Phan hai vl11

1. PHẦN THỨ HAI HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN CHUẨN KIẾN THỨC, KĨ NĂNG MÔN VẬT LÍ LỚP 11 THPT MỘT SỐ ĐIỂM CẦN LƯU Ý KHI THỰC HIỆN CHUẨN KIẾN THỨC, KĨ NĂNG 1. Phần “Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng” của tài liệu này được trình bày theo từng lớp và theo các chương. Mỗi chương đều gồm hai phần là : a) Chuẩn kiến thức, kĩ năng của chương trình : Phần này nêu lại nguyên văn các chuẩn kiến thức, kĩ năng đã được quy định trong chương trình hiện hành tương ứng đối với mỗi chương. b) Hướng dẫn thực hiện : Phần này chi tiết hoá các chuẩn kiến thức, kĩ năng đã nêu ở phần trên dưới dạng một bảng gồm có 4 cột và được sắp xếp theo các chủ đề của môn học. Các cột của bảng này gồm : - Cột thứ nhất (STT) ghi thứ tự các đơn vị kiến thức, kĩ năng trong mỗi chủ đề. - Cột thứ hai (Chuẩn KT, KN quy định trong chương trình) nêu lại các chuẩn kiến thức, kĩ năng tương ứng với mỗi chủ đề đã được quy định trong chương trình hiện hành. - Cột thứ ba (Mức độ thể hiện cụ thể của chuẩn KT, KN) trình bày nội dung chi tiết tương ứng với các chuẩn kiến thức, kĩ năng nêu trong cột thứ hai. Đây là phần trọng tâm, trình bày những kiến thức, kĩ năng tối thiểu mà HS cần phải đạt được trong quá trình học tập. Các kiến thức, kĩ năng được trình bày trong cột này ở các cấp độ khác nhau, và được để trong dấu ngoặc vuông [ ]. Các chuẩn kiến thức, kĩ năng được chi tiết hóa trong cột này là những căn cứ cơ bản nhất để kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh trong quá trình học tập cấp THPT. - Cột thứ tư (Ghi chú) trình bày những nội dung liên quan đến những chuẩn kiến thức, kĩ năng được nêu ở cột thứ ba. Đó là những kiến thức, kĩ năng cần tham khảo vì chúng được sử dụng trong SGK hiện hành khi tiếp cận những chuẩn kiến thức, kĩ năng quy định trong chương trình, hoặc đó là những ví dụ minh hoạ, những điểm cần chú ý khi thực hiện. 2. Đối với các vùng sâu, vùng xa và những vùng nông thôn còn có những khó khăn, GV cần bám sát vào chuẩn kiến thức, kĩ năng của chương trình chuẩn, không yêu cầu HS biết những nội dung về chuẩn kiến thức, kĩ năng khác liên quan có trong các tài liệu tham khảo. Ngược lại, đối với các vùng phát triển như thị xã, thành phố, những vùng có điều kiện về kinh tế, văn hoá xã hội, GV cần linh hoạt đưa vào những kiến thức, kĩ năng liên quan để tạo điều kiện cho HS phát triển năng lực. Trong quá trình vận dụng, GV cần phân hoá trình độ HS để có những giải pháp tốt nhất trong việc tổ chức các hoạt động nhận th ức cho HS. Trên đây là những điểm cần lưu ý khi thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng. Sở Giáo dục và Đào tạo chỉ đạo các trường THPT tổ chức cho tổ chuyên môn rà soát chương trình, khung phân phối chương trình của Bộ, xây dựng một khung giáo án chung cho tổ chuyên m ôn để từ đó các GV có cơ sở soạn bài và nâng cao chất lượng dạy học. 13

2. A. ch-¬ng tr×nh chuÈn Ch-¬ng I. §iÖn tÝch. §iÖn tr-êng 1. ChuÈn kiÕn thøc, kÜ n¨ng cña ch-¬ng tr×nh Chñ ®Ò Møc ®é cÇn ®¹t Ghi chó a) §iÖn tÝch. KiÕn thøc §Þnh luËt b¶o  Nªu ®-îc çc çch làm nhiÔm ®iÖn mét vËt (cä x¸t, tiÕp toµn ®iÖn tÝch. xóc vµ h-ëng øng). Lùc t¸c dông  Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh luËt b¶o toµn ®iÖn tÝch. gi÷a çc ®iÖn tÝch. ThuyÕt  Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh luËt Cu-l«ng vµ chØ ra ®Æc ®iÓm cña ªlectron. lùc ®iÖn gi÷a hai ®iÖn tÝch ®iÓm.  Nªu ®-îc çc néi dung chÝnh cña thuyÕt ªlectron. b) §iÖn tr-êng.  Nªu ®-îc ®iÖn tr-êng tån t¹i ë ®©u, cã tÝnh chÊt g×. C-êng ®é ®iÖn  Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh nghÜa c-êng ®é ®iÖn tr-êng. tr-êng. §-êng søc ®iÖn.  Nªu ®-îc tr-êng tÜnh ®iÖn lµ tr-êng thÕ.  Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh nghÜa hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®iÓm c) §iÖn thÕ vµ cña ®iÖn tr-êng vµ nªu ®-îc ®¬n vÞ ®o hiÖu ®iÖn thÕ. hiÖu ®iÖn thÕ.  Nªu ®-îc mèi quan hÖ gi÷a c-êng ®é ®iÖn tr-êng ®Òu vµ hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®iÓm cña ®iÖn tr-êng ®ã. NhËn biÕt d) Tô ®iÖn. ®-îc ®¬n vÞ ®o c-êng ®é ®iÖn tr-êng.  Nªu ®-îc nguyªn t¾c cÊu t¹o cña tô ®iÖn. NhËn d¹ng ®-îc e) N¨ng l-îng çc tô ®iÖn th-êng dïng vµ nªu ®-îc ý nghÜa çc sè ghi cña ®iÖn tr-êng trªn mçi tô ®iÖn. trong tô ®iÖn.  Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh nghÜa ®iÖn dung cña tô ®iÖn vµ nhËn biÕt ®-îc ®¬n vÞ ®o ®iÖn dung.  Nªu ®-îc ®iÖn tr-êng trong tô ®iÖn vµ mäi ®iÖn tr-êng ®Òu mang n¨ng l-îng. 14

3. KÜ n¨ng  VËn dông ®-îc thuyÕt ªlectron ®Ó gi¶i thÝch çc hiÖn t-îng nhiÔm ®iÖn.  VËn dông ®-îc ®Þnh luËt Cu-l«ng vµ kh¸i niÖm ®iÖn tr-êng ®Ó gi¶i ®-îc çc bµi tËp ®èi víi hai ®iÖn tÝch ®iÓm.  Gi¶i ®-îc bµi tËp vÒ chuyÓn ®éng cña mét ®iÖn tÝch däc theo ®-êng søc cña mét ®iÖn tr-êng ®Òu. 2. H-íng dÉn thùc hiÖn 1. §IÖN TÝCH. §ÞNH LUËT CU-L¤NG ChuÈn KT, KN quy ®Þnh Stt Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT, KN Ghi chó trong ch-¬ng tr×nh 1 Nªu ®-îc çc çch nhiÔm [Th«ng hiÓu] ¤n tËp kiÕn thøc ë ®iÖn mét vËt (cä x¸t, Cã ba çch làm nhiÔm ®iÖn cho vËt : ch-¬ng tr×nh vËt lÝ tiÕp xóc vµ h-ëng øng). cÊp THCS. NhiÔm ®iÖn do cä x¸t : Cä x¸t hai vËt, kÕt qu¶ lµ hai vËt bÞ nhiÔm ®iÖn. Cä x¸t thuû tinh vµo lôa, kÕt qu¶ lµ NhiÔm ®iÖn do tiÕp xóc : Cho mét vËt thuû tinh vµ lôa bÞ nhiÔm ®iÖn tiÕp xóc víi vËt dÉn kh¸c nhiÔm ®iÖn. kh«ng nhiÔm ®iÖn, kÕt qu¶ lµ vËt dÉn bÞ VËt dÉn A kh«ng nhiÔm ®iÖn. nhiÔm ®iÖn. Khi cho NhiÔm ®iÖn do h-ëng øng : §-a mét vËt A tiÕp xóc víi vËt nhiÔm ®iÖn l¹i gÇn nh-ng kh«ng ch¹m vµo nhiÔm ®iÖn B th× A vËt dÉn kh¸c trung hoµ vÒ ®iÖn. KÕt qu¶ nhiÔm ®iÖn cïng dÊu lµ hai ®Çu cña vËt dÉn bÞ nhiÔm ®iÖn víi B. tr¸i dÊu. §Çu cña vËt dÉn ë gÇn vËt Cho ®Çu A cña thanh nhiÔm ®iÖn mang ®iÖn tÝch tr¸i dÊu víi kim lo¹i AB l¹i gÇn 15

4. vËt nhiÔm ®iÖn. vËt nhiÔm ®iÖn C, kÕt qu¶ ®Çu A tÝch ®iÖn tr¸i dÊu víi C vµ ®Çu B tÝch ®iÖn cïng dÊu víi C. 2 Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh luËt [Th«ng hiÓu] §iÖn tÝch ®iÓm lµ Cu-l«ng vµ chØ ra ®Æc mét vËt tÝch ®iÖn  §Þnh luËt Cu-l«ng : ®iÓm cña lùc ®iÖn gi÷a cã kÝch th-íc rÊt hai ®iÖn tÝch ®iÓm. Lùc hót hay lùc ®Èy gi÷a hai ®iÖn tÝch nhá so víi kho¶ng ®iÓm ®Æt trong ch©n kh«ng cã ph-¬ng çch tíi ®iÓm mµ ta trïng víi ®-êng th¼ng nèi hai ®iÖn tÝch xÐt. ®iÓm ®ã, cã ®é lín tØ lÖ thuËn víi tÝch §iÖn m«i lµ m«i ®é lín cña hai ®iÖn tÝch vµ tØ lÖ tr-êng çch ®iÖn. nghÞch víi b×nh ph-¬ng kho¶ng çch gi÷a Khi çc ®iÖn tÝch chóng : ®iÓm ®-îc ®Æt trong q1q2 ®iÖn m«i ®ång tÝnh F = k r2 chiÕm ®Çy kh«ng trong ®ã, F lµ lùc t¸c dông ®o b»ng ®¬n gian xung quanh çc vÞ niut¬n (N), r lµ kho¶ng çch gi÷a ®iÖn tÝch, th× lùc hai ®iÖn tÝch, ®o b»ng mÐt (m), q1, q2 t-¬ng t¸c gi÷a lµ çc ®iÖn tÝch, ®o b»ng cul«ng (C), k chóng yÕu ®i  lÇn lµ hÖ sè tØ lÖ, phô thuéc vµo hÖ ®¬n vÞ so víi khi ®Æt chóng trong ch©n N.m2 ®o. Trong hÖ SI, k = 9.109 . kh«ng.  gäi lµ C2 h»ng sè ®iÖn m«i Hai ®iÖn tÝch cïng dÊu th× ®Èy nhau, cña m«i tr-êng (  hai ®iÖn tÝch tr¸i dÊu th× hót nhau. 1). Khi hai ®iÖn tÝch ®-îc ®Æt trong ®iÖn Hai lùc t¸c dông m«i ®ång chÊt, chiÕm ®Çy kh«ng gian, cã vµo hai ®iÖn tÝch h»ng sè ®iÖn m«i , th× : lµ hai lùc trùc ®èi: cïng ph-¬ng, 16

5. q1q2 ng-îc chiÒu, ®é lín F = k b»ng nhau vµ ®Æt VËn dông ®-îc ®Þnh luËt r 2 Cu-l«ng gi¶i ®-îc çc vµo hai ®iÖn tÝch. H»ng sè ®iÖn m«i cña kh«ng khÝ gÇn b»ng bµi tËp ®èi víi hai ®iÖn tÝch ®iÓm. h»ng sè ®iÖn m«i cña ch©n kh«ng ( = 1). [VËn dông]  BiÕt çch tÝnh ®é lín cña lùc theo c«ng thøc ®Þnh luËt Cu-l«ng.  BiÕt çch vÏ h×nh biÓu diÔn lùc t¸c dông lªn çc ®iÖn tÝch. 2. THUYÕT £LECTRON. §ÞNH LUËT B¶O TOµN §IÖN TÝCH ChuÈn KT, KN quy ®Þnh Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT, Stt Ghi chó trong ch-¬ng tr×nh KN 1 Nªu ®-îc çc néi dung [Th«ng hiÓu] ¤n tËp mét phÇn kiÕn chÝnh cña thuyÕt  thøc cña bµi trong ThuyÕt dùa trªn sù c- tró vµ di ªlectron. ch-¬ng tr×nh VËt lÝ chuyÓn cña çc ªlectron ®Ó gi¶i thÝch cÊp THCS vµ ë m«n çc hiÖn t-îng ®iÖn vµ çc tÝnh chÊt Hãa häc. ®iÖn cña çc vËt gäi lµ thuyÕt ªlectron. Theo thuyÕt ªlectron, vËt (hay  ThuyÕt ªlectron gåm çc néi dung chÊt) dÉn ®iÖn lµ chÝnh sau ®©y : vËt (hay chÊt) cã  £lectron cã thÓ rêi khái nguyªn tö chøa ®iÖn tÝch tù ®Ó di chuyÓn tõ n¬i nµy ®Õn n¬i kh¸c. do, lµ ®iÖn tÝch cã Nguyªn tö bÞ mÊt ªlectron sÏ trë thµnh thÓ dÞch chuyÓn tõ mét h¹t mang ®iÖn d-¬ng gäi lµ ion ®iÓm nµy ®Õn ®iÓm d-¬ng. kh¸c bªn trong vËt  Mét nguyªn tö ë tr¹ng th¸i trung hßa 17

6. cã thÓ nhËn thªm ªlectron ®Ó trë thµnh (hay chÊt) dÉn ®iÖn. mét h¹t mang ®iÖn ©m gäi lµ ion ©m. Kim lo¹i, dung dÞch  Mét vËt nhiÔm ®iÖn ©m khi sè axit, baz¬, muèi... ªlectron mµ nã chøa lín h¬n sè ®iÖn lµ çc chÊt dÉn tÝch nguyªn tè d-¬ng (pr«t«n). NÕu sè ®iÖn. Cßn vËt (hay ªlectron Ýt h¬n sè pr«t«n th× vËt chÊt) çch ®iÖn lµ nhiÔm ®iÖn d-¬ng. vËt (hay chÊt) kh«ng chøa ®iÖn tÝch tù do, nh- kh«ng khÝ kh«, thuû tinh, sø, cao su... 2 Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh luËt [Th«ng hiÓu] HÖ c« lËp vÒ ®iÖn lµ b¶o toµn ®iÖn tÝch. §Þnh luËt : hÖ vËt kh«ng cã trao ®æi ®iÖn tÝch víi Trong mét hÖ c« lËp vÒ ®iÖn, tæng ®¹i çc vËt kh¸c ngoµi sè cña çc ®iÖn tÝch lµ kh«ng ®æi. hÖ. 3 VËn dông ®-îc thuyÕt [VËn dông] ªlectron ®Ó gi¶i thÝch Gi¶i thÝch çc hiÖn t-îng nhiÔm ®iÖn : çc hiÖn t-îng nhiÔm Sù nhiÔm ®iÖn do cä x¸t : Khi hai vËt ®iÖn. cä x¸t, ªlectron dÞch chuyÓn tõ vËt nµy sang vËt kh¸c, dÉn tíi mét vËt thõa ªlectron vµ nhiÔm ®iÖn ©m, cßn mét vËt thiÕu ªlectron vµ nhiÔm ®iÖn d-¬ng. Sù nhiÔm ®iÖn do tiÕp xóc : Khi vËt kh«ng mang ®iÖn tiÕp xóc víi vËt mang ®iÖn, th× ªlectron cã thÓ dÞch chuyÓn tõ vËt nµy sang vËt kh¸c lµm cho vËt kh«ng mang ®iÖn khi tr-íc còng bÞ nhiÔm ®iÖn theo. 18

7. Sù nhiÔm ®iÖn do h-ëng øng : Khi mét vËt b»ng kim lo¹i ®-îc ®Æt gÇn mét vËt ®· nhiÔm ®iÖn, çc ®iÖn tÝch ë vËt nhiÔm ®iÖn sÏ hót hoÆc ®Èy ªlectron tù do trong vËt b»ng kim lo¹i lµm cho mét ®Çu vËt nµy thõa ªlectron, mét ®Çu thiÕu ªlectron. Do vËy, hai ®Çu cña vËt bÞ nhiÔm ®iÖn tr¸i dÊu. 3. §IÖN TR¦êNG Vµ C¦êNG §é §IÖN TR¦êNG. §¦êNG SøC §IÖN ChuÈn KT, KN quy Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT, Stt ®Þnh trong ch-¬ng Ghi chó KN tr×nh 1 Nªu ®-îc ®iÖn [Th«ng hiÓu] N¬i nµo cã ®iÖn tÝch th× ë tr-êng tån t¹i ë §iÖn tr-êng lµ mét d¹ng vËt chÊt bao xung quanh ®iÖn tÝch ®ã cã ®©u, cã tÝnh chÊt quanh ®iÖn tÝch vµ tån t¹i cïng víi ®iÖn tr-êng. g×. ®iÖn tÝch (tr-êng hîp ®iÖn tr-êng tÜnh, g¾n víi ®iÖn tÝch ®øng yªn). TÝnh chÊt c¬ b¶n cña ®iÖn tr-êng lµ t¸c dông lùc ®iÖn lªn çc ®iÖn tÝch ®Æt trong nã. 2 Ph¸t biÓu ®-îc [Th«ng hiÓu] Mét vËt cã kÝch th-íc nhá, ®Þnh nghÜa c-êng C-êng ®é ®iÖn tr-êng t¹i mét ®iÓm lµ mang mét ®iÖn tÝch nhá, ®é ®iÖn tr-êng. ®¹i l-îng ®Æc tr-ng cho t¸c dông lùc ®-îc dïng ®Ó ph¸t hiÖn lùc cña ®iÖn tr-êng t¹i ®iÓm ®ã. Nã ®-îc ®iÖn t¸c dông lªn nã gäi lµ x¸c ®Þnh b»ng th-¬ng sè cña ®é lín ®iÖn tÝch thö. lùc ®iÖn F t¸c dông lªn mét ®iÖn tÝch Thùc nghiÖm chøng tá r»ng thö q (d-¬ng) ®Æt t¹i ®iÓm ®ã vµ ®é lÇn l-ît ®Æt çc ®iÖn tÝch lín cña q. thö q1, q2, ... kh¸c nhau 19

8. F t¹i mét ®iÓm th×: E= q F1 F = 2 = ... trong ®ã E lµ c-êng ®é ®iÖn tr-êng q1 q2 t¹i ®iÓm ta xÐt. C-êng ®é ®iÖn tr-êng t¹i C-êng ®é ®iÖn tr-êng lµ mét ®¹i l-îng u r mét ®iÓm M c¸ch ®iÖn tÝch u F r ®iÓm Q mét kho¶ng r trong vect¬ : E  . q ch©n kh«ng ®-îc tÝnh b»ng r Vect¬ E cã ®iÓm ®Æt t¹i ®iÓm ®ang c«ng thøc: xÐt, cã ph-¬ng chiÒu trïng víi ph-¬ng Q chiÒu cña lùc ®iÖn t¸c dông lªn ®iÖn Ek tÝch thö q d-¬ng ®Æt t¹i ®iÓm ®ang r2 xÐt vµ cã ®é dµi (m« ®un) biÓu diÔn Nguyªn lÝ chång chÊt ®iÖn ®é lín cña c-êng ®é ®iÖn tr-êng theo tr-êng: Khi mét ®iÖn tÝch mét tØ xÝch nµo ®ã. chÞu t¸c dông ®ång thêi cña Trong hÖ SI, ®¬n vÞ ®o c-êng ®é ®iÖn r r ®iÖn tr-êng E1 , E2 th× nã tr-êng lµ v«n trªn mÐt (V/m). chÞu t¸c dông cña ®iÖn r tr-êng tæng hîp E ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau : u u r r ur E  E1  E2 Chó ý : Ng-êi ta cßn biÓu diÔn ®iÖn tr-êng b»ng nh÷ng ®-êng søc ®iÖn. §-êng søc ®iÖn lµ ®-êng ®-îc vÏ trong ®iÖn tr-êng sao cho tiÕp tuyÕn t¹i bÊt k× ®iÓm nµo trªn ®-êng còng trïng víi ph-¬ng cña vect¬ c-êng ®é ®iÖn tr-êng t¹i ®iÓm ®ã và cã chiÒu thuËn 20

9. theo chiÒu cña vect¬ c-êng ®é ®iÖn tr-êng. Mét ®iÖn tr-êng mµ vect¬ c-êng ®é ®iÖn tr-êng t¹i mäi ®iÓm ®Òu nh- nhau gäi lµ ®iÖn tr-êng ®Òu. §-êng søc cña nã lµ c¸c ®-êng th¼ng song song c¸ch ®Òu. 4. C¤NG CñA LùC §IÖN. HIÖU §IÖN THÕ ChuÈn KT, KN quy ®Þnh Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn Stt Ghi chó trong ch-¬ng tr×nh KT, KN 1 Nªu ®-îc tr-êng tÜnh [Th«ng hiÓu] ®iÖn lµ tr-êng thÕ.  C«ng cña lùc ®iÖn tr-êng khi ®iÖn tÝch ®iÓm q di chuyÓn trong ®iÖn tr-êng ®Òu E tõ ®iÓm M ®Õn ®iÓm N lµ AMN = qEd, kh«ng phô thuéc vµo h×nh d¹ng ®-êng ®i mµ chØ phô thuéc vµo vÞ trÝ ®iÓm ®Çu M vµ ®iÓm cuèi N cña ®-êng ®i, víi d lµ h×nh chiÕu cña qu·ng r ®-êng ®i MN theo ph-¬ng vect¬ E (ph-¬ng ®-êng søc).  C«ng cña lùc ®iÖn tr-êng trong mét tr-êng tÜnh ®iÖn bÊt k× kh«ng phô thuéc h×nh d¹ng ®-êng ®i, chØ phô thuéc vÞ trÝ ®iÓm ®Çu vµ ®iÓm cuèi cña ®-êng ®i. §iÖn tr-êng tÜnh lµ mét tr-êng thÕ. 21

10. 2 Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh [Th«ng hiÓu] §iÖn thÕ t¹i mét ®iÓm nghÜa hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a trong ®iÖn tr-êng lµ ®¹i  HiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®iÓm M, N hai ®iÓm cña ®iÖn tr-êng l-îng ®Æc tr-ng cho ®iÖn trong ®iÖn tr-êng ®Æc tr-ng cho vµ nªu ®-îc ®¬n vÞ ®o tr-êng vÒ mÆt n¨ng kh¶ n¨ng sinh c«ng cña ®iÖn hiÖu ®iÖn thÕ. l-îng. Nã ®-îc x¸c ®Þnh tr-êng trong sù di chuyÓn cña mét b»ng th-¬ng sè cña c«ng ®iÖn tÝch tõ ®iÓm M ®Õn N. Nã cña lùc ®iÖn t¸c dông ®-îc x¸c ®Þnh b»ng th-¬ng sè cña lªn ®iÖn tÝch d-¬ng q c«ng cña lùc ®iÖn t¸c dông lªn khi ®iÖn tÝch dÞch ®iÖn tÝch q trong sù dÞch chuyÓn chuyÓn tõ ®iÓm ®ã ra v« tõ M ®Õn N vµ ®é lín cña q. cùc vµ ®é lín cña ®iÖn A MN tÝch q. U MN = VM  VN = q A M  Trong hÖ SI, ®¬n vÞ hiÖu ®iÖn VM = q thÕ lµ v«n (V). NÕu UMN = 1V, q = §¬n vÞ cña ®iÖn thÕ lµ 1C th× AMN = 1J. V«n lµ hiÖu ®iÖn v«n (kÝ hiÖu lµ V). §iÖn thÕ gi÷a hai ®iÓm M, N trong ®iÖn thÕ lµ mét ®¹i l-îng v« tr-êng mµ khi mét ®iÖn tÝch d-¬ng h-íng. Ng-êi ta th-êng 1C di chuyÓn tõ ®iÓm M ®Õn ®iÓm N quy -íc chän mèc tÝnh th× lùc ®iÖn sÏ thùc hiÖn mét ®iÖn thÕ (®iÖn thÕ b»ng c«ng d-¬ng lµ 1J. 0) lµ ®iÖn thÕ cña mÆt ®Êt hoÆc ®iÖn thÕ cña mét ®iÓm ë v« cùc. Ng-êi ta ®o hiÖu ®iÖn thÕ tÜnh ®iÖn b»ng tÜnh ®iÖn kÕ. Trong kÜ thuËt, hiÖu ®iÖn thÕ gäi lµ ®iÖn ¸p. 3 Nªu ®-îc mèi quan hÖ [Th«ng hiÓu] gi÷a c-êng ®é ®iÖn  Mèi liªn hÖ gi÷a c-êng ®é ®iÖn tr-êng ®Òu vµ hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®iÓm cña tr-êng ®Òu E vµ hiÖu ®iÖn thÕ U 22

11. ®iÖn tr-êng ®ã. NhËn gi÷a hai ®iÓm M vµ N çch nhau biÕt ®-îc ®¬n vÞ ®o mét kho¶ng d däc theo ®-êng søc c-êng ®é ®iÖn tr-êng. ®iÖn cña ®iÖn tr-êng ®-îc x¸c ®Þnh bëi c«ng thøc: UMN U E= = d d  Trong hÖ SI, hiÖu ®iÖn thÕ U tÝnh b»ng v«n (V), d tÝnh b»ng mÐt (m) nªn c-êng ®é ®iÖn tr-êng cã ®¬n vÞ lµ v«n trªn mÐt (V/m). 4 Gi¶i ®-îc bµi tËp vÒ [VËn dông] Lùc ®iÖn F t¸c dông lªn chuyÓn ®éng cña mét ®iÖn ®iÖn tÝch g©y ra cho  BiÕt çch x¸c ®Þnh ®-îc lùc t¸c tÝch däc theo ®-êng søc ®iÖn tÝch gia tèc a, dông lªn ®iÖn tÝch chuyÓn ®éng. cña mét ®iÖn tr-êng ®Òu. ®-îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng  VËn dông ®-îc biÓu thøc ®Þnh thøc : luËt II Niu-t¬n cho ®iÖn tÝch F qE qU chuyÓn ®éng vµ çc c«ng thøc ®éng a= =  m m md lùc häc cho ®iÖn tÝch. (XÐt ®iÖn tr-êng ®Òu) 5. Tô §IÖN ChuÈn KT, KN quy ®Þnh Stt Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT, KN Ghi chó trong ch-¬ng tr×nh 1 Nªu ®-îc nguyªn t¾c [Th«ng hiÓu] cÊu t¹o cña tô ®iÖn.  Tô ®iÖn lµ mét hÖ hai vËt dÉn ®Æt gÇn NhËn d¹ng ®-îc çc tô nhau vµ ng¨n çch nhau b»ng mét líp çch ®iÖn th-êng dïng. ®iÖn. Hai vËt dÉn ®ã gäi lµ hai b¶n cña tô ®iÖn. Tô ®iÖn dïng phæ biÕn lµ tô ®iÖn ph¼ng, gåm hai b¶n cùc kim lo¹i ph¼ng ®Æt song song víi nhau vµ ng¨n çch nhau b»ng chÊt 23

12. ®iÖn m«i. Khi ta tÝch ®iÖn cho tô ®iÖn, do cã sù nhiÔm ®iÖn do h-ëng øng, ®iÖn tÝch cña hai b¶n bao giê còng cã ®é lín b»ng nhau, nh-ng tr¸i dÊu. Ta gäi ®iÖn tÝch cña b¶n d-¬ng lµ ®iÖn tÝch cña tô ®iÖn.  Çc lo¹i tô ®iÖn th«ng dông lµ tô ®iÖn kh«ng khÝ, tô ®iÖn giÊy, tô ®iÖn mica, tô ®iÖn sø, tô ®iÖn gèm,... Tô ®iÖn xoay cã ®iÖn dung thay ®æi ®-îc. 2 Ph¸t biÓu ®Þnh nghÜa [Th«ng hiÓu] §èi víi mét tô ®iÖn dung cña tô ®iÖn  §iÖn dung cña tô ®iÖn lµ ®¹i l-îng ®Æc ®iÖn ®· cho th× tØ vµ nhËn biÕt ®-îc ®¬n Q tr-ng cho kh¶ n¨ng tÝch ®iÖn cña tô ®iÖn ë sè = h»ng sè vÞ ®o ®iÖn dung. U mét hiÖu ®iÖn thÕ nhÊt ®Þnh. Nã ®-îc x¸c ®Þnh b»ng th-¬ng sè cña ®iÖn tÝch cña tô (víi hiÖu ®iÖn thÕ ®iÖn vµ hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai b¶n cña tô U kh¸c nhau). Q §iÖn dung cña tô ®iÖn : C = . ®iÖn chØ phô thuéc U vµo ®Æc tÝnh cña Trong ®ã, C lµ ®iÖn dung cña tô ®iÖn, Q lµ ®iÖn tÝch cña tô ®iÖn, U lµ hiÖu ®iÖn thÕ tô ®iÖn mµ kh«ng gi÷a hai b¶n tô ®iÖn. phô thuéc vµo hiÖu ®iÖn thÕ ®Æt vµo  §¬n vÞ cña ®iÖn dung lµ fara (F). NÕu Q = tô ®iÖn. 1C, U = 1V th× C = 1F. Fara lµ ®iÖn dung cña mét tô ®iÖn mµ khi hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai b¶n lµ 1V th× ®iÖn tÝch cña tô Nªu ®-îc ý nghÜa çc ®iÖn lµ 1C. sè ghi trªn mçi tô Ta th-êng dïng çc -íc sè cña fara : ®iÖn. 1 F = 1.106 F ; 1 nF = 1.109 F ; 1 pF = 1.1012 F  Trªn vá mçi tô ®iÖn th-êng cã ghi cÆp sè 24

13. liÖu, ch¼ng h¹n nh- 10 F 250 V. Sè liÖu thø nhÊt cho biÕt gi¸ trÞ ®iÖn dung cña tô ®iÖn. Sè liÖu thø hai chØ gi¸ trÞ giíi h¹n cña hiÖu ®iÖn thÕ ®Æt vµo hai b¶n cùc cña tô ®iÖn ; v-ît qu¸ giíi h¹n ®ã tô ®iÖn cã thÓ bÞ háng. 3 Nªu ®-îc ®iÖn tr-êng [Th«ng hiÓu] §¬n vÞ cña n¨ng trong tô ®iÖn vµ mäi  Khi mét hiÖu ®iÖn thÕ U ®-îc ®Æt vµo hai l-îng ®· ®-îc häc ®iÖn tr-êng ®Òu mang tõ cÊp THCS. b¶n cña tô ®iÖn, th× tô ®iÖn ®-îc tÝch n¨ng l-îng. C«ng thøc tÝnh ®iÖn, khi ®ã tô ®iÖn tÝch luü n¨ng l-îng d-íi d¹ng n¨ng l-îng ®iÖn tr-êng trong tô n¨ng l-îng ®iÖn ®iÖn. tr-êng trong tô ®iÖn lµ :  §iÖn tr-êng trong tô ®iÖn vµ mäi ®iÖn tr-êng kh¸c ®Òu mang n¨ng l-îng. Q2 W= 2C §¬n vÞ cña n¨ng l-îng lµ jun (J). 25

14. Ch-¬ng II. DßNG §IÖN KH¤NG §æI 1. ChuÈn kiÕn thøc, kÜ n¨ng cña ch-¬ng tr×nh Chñ ®Ò Møc ®é cÇn ®¹t Ghi chó a) Dßng ®iÖn KiÕn thøc kh«ng ®æi.  Nªu ®-îc dßng ®iÖn kh«ng ®æi lµ g×.  Nªu ®-îc suÊt ®iÖn ®éng cña nguån ®iÖn lµ g×. b) Nguån ®iÖn. SuÊt ®iÖn ®éng  Nªu ®-îc cÊu t¹o chung cña çc nguån ®iÖn ho¸ häc (pin, cña nguån ®iÖn. acquy). ChØ xÐt ®Þnh Pin, acquy.  ViÕt ®-îc c«ng thøc tÝnh c«ng cña nguån ®iÖn : luËt ¤m ®èi Ang = Eq = EIt víi m¹ch ®iÖn c) C«ng suÊt  ViÕt ®-îc c«ng thøc tÝnh c«ng suÊt cña nguån ®iÖn : kh«ng chøa m¸y cña nguån ®iÖn. Png = EI thu ®iÖn. ChØ xÐt çc bé  Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh luËt ¤m ®èi víi toµn m¹ch. d) §Þnh luËt ¤m nguån m¾c song ®èi víi toµn  ViÕt ®-îc c«ng thøc tÝnh suÊt ®iÖn ®éng vµ ®iÖn trë song gåm tèi m¹ch. trong cña bé nguån m¾c nèi tiÕp, m¾c song song. ®a bèn nguån KÜ n¨ng gièng nhau e) GhÐp çc E ®-îc m¾c thµnh nguån ®iÖn  VËn dông ®-îc hÖ thøc I = RN + r hoÆc U = E – Ir ®Ó gi¶i çc çc d·y nh- thµnh bé. nhau. bµi tËp ®èi víi toµn m¹ch, trong ®ã m¹ch ngoµi gåm nhiÒu nhÊt lµ ba ®iÖn trë.  VËn dông ®-îc c«ng thøc Ang = EIt và Png = EI.  TÝnh ®-îc hiÖu suÊt cña nguån ®iÖn.  NhËn biÕt ®-îc, trªn s¬ ®å vµ trong thùc tÕ, bé nguån m¾c nèi tiÕp hoÆc m¾c song song.  TÝnh ®-îc suÊt ®iÖn ®éng vµ ®iÖn trë trong cña çc lo¹i bé nguån m¾c nèi tiÕp hoÆc m¾c song song.  TiÕn hµnh ®-îc thÝ nghiÖm ®o suÊt ®iÖn ®éng vµ x¸c ®Þnh 26

15. ®iÖn trë trong cña mét pin. 2. H-íng dÉn thùc hiÖn 1. DßNG §IÖN KH¤NG §æI. NGUåN §IÖN Stt ChuÈn KT, KN quy ®Þnh Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn Ghi chó 27

16. trong ch-¬ng tr×nh KT, KN 1 Nªu ®-îc dßng ®iÖn [Th«ng hiÓu] ¤n tËp kiÕn thøc vÒ dßng kh«ng ®æi lµ g×. Dßng ®iÖn lµ dßng c¸c ®iÖn tÝch ®iÖn kh«ng ®æi ®· häc ë dÞch chuyÓn cã h-íng. ch-¬ng tr×nh vËt lÝ cÊp THCS. C-êng ®é dßng ®iÖn lµ ®¹i l-îng ®Æc tr-ng cho t¸c dông m¹nh hay §¬n vÞ cña ®iÖn l-îng lµ yÕu cña dßng ®iÖn. Dßng ®iÖn kh«ng cul«ng (C) ®-îc ®Þnh nghÜa ®æi lµ dßng ®iÖn cã chiÒu vµ c-êng theo ®¬n vÞ ampe: ®é kh«ng ®æi theo thêi gian. C-êng 1 C = 1 A s ®é dßng ®iÖn kh«ng ®æi ®-îc tÝnh Cul«ng lµ ®iÖn l-îng dÞch b»ng c«ng thøc : chuyÓn qua tiÕt diÖn th¼ng q cña d©y dÉn trong thêi I  t gian 1 gi©y khi cã dßng trong ®ã, q lµ ®iÖn l-îng chuyÓn ®iÖn kh«ng ®æi c-êng ®é 1 qua tiÕt diÖn th¼ng cña vËt dÉn ampe ch¹y qua d©y dÉn nµy. trong kho¶ng thêi gian t. Trong hÖ SI, ®¬n vÞ cña c-êng ®é dßng ®iÖn lµ ampe (A) vµ ®-îc x¸c ®Þnh lµ : 1C 1A= = 1 C/s 1s C¸c -íc sè cña ampe lµ 1 mA = 1.103A, 1A = 1.106 A. 2 Nªu ®-îc suÊt ®iÖn [Th«ng hiÓu] Nguån ®iÖn lµ thiÕt bÞ duy ®éng cña nguån ®iÖn lµ SuÊt ®iÖn ®éng E cña nguån ®iÖn lµ tr× hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai g×. ®¹i l-îng ®Æc tr-ng cho kh¶ n¨ng cùc cña nguån ®iÖn. thùc hiÖn c«ng cña nguån ®iÖn, cã Khi nguån ®iÖn ®-îc m¾c gi¸ trÞ b»ng th-¬ng sè gi÷a c«ng A vµo m¹ch ®iÖn kÝn, th× trong m¹ch ®iÖn cã dßng 28

17. cña çc lùc l¹ vµ ®é lín cña çc ®iÖn. Bªn trong nguån ®iÖn ®iÖn tÝch q dÞch chuyÓn trong cã çc lùc l¹ cã b¶n chÊt nguån : kh¸c víi lùc ®iÖn (lùc cña ®iÖn tr-êng tÜnh nh- ®· A nªu ë phÇn tr-íc). Çc lùc E= q l¹ thùc hiÖn c«ng ®Ó lµm Trong hÖ SI, suÊt ®iÖn ®éng cã ®¬n dÞch chuyÓn ®iÖn tÝch vÞ lµ v«n (V). d-¬ng ng-îc chiÒu ®iÖn tr-êng hoÆc lµm çc ®iÖn tÝch ©m dÞch chuyÓn cïng chiÒu víi ®iÖn tr-êng. C«ng cña çc lùc l¹ thùc hiÖn lµm dÞch chuyÓn çc ®iÖn tÝch trong nguån ®iÖn ®-îc gäi lµ c«ng cña nguån ®iÖn. Sè v«n ghi trªn mçi nguån ®iÖn cho biÕt trÞ sè cña suÊt ®iÖn ®éng cña nguån ®iÖn ®ã. SuÊt ®iÖn ®éng cña nguån ®iÖn cã gi¸ trÞ b»ng hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai cùc cña nã khi m¹ch ngoµi hë. Mçi nguån ®iÖn ®-îc ®Æc tr-ng bëi suÊt ®iÖn ®éng E vµ ®iÖn trë trong r cña nã. 3 Nªu ®-îc cÊu t¹o chung [Th«ng hiÓu] Pin vµ acquy ho¹t ®éng dùa cña çc nguån ®iÖn ho¸ Pin ®iÖn hãa gåm hai cùc cã b¶n trªn t¸c dông hãa häc cña häc (pin, acquy). chÊt kh¸c nhau ®-îc ng©m trong çc dung dÞch ®iÖn ph©n chÊt ®iÖn ph©n (dung dÞch axit, lªn çc kim lo¹i. Thanh 29

18. baz¬, muèi…). kim lo¹i ®-îc nhóng vµo Do t¸c dông ho¸ häc, c¸c cùc cña dung dÞch ®iÖn ph©n, do t¸c dông ho¸ häc, trªn mÆt pin ®iÖn ho¸ ®-îc tÝch ®iÖn kh¸c thanh kim lo¹i vµ ë dung nhau vµ gi÷a chóng cã mét hiÖu dÞch ®iÖn ph©n xuÊt hiÖn ®iÖn thÕ b»ng gi¸ trÞ suÊt ®iÖn hai lo¹i ®iÖn tÝch tr¸i ®éng cña pin. Khi ®ã n¨ng l-îng dÊu. Khi ®ã, gi÷a thanh ho¸ häc chuyÓn thµnh ®iÖn n¨ng dù kim lo¹i vµ dung dÞch ®iÖn tr÷ trong nguån ®iÖn. ph©n cã mét hiÖu ®iÖn thÕ x¸c ®Þnh gäi lµ hiÖu ®iÖn Acquy lµ nguån ®iÖn ho¸ häc ho¹t thÕ ®iÖn ho¸. ®éng dùa trªn ph¶n øng ho¸ häc Pin V«n-ta lµ nguån ®iÖn thuËn nghÞch, nã tÝch tr÷ n¨ng ho¸ häc gåm mét cùc b»ng l-îng lóc n¹p ®iÖn vµ gi¶i phãng kÏm (Zn) vµ mét cùc b»ng n¨ng l-îng khi ph¸t ®iÖn. ®ång (Cu) ®-îc ng©m trong Nguån ®iÖn ho¹t ®éng theo nguyªn dung dÞch axit sufuric t¾c trªn cßn gäi lµ nguån ®iÖn ho¸ (H2SO4) lo·ng. häc hay pin ®iÖn ho¸ (pin vµ acquy). ë ®©y lùc ho¸ häc ®ãng vai Acquy ch× gåm b¶n cùc trß lùc l¹. d-¬ng lµ ch× ®i«xit (PbO2) vµ b¶n cùc ©m b»ng ch× (Pb), chÊt ®iÖn ph©n lµ dung dÞch axit sunfuric (H2SO4) lo·ng. 2. C«ng vµ C¤NG SUÊT §IÖN cña nguån ®iÖn ChuÈn KT, KN quy ®Þnh Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT, Stt Ghi chó trong ch-¬ng tr×nh KN 1 ViÕt ®-îc c«ng thøc [Th«ng hiÓu] ¤n tËp kiÕn thøc ë 30

19. tÝnh c«ng cña nguån Trong mét m¹ch ®iÖn kÝn, nguån ®iÖn ch-¬ng tr×nh VËt lÝ ®iÖn : Ang = Eq = EIt thùc hiÖn c«ng, lµm di chuyÓn çc THCS. ®iÖn tÝch tù do cã trong m¹ch, t¹o §iÖn n¨ng mµ mét ®o¹n thµnh dßng ®iÖn. §iÖn n¨ng tiªu thô trong toµn m¹ch b»ng c«ng cña çc m¹ch tiªu thô khi cã lùc l¹ bªn trong nguån ®iÖn, tøc lµ dßng ®iÖn kh«ng ®æi b»ng c«ng cña nguån ®iÖn : ch¹y qua ®Ó chuyÓn ho¸ Ang = Eq = EIt thµnh çc d¹ng n¨ng l-îng kh¸c ®-îc ®o b»ng trong ®ã, E lµ suÊt ®iÖn ®éng cña nguån ®iÖn (V), q lµ ®iÖn l-îng c«ng cña lùc ®iÖn thùc chuyÓn qua nguån ®iÖn ®o b»ng cul«ng hiÖn khi dÞch chuyÓn cã (C), I lµ c-êng ®é dßng ®iÖn ch¹y h-íng çc ®iÖn tÝch : qua nguån ®iÖn ®o b»ng ampe (A) vµ t A = Uq = UIt VËn dông ®-îc c«ng thøc lµ thêi gian dßng ®iÖn ch¹y qua trong ®ã, U lµ hiÖu A ng = EIt trong çc bµi nguån ®iÖn ®o b»ng gi©y (s). ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu tËp. [VËn dông] ®o¹n m¹ch, I lµ c-êng BiÕt çch tÝnh c«ng cña nguån ®iÖn ®é dßng ®iÖn ch¹y qua vµ çc ®¹i l-îng trong c«ng thøc. m¹ch vµ t lµ thêi gian dßng ®iÖn ch¹y qua. 2 ViÕt ®-îc c«ng thøc [Th«ng hiÓu] C«ng suÊt ®iÖn cña mét tÝnh c«ng suÊt cña  C«ng suÊt cña nguån ®iÖn cã trÞ sè ®o¹n m¹ch lµ c«ng suÊt nguån ®iÖn : Png = EI tiªu thô ®iÖn n¨ng cña b»ng c«ng cña nguån ®iÖn thùc hiÖn ®o¹n m¹ch ®ã vµ cã trÞ trong mét ®¬n vÞ thêi gian: sè b»ng ®iÖn n¨ng mµ Png = EI ®o¹n m¹ch tiªu thô C«ng suÊt cña nguån ®iÖn cã trÞ sè trong mét ®¬n vÞ thêi b»ng c«ng suÊt cña dßng ®iÖn ch¹y gian, ®-îc tÝnh b»ng trong toµn m¹ch. §ã còng chÝnh lµ tÝch cña hiÖu ®iÖn thÕ c«ng suÊt ®iÖn s¶n ra trong toµn gi÷a hai ®Çu ®o¹n m¹ch m¹ch. vµ c-êng ®é dßng ®iÖn VËn dông ®-îc c«ng thøc ch¹y qua ®o¹n m¹ch ®ã :  §¬n vÞ cña c«ng suÊt lµ o¸t (W). Png = EI trong çc bµi 31

20. tËp. [VËn dông] A P = = UI BiÕt çch tÝnh c«ng suÊt cña nguån t ®iÖn vµ çc ®¹i l-îng trong c«ng thøc. 3. §ÞNH LUËT ¤M §èI VíI TOµN M¹CH ChuÈn KT, KN quy ®Þnh Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT, Stt Ghi chó trong ch-¬ng tr×nh KN 1 Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh luËt [Th«ng hiÓu] TÝch cña c-êng ®é dßng ¤m ®èi víi toµn m¹ch. ®iÖn ch¹y qua mét vËt  §Þnh luËt ¤m ®èi víi toµn m¹ch : dÉn vµ ®iÖn trë cña C-êng ®é dßng ®iÖn I ch¹y trong m¹ch vËt dÉn ®ã ®-îc gäi lµ ®iÖn kÝn tØ lÖ thuËn víi suÊt ®iÖn ®é gi¶m ®iÖn thÕ. KÕt ®éng E cña nguån ®iÖn vµ tØ lÖ qu¶ çc thÝ nghiÖm cho nghÞch víi ®iÖn trë toµn phÇn cña thÊy, suÊt ®iÖn ®éng m¹ch. cña nguån ®iÖn cã gi¸ E trÞ b»ng tæng çc ®é I= gi¶m ®iÖn thÕ ë m¹ch RN  r ngoµi vµ m¹ch trong : trong ®ã, RN lµ ®iÖn trë t-¬ng ®-¬ng E = I(RN + r) = IRN + cña m¹ch ngoµi vµ r lµ ®iÖn trë Ir trong cña nguån ®iÖn. §Þnh luËt ¤m ®èi víi  C-êng ®é dßng ®iÖn ®¹t gi¸ trÞ lín toµn m¹ch hoµn toµn nhÊt khi ®iÖn trë m¹ch ngoµi kh«ng phï hîp víi ®Þnh luËt VËn dông ®-îc hÖ thøc E b¶o toµn vµ chuyÓn ho¸ ®¸ng kÓ (RN  0) vµ b»ng I m= . Khi E r n¨ng l-îng. I  hoÆc U = E – Ir ®ã ta nãi r»ng nguån ®iÖn bÞ ®o¶n RN  r m¹ch. ®Ó gi¶i çc bµi tËp ®èi víi toµn m¹ch, trong ®ã 32

21. m¹ch ngoµi gåm nhiÒu [VËn dông] nhÊt lµ ba ®iÖn trë.  BiÕt çch tÝnh ®iÖn trë t-¬ng ®-¬ng cña m¹ch ngoµi trong tr-êng hîp m¹ch ngoµi m¾c nhiÒu nhÊt ba ®iÖn trë nèi tiÕp, song song hoÆc hçn hîp.  BiÕt tÝnh c-êng ®é dßng ®iÖn hoÆc hiÖu ®iÖn thÕ vµ çc ®¹i l-îng trong çc c«ng thøc. 2 TÝnh ®-îc hiÖu suÊt cña [VËn dông] HiÖu suÊt tÝnh ra phÇn nguån ®iÖn. tr¨m(%).  BiÕt çch tÝnh hiÖu suÊt cña nguån ®iÖn theo c«ng thøc : A cã Ý ch U N It U N H = = = A E It E trong ®ã, Acã Ých lµ c«ng cña dßng ®iÖn s¶n ra ë m¹ch ngoµi.  NÕu m¹ch ngoµi chØ cã ®iÖn trë RN th× c«ng thøc tÝnh hiÖu suÊt cña nguån ®iÖn lµ : RN H = RN  r 4. GHÐP ÇC NGUåN §IÖN THµNH Bé ChuÈn KT, KN quy ®Þnh Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT, Stt Ghi chó trong ch-¬ng tr×nh KN 1 ViÕt ®-îc c«ng thøc tÝnh [Th«ng hiÓu] ChØ xÐt çc bé nguån suÊt ®iÖn ®éng vµ ®iÖn m¾c song song gåm bèn  Bé nguån m¾c (ghÐp) nèi tiÕp gåm n trë trong cña bé nguån nguån gièng nhau ®-îc nguån, trong ®ã theo thø tù liªn tiÕp, m¾c (ghÐp) nèi tiÕp, m¾c m¾c thµnh çc d·y nh- 33

22. (ghÐp) song song. cùc d-¬ng cña nguån nµy nèi víi cùc ©m nhau. NhËn biÕt ®-îc trªn s¬ cña nguån kia. ®å vµ trong thùc tÕ, bé SuÊt ®iÖn ®éng cña bé nguån ®iÖn ghÐp nguån m¾c nèi tiÕp hoÆc nèi tiÕp b»ng tæng suÊt ®iÖn ®éng cña m¾c song song. çc nguån cã trong bé : Eb = E1 + E2 + … + En §iÖn trë trong rb cña bé nguån m¾c nèi tiÕp b»ng tæng ®iÖn trë çc nguån cã trong bé : rb = r1 + r2 + … + rn NÕu cã n nguån ®iÖn gièng nhau cã suÊt ®iÖn ®éng E vµ ®iÖn trë trong r m¾c nèi tiÕp th× suÊt ®iÖn ®éng Eb vµ ®iÖn trë rb cña bé : Eb = nE vµ rb = nr  Bé nguån m¾c (ghÐp) song song gåm n nguån, trong ®ã çc cùc cïng tªn cña çc nguån ®-îc nèi víi nhau. NÕu cã n nguån ®iÖn gièng nhau cã suÊt ®iÖn ®éng E vµ ®iÖn trë trong r m¾c song song th× suÊt ®iÖn ®éng Eb vµ ®iÖn trë rb cña bé : TÝnh ®-îc suÊt ®iÖn ®éng r vµ ®iÖn trë trong cña Eb = E vµ rb  n çc lo¹i bé nguån m¾c [VËn dông] nèi tiÕp hoÆc m¾c song song.  BiÕt çch tÝnh suÊt ®iÖn ®éng vµ ®iÖn trë trong cña çc lo¹i bé nguån m¾c nèi tiÕp hoÆc m¾c song song. 34

23. 5. Thực hành: XÁC ĐỊNH SUẤT ĐIỆN ĐỘNG VÀ ĐIỆN TRỞ TRONG CỦA MỘT PIN ĐIỆN HÓA ChuÈn KT, KN quy ®Þnh Stt Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT, KN Ghi chó trong ch-¬ng tr×nh 1 Nhận biết được, trên sơ đồ và [Thông hiểu] trong thực tế, bộ nguồn mắc nối Hiểu được cơ sở lí thuyết: tiếp hoặc mắc song song đơn Viết được biểu thức mối liên hệ giữa hiệu điện thế hai đầu đoạn giản. mạch với suất điện động nguồn của nguồn điện và cường độ dòng điện chạy qua đoạn mạch chứa nguồn. [Vận dụng]  Biết cách sử dụng các dụng cụ đo và bố trí được thí nghiệm: - Biết dùng đồng hồ đa năng hiện số với tính năng đo cường độ dòng điện và hiệu điện thế một chiều. - Biết lắp ráp được mạch điện theo sơ đồ. - Đảm bảo được an toàn điện và an toàn cho các thiết bị đo.  Biết cách tiến hành thí nghiệm: Tiến hành đo các cặp giá trị (U, I) nhiều lần ứng với các giá trị R khác nhau.  Biết tính toán các số liệu thu được từ thí nghiệm để đưa ra kết quả: - Vẽ được đồ thị U(I) trên giấy hoặc nhập số liệu và vẽ trên máy tính với phần mềm Excel. - Tính được suất điện động E và và điện trở trong r của nguồn. - Nhận xét kết quả bài thực hành. 35

24. Ch-¬ng III. DßNG §IÖN TRONG ÇC M¤I TR¦êNG 1. ChuÈn kiÕn thøc, kÜ n¨ng cña ch-¬ng tr×nh Chñ ®Ò Møc ®é cÇn ®¹t Ghi chó a) Dßng ®iÖn KiÕn thøc trong kim lo¹i.  Nªu ®-îc ®iÖn trë suÊt cña kim lo¹i t¨ng theo nhiÖt ®é.  Kh«ng yªu Sù phô thuéc cÇu HS gi¶i cña ®iÖn trë  Nªu ®-îc hiÖn t-îng nhiÖt ®iÖn lµ g×. thÝch b¶n chÊt vµo nhiÖt ®é.  Nªu ®-îc hiÖn t-îng siªu dÉn lµ g×. cña suÊt ®iÖn HiÖn t-îng  Nªu ®-îc b¶n chÊt cña dßng ®iÖn trong chÊt ®iÖn ph©n. ®éng nhiÖt nhiÖt ®iÖn. ®iÖn. HiÖn t-îng siªu  M« t¶ ®-îc hiÖn t-îng d-¬ng cùc tan. dÉn.  Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh luËt Fa-ra-®©y vÒ ®iÖn ph©n vµ viÕt b) Dßng ®iÖn ®-îc hÖ thøc cña ®Þnh luËt nµy. trong chÊt ®iÖn ph©n. §Þnh luËt  Nªu ®-îc mét sè øng dông cña hiÖn t-îng ®iÖn ph©n. Fa-ra-®©y vÒ  Nªu ®-îc b¶n chÊt cña dßng ®iÖn trong chÊt khÝ. ®iÖn ph©n.   Nªu ®-îc ®iÒu kiÖn t¹o ra tia löa ®iÖn.  Kh«ng yªu c) Dßng ®iÖn  Nªu ®-îc ®iÒu kiÖn t¹o ra hå quang ®iÖn vµ øng dông cña cÇu HS gi¶i hå quang ®iÖn. thÝch çc d¹ng trong chÊt khÝ. phãng ®iÖn  Nªu ®-îc ®iÒu kiÖn ®Ó cã dßng ®iÖn trong ch©n kh«ng vµ trong chÊt ®Æc ®iÓm vÒ chiÒu cña dßng ®iÖn nµy. d) Dßng ®iÖn khÝ. trong ch©n  Nªu ®-îc dßng ®iÖn trong ch©n kh«ng ®-îc øng dông trong kh«ng. çc èng phãng ®iÖn tö.  Nªu ®-îc b¶n chÊt cña dßng ®iÖn trong b¸n dÉn lo¹i p vµ e) Dßng ®iÖn b¸n dÉn lo¹i n. trong chÊt b¸n  Nªu ®-îc cÊu t¹o cña líp chuyÓn tiÕp p – n vµ tÝnh chÊt dÉn. Líp chuyÓn chØnh l-u cña nã. tiÕp p - n.  Nªu ®-îc cÊu t¹o, c«ng dông cña ®i«t b¸n dÉn vµ cña tranzito. 36

25. KÜ n¨ng  VËn dông ®Þnh luËt Fa-ra-®©y ®Ó gi¶i ®-îc c¸c bµi tËp ®¬n gi¶n vÒ hiÖn t-îng ®iÖn ph©n.  TiÕn hµnh thÝ nghiÖm ®Ó x¸c ®Þnh ®-îc tÝnh chÊt chØnh l-u cña ®i«t b¸n dÉn vµ ®Æc tÝnh khuÕch ®¹i cña tranzito. 2. H-íng dÉn thùc hiÖn 1. DßNG §IÖN TRONG KIM LO¹I 37

26. ChuÈn KT, KN quy ®Þnh Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn Stt Ghi chó trong ch-¬ng tr×nh KT, KN 1 Nªu ®-îc ®iÖn trë suÊt [Th«ng hiÓu] Dßng ®iÖn trong kim lo¹i cña kim lo¹i t¨ng theo §iÖn trë suÊt cña kim lo¹i t¨ng lµ dßng chuyÓn dêi cã nhiÖt ®é. theo nhiÖt ®é : h-íng cña c¸c ªlectron tù do d-íi t¸c dông cña  = 0[1 + (t – t0)] ®iÖn tr-êng. trong ®ã,  lµ hÖ sè nhiÖt ®iÖn C¸c tÝnh chÊt ®iÖn cña trë, cã ®¬n vÞ lµ K1 (  lµ kim lo¹i : ®iÖn trë suÊt cña vËt liÖu ë nhiÖt  Kim lo¹i lµ chÊt dÉn ®é t (oC) , 0 lµ ®iÖn trë suÊt cña ®iÖn rÊt tèt. vËt liÖu t¹i nhiÖt ®é t0 (th-êng lÊy t0 = 20oC).  Dßng ®iÖn trong kim lo¹i tu©n theo ®Þnh luËt Trong hÖ SI, ®iÖn trë suÊt cã ®¬n ¤m (nÕu nhiÖt ®é gi÷ vÞ lµ «m mÐt (.m). kh«ng ®æi). Dßng ®iÖn ch¹y qua d©y dÉn kim lo¹i g©y ra t¸c dông nhiÖt. 2 Nªu ®-îc hiÖn t-îng [Th«ng hiÓu] Hai ®o¹n d©y kim lo¹i cã nhiÖt ®iÖn lµ g×. HiÖn t-îng nhiÖt ®iÖn lµ hiÖn t-îng b¶n chÊt kh¸c nhau ®uîc xuÊt hiÖn mét suÊt ®iÖn ®éng trong nèi kÝn víi nhau bëi hai m¹ch cña mét cÆp nhiÖt ®iÖn khi hai mèi hµn ®-îc gäi lµ mét mèi hµn ®-îc gi÷ ë hai nhiÖt ®é cÆp nhiÖt ®iÖn. kh¸c nhau. BiÓu thøc tÝnh suÊt SuÊt ®iÖn ®éng nµy gäi lµ suÊt nhiÖt ®iÖn ®éng lµ : nhiÖt ®iÖn ®éng. E  T (T1  T2 ) trong ®ã (T1  T2) lµ hiÖu nhiÖt ®é gi÷a hai mèi hµn, T lµ hÖ sè 38

27. nhiÖt ®iÖn ®éng, phô thuéc b¶n chÊt hai lo¹i vËt liÖu dïng lµm cÆp nhiÖt ®iÖn, cã ®¬n vÞ ®o lµ V.K1. CÆp nhiÖt ®iÖn ®-îc øng dông trong chÕ t¹o dông cô ®o nhiÖt ®é. 3 Nªu ®-îc hiÖn t-îng [Th«ng hiÓu] NhiÒu tÝnh chÊt kh¸c cña siªu dÉn lµ g×. HiÖn t-îng siªu dÉn lµ hiÖn t-îng vËt dÉn nh- tõ tÝnh, ®iÖn trë suÊt cña mét sè vËt liÖu nhiÖt dung còng thay ®æi gi¶m ®ét ngét xuèng b»ng 0 khi ®ét ngét ë nhiÖt ®é nµy. nhiÖt ®é cña vËt liÖu gi¶m xuèng Ta nãi çc vËt liÖu Êy thÊp h¬n mét gi¸ trÞ Tc nhÊt ®Þnh, ®· chuyÓn sang tr¹ng gäi lµ nhiÖt ®é tíi h¹n. Gi¸ trÞ th¸i siªu dÉn. nµy phô thuéc vµo b¶n th©n vËt Çc vËt liÖu siªu dÉn cã liÖu. nhiÒu øng dông trong thùc tÕ, ch¼ng h¹n ®Ó chÕ t¹o nam ch©m ®iÖn t¹o ra tõ tr-êng m¹nh mµ kh«ng hao phÝ n¨ng l-îng do to¶ nhiÖt, ... 2. DßNG §IÖN TRONG CHÊT §IÖN PH¢N ChuÈn KT, KN quy ®Þnh Stt Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT, KN Ghi chó trong ch-¬ng tr×nh 1 Nªu ®-îc b¶n chÊt cña [Th«ng hiÓu] ThuyÕt ®iÖn li : dßng ®iÖn trong chÊt Trong dung dÞch, çc  B¶n chÊt dßng ®iÖn trong chÊt ®iÖn ®iÖn ph©n. hîp chÊt ho¸ häc nh- ph©n lµ dßng ion d-¬ng vµ dßng ion ©m axit, baz¬ vµ muèi bÞ chuyÓn ®éng cã h-íng theo hai chiÒu ph©n li (mét phÇn 39

28. ng-îc nhau. hoÆc toµn bé) thµnh çc nguyªn tö (hoÆc  Khi hai cùc cña b×nh ®iÖn ph©n ®-îc nhãm nguyªn tö) tÝch nèi víi nguån ®iÖn, trong chÊt ®iÖn ph©n ®iÖn, gäi lµ ion. Çc cã ®iÖn tr-êng t¸c dông lùc ®iÖn lµm çc ion cã thÓ chuyÓn ion d-¬ng dÞch chuyÓn theo chiÒu ®iÖn ®éng tù do trong dung tr-êng vÒ phÝa cat«t (®iÖn cùc ©m) vµ dÞch vµ trë thµnh h¹t çc ion ©m dÞch chuyÓn theo chiÒu ng-îc t¶i ®iÖn. Çc dung l¹i vÒ phÝa an«t (®iÖn cùc d-¬ng). dÞch nµy vµ muèi, baz¬ nãng ch¶y gäi lµ chÊt ®iÖn ph©n. 2 M« t¶ ®-îc hiÖn t-îng [Th«ng hiÓu] d-¬ng cùc tan. XÐt b×nh ®iÖn ph©n dung dÞch CuSO4 víi ®iÖn cùc b»ng ®ång. Khi cã dßng ®iÖn ch¹y qua b×nh ®iÖn ph©n, ion Cu2+ ch¹y vÒ cat«t vµ nhËn ªlectron tõ nguån ®iÖn ®i tíi (Cu2+ + 2e  Cu), vµ ®ång ®-îc h×nh thµnh ë cat«t sÏ b¸m vµo cùc nµy. ë an«t, ªlectr«n bÞ kÐo vÒ cùc d-¬ng cña nguån ®iÖn, t¹o ®iÒu kiÖn h×nh thµnh ion Cu2+ trªn bÒ mÆt tiÕp xóc víi dung dÞch (Cu  Cu2+ + 2e). Khi ion ©m (SO4)2 ch¹y vÒ an«t, nã kÐo ion Cu2+ vµo dung dÞch. §ång ë an«t sÏ tan dÇn vµo dung dÞch, g©y ra hiÖn t-îng d-¬ng cùc tan. Nh- vËy, khi cã dßng ®iÖn ch¹y qua b×nh ®iÖn ph©n, cùc d-¬ng b»ng ®ång bÞ hao dÇn ®i, cßn ë cùc ©m th× cã ®ång kim lo¹i b¸m vµo. HiÖn t-îng d-¬ng cùc tan x¶y ra khi ®iÖn ph©n mét dung dÞch muèi 40

29. kim lo¹i vµ an«t lµm b»ng chÝnh kim lo¹i Êy. Khi cã hiÖn t-îng d-¬ng cùc tan, dßng ®iÖn trong chÊt ®iÖn ph©n tu©n theo ®Þnh luËt ¤m, gièng nh- ®o¹n m¹ch chØ cã ®iÖn trë thuÇn. 3 Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh [Th«ng hiÓu] ChØ xÐt bµi to¸n luËt Fa-ra-®©y vÒ trong ®ã x¶y ra hiÖn  §Þnh luËt Fa-ra-®©y thø nhÊt : Khèi ®iÖn ph©n vµ viÕt t-îng d-¬ng cùc tan. l-îng vËt chÊt m ®-îc gi¶i phãng ë ®iÖn ®-îc hÖ thøc cña ®Þnh cùc cña b×nh ®iÖn ph©n tØ lÖ thuËn víi luËt nµy. ®iÖn l-îng q ch¹y qua b×nh ®ã : m = kq trong ®ã k ®-îc gäi lµ ®-¬ng l-îng ®iÖn ho¸ cña chÊt ®-îc gi¶i phãng ë ®iÖn cùc.  §Þnh luËt Fa-ra-®©y thø hai : §-¬ng l-îng ®iÖn hãa k cña mét nguyªn tè tØ lÖ A víi ®-¬ng l-îng ho¸ häc cña nguyªn tè n 1 ®ã. HÖ sè tØ lÖ lµ , trong ®ã F gäi F lµ sè Fa-ra-®©y. 1A k víi F = 96500 C/mol Fn  Tõ hai ®Þnh luËt Fa-ra-®©y, ta cã c«ng thøc Fa-ra-®©y : 1A m It. Fn trong ®ã, I lµ c-êng ®é dßng ®iÖn kh«ng ®æi ®i qua b×nh ®iÖn ph©n ®o b»ng ampe 41

30. (A), t lµ thêi gian dßng ®iÖn ch¹y qua VËn dông ®Þnh luËt b×nh ®o b»ng gi©y (s) vµ m lµ khèi l-îng Fa-ra-®©y ®Ó gi¶i vËt chÊt gi¶i phãng ë ®iÖn cùc ®o b»ng ®-îc çc bµi tËp ®¬n gam (g). gi¶n vÒ hiÖn t-îng [VËn dông] ®iÖn ph©n. BiÕt tÝnh çc ®¹i l-îng trong c«ng thøc cña çc ®Þnh luËt Fa-ra-®©y. 4 Nªu ®-îc mét sè øng [Th«ng hiÓu] dông cña hiÖn t-îng Mét sè øng dông cña hiÖn t-îng ®iÖn ph©n ®iÖn ph©n. :  §iÒu chÕ ho¸ chÊt : ®iÒu chÕ clo, hi®r« vµ xót trong c«ng nghiÖp ho¸ chÊt.  LuyÖn kim : ng-êi ta dùa vµo hiÖn t-îng d-¬ng cùc tan ®Ó tinh chÕ kim lo¹i. Çc kim lo¹i nh- ®ång, nh«m, magiª vµ nhiÒu ho¸ chÊt ®-îc ®iÒu chÕ trùc tiÕp b»ng ph-¬ng ph¸p ®iÖn ph©n.  M¹ ®iÖn : ng-êi ta dïng ph-¬ng ph¸p ®iÖn ph©n ®Ó phñ mét líp kim lo¹i kh«ng gØ nh- cr«m, niken, vµng, b¹c... lªn nh÷ng ®å vËt b»ng kim lo¹i kh¸c. 3. DßNG §IÖN TRONG CHÊT KHÝ ChuÈn KT, KN quy Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn Stt ®Þnh trong ch-¬ng Ghi chó KT, KN tr×nh 1 Nªu ®-îc b¶n chÊt [Th«ng hiÓu] ChÊt khÝ b×nh th-êng lµ m«i cña dßng ®iÖn trong Dßng ®iÖn trong chÊt khÝ lµ dßng tr-êng çch ®iÖn, trong chÊt chÊt khÝ. chuyÓn dêi cã h-íng cña çc ion khÝ kh«ng cã h¹t t¶i ®iÖn. 42

31. d-¬ng theo chiÒu ®iÖn tr-êng, çc Khi cã t¸c nh©n ion ho¸ (ngän ion ©m, ªlectron tù do ng-îc chiÒu löa, tia tö ngo¹i,...), mét ®iÖn tr-êng. Çc h¹t t¶i ®iÖn nµy sè çc ph©n tö khÝ trung hoµ do chÊt khÝ bÞ ion ho¸ sinh ra. bÞ ion hãa, t¸ch thµnh çc ion d-¬ng vµ ªlectron tù do. £lectron tù do l¹i cã thÓ kÕt hîp víi ph©n tö khÝ trung hßa thµnh ion ©m. Çc h¹t ®iÖn tÝch nµy lµ h¹t t¶i ®iÖn trong chÊt khÝ. §©y lµ sù dÉn ®iÖn kh«ng tù lùc cña chÊt khÝ. Khi mÊt t¸c nh©n ion hãa, chÊt khÝ l¹i trë thµnh kh«ng dÉn ®iÖn. 2 Nªu ®-îc ®iÒu kiÖn [Th«ng hiÓu] Tia löa ®iÖn kh«ng cã d¹ng t¹o ra tia löa ®iÖn. Tia löa ®iÖn lµ qu¸ tr×nh phãng nhÊt ®Þnh, th-êng lµ mét chïm ®iÖn tù lùc trong chÊt khÝ gi÷a tia ngo»n ngoÌo, cã nhiÒu nh¸nh, kÌm theo tiÕng næ vµ hai ®iÖn cùc khi ®iÖn tr-êng ®ñ sinh ra khÝ «z«n cã mïi khÐt. m¹nh ®Ó biÕn ph©n tö khÝ trung hßa thµnh çc ion d-¬ng vµ çc ªlectron tù do. Tia löa ®iÖn cã thÓ x¶y ra trong kh«ng khÝ ë ®iÒu kiÖn th-êng, khi ®iÖn tr-êng ®¹t ®Õn gi¸ trÞ ng-ìng vµo kho¶ng 3.106 V/m. 3 Nªu ®-îc ®iÒu kiÖn [Th«ng hiÓu] Hå quang ®iÖn lµ qu¸ tr×nh t¹o ra hå quang ®iÖn phãng ®iÖn tù lùc x¶y ra  §iÒu kiÖn t¹o ra hå quang ®iÖn : vµ øng dông cña hå trong chÊt khÝ ë ¸p suÊt Nèi hai ®iÖn cùc b»ng than vµo quang ®iÖn. th-êng hoÆc ¸p suÊt thÊp ®Æt nguån ®iÖn cã hiÖu ®iÖn thÕ 40 V ®Õn 50 V. Tho¹t ®Çu, hai ®iÖn cùc gi÷a hai ®iÖn cùc cã hiÖu ®-îc lµm cho ch¹m vµo nhau, vµ ®iÖn thÕ kh«ng lín. Hå quang ®-îc nung nãng bëi dßng ®iÖn, ®Ó ®iÖn cã thÓ kÌm theo táa 43

32. ph¸t x¹ nhiÖt ªlectron. Sau ®ã, nhiÖt vµ táa s¸ng rÊt m¹nh. t¸ch hai ®Çu cña ®iÖn cùc ra mét kho¶ng ng¾n, ta thÊy ph¸t ra ¸nh s¸ng chãi nh- mét ngän löa.  øng dông cña hå quang ®iÖn :  Trong hµn ®iÖn : mét cùc lµ tÊm kim lo¹i cÇn hµn, cùc kia lµ que hµn. Do nhiÖt ®é cao cña hå quang x¶y ra gi÷a que hµn vµ tÊm kim lo¹i, que hµn ch¶y ra lÊp ®Çy chç cÇn hµn.  Trong luyÖn kim : ng-êi ta dïng hå quang ®iÖn ®Ó nÊu ch¶y kim lo¹i, ®iÒu chÕ c¸c hîp kim.  Trong ho¸ häc : nhê nhiÖt ®é cao cña hå quang ®iÖn, ng-êi ta thùc hiÖn nhiÒu ph¶n øng ho¸ häc.  Trong ®êi sèng vµ kÜ thuËt : hå quang ®iÖn ®-îc dïng lµm nguån s¸ng m¹nh, nh- ë ®Ìn biÓn. Hå quang ®iÖn trong h¬i natri, h¬i thuû ng©n...®-îc dïng lµm nguån chiÕu s¸ng c«ng céng. 4. DßNG §IÖN TRONG CH¢N KH¤NG ChuÈn KT, KN quy Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn Stt ®Þnh trong ch-¬ng Ghi chó KT, KN tr×nh 1 Nªu ®-îc ®iÒu kiÖn [Th«ng hiÓu] Dßng ®iÖn trong ch©n kh«ng 44

33. ®Ó cã dßng ®iÖn  §Ó t¹o ra dßng ®iÖn trong ch©n lµ dßng chuyÓn dêi cã h-íng trong ch©n kh«ng vµ kh«ng, ng-êi ta ph¶i t¹o ra h¹t t¶i cña çc ªlectron ®-îc ®-a ®Æc ®iÓm vÒ chiÒu ®iÖn trong ch©n kh«ng. §i«t ch©n vµo kho¶ng ch©n kh«ng ®ã. cña dßng ®iÖn nµy. kh«ng lµ mét bãng thñy tinh ®· hót Dßng ®iÖn trong ch©n kh«ng ch©n kh«ng, bªn trong cã cat«t lµ kh«ng tu©n theo ®Þnh luËt mét d©y vonfam ®-îc ®èt nãng vµ ¤m. Ban ®Çu hiÖu ®iÖn thÕ U an«t lµ mét b¶n kim lo¹i. §Æt vµo ®Æt vµo gi÷a hai cùc t¨ng hai cùc an«t vµ cat«t mét hiÖu ®iÖn th× c-êng ®é dßng ®iÖn I thÕ d-¬ng, khi cat«t bÞ ®èt nãng t¨ng. Khi U t¨ng ®Õn mét th× ªlectron ®-îc ph¸t x¹ ra ë gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh nµo ®ã Ub cat«t sÏ dÞch chuyÓn tõ cat«t vÒ an«t d-íi t¸c dông cña ®iÖn tr-êng. th× c-êng ®é dßng ®iÖn I kh«ng t¨ng n÷a ®¹t gi¸ trÞ  §Æc ®iÓm cña dßng ®iÖn trong ch©n Ibh. TiÕp tôc t¨ng hiÖu ®iÖn kh«ng lµ chØ ch¹y theo mét chiÒu tõ thÕ (U  Ub) th× I vÉn an«t sang cat«t. NÕu m¾c an«t vµo ®¹t gi¸ trÞ I = Ibh (c-êng cùc ©m cña nguån ®iÖn cßn cat«t vµo ®é dßng ®iÖn ®¹t gi¸ trÞ cùc d-¬ng, th× lùc ®iÖn tr-êng cã lín nhÊt) vµ Ibh gäi lµ t¸c dông ®Èy ªlectron l¹i cat«t, do c-êng ®é dßng ®iÖn b·o hoµ. ®ã trong m¹ch kh«ng cã dßng ®iÖn. Do cã tÝnh dÉn ®iÖn chØ theo mét chiÒu tõ an«t ®Õn cat«t, nªn ®i«t ch©n kh«ng ®-îc dïng ®Ó chØnh l-u dßng ®iÖn xoay chiÒu. 2 Nªu ®-îc dßng ®iÖn [Th«ng hiÓu] èng phãng ®iÖn tö ®-îc dïng trong ch©n kh«ng ®Ó s¶n xuÊt ®Ìn h×nh TV,  èng phãng ®iÖn tö lµ mét èng ch©n ®-îc øng dông trong dao ®éng kÝ ®iÖn tö... kh«ng mµ mÆt tr-íc cña nã lµ mµn çc èng phãng ®iÖn huúnh quang, ph¸t ra ¸nh s¸ng khi tö. bÞ ªlectron ®Ëp vµo. PhÝa ®u«i (cæ èng) cã nguån ph¸t ªlectron, gåm d©y ®èt, cat«t, çc b¶n cùc ®iÒu 45

34. khiÓn h-íng bay cña ªlectron.  Khi gi÷a an«t vµ cat«t cã mét hiÖu ®iÖn thÕ ®ñ lín, chïm ªlectron ph¸t ra tõ d©y ®èt ®-îc t¨ng tèc vµ ®i qua çc cùc ®iÒu khiÓn, tíi ®Ëp vµo nh÷ng vÞ trÝ x¸c ®Þnh trªn mµn huúnh quang, t¹o çc ®iÓm s¸ng trªn mµn. 5. DßNG §IÖN TRONG CHÊT B¸N DÉN ChuÈn KT, KN quy Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT, Stt ®Þnh trong ch-¬ng Ghi chó KN tr×nh 1 Nªu ®-îc b¶n chÊt [Th«ng hiÓu] Trong b¸n dÉn tinh khiÕt, cña dßng ®iÖn trong Dßng ®iÖn trong chÊt b¸n dÉn lµ dßng khi mét ªlectron bÞ bøt b¸n dÉn lo¹i p vµ çc ªlectron dÉn chuyÓn ®éng ng-îc ra khái mèi liªn kÕt, nã b¸n dÉn lo¹i n. chiÒu ®iÖn tr-êng vµ dßng çc lç trë nªn tù do vµ trë trèng chuyÓn ®éng cïng chiÒu ®iÖn thµnh h¹t t¶i ®iÖn, gäi tr-êng. lµ ªlectron dÉn. Chç liªn kÕt ®øt sÏ thiÕu mét B¸n dÉn trong ®ã h¹t t¶i ®iÖn chñ yÕu ªlectron nªn mang ®iÖn lµ ªlectron dÉn gäi lµ b¸n dÉn lo¹i d-¬ng. Nã ®-îc xem lµ h¹t n. B¸n dÉn trong ®ã h¹t t¶i ®iÖn chñ t¶i ®iÖn mang ®iÖn d-¬ng, yÕu lµ lç trèng gäi lµ b¸n dÉn lo¹i vµ gäi lµ lç trèng. p. Ch¼ng h¹n, pha t¹p chÊt P, As … vµo trong silic, ta ®-îc b¸n dÉn lo¹i n ; cßn pha B, Al … vµo silic ta ®-îc b¸n dÉn lo¹i p. 2 Nªu ®-îc cÊu t¹o cña [Th«ng hiÓu] líp chuyÓn tiÕp p – Líp chuyÓn tiÕp p - n lµ chç tiÕp xóc n vµ tÝnh chÊt chØnh 46

35. l-u cña nã. cña miÒn mang tÝnh dÉn p vµ miÒn mang tÝnh dÉn n ®-îc t¹o ra trªn mét tinh thÓ b¸n dÉn. Líp chuyÓn tiÕp p - n cã tÝnh chÊt chØnh l-u, nghÜa lµ chØ cho dßng ®iÖn ch¹y theo mét chiÒu tõ p sang n mµ kh«ng cho dßng ®iÖn ch¹y theo chiÒu ng-îc l¹i. 3 Nªu ®-îc cÊu t¹o, [Th«ng hiÓu] c«ng dông cña ®i«t §i«t b¸n dÉn thùc chÊt lµ mét líp b¸n dÉn vµ cña chuyÓn tiÕp p - n. Khi mét ®iÖn ¸p tranzito. xoay chiÒu ®-îc ®Æt vµo ®i«t, th× ®i«t chØ cho dßng ®iÖn ch¹y theo mét chiÒu tõ p sang n, gäi lµ chiÒu thuËn. §i«t b¸n dÉn cã tÝnh chØnh l-u vµ ®-îc sö dông trong m¹ch chinh l-u dßng ®iÖn xoay chiÒu. Tranzito lµ mét dông cô b¸n dÉn trong ®ã cã hai líp chuyÓn tiÕp p - n, ®-îc t¹o thµnh tõ mét mÉu b¸n dÉn b»ng çch khuÕch t¸n çc t¹p chÊt ®Ó t¹o thµnh ba cùc, theo thø tù p - n - p hoÆc n - p - n. Khu vùc ë gi÷a cã bÒ dµy rÊt nhá (vµi micr«mÐt) vµ cã mËt ®é h¹t t¶i ®iÖn thÊp. Tranzito cã t¸c dông khuÕch ®¹i tÝn hiÖu ®iÖn. Nã ®ãng vai trß quan träng trong çc m¹ch ®iÖn b¸n dÉn, ®Ó l¾p çc m¹ch khuÕch ®¹i vµ kho¸ ®iÖn tö. 47

36. 6. Thực hành: KHẢO SÁT ĐẶC TÍNH CHỈNH LƯU CỦA ĐIÔT BÁN DẪN VÀ ĐẶC TÍNH KHUYẾCH ĐẠI CỦA TRANZITO ChuÈn KT, KN quy ®Þnh Stt Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT, KN Ghi chó trong ch-¬ng tr×nh 1 Tiến hành thí nghiệm để xác [Thông hiểu] định được tính chất chỉnh lưu Hiểu được cơ sở lí thuyết: của điôt bán dẫn và đặc tính Hiểu được cấu tạo của điôt có lớp bán dẫn tiếp xúc n-p. Lớp tiếp khuếch đại của tranzito. xúc này có tính năng hầu như chỉ cho dòng điện đi qua theo một chiều. [Vận dụng]  Biết cách sử dụng các dụng cụ và bố trí được thí nghiệm: - Biết sử dụng được đồng hồ đa năng hiện số với tính năng đo cường độ dòng điện và hiệu điện thế một chiều. - Biết sử dụng được biến thế. - Nhận biết được điôt bán dẫn và tranzito. - Mắc được mạch điện theo sơ đồ.  Biết cách tiến hành thí nghiệm: - Mắc điôt theo trường hợp phân cực thuận và phân cực ngược rồi đo các cặp số liệu (U, I) trong trường hợp khảo sát đặc tính chỉnh lưu. - Đo được IB, IC trong trường hợp khảo sát đặc tính khuếch đại của tranzito.  Biết tính toán các số liệu thu được từ thí nghiệm để đưa ra kết quả: - Vẽ được đường đặc trung vôn – ampe trong cả hai trường hợp khảo sát đặc tính chỉnh lưu của điôt và đặc tính khuếch đại của tranzito. - Từ đồ thị nhận xét được vai trò của điôt và tranzito. 48

37. 49

38. Ch-¬ng IV. Tõ TR¦êNG 1. ChuÈn kiÕn thøc, kÜ n¨ng cña ch-¬ng tr×nh. Chñ ®Ò Møc ®é cÇn ®¹t Ghi chó a) Tõ tr-êng. KiÕn thøc §-êng søc tõ.  Nªu ®-îc tõ tr-êng tån t¹i ë ®©u vµ cã tÝnh chÊt g×. C¶m øng tõ  Nªu ®-îc c¸c ®Æc ®iÓm cña ®-êng søc tõ cña thanh nam ch©m th¼ng, cña nam ch©m ch÷ U, cña dßng ®iÖn th¼ng dµi, b) Lùc tõ. Lùc cña èng d©y cã dßng ®iÖn ch¹y qua. Lo-ren-x¬  Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh nghÜa vµ nªu ®-îc ph-¬ng, chiÒu cña c¶m øng tõ t¹i mét ®iÓm cña tõ tr-êng. Nªu ®-îc ®¬n vÞ ®o c¶m øng tõ.  ViÕt ®-îc c«ng thøc tÝnh c¶m øng tõ t¹i mét ®iÓm trong tõ tr-êng g©y bëi dßng ®iÖn th¼ng dµi v« h¹n vµ t¹i mét ®iÓm trong lßng èng d©y cã dßng ®iÖn ch¹y qua.  ViÕt ®-îc c«ng thøc tÝnh lùc tõ t¸c dông lªn ®o¹n d©y dÉn cã dßng ®iÖn ch¹y qua ®Æt trong tõ tr-êng ®Òu.  Nªu ®-îc lùc Lo-ren-x¬ lµ g× vµ viÕt ®-îc c«ng thøc tÝnh lùc nµy. KÜ n¨ng  VÏ ®-îc c¸c ®-êng søc tõ biÓu diÔn tõ tr-êng cña thanh nam ch©m th¼ng, cña dßng ®iÖn th¼ng dµi, cña èng d©y cã dßng ®iÖn ch¹y qua vµ cña tõ tr-êng ®Òu.  X¸c ®Þnh ®-îc ®é lín, ph-¬ng, chiÒu cña vect¬ c¶m øng tõ t¹i mét ®iÓm trong tõ tr-êng g©y bëi dßng ®iÖn th¼ng dµi vµ t¹i mét ®iÓm trong lßng èng d©y cã dßng ®iÖn ch¹y qua. 50

39.  X¸c ®Þnh ®-îc vect¬ lùc tõ t¸c dông lªn mét ®o¹n d©y dÉn th¼ng cã dßng ®iÖn ch¹y qua ®-îc ®Æt trong tõ tr-êng ®Òu.  X¸c ®Þnh ®-îc c-êng ®é, ph-¬ng, chiÒu cña lùc Lo-renx¬ r t¸c dông lªn mét ®iÖn tÝch q chuyÓn ®éng víi vËn tèc v trong mÆt ph¼ng vu«ng gãc víi c¸c ®-êng søc cña tõ tr-êng ®Òu. 2. H-íng dÉn thùc hiÖn 1. Tõ TR¦êNG ChuÈn KT, KN quy Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT, Stt Ghi chó ®Þnh trong ch-¬ng KN 51

Phan hai vl11

Estás leyendo una previsualización.

Eche un vistazo a continuación

Phan hai vl11

Más Contenido Relacionado

Presentaciones para usted (19)

A los espectadores también les gustó (7)

Similares a Phan hai vl11 (20)

Más de hoangtv (18)

Phan hai vl11

Phan hai vl11

Estás leyendo una previsualización.

Phan hai vl11

Recomendado

Más Contenido Relacionado

Presentaciones para usted (19)

A los espectadores también les gustó (7)

Similares a Phan hai vl11 (20)

Más de hoangtv (18)

Phan hai vl11