanleiding voor diepgaande veranderingen in de siever en beter samenwerken, meer en structureel
manier waarop we leven en werken. Bedrijfsleven en aan kennisontwikkeling en onderhoud doen, inten-
overheid hebben moeite om te gaan met tempo en siever communiceren en zich in de waardeketen
omvang van deze veranderingen. Bestaande oplos- beter positioneren en die positie ook borgen.
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 9
10. 2 Het bedrijfsleven maar ook de overheid dienen zich 6 Opdrachtgeverschap: het ontwikkelen van creatief
anders op te stellen, niet alleen als uitbesteders opdrachtgeverschap
maar ook, en veel vaker als partners. Creativiteit
dient niet alleen anders te worden gemobiliseerd Waarbij gezien de aard, complexiteit, omvang
maar ook anders te worden gewaardeerd en de van het programma tegen het licht van de
effecten dienen anders te worden gemeten. kleinschaligheid van de bedrijfstak, maar
vooral ook vanwege de strategische betekenis
Maar voorziet daarbij een vijftal knelpunten van de sector voor de concurrentiekracht van
en belemmeringen: Nederland én het belang van de uitdagingen
waarvoor Nederland zich gesteld ziet, een beroep
1 De kracht van creativiteit wordt door het ontbreken wordt gedaan op de overheid, niet alleen voor
van overtuigend bewijs van de waarde ervan onvol- financiële ondersteuning maar ook voor nieuw
doende benut; instrumentarium, nieuwe regelgeving, inhoudelijke
2 De creatieve industrie ontbreekt als gevolg van betrokkenheid en actieve participatie.
haar overwegende kleinschaligheid als strategische
partner in (internationale) consortia; Het Innovatieprogramma Creative Industrie onder-
3 Door gebrek aan risicokapitaal en een te complex scheidt zich doordat het vertrekt vanuit kansen en
financieringsinstrumentarium komt 0pschaling van knelpunten die gelden voor elk van de vijf clusters
kansrijke innovaties onvoldoende tot stand; waaruit de Creatieve Industrie bestaat. Niet de afzon-
4 Door het ontbreken van een probleemeigenaar derlijke kenmerken van elk cluster maar de gemeen-
ontbreekt een, voor innovatieve businessmodellen schappelijke uitdagingen vormen het uitgangspunt
noodzakelijke, gedeelde kennisbasis; van het Innovatieprogramma Creatieve Industrie.
5 Als gevolg van de verkokering in het onderwijs
ontbreekt ‘integraal creatief probleemoplossen’ in Het innovatieprogramma van de creatieve industrie
curricula. is ambitieus. De lat ligt hoog en de knelpunten die
opgelost moeten worden zijn aanzienlijk. Inzet en
De creatieve industrie wil de komende jaren commitment van zowel grote bedrijven als van het
substantieel investeren in het aanpakken van deze creatieve MKB en kennisinstellingen is noodzakelijk
knelpunten en het benutten van de kansen en stelt om het programma te realiseren. Om de bijdrage van
daarom een ‘creatief’ innovatieprogramma voor het creatieve MKB adequaat te kunnen waarderen
waarin deze knelpunten langs de volgende zes wordt een hanteerbaar model ontwikkeld. Voor
actielijnen worden geadresseerd: bepaalde maatregelen wordt daarnaast ondersteuning
of een financiële bijdrage van de overheid gevraagd.
1 Waarde van Creatie: het ontwikkelen, monitoren en
documenteren van business cases en het ontwik- Met het hele programma is ca 43 miljoen euro
kelen van creatief opdrachtgeverschap; gemoeid in een periode van vier jaar waarvan ca 22
miljoen euro wordt bijgedragen door de creatieve
2 Clustering en opschaling: schaalvergroting door industrie en waar voor de resterende 21 miljoen euro
clustering van – en tijdelijke allianties tussen een beroep wordt gedaan op de overheid.
creatieve bedrijven en bedrijven uit andere
bedrijfstakken; De creatieve industrie streeft ernaar na die vier jaar
verder te kunnen werken aan de realisering van
3 Condities en stimulering: zorg dragen haar ambities en heeft deze verduurzaming in haar
voor de stimulerende randvoorwaarden en programma opgenomen.
kapitaalondersteuning;
4 Onderzoek en ontwikkeling: het ontwikkelen van
onderzoeksmethoden, technieken en best practices
binnen de context van een ‘Creative Research Lab’;
5 Excellent integraal onderwijs: het stimuleren van
excellent integraal onderwijs;
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 10
11. Visie en Strategische Agenda
De creatieve industrie knelpunten duurzaam succes in weg. De positie van
de Nederlandse creatieve industrie staat onder druk.
Creativiteit en ondernemerschap zijn van essentieel
belang voor een innovatieve, concurrerende economie. Om deze goede uitgangspositie optimaal te kunnen
De creatieve industrie vervult bovendien een sleutelrol benutten is een snelle professionalisering van zowel
bij het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. aanbod- als vraagzijde van doorslaggevend belang:
De creatieve industrie (o.a. kunst, cultuur, media, > De creatieve industrie organiseert zich, wil inten-
entertainment, vormgeving, architectuur, mode, siever en beter samenwerken, meer en structureel
industrieel ontwerp, computergames, reclame) is aan kennisontwikkeling en onderhoud doen, inten-
het divers samengestelde cluster aan bedrijvigheid siever communiceren en zich in de waardeketen
dat zijn bestaansreden vindt in creativiteit, innovatie beter positioneren en die positie ook borgen.
en ondernemerschap. Het zijn de bedrijven die leven
van de capaciteit van mensen om nieuwe concepten, > Het bedrijfsleven maar ook de overheid dienen zich
ideeën en kennis om te zetten in economische waarde. anders op te stellen, niet alleen als uitbesteders
Drie procent van de Nederlandse beroepsbevolking is maar ook, en veel vaker als partners. Creativiteit
inmiddels werkzaam in de creatieve industrie. Jaarlijks dient niet alleen anders te worden gemobiliseerd
wordt bijna 50 miljard euro aan omzet gegenereerd maar ook anders te worden gewaardeerd en de
en 18 miljard aan toegevoegde waarde, meer dan 3 effecten dienen anders te worden gemeten.
procent van het BBP Bovendien behoort de creatieve
.
industrie volgens de UNCTAD al jaren tot de snelst Maar tevens dienen kennis- en onderwijsinstel-
groeiende sector van de Nederlandse economie. lingen bij te dragen aan creatieve kennisontwikkeling
en -overdracht en deze kennis anders en sneller te
Maar creativiteit is niet langer het exclusieve implementeren.
domein van de westerse economieën. Naast andere
Europese creatieve industrieën ontwikkelen zich in Om Nederland in 2015 de meest creatieve economie
hoog tempo maat liefst tien Aziatische regio’s tot van Europa te laten zijn stelt de creatieve industrie
geduchte concurrenten. Bovendien staan een aantal een innovatieprogramma voor.
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 11
12. Visie domeindeskundigen bij het onderzoek te betrekken.
Transformatieonderzoek is het opschalen, aanpassen
De Nederlandse creatieve industrie neemt in omvang en veranderen van organisatieprocessen en betreft de
en betekenis toe en heeft internationaal een uitste- gehele keten, vanaf de initiële creatie tot en met de
kende reputatie. De Nederlandse designsector businesscase2.
behoort tot de wereldtop terwijl andere sectoren
zoals entertainment, gaming, architectuur, mode en Bestaande oplossingen en oplossingsgerichte strate-
reclame vaak spraakmakend of toonaangevend zijn of gieën voldoen niet langer, radicaal nieuw denken
zelfs een sleutelrol vervullen. De sector is compleet en is noodzakelijk. De creatieve industrie beschikt
op subsectorniveau goed georganiseerd, goed aange- over methoden en technieken om vraagstukken
sloten op internationale ontwikkelingen en bestaat anders te benaderen en alternatieven snel zicht- en
uit een grote hoeveelheid kleine bedrijven en zzp-ers tastbaar te maken. Deze denk- en visualisatiekracht
waarvan een aantal behoren tot de absolute wereldtop draagt niet alleen bij aan het tot stand komen van
op hun gebied1. nieuwe producten en diensten voor consumenten en
zakelijke gebruikers, maar ook aan het realiseren van
Tegelijkertijd wordt onze samenleving geconfronteerd nieuwe oplossingen voor urgente maatschappelijke
met urgente en complexe maatschappelijke uitda- uitdagingen.
gingen. Economische turbulentie, bedreigingen voor
het milieu en een snel vergrijzende bevolking vormen De creatieve industrie kenmerkt zich door een grote
de aanleiding voor diepgaande veranderingen in de dynamiek. Op talloze fronten vinden partijen elkaar
manier waarop we leven en werken. Bedrijfsleven en wisselen informatie uit. Voor deze dynamische
en overheid hebben moeite om te gaan met tempo vorm van zelforganisatie zijn formele organisaties niet
en omvang van deze veranderingen. Innovatie zal noodzakelijk maar volstaan tijdelijke allianties. De
zich meer en meer moeten richten op het creëren flexibiliteit die hiervan het gevolg is draagt bij aan een
van waardevolle ervaringen voor de eindgebruiker. slagvaardige netwerkeconomie.
Organisaties die hun klanten superieure ervaringen
bieden winnen. Dit vraagt om een nieuwe en andere
benadering. Internationale kracht, context
en urgentie
Het managen van netwerken wordt een kerncom-
petentie voor alle organisaties. Partners in deze Nederland staat internationaal goed op de kaart waar
netwerken zijn vaak afkomstig vanuit verschillende het gaat om creativiteit en de creatieve industrie. Dit
disciplines, vanuit verschillende posities binnen de heeft zeker ook te maken met de belangrijke grote
waardeketen of zelfs vanuit verschillende indus- culturele historie van Nederland die internationaal ook
trieën. Op het snijvlak tussen die disciplines ontstaat nog steeds zeer aansprekend is. Deze ‘dutch heritage’
innovatie. Door co-creatie en crowd sourcing wordt word ook nu van een verdere lading voorzien. Wat
de creativiteit van de massa’s ontsloten. Tegelijkertijd betreft haar opleidingen speelt Nederland ook mee
zorgt de door internet radicaal toegenomen transpa- op wereldniveau: de Mode Academie in Arnhem, de
rantie voor een steeds duidelijker onderscheid tussen Design Academy Eindhoven, een aantal faculteiten van
hobbyisme en excellentie. Mensen gebruiken steeds de TU Delft en Eindhoven, de Rietveldacademie en
meer digitale kanalen en fysieke en digitale oplos- Rijksacademie Beeldende Kunsten zijn daar uitste-
singen versmelten. Als gevolg daarvan ontstaan ook kende voorbeelden van.
nieuwe specialisaties en disciplines.
Nederland kent ook bedrijven en personen die als zeer
De visie en strategische agenda maakt onder- invloedrijk beschouwd kunnen worden. Philips Design,
scheid tussen vormonderzoek, contextonderzoek TomTom, Endemol, Bugaboo, G-star, Rem Koolhaas,
en transformatieonderzoek. Vormonderzoek heeft Droog, Viktor & Rolf en Marcel Wanders staan vaak
betrekking op alle creatieve disciplines. Juist in in de aandacht van de wereldpers. Het conceptueel
de samenwerking tussen disciplines (cross-overs) denken en het pragmatisch handelen worden vaak
ontstaan nieuwe vormen die van betekenis kunnen aangehaald. Vaak juist vanwege haar kleinschaligheid
worden. Contextonderzoek is het toepassen van en specialisatie worden bedrijven uit Nederland
nieuwe vormen in specifieke sociaal-culturele gevraagd voor internationale opdrachten. De snelheid
contexten waarbij het noodzakelijk is gebruikers en van opereren, alsmede de al eerder genoemde
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 12
13. conceptuele kijk en pragmatisme zijn daarbij vaak
onderscheidend. Hoe moeilijk ook te claimen maar er
bestaat zoiets als een ‘Dutch signature’.
Nederland is ook een aantrekkelijke vestigings-
plaats voor bedrijven uit de creatieve industrie.
In Amsterdam met name vestigen zich de laatste
jaren steeds meer internationale ‘creative agencies’,
modebedrijven, multi mediabedrijven en marketingaf-
delingen van ‘brandbedrijven’ en Amsterdam werd
door de New York Times onlangs ook benoemd tot de
‘coolest town of the world’. Eindhoven werd onlangs
2e in de competitie met 47 kandidaat steden voor
World Design Capital 2012.
Maar creativiteit is niet het exclusieve domein van
Nederland en zelfs de westerse economieën. Andere
Europese landen en met name Groot Brittannië en
Finland investeren fors in hun creatieve economie.
En ook in Azië wordt steeds meer geïnvesteerd in
de creatieve economie. De concurrentie in zowel
bedrijven als opleidingen wordt alleen maar groter.
Wat daarbij met name opvalt is dat de focus steeds
meer komt te liggen op de integratie van creati-
viteit, ondernemerschap en technologie. Greater
Britain programma, het gezamenlijke opleidings- en
researchprogramma van Economie, Kunst en Design
in Helsinki direct gelinkt aan ondernemingen en het
creatieve innovatieprogramma van Singapore zijn
daar goede voorbeelden van. Singapore stelt: ‘For over
four decades, Singapore has prospered through an
investment-led economic strategy focused on tradi-
tional manufacturing and services industries. As we
transit into an innovation-fuelled economy, the driving
force in the next phase of our development will be the
imaginative and creative capacity of our people.’
Nederland heeft een uitstekende uitgangspositie om
in 2015 die meest creatieve economie van Europa te
zijn. Nederland heeft met haar hoogwaardige creatieve
industrie, haar creatieve onderwijs en haar open
economie en samenleving, korte machtsafstanden
en feminiteit3 maar ook door ‘Dutch heritage’ en
‘Dutch signature’ bij het realiseren van die ambities
een goede uitgangspositie. De ontwikkelingen in het 1
Zie voor een gedetailleerde beschrijving van de
buitenland noodzaken tot grootschalige innovatie. creatieve industrie bijlage 1
Dit is de context waarbinnen de creatieve industrie 2
Raad voor Cultuur (2008) - Basisinfrastructuur 1.0
bouwt aan internationale excellentie.
3
Hofstede (1966), Een van Nederlands cultuur-
dimensies; feminiteit: het vermogen om te gunnen
– staat tegenover Angelsaksische claimcultuur;
‘what’s in it for me’
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 13
14. Ambitie en doelstellingen
De hoofdambitie die de Creatieve Industrie zich heeft draagt bij aan de behoefte naar een betere kwantifi-
gesteld is: cering van de doelstellingen. De doelstellingen worden
geformuleerd als meetbare KPI (key performance
Het benutten van de verbeelding en creativiteit van indicator). Aan deze KPI's zullen parameters en
de mens als instrument bij het oplossen van de meetmethodiek worden gekoppeld met mogelijkheden
problemen en uitdagingen waar de maatschappij en tot verbijzondering naar publiek, privaat, markten,
economie zich voor gesteld ziet. nationaal en internationaal.
Voor de Creatieve Industrie in Nederland betekent dit
dat4: Sectordoelstellingen 2014
In 2020 staat Nederland bekend als de meest Op sectorniveau verbindt de Nederlandse creatieve
creatieve economie van Europa en behoort tot de top industrie zich aan het innemen van positie 6 (nu 15)
drie van de wereld. op de productiviteitsranglijst van 16 landen zoals
vermeld in het Innovation Intelligence rapport van
Bekendheid is een merkdoelstelling. Daarbij wordt Innovatie NL. Aandeel export van creatieve producten
onderscheid gemaakt bekendheid en reputatie. (BBP) in de totale export zoals vermeld in hetzelfde
Bekendheid heeft betrekking op de mate waarin Innovation Intelligence rapport van Innovatie NL stijgt
de doelgroep Nederland (al dan niet spontaan) van de achtste plaats nu naar de zesde plaats.
als zodanig herkent. Reputatie heeft betrekking op
de mate waarin de belofte in de perceptie van de Op het niveau van bedrijfsvoering verbindt de
doelgroep wordt waargemaakt. Deze 2020 ambitie is creatieve industrie zich aan het binnen een periode
de leidraad voor de doelstellingen over vier jaar. Het van vier jaar realiseren van:
belangrijkste doel is om binnen vier jaar zicht- en > vergroting van het aantal fte's werkzaam in de
meetbare stappen te zetten in de richting van de 2020 creatieve sector met 5% (nu 15%)
ambitie. De strategische agenda maakt onderscheid > verhogen van de omzet en marge bedrijven in de
tussen sector- en programmadoelstellingen die elkaar creatieve sector van 10% per jaar.
wederzijds aanvullen en versterken. Het programma
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 14
15. Programmadoelstellingen 2014 Aan het eind van de looptijd van het
Innovatieprogramma wordt door middel van een tevre-
Het programma verbindt zich aan het binnen een denheidonderzoek de effectiviteit gemeten.
periode van vier jaar realiseren van een aantal kwali-
tatieve en kwantitatieve doelstellingen. De kwalita-
tieve doelstellingen zijn instrumenteel van aard. Deze
doelstellingen krijgen een plaats in de uitwerking
van het innovatieprogramma. De uitkomsten ervan
dienen verzameld en uitgedragen te worden binnen de
creatieve industrie door een duurzaam communicatie-
platform. Daar zijn ze ook als zodanig opgenomen.
Kwalitatieve doelstellingen:
1 Verbeteren van de reputatie van Nederland als
creatieve economie.
2 Verhogen van de bekendheid van Nederland als
creatieve economie.
3 Opleveren van succesvolle innovatieve diensten en
product-dienstcombinaties voor maatschappelijke
vraagstukken en in economische sleutelgebieden
4 Aantonen van gerealiseerde omzet en marge
in deze innovatieve diensten en product-
dienstcombinaties.
5 Creatie van een aantal strategische allianties.
6 Meer integraal onderwijs
Kwalitatieve doelstellingen:
> Vergroting van de innovatie-uitgaven per bedrijf
(nu 0,09 mln.);
> Een groter deel van de creatieve bedrijven
innoveert (nu 31,2%);
> Het gebruik door het creatieve bedrijfsleven
van het (reguliere EZ) instrumenten als WBSO,
Innovatievouchers, IPC en BBMKB neemt met 25%
significant toe;
> Het creëren van succesvolle creatieve bedrijfs-
modellen en diensten. Succesvol wil in dit
verband zeggen dat er binnen de looptijd van
het Innovatieprogramma het bedrijfsmodel voor
minstens vijf bedrijven tot business leidt;
> Het Innovatieprogramma resulteert in
vijf succesvolle nieuwe uitbesteding- en
samenwerkingsvormen;
> Het creëren van zes cross-overs die als showcase
en voorbeeld dienen voor andere bedrijven in
creatieve industrie en andere sectoren.
> Het creëren en/of versterken van zeven excellente
integrale opleidingen;
> Alle brancheorganisaties zijn aangesloten op het
communicatieplatform.
4
Hiermee geeft dit voorstel invulling aan de door het
Innovatieplatform in 2009 gestelde ambities.
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 15
16. Knelpunten en strategie
In consultatie met de sector en op basis van Industrie kent een grote verscheidenheid aan, met
onderzoek van de overheid, de sector- en branche- name kleinschalige ondernemingen. Het ontbreekt
organisaties zijn de knelpunten in kaart gebracht aan kennis en ervaring voor het succesvol
die voorkomen dat de doelstellingen in het vorige aangaan van (tijdelijke) allianties en zogenaamde
hoofdstuk kunnen worden bereikt. We richten ons ‘Neue Kombinationen’. Dit geldt met name met
in dit programma alleen op die knelpunten die een betrekking tot internationale samenwerkings-
sectoroverstijgend karakter hebben en die niet door vormen en de acquisitie-fase van programma’s en
inspanning van industrie, MKB, kennisinstellingen of projecten. Daarnaast ontbreekt een platform voor
hun allianties zelf kunnen worden weggenomen. internationale bedrijven die in Nederland creatieve
partners zoeken.
De knelpunten zijn: 3 Door gebrek aan risicokapitaal en een te
1 De kracht van creativiteit wordt door het ontbreken complex instrumentarium komt opschaling van
van overtuigend bewijs van de waarde ervan onvol- kansrijke innovaties onvoldoende tot stand. –
doende benut. – Steeds vaker wordt onderkend Kapitaalverstrekking ten behoeve van het opschalen
dat de traditionele engineering-aanpak niet van kansrijke innovaties sluit onvoldoende aan bij
het antwoord is op de complexiteit van actuele het verdienmodel en de strategische horizon van de
maatschappelijke en economische uitdagingen. overwegend kleinschalige bedrijven in de Creatieve
Steeds vaker wordt gerefereerd aan creatieve Industrie. Het beschikbare instrumentarium is als
ontwerpproces als aanvulling en als alternatief. gevolg van juridische kaders, regelgeving en imple-
Toch verloopt adoptie van deze aanpak traag. Dit mentatie overwegend te complex voor de creatieve
komt hoofdzakelijk omdat er onvoldoende feitelijk industrie. Het beschikbare instrumentarium is
en overtuigend inzicht is in de maatschappelijke tevens onvoldoende toegesneden op de specifieke
en economische waarde van creativiteit, en onvol- behoeften: creatief ondernemerschap en (internati-
doende inzicht in de wijze waarop creativiteit onaal) opschalen.
optimaal kan worden ingezet. 4 Door het ontbreken van een probleemeigenaar
2 De creatieve industrie ontbreekt als gevolg van ontbreekt een gedeelde kennisbasis. – Kennis
haar overwegende kleinschaligheid als strategische en ervaring rond methoden, technieken en best
partner in (internationale) consortia. – De Creatieve practices wordt in kwantitatieve en kwalitatieve
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 16
17. zin onvoldoende geborgd en verspreid. Als gevolg interactief en transparant en de resultaten via een
daarvan wordt het wiel vaak opnieuw uitgevonden dashboard voortdurend meetbaar.
en blijft de ontwikkeling van waardecreatie achter.
Dit geldt specifiek met betrekking tot de snelheid 2 Kick start (showcase)
en duurzaamheid van de waardecreatie. Door het Het communiceren van inspirerende en representa-
ontbreken van een probleemeigenaar wordt een tieve businesscases is een belangrijk onderdeel van
krachtige ontwikkeling van kennis en ervaring en de communicatie van het programma. De focus ligt
daarmee een natuurlijk platform voor netwerken en op de combinatie van maatschappelijke relevantie
allianties niet gerealiseerd. en commerciële betekenis. Er wordt samengewerkt
5 Als gevolg van het verkokerde onderwijs ontbreekt met maatschappelijke innovatiegebieden en andere
‘integraal creatief probleemoplossen’ in curricula. sleutelgebieden. In samenwerking met de overheid
– De creatieve leiders, de zogenaamde ‘future- worden maatschappelijke maar ook econo-
makers’, die over disciplines heen creativiteit, mische vraagstukken ingezet als thema’s. Deze
business sense, ondernemerschap, technologie voorbeelden worden gedocumenteerd, gearchiveerd
en wetenschap omzetten in innovatie, doen dat in en ontsloten via het communicatieplatform.
hun praktijk. Deze ontwikkeling loopt voor op het
onderwijs waar integratie van deze perspectieven 3 Match making to the max (samenwerking en
en kennisdomeinen nog niet plaatsvindt. Er is op uitbesteding)
alle onderwijsniveau's grote behoefte aan excellent Samenwerking tussen creatieve bedrijven is een
interdisciplinair creatief-geïnspireerd en onder- flexibel alternatief voor schaalvergroting en wordt
nemend onderwijs, met een structurele betrok- nadrukkelijk gestimuleerd. Het programma inven-
kenheid van de creatieve leiders. tariseert knelpunten, biedt concrete oplossingen
aan en leert daarvan. Cross-over allianties worden
aangemoedigd of krijgen een voorkeursbehan-
Strategie deling. Goed opdrachtgeverschap behoort tot de
belangrijkste succesfactoren van het programma
Om tot een succesvolle uitvoering van het en wordt gestimuleerd en beloond. De opgedane
Innovatieprogramma te komen is, gezien de speci- ervaringen worden gedocumenteerd, gearchiveerd
fieke kenmerken van de doelgroep, maatwerkaanpak en ontsloten via het communicatieplatform.
vereist. Het principe ‘practice what you preach’ is
daarbij leidend. Andere succesfactoren zijn herken- 4 Creative Research (onderzoek en innovatie)
baarheid (ván de creatieve industrie), laagdrem- De Creatieve Industrie wil een strategische rol
pelig en praktisch toepasbaar (geen administratieve innemen bij het bijdragen aan innovaties voor het
rompslomp), inspirerend en uitdagend en (passend bedrijfsleven en de overheid. Daarvoor zijn nieuwe
bij de strategische horizon van de sector) maar vooral vormen van onderzoek en ontwikkeling nodig
ook urgentie en tempo. die gebruik maken van de (ver)beeldende eigen-
schappen van de Creatieve Industrie en tegelij-
1 Practice what you preach (organisatie) kertijd recht doen aan de complexiteit van de
Het innovatieprogramma brengt en manifes- vraagstukken en de verschillende achtergronden
teert zich, als een community met een uitda- van de actoren. Creative Research is experi-
gende missie. Het programma is laagdrempelig, menteel, interdisciplinair designonderzoek waarbij
adaptief, transparant en presenteert zich als een wetenschappers, programmeurs, creatieven en
‘cool’ merk. De interactie verloopt via een online gebruikers samen en op basis van gelijkwaar-
platform, en maakt gebruik van open netwerken digheid aan oplossingen werken voor problemen
en social media. Partijen worden uitgenodigd tot en aan proposities voor kansen. Creative Research
het ontwerpen van subsidie- en beleidsinstru- is gericht op de ervaring, disruptief, praktijkgeba-
menten. De trekkers van het programma zijn geen seerd, open, maakgericht en iteratief, en maakt
managers, maar leiders en ondernemers, die gebruik van intuïtie en het scheppende vermogen
werken vanuit dialoog. Workshops, congressen van ontwerpers. Creative Research heeft (inter-)
en symposia zijn vormgegeven als experience. Er nationaal sporen verdiend (bv IDEO, Sparkfactor en
wordt intensief en doelmatig ingezet op interactie, frog design), maar is tot op heden slecht gedocu-
open netwerken, digitale kanalen, sociale media, menteerd en onvoldoende uitgewerkt tot een
co-creatie en mobiele oplossingen. Processen zijn herhaalbare en overdraagbare methode. Kennis
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 17
18. is versnipperd, vaak tegenstrijdig en onvoldoende > initiële creatie (het creëren van vorm, proces,
bekend bij design bureaus en opdrachtgevers. betekenis of symbolische waarde) en
> het benutten van verschillende expertises
Beschikbare relevante kennisbronnen, initiatieven (onderzoek, technologie, design, business) om
en projecten dienen te worden geïnventariseerd > doelgericht (open, plat georganiseerd en
en gedocumenteerd en op een toegankelijke wijze dynamisch) samenwerken aan het
te worden aangeboden. Kennisontwikkeling met > ontwerpen en implementeren van innovatieve
betrekking tot methoden en technieken dient te diensten (het complete scala van productgeori-
worden gestimuleerd en gedocumenteerd. Hetzelfde enteerde diensten, product-dienstcombinaties,
geldt voor beleid en beleidsontwikkeling. Daarbij autonome diensten en prototyping).
wordt aangesloten bij het FES programma CIRP dat,
deze vraagstelling vanuit de wetenschap benadert, en In het bijzonder richt het programma zich op dat deel
initiatieven als het Creative Research Lab van THNK van de creatieve industrie waar het commerciële en
en de medialabs Waag Society, V2_, Patching Zone en bedrijfsmatige werken overheerst en op zoek is naar
Creative Conversion Factory. modellen en methoden om hun bijdrage en positie als
schakel in de (creatieve) waardeketen te versterken.
5 Verduurzaming (2015 en daarna) Het gaat om zowel kleine en grote bedrijven voor
Het programma heeft een beoogde looptijd van vier wie creativiteit, ondernemerschap en een gezonde
jaar. De creatieve industrie streeft ernaar om in die bedrijfsvoering voorop staat.
periode de randvoorwaarden te creëren om na vier
jaar verder te kunnen werken aan de realisering van Veel creatieve bedrijven zijn onvoldoende aangesloten
haar ambities. Om de consistentie van beleid ten op de veranderende economie en marktomstandig-
aanzien van de creatieve industrie te waarborgen heden en kiezen daarmee impliciet voor een bijrol.
zal een interface worden gecreëerd naar de Het innovatieprogramma rekent het niet tot haar
periode na 2015. Hierdoor wordt kapitaalvernie- opdracht deze bedrijven actief te mobiliseren maar
tiging tegengegaan en de positie van de creatieve houdt deze groep een spiegel voor en richt zich tot de
industrie geborgd. innovatieve voorhoede.
Focus
De creatieve industrie is het divers samengestelde
cluster aan bedrijvigheid dat zijn bestaansreden
vindt in creativiteit, innovatie en ondernemerschap.
De verbindende factor is het vermogen om nieuwe
concepten, ideeën en kennis te ontwikkelen, om
nieuwe culturele en maatschappelijke betekenis te
genereren en om deze om te zetten in economische
waarde.
In de beleidsbrief ‘Waarde van Creatie’ worden
een ruime en een beperkte definitie gehanteerd. In
de beperkte definitie worden alleen bedrijven die
zich op initiële creatie toeleggen tot de creatieve
industrie gerekend. In de ruime definitie worden ook
de schakels productie en distributie meegenomen.
De creatieve industrie wil keuzes maken en focus
aanbrengen.
Hoewel de hele waardeketen in het innovatiepro-
gramma van belang is, ligt de focus bij de bedrijven
uit de beperkte definitie: de ondernemers met focus
op:
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 18
19. Aanpak en werkwijze
Het innovatieprogramma wordt ingericht langs
zes actielijnen:
1. Waarde van Creatie
2. Clustering en opschaling
3. Condities en stimulering
4. Onderzoek en ontwikkeling
5. Excellent integraal onderwijs
6. Creatief opdrachtgeverschap
Elk actielijn wordt geadresseerd door middel van
acties en maatregelen. Per actielijn wordt aangegeven:
> De globale oplossingsrichting;
> Resultaten en de KPI’s (Key Performance
Indicators) om deze meetbaar te maken;
> Welke concrete acties en maatregelen worden
voorgesteld;
> Welke partijen worden aangesproken en wat hun
rol is.
Zie tabel op de volgende pagina.
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 19
20. Tabel 1 adressering knelpunten via actielijnen
ACTIElIjNEN
Waarde Clustering Onderzoek Excellent Creatief
Condities en
KNElPuNTEN van en en integraal Opdracht-
Stimulering
Creatie Opschaling Ontwikkeling onderwijs geverschap
Onder-
benutting
creativiteit
Beperkt
speelveld
Onvoldoende
opschaling
Ontbreken
kennisbasis
leemte in
curricula
De rationale en samenhang tussen de zes actielijnen: > Actielijn 4 richt zich op het expliciteren van het
Creative Design proces en het ontwikkelen van
> Actielijn 1 vormt het startpunt van het programma methoden, technieken en best practices van hoe
en is het laboratorium waar alle actielijnen gebruik deze moeten worden toegepast. Het resultaat van
van maken. Het bestaat uit een kritische massa van deze werkzaamheden is het “Creative Research
zes grotere projecten die in gekozen maatschap- Lab”. Dat vormt de kennisbasis voor het werk in
pelijke en economische gebieden de toegevoegde de sector en wordt gebruikt in de positionering
waarde van het creatieve proces onderzoeken en van de sector, de opleidingen en trainingen van
duidelijk maken. Met drie gebieden zijn hierover actielijn 5. Het is ook de Knowledge Base waarin
intentieafspraken gemaakt5 en een ander drietal de ‘Waarde van Creatie’ voor toekomstige projecten
zal via een contest worden bepaald. en opdrachten zal worden gevonden. De cases van
actielijn 1 vormen hiervoor het startpunt en de
> In actielijn 2 wordt de zelforganisatie en maatregelen uit actielijn 3 ondersteunen de rol van
opschaling van de creatieve industrie ter hand het creatieve MKB hierin.
genomen. Clustervorming, internationale
expansie en het vermogen tot acquisitie van grote > Actielijn 5 richt zich op excellent integraal
opdrachten worden ontwikkeld, gevalideerd en door onderwijs. In nauwe samenwerking met oplei-
een organisatie ondersteund die na de looptijd van dingen op integraal post-graduate niveau, deelsec-
het programma voor continuïteit zorgt. toren op masterniveau en integrale overige oplei-
dingen wordt voor zowel een nieuwe generatie als
> Actielijn 3 draagt zorg voor de stimulerende voor de bestaande leiders in onze maatschap-
randvoorwaarden en kapitaalondersteuning voor de pelijke en industriële organisaties de Waarde van
groei van de creatieve industrie zodat er voldoende Creatie overgebracht.
ruimte ontstaat om experimenten vanuit de
creatieve industrie toe te laten en er financiering is Actielijn 2 levert de kennis over management van het
voor creative research en ondernemerschap. creatieve proces en actielijn 4 levert de kennis over de
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 20
21. methodes en werkwijzen. worden zes projecten ontwikkeld die elk gericht zijn
op een specifiek maatschappelijk of een economisch
> In actielijn 6 tot slot, wordt een initiatief sleutelgebied. Selectiecriteria zijn omvang (project-
ontwikkeld om het creatief leiderschap blijvend grootte gemiddeld 1,5 miljoen) urgentie, actualiteit,
in de agenda van grote ondernemingen en noodzaak en commitment. De overheid draagt bij
maatschappelijke instellingen te verankeren. vanuit haar maatschappelijke innovatie agenda’s
Dit moet leiden tot een ‘Creative Council’ die en sleutelgebiedenaanpak. De projecten vormen de
in navolging van soortgelijke ervaringen in het empirische kennisbasis voor het programma.
Verenigd Koninkrijk6, een permanente rol speelt in
het speelveld van de bestuurskamers, werkgevers- Resultaten:
organisaties en overheid. > elk project richt zich op een van de kernuitda-
gingen van het gebied en heeft als deliverable
een totaal nieuwe oplossing (product, dienst of
product-dienstcombinaties);
Actielijn 1
Waarde van > waardering van de sociaal-maatschappelijke en
Creatie economische toegevoegde waarde (business-
en/of rekenmodel);
Actielijn 2 Actielijn 3 > identificatie van knelpunten en oplossingen
Clustering en Condities en > een businesscase waarin de bijdrage van de
Opschaling Stimulering
creatieve industrie voor dit gebied tot uitdrukking
komt;
> goed gedocumenteerde showcases en ontsluiting
daarvan.
Actielijn 6 Actielijn 4 Acties:
Opdracht- Onderzoek en
Gestart wordt met een project in samenwerking met
geverschap Ontwikkeling
het sleutelgebied chemie en een project in samen-
Actielijn 5 werking met het sleutelgebied water. Met deze
Excellent gebieden is een intentie overeengekomen. Met het
integraal
onderwijs
maatschappelijke vraagstuk zorg wordt een derde
project opgezet. Hiervoor zijn afspraken met deze
sector in de maak. Na de start wordt een prijsvraag
uitgeschreven voor de vaststellen van een drie-tal
Dit Innovatieprogramma is in zichzelf een concrete additionele projecten. De projecten wordt nauwgezet
actie om het tweede knelpunt (clustering en gevolgd en begeleid in het uitvoeren van de cases en
opschaling) aan te pakken. Voorwaarde is immers dat het expliciteren van ervaring. Deze monitorfunctie
de sector getuigd van het vermogen tot zelforgani- wordt uitgevoerd door kennisinstellingen en organi-
satie zoals de organisatie en samenwerkingsstructuur saties die participeren in de actielijnen 4 en 5. Er is
die er voor het samenstellen van dit plan tot stand ervaring met deze aanpak in internationaal verband.
is gekomen. De governance structuur die voor het
programma in het leven wordt geroepen (zie volgende
hoofdstuk) is daarmee een volgend onderdeel van de
oplossing van dat knelpunt.
Actielijn 1: Waarde van Creatie
Deze actielijn ontwikkelt business cases die bijdragen 5
Intentie afspraken met de regiegroep Chemie van
aan een goed begrip van de bijdrage van creati- 27 januari 2010; afspraken met het Sleutelgebied
viteit bij het realiseren van bedrijfs-, overheids- en Water van december 2009; lopende samenwerking
maatschappelijke doelstellingen. En tevens ontwikkelt met de zorgsector, zie kadertekst Creatieve Care
het business- en rekenmodellen voor het documen- Lab
teren en communiceren van best practices. Daartoe 6
Design Council en Fashion Council
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 21
22. Betrokken partijen: subsectoren. De Creatieve Industrie kent een grote
> probleemeigenaren (opdrachtgevers, overheid, verscheidenheid van met name kleinschalige onder-
belangenorganisaties of –platforms) nemingen. Om tot grotere slagkracht te komen zijn
> overheid als launching customer samenwerkingsverbanden tussen het MKB, het groot-
> (clusters van) creatieve bedrijven bedrijf en de kennisinstellingen noodzakelijk. In de
> maatschappelijk of economisch kennisinstituut creatieve industrie ontbreekt kennis en ervaring voor
> kennisinstituut van de creatieve industrie het succesvol aangaan van (tijdelijke) allianties en
waaronder sectorinstituten (Premsela, Virtueel zogenaamde ‘Neue Kombinationen’.
Platform) Clustervorming, internationale expansie en het
> business school of instituut gericht op onderne- vermogen tot acquisitie van grote opdrachten worden
merschap en economie. in deze actielijn ontwikkeld, gevalideerd en door een
organisatie ondersteund die na de looptijd van het
Zorg: Creative Care lab programma voor continuïteit zorgt. Hiermee ontstaat
Wereldwijd hebben we te maken met een toenemende tevens een platform voor internationale bedrijven die
vergrijzing; er is een dreigend tekort aan zorgpersoneel; het in Nederland creatieve partners zoeken. Het platform
aantal chronische ziekten neemt toe; er is een verschuiving wordt bijvoorkeur gefaciliteerd door een bestaande
van intra- naar extramurale zorg, en tevens een noodzaak organisatie en aangestuurd door een program-
voor burgers om hun ziekten zelf te monitoren en te macommissie. Intermediairs worden gestimuleerd
managen. Innovatie is nodig om in de toekomst de kwaliteit, tot het verlenen van ondersteuning bij aanbeste-
toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg te kunnen dings- en subsidietrajecten en het ontwikkelen van
behouden, en deze menselijk en bemensbaar te houden. samenwerkingsmodellen.
De Creatieve Industrie kan hier een belangrijke rol in
spelen. Met sensoren, camera’s, RFID, robotica, domotica, Resultaten:
e-health, sociale media, serious gaming 4 health zijn er > oprichting crosssectoraal netwerk creatieve
mogelijkheden voor een wereld waarin wij als burgers in industrie
staat worden gesteld om meer eigen verantwoordelijkheid > processen, werkwijzen, afsprakenstelsels en
te nemen voor onze eigen zorg, maar ook waarin zorgaan- samenwerkingsmodel(len) die deelnemers in
bieders met behulp van ICT de uitdagingen binnen de zorg staat stellen grote opdrachten te acquireren en
kunnen aangaan. Het Creative Care lab ontwikkelt creatieve succesvol uit te voeren
en innovatieve oplossingen voor de uitdagingen waarvoor > best practices van samenwerking tussen verschil-
het zorgveld zich geplaatst ziet. Altijd staat de gebruiker lende actoren
centraal en wordt gewerkt volgens het users as Designers- > aantal netwerkbijeenkomsten en
principe; via cocreatie worden de concepten en prototypen kennisuitwisselingactiviteiten
ontwikkeld. De rol van het Creative Care lab ligt in het > gerealiseerde consortia, opdrachten en (Europese)
vraaggericht ontwikkelen van diensten en producten in de projecten
zorg, het uitbreiden en versterken van het gebruikerson-
derzoek, en het inzichtelijk maken van maatschappelijke Acties:
business cases. Voor de acceptatie en adoptie is goed inzicht > Oprichting van een coöperatie ‘Valuation of
in de experience van nieuwe diensten essentieel. In de Creation’ (VoC) die op basis van bestaande
zorgmarkt is het European Centre for Experience Economy netwerken en belangenverenigingen de acties van
actief met nieuwe vormen van marktonderzoek de XRP® (het deze actielijn uitvoert
Experience Rating Point) dat impact meet in plaats van tevre- > In elk van de vier deelsectoren van het focusgebied
denheid. Dit vindt toepassing in het Groen Hart Ziekenhuis wordt een clusterproject opgezet om te komen tot
en bij nieuwbouw van Zorginstellingen. processen, werkwijzen en afsprakenstelsels die
in deze deelsectoren effectief zijn. Pilotprojecten
worden uitgevoerd om de resultaten te valideren.
> Een marketing initiatief wordt opgezet om de
Actielijn 2: Clustering en opschaling Nederlandse clusters internationaal een leidende
positie te geven alsmede internationale bedrijven te
Deze actielijn richt zich op schaalvergroting door een binden aan en mogelijk acquireren voor Nederland.
clustering van tijdelijke allianties tussen creatieve Hiertoe worden zelfstandig activiteiten ontwikkeld
bedrijven en het creëren van nieuwe kansen door waarbij de sector zelf de formats ontwikkelt. Ook
samenwerking tussen bedrijven uit verschillende zal zo veel mogelijk worden samengewerkt en
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 22
23. gebruik worden gemaakt van de bestaande infra- de groei van de creatieve industrie. Enerzijds wordt
structuren zoals de DutchDFA, missies en buiten- beijverd dat er in maatschappelijke innovatiegebieden
landse vertegenwoordiging. voldoende ruimte in de juridische kaders en regel-
> Agendering cross-over bijeenkomsten. geving ontstaat om experimenten vanuit de creatieve
> Het programma zal een leidende rol spelen in de industrie toe te laten zonder a priori gebonden te
European Creative Industry Alliance. zijn aan bestaande kaders. De gekozen gebieden uit
actielijn 1 zijn de eerste focus.
Betrokken partijen: Ten tweede richt deze actielijn zich op de kapitaal-
> (clusters van) creatieve bedrijven verstrekking voor de creatieve industrie. Zowel ter
> Bestaande netwerken en belangenbehartigings- ondersteuning van creative research als ter onder-
organisaties (Federatie Dutch Creative Industries, steuning van het opschalen van nieuwe diensten als
Designlink, Virtueel Platform, de Zwijger, voor het ondersteunen van ondernemerschap in groot-
DutchDFA, CCAA, IIP Create, Design Initiatief) schalige Nederlandse en buitenlandse opdrachten.
> Intermediairs (Syntens, SenterNovem, TWA’s) Deze actielijn wordt uitgevoerd in nauw overleg met
overheidsinstanties.
Masterclass Value Network Creation:
Open innovatie Resultaten:
Philips Design is er van overtuigd dat netwerken de komende > Richtlijnen en juridische kaders voor creatieve
jaren de belangrijkste bron van innovatie zullen zijn en experimenten per gekozen maatschappelijk innova-
dat het effectief managen van deze netwerken dus ‘core tiegebied en economisch sleutelgebied
business competence’ wordt. ‘The Nowadays Da Vinci is an > Promotie van creative commons regelgeving en
Alliance’ volgens haar CEO Stefano Marzano. De partners open innovatie werkwijzen
zijn vaak afkomstig uit verschillende disciplines, uit andere > Uitbreiding van de mogelijkheden voor de creatieve
posities binnen de waardeketen of zelfs uit industrieën. industrie om gebruik te maken van bestaande
Philips Design is er van overtuigd dat deze nieuwe samen- regelingen voor onderzoek, incubatie en internati-
werkingsverbanden enorme kansen bieden voor de creatieve onale markttoetreding
sector. Designers zijn immers goed in staat om in multidisci- > Start nieuwe “Creatief Experiment Regeling”
plinaire teams, met verschillende visies en niet op voorhand > Creative vouchers
gestroomlijnde doelstellingen, oplossingsrichtingen inzich-
telijk en tastbaar te maken. Dergelijke samenwerkings- Acties:
verbanden vragen niet alleen om een aanpassing van het > Formering werkgroepen bestaande uit actoren uit
traditionele designproces maar ook de betrokkenheid van creatieve industrie, maatschappelijke innovatie
specialisten op tot heden minder gebruikelijke of onbekende gebieden en economische sleutelgebieden,
kennisgebieden als ‘business strategy’, ‘financing’, ‘intel- toezichthouders en belangenorganisaties.
lectual property’, ‘legal issues’ en ‘marketing communi- > In samenwerking met de overheid en private
catie’. Met het opzetten van een masterclass (Masterclass kapitaal sector worden financieringsinstru-
Value Network Creation) waarbij ook andere bij het open menten ontwikkeld en daar waar mogelijk worden
innovatieproces behorende aspecten worden geadresseerd, bestaande instrumenten aangepast om beter aan
bevestigd Philips Design haar ‘thought leadership’ positie. te sluiten bij de behoeften van de sector.
> Pilotprojecten worden uitgevoerd waarbij de
Waarde van Creatie wordt vastgesteld op basis van
de business case resultaten uit actielijn 1.
> In elk van de vier deelsectoren van het focusgebied
wordt een clusterproject opgezet om te komen tot
processen, werkwijzen en afsprakenstelsels die
in deze deelsectoren effectief zijn. Pilotprojecten
www.valuenetworkcreation.com worden uitgevoerd om de resultaten te valideren.
> Nauwe samenwerking in inbreng in Europese
samenwerkingsverbanden en ‘policy-making’
Actielijn 3: Condities en stimulering instanties.
> Agendering en initiaties van FP 8 initiatieven zoals
Doel van deze actielijn is zorg dragen voor de stimule- de European Creative Industry Alliance.
rende randvoorwaarden en kapitaalondersteuning voor
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 23
24. Betrokken partijen: Actielijn 4: Onderzoek en ontwikkeling
> Bestaande netwerken en belangenbehartigings-
organisaties van maatschappelijke en economische Actielijn 4 richt zich op het expliciteren van het
gebieden (Platform Water, Chemieregie groep, creative design proces en het ontwikkelen van
Zorg) methoden, technieken en best practices van hoe deze
> Regelgevers en toezichthouders (zoals NMA, moeten worden toegepast. Het resultaat van deze
Bescherming persoonsgegevens, patiënten werkzaamheden is het ‘Creative Research Lab’ dat als
vertegenwoordigers) kennisorganisatie de kennisbasis voor de creatieve
> Bestaande netwerken en belangenbehartigings- industrie is. Creative Research is experimenteel, inter-
organisaties van creatieve industrie (Federatie disciplinair designonderzoek waarbij wetenschappers,
Dutch Creative Industries, Mediagilde, Designlink, programmeurs, creatieven en gebruikers samen en op
IIP Create, clusters van creatieve bedrijven) basis van gelijkwaardigheid werken aan oplossingen
> Beleidsmakers en uitvoerders van stimulerings- voor problemen en aan proposities voor kansen. Dat
maatregelen (Departementen, Agentschap NL, EU vereist het leggen van nieuwe verbanden, het ontwik-
commissie) kelen van een gezamenlijke taal en het iteratief
> Publieke en Private financiers bouwen, testen en verbeteren van pilots en proto-
typen. Onderzoek wordt gedaan naar de validatie van
ProRail: Opdrachtgeverschap kennis uit R&D zoals de FES programma’s en nieuw
innovatief onderzoek wordt gedaan om de creatieve
werkmethoden voor nieuwe toepassingsgebieden
geschikt te maken. Door het bundelen en uitbreiden
van bestaande kennis wordt een ‘body of knowledge’
gecreëerd over creative research en creative value
creation. Dat legt een overdraagbaar fundament
voor een strategische rol bij conceptontwikkeling en
out-of-the-box probleemoplossing ten behoeve van
overheid en bedrijfsleven. Door het ontwikkelen van
een beoordelingssystematiek om de bijdrage en de rol
van creativiteit in maatschappelijke en economische
processen (producten en diensten) te waarderen
wordt de basis gelegd voor de opschaling van het
economisch rendement van de creatieve industrie
ProRail is de railinframanager van het Nederlandse spoor- daarmee aan de verduurzaming van de opgebouwde
wegnet. Over de vraag hoe ProRail haar diensten verder kan kennis. Dit leidt tot een duurzame alliantie tussen
verbeteren, voert ze overleg met financiers, het ministerie bestaande instellingen die deze body of knowledge
van Verkeer en Waterstaat, regionale overheden en met de beheren, toepassen en vermarkten. Een eerste
vervoerders. Vervolgens worden marktpartijen uitgenodigd aanspreekpunt en herkenbaar gezicht. De actielijn
om deel te nemen aan aanbestedingsprocedures. Om haar werkt samen met CIRP THNK en (inter)nationaal
,
innovatiekracht te versterken, stimuleert ze marktpartijen opererende medialabs.
buiten deze procedure tot het indienen van unsolicited
proposals. Deze voorstellen op eigen initiatief kunnen Resultaten:
betrekking hebben op de uitvoering van werken (onroerende > Creative Research Lab als kennisorganisatie
zaken), op het doen van leveringen en op het verrichten van > ‘body of knowledge’ over creative design
diensten. Het gaat nadrukkelijk niet om een ideeënbus. methodes, theorie en praktijk
Een unsolicited proposal is een complete commerciële > meetinstrumenten voor de bijdrage van de
aanbieding, vergelijkbaar met een contractvoorstel. creatieve industrie in verschillende domeinen
ProRail zal de aangeboden oplossing vervolgens maximaal > referentie cases en repository van ervaring van de
beschermen. toepassing van Creative design
Foto: ProRail / Ton Poortvliet > deelonderzoeksresultaten en publicaties
Acties:
> Opbouw organisatie Creative Research Lab
> Opbouw repository en “body of knowledge”
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 24
25. > ondersteuning clusterorganisaties melijk in de praktijk opgebouwd. Kortom: er is een
> onderzoek naar toepassing Creative design in duidelijke rol weggelegd voor hoogwaardig onderwijs
bedrijf en maatschappij dat hierin nu structureel versterkt. Middels het
> ondersteuning van Creative Research door het MKB Innovatieprogramma wordt een nadrukkelijke bijdrage
en borging resultaten (met gebruik van instrumen- geleverd aan initiatieven die bovenstaande doelstelling
tarium uit actielijn 3) kunnen verwezenlijken en verder versterken. Hierin
> disseminatie en validatie. is plaats voor zowel onderwijs op excellent interna-
tionaal topniveau voor ‘future makers’ met bewezen
Betrokken partijen: werkervaring, excellente versterking van het huidige
> (clusters) van creatieve bedrijven interdisciplinaire onderwijsaanbod alsmede nieuwe
> kennisinstituten van de creatieve industrie samenwerkingsvormen van bestaande separate oplei-
> business schools en instituten gericht op onderne- dingen tot nieuwe excellente interdisciplinaire onder-
merschap en economie wijsvormen op masterniveau.
> beroeps- en brancheorganisaties
Middels de ondersteuning van deze actielijn binnen
het Innovatieprogramma zal tevens invulling worden
Actielijn 5: Excellent integraal onderwijs gegeven aan een tweetal afgeleide doelstellingen:
1. De inrichting van een ‘center of expertise’,
Deze actielijn zorgt voor het voortbrengen van ijsbreker en aanjager ter bevordering van creati-
creatieve leiders, zogenaamde ‘futuremakers’ en viteit en ondernemerschap binnen alle niveaus van
professionals die over professies/disciplines heen onderwijs;
creativiteit, business sense, ondernemerschap, 2. Het opbouwen van een traditie van lifelong
technologie en wetenschap met elkaar kunnen learning – kennisonderhoud en –uitbouw binnen de
verbinden en om kunnen zetten in succesvolle creatieve industrie.
innovaties, zowel binnen de creatieve industrie als
nadrukkelijk ook daarbuiten in overige sectoren van In deze actielijn zal plaats zijn voor een beperkt aantal
onze economie en haar sociaal-maatschappelijke initiatieven teneinde versnippering te voorkomen,
context. snellere excellente uitbouw te stimuleren en samen-
werking van verschillende niveau’s en achtergrond
De complexiteit van onze economische en sociaal- te bevorderen. Zo worden mensen op hoog niveau
maatschappelijke omgeving noodzaakt tot innovatieve opgeleid om leiding te geven aan creatieve innova-
oplossingen voor alledaagse uitdagingen, van klein tieprocessen. Bovendien wordt direct bijgedragen
tot groot, op lokaal buurtniveau en in samenhang aan de creatieve kennisontwikkeling en overdracht
met andere landen in een internationale context. bij bestaande en nieuwe bedrijven. Daarmee draagt
Hiervoor is creatief-geïnspireerd en ondernemend deze actielijn bij aan de positie van Nederland als
onderwijs onontbeerlijk, op alle niveaus. Succesvolle creatieve ‘hub’ en ontstaat tevens ook een internati-
innovaties vragen immers om een benadering onale pullfactor voor ‘Neue Kombinationen’, nieuwe
waarin creativiteit, business, politiek en weten- businessmodellen en vestiging van internationale
schap op gelijkwaardig niveau met elkaar samen- bedrijven.
werken. Waarin begrip bestaat voor ieders aanpak,
expertise en cultuur, en waarin op basis van weder- Resultaten
zijds begrip aan nieuwe oplossingen wordt gewerkt. > toptalent met hoogwaardige kennis en vaardig-
Dat vraagt om professionals met een stevige kennis heden ter bevordering van creativiteit en onderne-
en bewezen praktijk in minimaal één van deze merschap in economie en samenleving;
sectoren en een groot inlevingsvermogen, kennis > nieuwe creatief-gedreven ondernemingen en
van en enkele kernvaardigheden binnen de andere. organisaties, business modellen, marktkansen,
Internationaal gezien wordt deze excellente inter- producten, diensten en ‘experiences’;
disciplinariteit steeds meer gewaardeerd en komen > samenwerkingsverbanden tussen ondernemingen,
eerste initiatieven tot stand. Nederland heeft een kennisinstellingen, overheden, maatschappe-
uitstekende uitgangspositie (conceptueel denken en lijke organisaties en creatieve industrie (‘neue
pragmatische aanpak) om hier nu het onderscheid combinationen’);
te kunnen maken. De bruggenbouwers en innovators > groter aandeel creativiteit en ondernemerschap in
zijn nu dun gezaaid en hebben hun kennis voorna- bestaande opleidingen op alle niveaus;
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 25
26. > programma’s ten behoeve van ‘lifelong learning’ en leefruimte en als ‘technische speeltuin’. De studie is nu
voor professionals werkzaam binnen de creatieve nog een pilot. In het komende studiejaar 2010-2011 hoopt
industrie. de uT werkelijke met opleiding te kunnen beginnen.7
smartxp.ewi.utwente.nl
Acties:
Excellente versterking van nieuwe en bestaande initia-
tieven. Dit vindt dit plaats in nauwe samenwerking met
een hoogwaardige selectie van onderwijs- en kennisin- Aktielijn 6: Opdrachtgeverschap
stellingen in binnen- en buitenland, lokale, regionale,
nationale en internationale overheden, ondernemingen Ook wordt een initiatief ontwikkeld om het creatief
en diverse maatschappelijke organisaties. leiderschap blijvend in de agenda van grote onder-
nemingen en maatschappelijke instellingen te veran-
Betrokken partijen: keren. Dit moet leiden tot een ‘Creative Council’
> kennis- en onderswijsinstellingen (zowel private als die in navolging van soortgelijke ervaringen in het
publieke) Verenigd Koninkrijk8, een permanente rol speelt in het
> nationale en regionale educatie initiatieven speelveld van de bestuurskamers, werkgeversorgani-
> ondernemingen uit de overige sectoren van onze saties en overheid.
economie
> maatschappelijke organisaties Het gaat hierbij om het ontwikkelen van kennis en
> lokale, regionale, nationale, internationale praktijk over de gebruik van creativiteit als onderdeel
overheden van de bedrijfsstrategie en bij het opdrachtgever-
schap. De ‘boardroom’ en de CCO (Chief Creative
SmartXp: Creative Tech Officer) of CEO zijn van doorslaggevend belang bij
creatieve samenwerking en uitbesteding. De weinige
voorbeelden zijn even overtuigend (Steve Jobs,
Apple en Robin Chadha van CitizenM) als moeilijk
hanteerbaar te maken. Toch zijn veel businesscases te
analyseren en te rationaliseren.
Resultaten
> toptalent met hoogwaardige kennis en vaardig-
heden ter bevordering van creativiteit en onderne-
merschap in economie en samenleving;
> nieuwe creatief gedreven ondernemingen en
organisaties, business modellen, marktkansen,
producten, diensten en ‘experiences’;
Het SmartXp-lab van de universiteit Twente is opgezet als > samenwerkingsverbanden tussen ondernemingen,
een realistische omgeving, waar wetenschappers elkaar kennisinstellingen, overheden, maatschappe-
moeten inspireren om tot nieuwe ideeën te komen. Het living lijke organisaties en creatieve industrie (‘Neue
lab, opgezet naar het voorbeeld van Xerox, is een flexibele, Kombinationen’);
functionele ruimte waar onderzoekers en studente door > groter aandeel creativiteit en ondernemerschap in
elkaar naast en door elkaars experimenteren met techno- bestaande opleidingen op alle niveaus;
logie op basis van beleving en ervaring en waarvan de > programma’s ten behoeve van ‘lifelong learning’
samenleving als de technologie kan profiteren. Ongeveer voor professionals werkzaam binnen de creatieve
tegelijk met het SmartXp-lab heeft de universiteit Twente industrie;
een nieuwe bacheloropleiding op poten gezet: Creative > rolmodellen voor de Chief Creative Officer
Technology. Studenten kunnen daar leren ‘slimme combi- > best practices (internationaal) en incentives voor
naties’ te maken van bestaande technieken’ om een ‘een goed opdrachtgeverschap (zoals de Dutch Design
wereld van nieuwe toepassingen’ te ontdekken. De lesstof Award);
varieert van grafische technieken tot het ontwikkelen van > Dutch Creative Council waarin werkgeversorgani-
websites en sensorsystemen, camerawerk, videokunst – en saties, innovation officers platform en de overheid
marketing, om nieuwe vindingen in de markt te zetten. Het als opdrachtgever samenkomt met de creatieve
SmartXp-lab wordt voor de opleiding gebruikt als leswerk- industrie.
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 26
27. Acties: filosofie waarbij een groep interne en externe creatieven
Excellente versterking van nieuwe en bestaande initi- zorgt voor een lange termijn borging van de gezamenlijk
atieven. Dit vindt dit plaats in nauwe samenwerking geformuleerde uitgangspunten. De intensieve samenwerking
met een hoogwaardige selectie van onderwijs- en met Concrete en Kessels Kramer, maar ook de partner-
kennisinstellingen in binnen- en buitenland, lokale, ships met Vitra en Philips, leiden ertoe dat innovatie wordt
regionale, nationale en internationale overheden, gekoppeld aan consistentie9. Alles, van missiestatement
ondernemingen en diverse maatschappelijke organi- tot ruimtelijke vormgeving, van merk tot constructie en
saties. Zo wordt er een topopleiding ontwikkeld van ICT-technologie tot kunst, wordt gemanaged vanuit één
‘THNK’ in samenwerking met de creatieve industrie visie, waardoor de betrokken bureaus een grote mate van
die haar (inter)nationale netwerk, kennis en kunde partnership ervaren. CitizenM zet de kracht van design in als
inzet om een aansprekend en uitdagend en state- leidend ondernemingsprincipe en gebruikt het commitment
of-the-art curriculum aan te kunnen bieden aan het van haar creatieve partners bij het realiseren van een
traditionele bedrijfsleven. De creatieve industrie spraakmakende vorm van co-creatie.
gebruikt de topopleiding om haar mensen op te
leiden. Zie verder de bijlage. Bijeenbrengen van citizenM werd in 2009 uitgeroepen tot ‘Beste Opdrachtgever’
een high level expertgroep bestaande uit ‘verlichte van de Dutch Design Awards omdat ze beschikt over het
opdrachtgevers’ die als ambassadeur kunnen vermogen om: heldere en duidelijke doelstellingen die in
optreden samen met designleiders uit bedrijfsleven lijn liggen met de strategische plannen te koppelen aan
en kenniswereld. Samenwerking wordt gezocht met design, structureel en planmatig design in te zetten om deze
het CIO platform en de alumni verenigingen van MBA doelstellingen binnen de gestelde termijn te realiseren;
opleidingen om een Chief Creative Officer platform op budgetten voor design toe te wijzen en de verwachte return
te richten. Intermediairs worden gestimuleerd tot het on investment te beoordelen; doelbewust het juiste ontwerp-
verlenen van ondersteuning bij het ontwikkelen van potentieel te selecteren, passend bij zowel de ontwer-
samenwerkingsmodellen een kennis(sen) netwerk. popgave als de bedrijfscultuur; een productieve samen-
werking tot stand te brengen; een ontwerper goed te briefen
Betrokken partijen: waarbij voldoende ruimte voor creativiteit wordt geboden;
> ondernemingen uit de overige sectoren van onze de beste designoplossing te selecteren op basis van heldere
economie argumenten, eventueel onderbouwd door onderzoek; deze
> kennis- en onderwijsinstellingen (zowel private als oplossing op succesvolle wijze te implementeren; met
publieke) vernieuwing om te gaan en is in staat om de interne verande-
> maatschappelijke organisaties ringen die dat met zich meebrengt te beheersen en kwaliteit
> lokale, regionale, nationale, internationale te borgen en vernieuwing te verankeren zodat het resultaat
overheden een duurzaam karakter heeft.
> kennisinstituut van de creatieve industrie (actielijn 4)
> selectie van post-graduate en masteropleidingen
> (clusters) van creatieve bedrijven
> kennisinstituut van werkgeversorganisaties
> ValueNetworkCreation, Design Management
Netwerk (DMN) en Eurib
> CIO-platform Nederland en Europese
zusterorganisaties
> Werkgever netwerken
citizenM: Co-creatie
citizenM is een nieuwe internationale hotelketen die zich
richt op een nieuw type reiziger; de 'citizen Mobile'. De
filosofie achter citizenM is "affordable luxury for the people".
Voortdurende innovatie staat centraal en heeft geleid tot een
volledig nieuw en nu al succesvol type hotel dat innovatief is
dankzij een revolutionaire modulaire bouwwijze, vergaande
integratie van IT, technologie en design, een totaal nieuw 7
Bron: Volkskrant, 30 januari 2010
operationeel concept, out of the box branding en een volledig 8
Design Council en Fashion Council
webbased salesconcept. citizenM werkt vanuit een centrale 9
www.dutchdesignawards.nl
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 27
28. Positionering
Het innovatieprogramma neemt een unieke plaats in Creative research, een vijfde cluster van de creatieve
in het landschap van organisaties vanuit de industrie industrie dat in de laatste jaren is ontstaan en waarin
zelf en stimuleringsmaatregelen voor de sector. Het commercieel en toegepast creatief onderzoek (zoals
Innovatieprogramma Creatieve Industrie richt zich industrieel ontwerp) centraal staan, heeft zich onlang
met name op de waarde en de rol van creativiteit georganiseerd in de lopende FES-aanvraag ‘Program
bij het oplossen van maatschappelijke en econo- for Product Service Systems’. In 2010 start het
mische vraagstukken: creativiteit als de innovatieve Diensteninnovatieprogramma Creatieve Industrie
kracht van de gehele Nederlandse samenleving en Financiële Sector, waarin een duidelijk link naar
en economie. Daartoe zijn specifieke maatschap- ICT-gerelateerde research wordt gelegd.
pelijke vraagstukken geselecteerd die binnen het
Innovatieprogramma worden uitgewerkt. De industriële partners van de verschillende clusters
zijn nadrukkelijk ook als zelfstandige organisaties
Zelforganisatie van de creatieve industrie betrokken bij het ontwikkelen van de sector. Zowel
Vier clusters binnen de creatieve industrie hebben grotere industriële partijen, zoals in de media en
in Nederland een nationaal sectorbreed initiatief uitgeverswereld, als de spelers in het MKB segment
of aanspreekpunt. Digital media en contentpro- dragen actief bij aan het vaststellen van gemeen-
ductie komen samen in het ICT-innovatieplatform IIP schappelijke uitdagingen. Dit in de overtuiging dat
Create. Design, architectuur en fashion hebben een er voor hen individueel een groeiambitie kan worden
aanspreekpunt in het eind 2008 in het leven geroepen gerealiseerd als de sector als geheel optreedt. De
internationale promotieprogramma DutchDFA (Dutch totstandkoming van dit Innovatieprogramma Creatieve
Design, Fashion, Architecture). Gaming, Animatie Industrie is daarbij een case-in-point. De in bijlage
en Grafisch ontwerp hebben een ankerpunt in het 3 opgenomen grotere en kleinere industriële spelers
ICT-programma GATE en de Dutch Game Association. hebben actief bijgedragen aan dit programma.
De creatieve zakelijke dienstverlening heeft zich
via haar brancheorganisaties georganiseerd in de Het Innovatieprogramma Creative Industrie onder-
Federatie Dutch Creative Industries. scheidt zich doordat het vertrekt vanuit kansen en
knelpunten die gelden voor elk van deze vijf clusters.
Niet de afzonderlijke kenmerken van elk cluster maar
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 28
29. de gemeenschappelijke uitdagingen vormen het heden van individuen ook leiden tot een vergroting
uitgangspunt van het Innovatieprogramma Creatieve van de productiviteit en welvaart in Nederland. Het
Industrie. Innovatieprogramma Creatieve Industrie beantwoordt
deze uitdaging.
Samenhang stimuleringsmaatregelen
De overheid is met landelijke programma’s en via De deelnemers in het Innovatieprogramma Creatieve
regionale initiatieven een krachtige aanjager van Industrie zijn zich ervan bewust dat enabling techno-
initiatieven en heeft in haar brief aan de kamer van logies die uit FES-achtige programma’s komen niet
vorig jaar “Waarde van Creatie” een overzicht gepre- tegelijkertijd kunnen worden uitgevoerd. Daarom
senteerd van de voortgang over de afgelopen jaren. is nadrukkelijk voorzien in het gebruik ‘uptake’
Deze initiatieven worden door de sector gewaardeerd van nieuwe kennis uit eerdere programma zoals
en opgepakt en hebben bijgedragen aan de bewust- de Creative Challenge Call, de Pieken in de Delta
wording en noodzaak tot samenwerking in de sector programma’s en BSIK programma’s Multimedian,
zelf. Op nationaal niveau zijn er in dit verband drie GATE, IOP IPCR. Deze kennis is immers beschikbaar
initiatieven vermeldenswaard. en kan direct worden toegepast. Op deze manier
ontstaat een kennis-innovatie-exploitatie keten waarin
Rond kennisontwikkeling heeft een samenwerking alle spelers een heldere positie innemen. Het tot
tussen een aantal (design) kennis- en onderwijsin- stand brengen van dit innovatiesysteem is één van de
stellingen, bedrijven en industrieel ontwerpbureaus doelstellingen van het Innovatieprogramma Creatieve
geleid tot een voorstel voor een FES-programma Industrie. Soortgelijke innovatiesystemen die zijn
getiteld: ‘Program for Product Service Systems’. Het ontstaan in de sleutelgebieden Food&Flowers en
gaat bij FES programma’s primair om het stimuleren Chemie dienen als inspirerend voorbeeld.
van lange en middellange termijn kennisontwikkeling
ten behoeve van nieuwe enabling technologies. De De samenwerking van Innovatieprogramma Creatieve
resultaten daarvan vormen het startpunt voor innova- Industrie met de andere programma’s kan als volgt
tieprogramma’s zoals hier voorgesteld. De indus- worden weergegeven (Bron: Agentschap NL).
triële participatie in de FES-programma’s is vooral
gericht op de begeleiding en de overdracht van de Zie schema op de volgende pagina.
onderzoeksresultaten naar praktische toepassingen.
In het Innovatieprogramma Creatieve Industrie heeft
de industrie de regie om, met de enabling techno-
logies uit het FES-programma, nieuwe producten en
diensten te ontwikkelen.
De behoefte aan opleiding en educatie gericht op
creativiteit en ondernemerschap vormt het tweede
punt van aandacht. Het gaat vooral om het opleiden
van jonge mensen en mensen in het midden van hun
carrière tot zogenaamde T-bones. Er is in ruime mate
aandacht voor het introduceren van ondernemer-
schapkennis in de curricula van creatieve opleidingen.
Het ontwikkelen van Creative Research en Engineering
als zelfstandige discipline is een volgende belangrijke
stap. Het Innovatieprogramma Creatieve Industrie
sluit aan bij bestaande initiatieven van een aantal
vooraanstaande opleidingen, zoals Hallo® Academy,
Knowmads en het nieuwe samenwerkingsinitiatief
THNK.
De versterking en opschaling van de economische
output van de creatieve industrie is het derde
aandachtsgebied van de Kamerbrief. Hoe zorgen we
ervoor dat kennis, enabling technologies en vaardig-
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 29
30. CREATIEVE ZAKELIJKE DIENSTVERLENING
digitaal product omgeving
nieuwe interior
games design fashion architecture landscape
media design
Internationalisering DutchDFA
Experimentele Diensten- Innovatieprogramma
ontwikkeling programma Creative Industrie
CATCH
Industrieel
GATE
COMMIT
onderzoek FES CIRP
IOP
Fundamenteel IPCR
onderzoek NWO RISCC
De partners in het veld voor horizontale samenwerking zoeksvragen binnen FES door vraagarticulatie vanuit
zijn: Innovatieprogramma ICT Diensteninnovatie in het Innovatieprogramma Creatieve Industrie. In latere
de Creatieve en Financiële sector (eind 2009 als pilot fasen worden resultaten uit FES gevalideerd in de
van start gegaan), THNK en het Innovatieprogramma business cases van het Innovatieprogramma Creatieve
Transport en Logistiek. Met dit programma zal een Industrie en de ervaring opgenomen in de body of
uitwisseling over kennis rond diensteninnovatie plaats- knowledge voor Creative Design. In het hoofdstuk
vinden. Zo zal er met meer programma’s worden Governance van dit voorstel is beschreven hoe beide
afgestemd en samengewerkt als het om diensteninno- programma’s samenwerken.
vatie gaat. het Innovatieprogramma Creatieve Industrie
streeft naar nauwe samenwerking met COMMIT
Het opzoeken, opzetten en onderhouden van relaties projecten 1-7. Deze projecten bouwen voort op BSIK
met de stakeholders relevante personen en organi- programma’s zoals Multimedian. In 2010 zal het
saties in Nederland en Europa is een belangrijk Innovatieprogramma Creatieve Industrie gebruik
aandachtspunt. Daarbij gaat het niet alleen om de maken van BSIK resultaten en vanaf 2011 van
bekendheid van de Nederlandse inspanningen en genoemde COMMIT projecten. Ook hier is de samen-
resultaten op dit gebied bekendheid te geven en werking via de governance verankerd.
investeringen op elkaar af te stemmen, maar ook
om actief deel te nemen in de beleidsvorming en Het Innovatieprogramma Creatieve Industrie zal
de daaruit resulterende programma’s, zoals het 7e regulier overleg voeren met NWO-RISCC om kennis-
Europese kaderprogramma. valorisatie van RISCC naar het Innovatieprogramma
Creatieve Industrie te borgen en om vraaginspiratie
Ketenpartners voor verticale afstemming zijn het en onderzoeksvragen van het Innovatieprogramma
FES voorstel ‘Program for Product Service Systems’, Creatieve Industrie aan RISCC te leveren.
COMMIT, het FES programma ICT en NWO-RISCC.
Samenwerking met FES voorstel ‘Program for
Product Service Systems’ is voorzien en gepland.
Enerzijds door de koppeling van onderzoekspro-
jecten aan de activiteiten in het Innovatieprogramma
Creatieve Industrie. In het eerste jaar van het
Innovatieprogramma Creatieve Industrie zal deze
koppeling leiden tot nadere vaststelling van onder-
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 30
31. Governance
De aansturing van Waarde van Creatie kent een De Stichting kent een Bestuur (ook wel Stuurgroep
structuur die overeenkomt met de richtlijnen die genoemd) en een Raad van Toezicht zoals vastgelegd
Agentschap NL heeft opgesteld voor de governance in de statuten van de stichting.
van innovatieprogramma’s. Deze is hieronder schema-
tisch weergegeven. De missie van de Stichting is het bevorderen van
innovaties in de creatieve sector in de breedste zin
TAKEN SAMENSTELLING
van het woord door het bijeenbrengen van marktpar-
> Toezicht houden > Representanten van
op realisatie van deelnemers. tijen, kennispartijen en publieke partners in projecten,
doelstellingen.
Raad van > Bestuursniveauleden programma’s en activiteiten.
> Goedkeuren van
statutenwijzigingen. Toezicht van de initatiefnemers.
Het bestuur is het besluitvormend orgaan van de
Stichting. Voor de uitvoering van het programma
> Vertegenwoordigen van
WVC op bestuurlijk niveau.
> Minimaal vijf,
maximaal zeven
maakt de Stichting gebruik van de internationale
bestuursleden. adviesraad, een programmacommissie en de
> Vaststellen begrotingen Bestuur
en jaarrekeningen. > Innovatie NL wordt programmadirectie met het programmabureau.
uitgenodigd als
> Verantwoordelijk voor toehoorder.
behalen van ambities
en doelen. De Stichting Waarde van Creatie treedt niet alleen
> Operationeel management. > Programmadirectie op als uitvoeringsorganisatie voor het innovatie-
bestaande uit een
> Coördinatie governance directeur en een programma. De ambitie van de stichting is om uit
processen en Programma- uitvoerend bureau.
ondersteuning van te groeien tot een ontwikkelmaatschappij voor de
programma-activiteiten. directie > Per actielijn een
medewerker creatieve industrie waarin de sector participeert
> Rapportages.
met een ondernemersbelang. Voor de verschillende
clusters in de creatieve industrie zullen gerichte
ontwikkelactiviteiten worden ondernomen en in het
juridische vorm bijzonder zullen de instrumenten en maatregelen
die in het innovatieprogramma worden ontwikkeld
Het Innovatieprogramma Waarde van Creatie wordt blijvend beschikbaar worden gesteld.
uitgevoerd door de Stichting WaardevanCreatie. De stichting manifesteert zich ook in Europese
Visie en Strategische Agenda Creatieve Industrie 31
