Duurzaam digitaliseren: principes en strategieën

DUURZAAM
DIGITALISEREN:
PRINCIPES &
STRATEGIEEN
Rony Vissers & Bert Lemmens | PACKED vzw
6 mei 2015 | Heemkunde Vlaanderen

PACKED VZW
● 2006 – 2010: platform voor archivering en conservering
van kunst op elektronische en digitale dragers
● 2011 – heden: expertisecentrum digitaal erfgoed
● expertise m.b.t. digitaal erfgoed opbouwen, hertalen en ter beschikking
stellen
● ICT-processen: creatie, catalogisering, opslag, online toegankelijk maken,
uitwisseling
● ook beleid: in organisatie, en bij overheden
● brede cultureel-erfgoedveld
● sinds 2013 ook terug kunstensector
● projecten, maar ook loketfunctie
● 9 medewerkers, structurele subsidie: 274.396 euro

PACKED VZW
www.packed.be
www.projectcest.be
www.scart.be
www.projectracks.be
www.scoremodel.org

AGENDA
● digitale duurzaamheid
● bedreigingen
● principes
● strategieen
● knelpunten

I. DIGITALE DUURZAAMHEID
Digitale duurzaamheid refereert aan de langdurige toegankelijkheid van
digitale data. Dit vereist zowel beleidsmatige beslissingen in de vorm
van een duurzaamheidsstrategie, als praktische oplossingen voor
behoud en beheer van digitale data.
01000100 01101001 01100111 01101001 01110100 01100001 01101100 01100101 00100000 01100100 01110101 01110101 01110010 01111010 01100001
01100001 01101101 01101000 01100101 01101001 01100100 00100000 01110010 01100101 01100110 01100101 01110010 01100101 01100101 01110010
01110100 00100000 01100001 01100001 01101110 00100000 01100100 01100101 00100000 01101100 01100001 01101110 01100111 01100100 01110101
01110010 01101001 01100111 01100101 00100000 01110100 01101111 01100101 01100111 01100001 01101110 01101011 01100101 01101100 01101001
01101010 01101011 01101000 01100101 01101001 01100100 00100000 01110110 01100001 01101110 00100000 01100100 01101001 01100111 01101001
01110100 01100001 01101100 01100101 00100000 01100100 01100001 01110100 01100001 00101110 00100000 01000100 01101001 01110100 00100000
01110110 01100101 01110010 01100101 01101001 01110011 01110100 00100000 01111010 01101111 01110111 01100101 01101100 00100000 01100010
01100101 01101100 01100101 01101001 01100100 01110011 01101101 01100001 01110100 01101001 01100111 01100101 00100000 01100010 01100101
01110011 01101100 01101001 01110011 01110011 01101001 01101110 01100111 01100101 01101110 00100000 01101001 01101110 00100000 01100100
01100101 00100000 01110110 01101111 01110010 01101101 00100000 01110110 01100001 01101110 00100000 01100101 01100101 01101110 00100000
01100100 01110101 01110101 01110010 01111010 01100001 01100001 01101101 01101000 01100101 01101001 01100100 01110011 01110011 01110100
01110010 01100001 01110100 01100101 01100111 01101001 01100101 00101100 00100000 01100001 01101100 01110011 00100000 01110000 01110010
01100001 01101011 01110100 01101001 01110011 01100011 01101000 01100101 00100000 01101111 01110000 01101100 01101111 01110011 01110011
01101001 01101110 01100111 01100101 01101110 00100000 01110110 01101111 01101111 01110010 00100000 01100010 01100101 01101000 01101111
01110101 01100100 00100000 01100101 01101110 00100000 01100010 01100101 01101000 01100101 01100101 01110010 00100000 01110110 01100001
01101110 00100000 01100100 01101001 01100111 01101001 01110100 01100001 01101100 01100101 00100000 01100100 01100001 01110100 01100001
00101110 11000010 10100000 00001101 00001010

digitaliseren (overg.;
digitaliseerde, h. gedigita-
liseerd) in een digitale
code overbrengen
TEKST

w:1px
w:2px w:5px w:10px w:20px w:50px w:100px
w:40px
w:1085px
beeldgrootte: l (px) x w (px)
resolutie: r (px/inch)BEELD

24-bit RGB
(256x256x256= 16,7 milj. kleuren)
RED GREEN BLUE
000000000000000000000000
000000000000000000000001
000000000000000000000010
…
111111111111111111111111
1-bit (2 kleuren)
BLACK
0
3-bit RGB (2x2x2=8 kleuren)
RED GREEN BLUE
0 0 0
RED GREEN BLUE
00 00 00
RED GREEN BLUE
000 000 000
kleurruimte:CMYK;
sRGB, aRGB, etc.
bitdiepte: b (bit)
KLEUR

GELUID
samplefrequentie:
f (kHz)
bitdiepte: b (bit)

run length encoding discrete cosine transform
lossless
= omkeerbaar
= geen informatieverlies
> LZW (GIF, TIFF)
> DEFLATE (ZIP, gZIP, PNG)
> FLAC
lossy
= niet omkeerbaar
= artefacten, kleurverlies
> JPEG
> MPEG-4 /h.264
COMPRESSIE

FORMAAT
CODERING FORMAAT
TEKST utf-8 XML
BEELD
TIFF v6.0 uncompressed baseline
lossless JPEG2000 pt.1 jp2
BEWEGEND
BEELD
JPEG2000 MXF
FFV1 MKV
GELUID
LPCM
WAV
AIFF
FLAC

01001001 01001001 00101010 00000000 00011010 00000000 00000000 00000000 1111111111111101 1111111111111101 00111111 01111100
1111111111111101 01001011 00110011 00110110 00100100 01110000 01111000 01000110 00011001 00011010 00010010 01010010 01011011
00101001 00010001 00000000 1111111111111101 00000000 00000100 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000000 00000000
00000000 00000000 00000000 00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000010 00000000 00000000 00000000
00000001 00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000011 00000000 00000000 00000000 00000010 00000001
00000011 00000000 00000011 00000000 00000000 00000000 1111111111111101 00000000 00000000 00000000 00000011 00000001 00000011
00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000110 00000001 00000011 00000000 00000001
00000000 00000000 00000000 00000010 00000000 00000000 00000000 00001010 00000001 00000010 00000000 00110010 00000000 00000000
00000000 00000010 00000001 00000000 00000000 00010001 00000001 00000100 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00001000
00000000 00000000 00000000 00010010 00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000001 00000000 00000000
00000000 00010101 00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000011 00000000 00000000 00000000 00010110
00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 01000000 00000000 00000000 00000000 00010111 00000001 00000100
00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00010010 00000000 00000000 00000000 00011010 00000001 00000101 00000000 00000001
00000000 00000000 00000000 1111111111111101 00000000 00000000 00000000 00011011 00000001 00000101 00000000 00000001 00000000
00000000 00000000 1111111111111101 00000000 00000000 00000000 00011100 00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000
00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00101000 00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000010
00000000 00000000 00000000 01110011 1111111111111101 00000111 00000000 01001000 00100000 00000000 00000000 00110100 00000001
00000000 00000000 00000000 00000000 00000000 00000000 01001000 00000000 00000000 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000
01001000 00000000 00000000 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00001000 00000000 00001000 00000000 00001000 00000000
01000011 00111010 01011100 01010101 01110011 01100101 01110010 01110011 01011100 01000010 01100101 01110010 01110100 01011100
01000100 01101111 01110111 01101110 01101100 01101111 01100001 01100100 01110011 01011100 01000100 01100101 01110011 01101011

II. BEDREIGINGEN
● Verouderde technologie
● Onbetrouwbare dragers
● Rechten
● Omvang & beheer
● Toegang via web

DIGITALE DUURZAAMHEID
●Digitale duurzaamheid is de houdbaarheid en bruikbaarheid van
digitale gegevens op de langere termijn. (Wikipedia)
●Langdurige toegankelijkheid van digitale data. Dit is een grote
technologische uitdaging voor databeherende instellingen omdat
er nog geen passende oplossingen voorhanden zijn. Het
duurzaam beschikbaar houden van data vergt zowel
beleidsmatige beslissingen in de vorm van een
duurzaamheidsstrategie als praktische oplossingen voor beheer
en behoud. (Digitaal Erfgoed Nederland)
● Grote technologische uitdaging? Wat kan er dan allemaal fout
lopen?

#1 VEROUDERDE TECHNOLOGIE
● Leesbaarheid is afhankelijk van technologie
● Probleem:
● Sleutel tot de code is verdwenen
● Software die de sleutel toepast is verdwenen
● Apparaat om de software uit tet voeren is
verdwenen

#2 ONBETROUWBARE DRAGERS
● Probleem
● onderhevig aan inherent fysiek verval (bitrot)
● fysieke schade aan drager (of apparaat) door gebruik
● fouten bij codering (bv. bij kopiëren)

#3 RECHTEN
● auteursrechten, patenten, …
● bestandscodering & -formaat zijn beschermd
● software is beschermd
● hardware is beschermd

#4. OMVANG & BEHEER
● Probleem
● onvoldoende metadata
● eindeloos kopiëren
● onzorgvuldig beheer

#. TOEGANG VIA HET WEB
● geen missie toegankelijk maken bestanden
● slechte webinterface
● onderschatting kost
● veiligheidsrisico’s
● beschermd door
paswoorden
● onwetendheid over
gebruiksgaranties

III. PRINCIPES
● Documentatie
● Acceptatie
● Rechtenvrij
● Veilige opslag
● Webtoegang

#1 DOCUMENTATIE
Begrijp hoe je digitale documenten
digitaal gecodeerd zijn.
● Zijn codering en formaat goed beschreven in een document?
● Heb je die documenten in je bezit?
● Kan je de code van het bestand eenvoudig openen?
● Bevat het document voldoende informatie over zichzelf?

#2 ACCEPTATIEGRAAD
Vergewis je of de rest van de wereld je
digitale documenten begrijpt.
● Heb jij de nodige software en hardware om het document te
openen?
● Bestaat er meer dan een programma beschikbaar om het
document te openen?

#3 RECHTENVRIJ
Zorg ervoor dat je het document kan
openen zonder een inbreuk te plegen
op iemands rechten.
● Is het gebruik van het bestand vrij van licenties?
● Is het bestand vrij van technische mechanismen die de
toegang beperken?

#4 VEILIGE OPSLAG
Zorg dat de digitale documenten
veilig zijn opgeslagen.
● Worden er nog documenten bewaard op draagbare dragers?
● Worden documenten op verschillende plaatsen bewaard?
● Worden documenten dubbel bewaard?

#5 WEBTOEGANG
Publiceer documenten op het web
onder een erkende open data licentie.
● Kan je alle documenten openen met een URI?
● Zijn de voorwaarden waaronder je documenten publiceert
goed vastgelegd?
● Bevatten de documenten een verwijzing naar de
eigendomsrechten en de licentievoorwaarden?

PERMANENT BEHEER !
Digital Curation Centre: http://www.dcc.ac.uk/resources/curation-lifecycle-model

#1
documentatie
#2
acceptatie
#3
rechtenvrij
#4
veilige opslag
#5
webtoegang
verouderde
techniek
schade
rechten
claims
overvloed
onvindbaar

IV. STRATEGIEËN
● niets…
● conservatie
● documentatie
● kopieren & verspreiden
● regelmatige controles
● migratie & transcodering
● emulatie

#2 CONSERVATIE
● nauwgezet en in aangepaste omstandigheden
bewaren van hardware, software en bestanden
● slechts in zeer specifieke gevallen gewenst
● vereist ook onderhoud (bv. interne batterij)

#3 DOCUMENTATIE
● documenteren van hardware, software en bestanden
● bv. met software bepaalde bestanden zijn
aangemaakt, en onder welke besturingsprogramma
en op welke hardware die software draait
● handleidingen voor hardware en software (gedrukt?
op cd? online?)

#4 KOPIEREN & VERSPREIDEN
● aanmaken van archiveringsbestanden,
reproductiebestanden, raadplegingsbestanden, …
● aanmaken van back-up kopieën
● bewaring van back-ups op verschillende
geografische locaties
● kopiëren op zich kan nieuwe bedreigingen m.b.t.
omvang en beheer introduceren

#5 REGELMATIGE CONTROLES
● controle van functioneren hardware en software
● controles op virussen
● controles op volledigheid
● controles op integriteit

#6 MIGRATIE & TRANSCODERING
● migreren naar een ander formaat
● transcoderen naar een andere codec
● opletten voor informatieverlies
● opletten voor functionaliteitsverlies
● zoveel mogelijk beperken, vereist kennis
● migreren / transcoderen naar duurzaam
archiveringsformaat

#7 EMULEREN
● nabootsen van oorspronkelijke omgeving waarin het
bestand werd gebruikt
● hardware en software
● ontwikkelen emulatieplatformen is specialistenwerk
● niet voor alles zijn er emulatieplatformen
● emulatieplatformen zijn vaak resultaat van reverse
engineering (wettelijk?)

GOEDE STRATEGIE = COMBINATIE
● verschillende strategie combineren
● alle aspecten moeten beschreven worden tot
echte, volledige strategie
● meestal geen kant-en-klare oplossingen
● in bepaalde gevallen nog geen oplossingen

V. HUISWERK - KNELPUNTEN
● Bewaarstrategie:
Ik weet niet waar ik moet
beginnen om mijn bestanden
langdurig toegankelijk te maken.
● Kwaliteitscontrole:
Ik weet niet hoe ik moet
controleren of een bestand
duurzaam is of niet.
● Opslagbeheer:
Mijn bestanden zijn niet veilig
opgeslagen.
● Opnameprocedure:
Ik krijg geen overzicht over de
massa bestanden in mijn
collectie.
● Toegang:
Ik weet niet hoe ik al die
bestanden toegankelijk moet
maken via het web

VI. HUISWERK - OPDRACHT
● Welke drie knelpunten zijn het
meest herkenbaar voor jouw
organisatie?
● Beschrijf die knelpunten specifiek
voor jouw organisatie.
● Beschrijf de oplossing voor jouw
organisatie:
● Welke bedreigingen zijn van
toepassing op jouw situatie?
● Welke principes moet je navolgen
om die bedreigingen te beheersen?
● Welke strategie(en) ga je volgen om
die bedreigingen te minimaliseren.

Duurzaam digitaliseren: principes en strategieën

Duurzaam digitaliseren: principes en strategieën

Recommended

Recommended

More Related Content

More from Heemkunde Vlaanderen

More from Heemkunde Vlaanderen (20)

Duurzaam digitaliseren: principes en strategieën