2. UKIRAN
Ukiran kayu atau di seni ukir merupakan seni
pertukangan tangan yang menjadi satu tradisi
dalam masyarakat Melayu sejak turun temurun
lagi. Seni ukir akan memperkenalkan teknik dan
motif bunga ukir yang menjadi identiti ukiran
Melayu tradisi. Menghasikan sebuah karya seni
ukir memerlukan kemahiran daripada memilih
kayu, memproses kayu, memilih dan melukis
motif ukiran hinggalah mengukir silat dengan
menggunakan pemahat dan pisau wali.
3. SEJARAH PERKEMBANGAN UKIRAN KAYU
Sukar untuk melihat catatan untuk mengetahui sejarah awal
ukiran kayu. Namun demikian catatan sejarah dari
perjumpaan di zaman batu Neolitik di Asia Tenggara
menunjukkan terdapatnya pengukir-pengukir handal telah
wujud di zaman dahulu. Ini terbukti ukiran yang terdapat pada
belanga, gelang, kendi dan pinggan mangkuk. Sejarah awal
mengenai ukiran kayu di negara ini boleh diketahui setelah
kita membaca buku Sejarah Melayu atau Sulalatus Salatin.
Buku yang dikarang oleh Tun Sri Lanang itu ditulis pada abad
ke-17. Dalam tulisan Tun Sri Lanang, tercatat keindahan seni
bina istana Sultan Mansur Syah yang memerintah Melaka
pada tahun 1459 hingga tahun 1477. Istana berukir indah itu
digelar oleh rakyat Melaka sebagai ‘Istana Hawa Nafsu’.
4. Seni ukir di negara ini telah pun berkembang lebih
awal lagi daripada catatan Tun Sri Lanang, namun
tidak ada catatan mengenainya. Satu lagi catatan
silam mengenai seni bina ialah Hikayat Misa
Melayu. Dalam hikayat itu digambarkan mengenai
seni ukir di istana yang terletak di Pulau Indera
Sakti, sebuah tempat di Kuala Sungai Kinta, Perak
Darul Ridzuan semasa pemerintahan Sultan
Iskandar Zulkarnain (1756 - 1780).
5. Di negeri Kelantan, Terengganu dan Pahang dan
Kedah adalah negeri yang mempunyai pengukir
dari turun temurun. Dikata bahawa kebanyakan
ukiran kayu adalah terpengaruh dengan motif
ukiran negara Siam, kerana pada suatu masa
dahulu negeri ni di bawah pengaruh Siam. Ini
adalah berdasarkan corak ukiran masjid, wakaf,
istana dan rumah-rumah lama banyak persamaan
dengan seni ukir negeri Siam. Tidak menghairankan
kalau dikatakan bahawa seni ukir di negara ini telah
didatangi dari selatan negeri Thailand iaitu Patani.
6. BENTUK-BENTUK UKIRAN
a. Ukiran Tebuk Tembus
Ukiran tebuk berasal dari sekeping papan atau
beberapa keping papan yang ditebuk dengan
menggunakan gerudi gergaji (gergaji
menggerudi) supaya tembus bentuk-bentuk
bunga atau corak. Terdapat dua jenis ukiran jenis
ini, iaitu ukiran tebuk tidak silat dan ukiran
tebuk silat.
7.
8. Ukiran tebuk tidak silat banyak terdapat pada
rumah-rumah lama iaitu bahagian selasar, lambur,
dinding, pintu, perabot dan mimbar masjid.
Bentuk bunga ukir ialah awan larat, siling, kaligrafi
dan simetri. Bagi ukiran tebuk silat, bahagian yang
menindih serta melengkung keluar ditimbulkan
dan bahagian yang melengkung ke dalam serta
yang tertindih ditenggelamkan. Sesungguhnya silat
ialah istilah yang menunjukkan bahagian yang
timbul dan tenggelam serta papan tebuk disobek.
Bunga ukir yang terdapat pada bentuk ini ialah
awan larat, silang dan simetri
9. b. Ukiran Bunga Timbul
Ukiran ini tidak tembus. Ia mengandungi bunga
ukir yang disilatkan dan tidak silat. Terdapat
pada perabot, mimbar masjid, barang hiasan
yang diperbuat daripada kayu, ulu serta sampir
senjata. Bunga ukirnya sama seperti ukiran
tebuk.
10.
11. c. Ukiran Arca
Ukiran ini banyak terdapat pada ulu senjata
seperti ulu keris, kepala tongkat, kukur kelapa,
kotak nelayan dan sebagainya. Bunga ukirannya
sama seperti ukiran timbul tetapi lebih halus
dan kecil.
12.
13. d. Larik
Melarik merupakan satu cara orang-orang
Melayu mengukir kayu. Ukiran larik berbentuk
bulat dengan susunan gerlang-gerlang dan
genting-gentat yang menarik. Ukiran ini sering
terdapat pada ulu senjata, perabot, tongkat,
gasing, tiang-tiang rumah dan sebagainya
14.
15. d. Ukiran Kayu Hanyut
Ukiran ini di anggap masih baru. Ukiran idi
diperkenalkan oleh Perbadanan Kraf tangan
Malaysia. Ukiran ini hanya sebagai hiasan
semata-mata. Ukiran kayu hanyut diukir pada
bahagian-bahagian tertentu dan dibentuk
menyelupai ikan, burung dan sebagainya. Kayu
induknya di ambil dari kayu atau akar yang
terdapat dalam sungai.
16.
17. TOKOH-TOKOH UKIRAN
1.Encik Latiff bin Long
Latiff bin Long dilahirkan di Besut Terengganu, Beliau adalah seorang
pengukir ukiran kayu yang mahir. Mewarisi bakat ayahnya yang berasal
daripada keluarga yang mempunyai enam keturunan tukang kayu yang
handal. Bapa Latiff juga terkenal dengan seorang pengukir. Ukirannya
masih tersimpan di istana Raja Besut yang terdapat di muzium negeri
Terengganu. Latiff telah menerima pengajaran ukiran kayu dari
bapanya sejak berumur lima tahun. Beliau pernah memenangi
pertandingan Kraftangan ukiran kayu semasa bersekolah. Pada tahun
1971 beliau memenangi tempat pertama dalam pertandingan Ukiran
Kayu Jenis silat dalam Pameran Ukiran Kayu berlangsung di Balai Seni
Lukis Negara. Kini Latiff Long adalah pengusaha Ukiran yang terkenal
dan membuka bengkelnya di Pasir tumbuh Kelantan dan banyak
menerima tempahan dari dalam dan luar negara
18. 2. Tuan Haji Wan Su bin Othman
Wan Su juga merupakan dari keturunan
pengukir terkenal di daerah Besut Terengganu.
Ukirannya sangat halus dan mempunyai unsur
tradisi. Wan Su cukup mahir dengan motif-motif
ukiran kayu. Sehingga kini beliau telah dipilih
oleh Lembaga Kraftangan Malaysia sebagai
Adiguru bagi ukiran kayu. Pengiktirafan ini
adalah diperingkat tertinggi oleh kraftangan
Malaysia. Bengkel beliau terletak di Besut
Terengganu dan banyak menerima tempahan
dari dalam dan luar negara.
