Ακρίτες και ακριτικά τραγούδια

1. Ακρίτες και ακριτικά τραγούδια
Εργασία: Μαρίας Βασλά-Ειρήνης Βίγλατζη-Αθανασίας Αλεντά – Ράνιας Αλεξίου
Υπεύθυνη καθηγήτρια: Βάια Μπόντη
Σχ. Έτος 2018-19

2. • Ο όρος «ακρίτης» απαντά κυρίως σε κείμενα της μέσης (7ος-12οςαι.) και ύστερης
(12ος -15ος αι.) βυζαντινής περιόδου και αναφέρεται σε ενόπλους οι οποίοι είχαν
την ευθύνη της άμυνας των μικρασιατικών συνόρων του Βυζαντίου, τις «άκρες»,
καθώς και στους επικεφαλής τους.
• Επίσης, υποδήλωνε τους πληθυσμούς οι οποίοι κατοικούσαν στα σύνορα αυτά.

3. Ακριτικά τραγούδια ονομάζονται τα δημοτικά τραγούδια που αναφέρονται στα
κατορθώματα των Ακριτών, των φρουρών των ανατολικών συνόρων
της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Τα ακριτικά τραγούδια είναι τα παλαιότερα
ελληνικά δημοτικά τραγούδια που σώζονται και συγγενεύουν με το έμμετρο
αφήγημα του 12ου αι., το γνωστό ως «Έπος του Διγενή Ακρίτα».

4. Το παλαιότερο σωζόμενο ακριτικό τραγούδι είναι το «Άσμα του Αρμούρη» που
παραδίδεται σε χειρόγραφο του 15ου αι. Τα περισσότερα όμως ακριτικά που
είναι γνωστά σήμερα είναι όψιμες καταγραφές, του 19ου ή και των αρχών του
20ου αι., και προέρχονται από τον Πόντο, την Κύπρο και την Κρήτη.

5. Γενικά, τα ακριτικά τραγούδια διακρίνονται από τα πλούσια χαρακτηριστικά του
δημοτικού τραγουδιού και ιδιαίτερα:
• για την πνοή τους,
• την ηρωική και πολεμική αναφορά τους,
• την πυκνότητα αλλά και τη λιτότητα του λόγου
• καθώς και για την πλαστική τους δύναμη.
Κύριος στόχος τους είναι η έξαρση της τιτάνιας προσωπικής λεβεντιάς που στο
στόμα του ελληνικού λαού γίνεται τραγούδι - θρύλος. Αποτελούν έκφραση της
μεγάλης αντιπαλότητας του Βυζαντίου κατά των βαρβάρων και του αγροίκου
χαρακτήρα των Αράβων και κάθε άλλων επιδρομέων ως παρασιτικών στοιχείων της
Αυτοκρατορίας.

6. Συνέπεια των παραπάνω είναι οι ήρωες αυτών των τραγουδιών να
παρουσιάζονται σαν άτομα εξαιρετικής ανδρείας, συχνά με υπερφυσικές
δυνατότητες και διαστάσεις: επιδεικνύουν πολεμικές ικανότητες από μικρή ηλικία
και είναι σε θέση να κατατροπώσουν μόνοι μεγάλα στρατεύματα. Τα
κατορθώματα των ακριτικών ηρώων παρουσιάζουν διάφορες μορφές:
Στο Άσμα του Αρμούρη ο νεαρός ήρωας, ο Αρέστης, γιος του Αρμούρη, κάνει
έφοδο στο στρατόπεδο των Σαρακηνών για να ελευθερώσει τον αιχμάλωτο
πατέρα του, εξοντώνει τους εχθρούς και προκαλεί τον θαυμασμό του Εμίρη για το
θάρρος και την αποφασιστικότητά του, με αποτέλεσμα ο Εμίρης να του
προσφέρει ως σύζυγο την κόρη του.
Στο τραγούδι Των γιων του Ανδρόνικου ο ήρωας (γιος του Ανδρόνικου) γεννήθηκε
στην αιχμαλωσία, αφού οι Σαρακηνοί σε μια επιδρομή απήγαγαν την έγκυο
μητέρα του.

7. Σε πολύ νεαρή ηλικία νίκησε σε αγώνισμα τους Σαρακηνούς και δραπέτευσε για
να βρει τον πατέρα του. Σε άλλα τραγούδια εμφανίζεται το μοτίβο της αρπαγής
μιας κοπέλας από τους Σαρακηνούς και της απελευθέρωσής της από τον άντρα
της. Ο ήρωας σε πολλά από αυτά είναι ο Διγενής Ακρίτας, αλλά υπάρχουν και
παραλλαγές με άλλους ήρωες, όπως το μικρό Βλαχόπουλο. Τέλος, μεγάλη ομάδα
τραγουδιών είναι αυτή που εξιστορεί τον θάνατο του Διγενή μετά την μάχη με τον
Χάρο.

8. Τα ηρωικά και αφηγηματικά τραγούδια γνώρισαν ευρεία διάδοση στον ελληνικό
χώρο, όχι μόνο στις ακριτικές περιοχές αλλά και στην ηπειρωτική Ελλάδα. Επίσης
η φήμη για τα κατορθώματα των ακριτών ηρώων διαδιδόταν κι αυτή.
Δημιουργήθηκαν διάφορες παραλλαγές τους. Έχουμε είτε καθαρά ακριτικά
τραγούδια, είτε συγχωνεύσεις με άλλα είδη όπως το κλέφτικο τραγούδι, όπου οι
κλέφτες ταυτίστηκαν με τους ακρίτες και οι Τούρκοι γενίτσαροι με τους
Σαρακηνούς.

9. Πηγές
• https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BA%CF%81%CE%B9%C
F%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC_%CF%84%CF%81%CE%B1%CE%B3
%CE%BF%CF%8D%CE%B4%CE%B9%CE%B1
• http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemma
ID=3478
• https://1dimplagiarist.blogspot.com/2012/01/blog-post.html
• http://yiorgosthalassis.blogspot.com/2014/07/6-7.html
• https://www.bigcyprus.com.cy/el/article/oi-akrites-ta-akritika-
tragoydia-kai-i-kypros