Lecture notes for physiotherapy students

1. ortopedik rehabilitasyon: I
Temel kavramlar
Tanımlar
Muskuloskeletal Sistem Elemenları

2. Ortopedik travma terminolojisi:
• Fraktür(Fracture): Kemik korteksinin
bütünlüğünün bozulmasıdır.

3. Dislokasyon,
subluksasyon.

4. Sprain:

5. Strain:

6. Displacement:

7. Impaction(çökme)

8. Reduction:

9. Debritman:

10. Lokomotor sistem için testler:

11. Muskuloskelatal Sistem
(Kas-iskelet sistemi)
• Kemikler
• Eklemler
• Kaslar
• Bağ dokuları

12. KOLUMNA
VERTEBRALİS
Servikal Bölge
Torakal(dorsal) Bölge
Lomber Bölge
Sakral Bölge

13. ervikalBölg
• Anatomi
• Değerlendir
me
• Testler
• Anomaliler
• Tedavi

14. Cervikal Anatomi:
Servikal bölge kemikleri:

15. Torakal(dorsal)
Bölge• Anatomi
• Değerlendirm
e
• Testler
• Anomaliler
• Tedavi

16. Torakal(dorsal) anatomi:
• Torakal(dorsal)bölge kemikleri:

17. LomberBöl
• Anatomi
• Değerlendir
me
• Testler
• Anomaliler
• Tedavi

18. SakralBölg
• Anatomi
• Değerlendi
rme
• Testler
• Anomaliler
• Tedavi

19. ÜST EKSTREMİTE
KEMİKLERİ
• Scapula
• Clavicula
• Humerus
• Radius
• Ulna
• Ossa carpi (8)
• Ossa metacarpi (5)
• Phalanges (14)

20. Scapula (kürek kemiği):
• Üç köşesi (angulus)
• Üç kenarı (margo)
• İki yüzü (facies)
• Spina scapulae
• Acromion
• Cavitas glenoidalis
• Collum scapulae
• Processus coracoideus

21. Clavicula (köprücük kemiği)
• En yüzeyelde yerleşimli, kolay kırılabilen,
• Kemikleşmesi en erkenbaşlayan bir kemiktir.
• Extremitas acromialis
• Corpus clavicula
• Extremitas sternalis

22. Humerus (kol kemiği)
Üst uç
• – Caput humeri
• – Tuberculum majus-minus
• – Collum anatomicum
• – Collum chirurgicum
Cisim
– Tuberositas deltoidea
– Sulcus nervi radialis
Alt uç
– Condylus humeri
• Trochlea humeri
• Capitulum humeri
– Fossa coronoidea
– Fossa radialis
– Fossa olecrani
– Epicondylus medialislateralis
• Sulcus nervi ulnaris

24. ÖN KOL KEMİKLERİ:
Radius
• Üst uç
– Caput radii
– Collum radii
– Tuberositas radii
• Gövde
– Margo interosseus
• Alt uç
– Facies articularis carpalis
– Processus styloideus
– Tuberculum dorsale

25. ÖN KOL KEMİKLERİ:
Ulna
• Üst uç
– Incisura trochlearis
– Olecranon
– Processus coronoideus
– Tuberositas ulnae
• Gövde
– Margo interosseus
• Alt uç
– Processus styloideus
– Caput ulnae
(Bilek eklemine katılmaz)

27. El Kemikleri:
Ossa carpi (el bileği kemikleri)
(İki sıra halinde yerleşmiş 8 adet kemiktir.)
• Proksimal sıra dıştan içe doğru;
– Os scaphoideum
– Os lunatum
– Os triquetrum
– Os pisiforme
• Distal sıra, dıştan içe doğru;
– Os trapezium
– Os trapezoideum
– Os capitatum
– Os hamatum

28. El Kemikleri:
Ossa metacarpi (el tarak kemikleri)
• Os metacarpale I, II, III, IV ve V

29. El Kemikleri:
Phalanges (parmak kemikleri)
• Başparmakta 2, diğer parmaklarda 3’er tane falanks vardır.
• – Phalanx proximalis
• – Phalanx media
• – Phalanx distalis
●
● ● ●
●

30. ALT EKSTREMİTE
KEMİKLERİ

38. EKLEMLER:
• İskelet sistemini oluşturan kemikler
arasında bağlantıyı sağlayan
birleşme yerine EKLEM
(ARTICULATIO) adı verilir.
• Eklemler, hareket yeteneklerine ve
anatomik yapılarına göre
sınıflandırılırlar.

39. EKLEMİ Oluşturan Elemanlar:
• Kemikler
• Bağ Dokusu
• İntraartiküler Elemanlar
– Bağlar
– Kıkırdak
– Sınovyal Sıvı
• Ekstraartiküler Yapılar
– Fibröz Membran
– Eklem bağları
– Tendonlar
– Kaslar
– Bursa’lar

40. EKLEMİN STABİLİTESİNİ SAĞLAYAN
(EKLEM YÜZLERİNİN BİRBİRİNDEN UZAKLAŞMASINI ENGELLEYEN)
FAKTÖRLER
• Eklemin normal pozisyonun korunmasında ve hareketin maksada
uygun bir şekilde yapılabilmesinde rol oynayan 4 temel etken bulunur.
Eklem boşluğundaki negatif hava basıncı
Eklem boşluğundaki basınç çeşitli pozisyonlarda değişse de, daima dış
atmosfer basıncına aranla düşüktür. Eklemin stabilitesinin
sağlanmasındaki önemli bir faktör olan bu negatif basınç, güçlü bir
çekme kuvveti oluşturur ve kapsülü sağlam olan bir eklemde
kemiklerin birbirinden uzaklaşmasını güçleştirir. Ancak eklem
kapsülüne bir delik açarak iç ve dış basınçları eşitlerseniz, eklem
yüzlerini birbirinden ayırmak daha kolay hale gelir.
Eklem kapsülü ve bağları
Eklemin stabilitesinde önemli rolü olan eklem kapsülü ve bağları
eklemin karşılaştığı kuvvete orantılı olarak gelişme gösterir. Bu nedenle
kuvvetin az geldiği eklemlerde eklem kapsülü ve bağları zayıf, çok
geldiği eklemlerde ise kuvvetlidirler.
Eklemi saran kas ve kirişler
İskelet kasları gerek aktif rol oynadıklarında gerekse kontraksiyon
yapmadıklarında normal tonusları ile eklemin pozisyonunun
korunmasında yardımcı olurlar.
Eklem yüzlerinin şekli

41. Subkondral Kemik
• Kıkırdak’ın
hemen altında
yeralan kemik
bölgesine denir.
• Kıkırdağın
sağlamlaşmasını
sağlar.

42. Sinoviyal Sıvı:
Membrana synavialis tarafından üretilir.
Fonksiyonel olarak eklem yüzeylerini
kayganlaştırır ve aşınmasını önler,
eklem kıkırdağını besler.
Yapısı yumurta akına benzer kıvam renk
ve akışkanlıktadır.
Eklemlerde ancak eklem yüzleri
arasynda kalan kılcal aralığı dolduracak
kadar olduğundan enjektörle
çektiğinizde 0.5 ml kadar synovia elde
edilebilir.

44. Bursalar: kemik doku tendonlar/bağdokusu,
tendonlar arası geçiş bölgeleri,
Travmaya açık alanlar.

46. Eklem Kapsülü:

47. Eklem Bağları (Ligamanlar)

48. Kıkırdak Doku

49. Kaslar

50. Eklem içi elemanlar

51. EKLEM Çeşitleri:
• Fibröz eklemler (Artıculatıones
Fıbrosae ,Synarthrosis Eklemler)
• Kartilaginöz eklemler (Artıculatıones
Cartilagineae , Amphiarthrosis Eklemler)
• Synovial Eklemler (Artıculatıones
Synovıales , Diarthrosis Eklemler)

52. Fibröz eklemler (Artıculatıones Fıbrosae,
Synarthrosis Eklemler)
Eklemi oluşturan kemikler birbirlerine fibröz bir doku
aracılığıyla bağlanmıştır. (Yapısal özellikleri nedeniyle bu grupa
dahil edilen syndesmosis tipi eklemler dışındakiler hareketi olmayan
eklemlerdir.)
• SUTURA,
• SUTURA SERRATA (sivri testere dişi şeklinde),
• SUTURA DENTİCULATA(diş şeklinde),
• SUTURA SQUAMOSA(birbirleri üstüne oturuyorsa),
• SUTURA LİBBOSA(suturanın kenarları testere şeklinde),
• SUTURA PLANA,
• SCHINDYLESİS.
• GOMPHOSİS(dişler),
• SYNDESMOSİS

53. Sutura serrata

55. Kartilaginöz eklemler (Artıculatıones
Cartilagineae , Amphiarthrosis Eklemler)
Eklem yüzleri kıkırdakla örtülü olup sınırlı hareketler yapabilen
bu eklemler, içerdikleri kıkırdak tipine göre ikiye ayrılırlar.
• SYNCHONDROSİS(Kemiklerin HYALİN kıkırdakla birleştiği bu eklem tipi
yaygın olarak PRİMER KARTİLAGİNÖZ EKLEM olarak da adlandırılır. Bu eklemlerin büyük
bir kısmı gelişme döneminde görülen, erişkin dönemde ise kemikleşen eklemlerdir. Bu
eklemlere örnek olarak uzun kemiklerin epifiz ve diafiz bülümleri arasında yer alan ve
kemiğin büyümesine olanak tanıyan, katilaginöz epifiz plağını örnek olarak verebiliriz.
Kemik büyümesi tamamlandığında, epifiz plağı kemikleşir. Vücutta sınırlı sayıda kalıcı
olan synchondrosis'de bulunur ve 1. kaburgayı sternum'a bağlayan CARTİLAGO
COSTALİS buna örnek olarak verilebilinir.)
• SYMPHYSİS (SEKONDER KARTİLAGİNÖZ eklem olarak da bilinen bu eklem
tipinde kemikler fibröz doku ve-veya fibröz kıkırdak aracılığıyla birbirine kuvvetli bir
şekilde bağlanmışlardır. Bu eklem tipi için en tipik örnek discus intervertebralis'ler
aracılığıyla birbirine bağlanmış olan columna vertebralis'tir. Ossis pubis arasında
bulunan symphysis pubis.)

56. Synovial Eklemler (Artıculatıones
Synovıales , Diarthrosis Eklemler)
• Synovial eklemler vücuttaki eklemlerin büyük bir bölümünü oluşturan ve
fonksiyonel olarak en önemli olan tam hareketli eklemlerdir. Omuz ekleminde
olduğu gibi, sadece basitçe karşı karşıya gelen iki kemikten oluşan synovial
eklemlere ART. SİMPLEX adı verilir. Dirsek ekleminde olduğu gibi, ikiden fazla
kemiğin oluşturduğu ya da meniscus, discus gibi yapıların eklemin yapısına
katıldığı synovial eklemlere ise ART. COMPOSITA (COMPLEXA) adı
verilmektedir.
• Gingylimus
• Art. sellaris
• Art. trochoidea
• Art. ellipsoidea (condylaris)
• Art. bicondylaris
• Art. spheroidea (cotylica)
• Art. plana

57. Gingylimus tipi eklem:
• Dışbükey eklem yüzü makara, içbükey eklem yüzü ise makarayı içine
alacak şekilde olup eklem yüzleri birbirine uygunluk gösterir. Bu grup
eklemler yalnızca vertical eksen etrafında flexion-extansion
hareketleri yapabildiklerinden menteşe şeklinde eklemler olarak da
bilinirler. Hareketin görüldüğü yerlerde bu eklemlerin eklem kapsülü
ince ve gevşektir, ancak eklem güçlü yan (kollateral) bağlarla
güçlendirilmiştir. Bu tip ekleme, art. humeroulnaris ve art.
interphalangea örnek olarak verilebilinir.

58. Art. sellaris
• Her iki eklem yüzü birbirini saran iki eğer şeklinde olduğundan
bu isim verilmiştir. Transvers ve sagittal olmak üzere iki ekseni
vardır. Transvers eksen etrafında flexion-extansiyon, saggital
eksen etrafında ise abduction-adduction yaptırırlar. Bu iki
ekseni birlikte kullanarak sınırlı bir sirkumdiksion da yapabilirler.
Art. carpometacarpea pollicis ve art. calcaneocuboidea bu
eklem tipi için en tipik örneklerdir.

59. Art. trochoidea
• Dış bükey eklem yüzü silindir, iç bükey
eklem yüzü ise osteofibroz bir halka
şeklindedir. Dışbükey yüzü tamamen içine
alabilecek bir içbükey yüz
bulunmadığından dış bükey yüzün bir
kısmı bir bağ aracığıyla sarılır. Bu eklemler
tek eksenli olup, yalnızca vertical eksen
etrafında rotasyon hareketleri yapabilirler.
Bu eklem tipine örnek olarak art.
radioulnaris proximalis ve distalis, art.
atlantoaxialis mediana örnek gösterilebilir.
Art. atlantoaxialis mediana'da dens axis,
atlasın arcus anteriorunun arkasındaki yer
alan fovea dentis ile lig. transversum
atlantis'in oluşturduğu halka içerinde
rotasyon hareketleri yapar.

60. Art. ellipsoidea (condylaris)
• Dışbükey eklem yüzü ortadan ikiye bölünmüş bir yumurta,
içbükey eklem yüzü ise, bunu içine kısmen alacak oval
çukur şeklindedir. Transvers ve saggital olmak üzere iki
ekseni vardır. Daha uzun olan transvers eksen etrafında
yapılan flexion-extansion hareketlerinin açısı, daha kısa
saggirtal eksen etrafında yapılan abduction-adduction
hareketlerinden geniştir. Sınırlı circumduction'da
yapılabilinir.( Art. radiocarpea ve art.metacarpo
phalangeales).

61. Art. bicondylaris
• Dış bükey eklem yüzü iki
kondil, içbükey eklem yüzü
ise sığ çukur şeklinde olan
eklemlerdir. Art. genus bu
eklem tipinin tipik örneğidir.
Hareket bakımından
menteşe şeklinde ekleme
(ginglymus) benzer ancak
flexion-extansiyon dışında,
bazı pozisyonlarda çok azda
olsa rotasyon ve yan tarafa
kayma hareketleri yapabilir.
Bir diğer örnek; art.
talocruralis'dir.

62. Art. spheroidea (cotylica)
• Dışbükey eklem yüzü bir küre, içbükey
eklem yüzü ise bu küreyi kısmen içine
alan yuvarlak bir çukur şeklindedir.
Saggital, transvers ve vertical olmak
üzere üç ana eksende sırasıyla,
abduction-adduction, flexion-extension
ve rotasyon jhareketleri yapabilirler.
Ayrıca eksenlerin tümünü kullanarak
circumduction hareketi de yaparlar.
Genellikle bu tip eklemlerde,
proximaldeki kemik hareketsiz,
distaldeki hareketlidir. Ancak distaldeki
kemik tespit edilirse, proximaldeki kemik
daha hareketli olabilir.

63. Art. plana
• Eklem yüzlerinden biri düz, çok hafif içbükey ya da çok hafif
dışbükeydir. Diğer eklem de buna uyacak şekildedir. Eklem
yüzleri düz olduğundan belirli bir eklem söylemek mümkün
değildir ve eklem yüzlerinin bulunduğu düzlemlerde sınırlı
kayma hareketleri yapabilir. Art acromioclavicularis, artt.
Intermetatarsea, artt. intercarpea, art. atlantoaxialis lateralis ve
art. zygapophysialis (omurların proc. articularisleri arasındaki
eklemler) bu eklem tipine örnek olarak gösterilebilir.

64. Örn: Fizyoterapistler için ortopedik değerlendirme formu.