INGURUNE 4. maila (Haritza-Anaya) egokitzapena

1. Laguntza gela
4
Animaliak
eta
Landareak
1

2. Laguntza gela
2

3. Laguntza gela
NOLAKOAK DIRA ANIMALIAK?
ELIKATU
ARNASA HARTU
Animaliak egiten dute
ZENTZUMENAK erabili
MUGITU
ANIMALIAK ELIKATZEN DIRA
• Janaria hartu
beste organo bat
Animalia guztiok dugu ahoa edo janariak lortzeko organo bat.
3

4. Laguntza gela
Adibidez:
•
•
•
• Zer jaten dute?
Animalia guztiok janaria behar dugu energía lortzeko. Baina denok
ez ditugu elikagai berdinak hartzen.
Elikagaia Adibidez
Landareak
BELARJALEAK
jaten
dituzte
Beste
HARAGIJALEAK
animaliak
jaten dituzte
OROJALEAK +
Landareak eta
haragia jaten dute
4

5. Laguntza gela
- Ariketak
1- Lotu
ELIKATU ARNASA HARTU ZENTZUMENAK ERABILI MUGITU
eta esaldiak idatzi:
1- Animaliak …………………………………………………….. dira.
2- Animaliek ……………………………………………………… dute.
3- Animaliek ……………………………………………………… dituzte.
4- Animaliak ……………………………………………………… dira.
2- Esaldi honetako hutsuneak bete itzazu:
………………………… lortzeko ……………………………… guztiok dugu
…………………………. edo beste …………………………… bat.
5

6. Laguntza gela
3- Koadroa bete ezazu:
Elikagaia Adibidez
+
4- Animalien izena idatzi eta sartu bakoitza bere taldean:
6

7. Laguntza gela
BELARJALEAK HARAGIJALEAK OROJALEAK
5- Zein da belarjalea? Eta haragijalea? Eta orojalea?
……………………………………………
……………………………………………
…………………………………………..
7

8. Laguntza gela
ANIMALIAK ARNASA HARTZEN
DUTE
Airea
Ura
OXIGENOA airetik edo uretatik hartzen dugu.
Animaliek arnasa hartzeko organo ezberdinak dituzte:
Organoa Adibidez
BIRIKAK
ZAKATZAK
LARRUAZALA
8

9. Laguntza gela
- Ariketak
6- Erantzun:
Nondik hartzen dute animaliek oxigenoa?
7- Animaliek arnasa hartzeko organo ezberdinak dituzte. Idatzi haien izenak:
---------------------------------------------------
---------------------------------------------------
---------------------------------------------------
8- Nondik hartzen dute arnasa animalia hauek? Sailkatu.
9

10. Laguntza gela
Organoa Adibidez
BIRIKAK
ZAKATZAK
LARRUAZALA
10

11. Laguntza gela
ANIMALIEK ZENTZUMENAK
ERABILTZEN DITUZTE.
Zentzumenak hauexek dira:
IKUSMENA ENTZUMENA USAIMENA DASTAMENA UKIMENA
Animaliek zentzumenei esker inguruarekin erlazionatzen dira :
Inguruan
informazioa Zentzumenek Zerebrora doa Erantzuten da
dago hartzen dute
Adibidez:
INFORMAZIOA ZENTZUMENA ZEREBROA ERANTZUNA
11

12. Laguntza gela
AAAJJ !!
- Ariketak
9- Erreparatu irudiei eta ordenatu.
Nola erabiltzen dituzte zentzumenak erlazionatzeko? Azaldu.
12

13. Laguntza gela
INFORMAZIOA ZENTZUMENA ZEREBROA ERANTZUNA
1 2 3 4
INFORMAZIOA ZENTZUMENA ZEREBROA ERANTZUNA
1 2 3 4
13

14. Laguntza gela
ANIMALIAK MUGITZEN DIRA
Animalia guztiok dugu lokomozio-aparatua mugitu edo lekuz aldatzeko.
Animalia
batzuk
lurretik mugitzen dira, beste batzuk uretatik edo airetik.
Mugitzeko ORGANO ezberdinak dituzte:
APATXAK Korrika egiteko
HEGOAK Hegan egiteko
HEGALAK Igeri egiteko
14

15. Laguntza gela
- Ariketak
10- Idatzi 5 animaliren izenak . Gero koadroa bete ,honela margotuz :
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
ANIMALIAK NONDIK mugitzen dira Mugitzeko ORGANOA
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
11- Orain esaldiak idatzi , honela laburtuz :
------------ , ------------ eta ----------- lurretik mugitzen dira ------------ ekin.
………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………....
………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………….
15

16. Laguntza gela
ANIMALIEN UGALKETA
SEXU BIDEZKO UGALKETA
Animalia gehienen kasuan, bakoitzak bere sexua du:
ARRA
EMEA
ARRAk
Espermatozeak sortzen ditu.
EMEAk Obuluak sortzen ditu.
ANIMALIEN UGALTZE PROZESUA
+
Espermatozoideak eta obuluak Enbrioia Enbrioia
bat egiten dute : ERNALKETA sortzen da. garatzen doa.
16

17. Laguntza gela
KANPO-ERNALKETA BARNE-ERNALKETA
Emeak obuluak kanpoan uzten ditu. Emeak barruan ditu obuluak.
Arrak espermatoziodeak uzten ditu Arrak espermatozoideak emearen
gainean. barruan uzten ditu.
Ernalketa kanpoan gertatzen da. Ernalketa emearen barruan
gertatzen da.
GARAPEN OBIPAROA GARAPEN BIBIPAROA
Enbrioia arrautzaren barruan Enbroia amaren barruan garatzen
garatzen da. da.
17

18. Laguntza gela
KUMEAK JAIO eta HAZI
Animalia batzuk kumeak zaintzen eta Kume batzuk oso desberdinak
elikatzen dituzte jaio ondoren. dira helduekin konparatuz.
Jaio eta gero, METAMORFOSIA
izaten dute.
18

19. Laguntza gela
- Ariketak
12- Zer dira ARRA ala EMEAk?
13- Hutsuneak bete
Arrak sortzen ditu.
--------
Emeak sortzen ditu.
14- Azaldu animaliak nola ugaltzen diren .
1 -------------------------------------------------------------------------------------------------
+
-------------------------------------------------------------------------------------
2 -------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------
3 --------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------
19

20. Laguntza gela
15- MATEMATIKA ERABILI.
Animalien ernaldiak askotarikoak dira:
ANIMALIAK DENBORA
Elefantea 22 hilabete
Itsas txakurra 245 egun
Jirafa 450 egun
Ardia 145 egun
Hartz zuria 9 hilabete
Sagua 25 egun
Katua 7 hilabete eta erdi
Tigrea 103 egun
Datu hoiek barra horizontaleko grafikoan adierazi:
Elefantea
Itsas txakurra
Jirafa
Ardia
Hartz zuria
Sagua
Katua
Tigrea
0 100 200 300 400 500 600 700
Komentatu emaitzak ikaskide eta irakaslearekin.
20

21. Laguntza gela
21

22. Laguntza gela
NOLAKOAK DIRA LANDAREAK ?
ARNASA HARTU
Landareek egiten dute
ELIKAGAIAK
fabrikatu
LANDAREEK
ARNASA HARTZEN DUTE
Landareak eta algak, animaliak bezala, arnasa hartzen dute.
O
Oxigenoa
O O
kanporatzen dute O
O
O
Horregaitik, landareak
OXIGENO FABRIKAK
Karbono dioxidoa direla esaten dugu.
hartzen dute
22

23. Laguntza gela
INPORTANTEA da
landareak eta algak
ERRESPETATZEA
haiek gabe, EZINEZKOA izango litzateke BIZITZEA eta
- Ariketak
16- Hutsuneak bete :
----------------------- --------------------------- eta ----------------------------------
-------------------------------- egiten dute.
17- Landareek, nola hartzen dute arnasa? Azaldu.
23

24. Laguntza gela
18- Landareak zaintzea oso garrantzitsua da.
Zure ustez, zer dago ondo? Eta zer txarto?
24

25. Laguntza gela
25

26. Laguntza gela
LANDAREEK
ELIKAGAIAK FABRIKATZEN
DITUZTE
KARBONO IZERDI
EGUZKI
ARGIA + DIOXIDOA = LANDUA
ELIKAGAIAK
fabrikatzen dira.
Izerdi landua likido lodi eta gozoa da.
HOSTOAK
ELIKAGAIAK
Landarearen atal
guztietara doaz.
IZERDI GORDINA zurtoinetik
hostoetara doa.
ZURTOINA
Sustraiek ura eta gatz mineralak
xurgatzen dituzte.
URA eta GATZ MINERALAK
nahasten dira
IZERDI GORDINA osatzen dute SUSTRAIAK
26

27. Laguntza gela
- Ariketak
19-Azaldu landareek nola fabrikatzen dituzten elikagaiak.
Sustraiek -------------------------------------------------------------
xurgatzen dituzte.
----------------------------- eta -----------------------------------------
nahasten dira
----------------------------------------------------- osatzen dute
SUSTRAIAK
HOSTOA
IZERDI GORDINA ---------------------------------------etik
---------------------------------------etara doa.
ZURTOINA
HOSTOAK Hostoetan --------------------------------------- fabrikatzen dira.
+ =
ELIKAGAIAK landarearen ---------------------------------
------------------------------------------ doaz.
27

28. Laguntza gela
LANDAREEN UGALKETA
Landare gehienak LOREAK dituzte. Landare batzuk EZ DUTE LORERIK.
Iratzeak
Goroldioa
Landareen ugalketa sexuala da, organo arrak eta emeak hartzen dute
parte eta.
Organo Organo
ARRA EMEA
ESTAMINEAK PISTILOA
POLEN aleak OBULUA
sortzen du barruan
dituzte
28

29. Laguntza gela
LANDAREEN UGALTZE PROZESUA
POLINIZAZIOA
Haizeak edo insektuek POLENa
estaminetik pistilora eramaten dute
HAZIA eta FRUITUA eratzea
FRUITUA sortzen da.
HAZIAk fruituaren barruan garatzen dira.
HAZIA ernaltzea
HAZIa ernaldu eta beste landare bat sortu
ahal da.
29

30. Laguntza gela
- Ariketak
20- Idatzi landareen ugaltze-organoen izenak:
21- Esan zertarako diren estamineak eta pistiloa
22- Lotu:
POLINIZAZIOA
HAZIA eta FRUITUA
HAZIA ERNALTZEA
30

31. Laguntza gela
LANDAREAK ETA INGURUNEA
Ez dute zentzumen –organorik
Landareek Ez dute lokomozio-aparaturik
Ez dute zerebrorik
Hala ere, argitasuna, temperatura,hezetasuna eta beste faktore batzuk
aldatzen badira, ERREAKZIONATU egiten dute:
Eguzkiaren argiaren alderantz
hazten dira.
Lurreko ura bilatzen dute.
Ekilorea beti eguzkiari begira dago.
Landare batzuk, ikutu eta
itxi egiten dira.
31

32. Laguntza gela
- Ariketak
23- Zuhaitz batzuk oso garrantzitsuak dira gizakiarentzat. Adibidez,
kautxo-zuhaitza.
Bildu informazioa: zer aprobetxatzen dugu kautxo-zuhaitzetik?
Zer sortzen da material horrekin?
32

33. Laguntza gela
-Moztu eta koadernoan egin
4. ORRIALDEA
1- Lotu
ELIKATU ARNASA HARTU ZENTZUMENAK ERABILI MUGITU
eta esaldiak idatzi:
1- Animaliak …………………………………………………….. dira.
2- Animaliek ……………………………………………………… dute.
3- Animaliek ……………………………………………………… dituzte.
4- Animaliak ……………………………………………………… dira.
2- Esaldi honetako hutsuneak bete itzazu:
………………………… lortzeko ……………………………… guztiok dugu
…………………………. edo beste …………………………… bat.
33

34. Laguntza gela
5. ORRIALDEA
3- Koadroa bete ezazu:
Elikagaia Adibidez
+
4- Animalien izena idatzi eta sartu bakoitza bere taldean:
34

35. Laguntza gela
BELARJALEAK HARAGIJALEAK OROJALEAK
6. ORRIALDEA
5- Zein da belarjalea? Eta haragijalea? Eta orojalea?
……………………………………………
……………………………………………
…………………………………………..
35

36. Laguntza gela
8. ORRIALDEA
6- Erantzun:
Nondik hartzen dugu oxigenoa?
7- Animaliek arnasa hartzeko organo ezberdinak dituzte. Idatzi haien izenak:
---------------------------------------------------
---------------------------------------------------
---------------------------------------------------
8- Nondik hartzen dute arnasa animalia hauek? Sailkatu.
36

37. Laguntza gela
Organoa Adibidez
BIRIKAK
ZAKATZAK
LARRUAZALA
37

38. Laguntza gela
11. ORRIALDEA
9- Erreparatu irudiei eta ordenatu.
Nola erabiltzen dituzte zentzumenak erlazionatzeko? Azaldu.
INFORMAZIOA ZENTZUMENA ZEREBROA ERANTZUNA
1 2 3 4
38

39. Laguntza gela
INFORMAZIOA ZENTZUMENA ZEREBROA ERANTZUNA
1 2 3 4
14. ORRIALDEA
10- Idatzi 5 animaliren izenak . Gero koadroa bete ,honela margotuz :
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
39

40. Laguntza gela
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
ANIMALIAK NONDIK mugitzen dira Mugitzeko ORGANOA
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
11- Orain esaldiak idatzi , honela laburtuz :
------------ , ------------ eta ----------- lurretik mugitzen dira ------------ ekin.
………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………....
………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………
40

41. Laguntza gela
19. ORRIALDEA
12- Zer dira ARRA ala EMEAk?
13- Hutsuneak bete
Arrak sortzen ditu.
--------
Emeak sortzen ditu.
14- Azaldu animaliak nola ugaltzen diren .
1 -------------------------------------------------------------------------------------------------
+
-------------------------------------------------------------------------------------
2 -------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------
3 --------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------
41

42. Laguntza gela
15- MATEMATIKA ERABILI.
Animalien ernaldiak askotarikoak dira:
ANIMALIAK DENBORA
Elefantea 22 hilabete
Itsas txakurra 245 egun
Jirafa 450 egun
Ardia 145 egun
Hartz zuria 9 hilabete
Sagua 25 egun
Katua 7 hilabete eta erdi
Tigrea 103 egun
Datu hoiek barra horizontaleko grafikoan adierazi:
Elefantea
Itsas txakurra
Jirafa
Ardia
Hartz zuria
Sagua
Katua
Tigrea
0 100 200 300 400 500 600 700
Komentatu emaitzak ikaskide eta irakaslearekin.
42

43. Laguntza gela
23. ORRIALDEA
16- Hutsuneak bete :
----------------------- --------------------------- eta ----------------------------------
-------------------------------- egiten dute.
17- Landareek, nola hartzen dute arnasa? Azaldu.
43

44. Laguntza gela
24. ORRIALDEA
18- Landareak zaintzea oso garrantzitsua da.
Zure ustez, zer dago ondo? Eta zer txarto?
44

45. Laguntza gela
45

46. Laguntza gela
27. ORRIALDEA
19-Azaldu landareek nola fabrikatzen dituzten elikagaiak.
Sustraiek -------------------------------------------------------------
xurgatzen dituzte.
----------------------------- eta -----------------------------------------
nahasten dira
----------------------------------------------------- osatzen dute
SUSTRAIAK
HOSTOA
IZERDI GORDINA ---------------------------------------etik
---------------------------------------etara doa.
ZURTOINA
Hostoetan --------------------------------------- fabrikatzen dira.
HOSTOAK
+ =
ELIKAGAIAK landarearen ---------------------------------
------------------------------------------ doaz.
46

47. Laguntza gela
30. ORRIALDEA
20- Idatzi landareen ugaltze-organoen izenak:
21- Esan zertarako diren estamineak eta pistiloa
22- Lotu:
POLINIZAZIOA
HAZIA eta FRUITUA
HAZIA ERNALTZEA
47

48. Laguntza gela
4 gaiaren azterketa - ANIMALIAK ETA LANDAREAK
IZENA: …………………………………………...........................
DATA: ……..............................................................................
1- Hutsuneak bete:
Animaliak egiten dute.
2- Koadroa bete ezazu
Elikagaia Adibidez
+
48

49. Laguntza gela
3- Nondik hartzen dute arnasa animalia hauek? Sailkatu.
Organoa Adibidez
49

50. Laguntza gela
4- Idatzi 5 animaliren izenak . Gero koadroa bete ,gurutzekin markatuz :
ANIMALIAK NONDIK mugitzen dira Mugitzeko ORGANOA
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK
Orain esaldiak idatzi , laburtuz :
………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………....
………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………….
50

51. Laguntza gela
5- Erreparatu irudiei eta ordenatu.
Nola erabiltzen dituzte zentzumenak erlazionatzeko? Azaldu.
INFORMAZIOA ZENTZUMENA ZEREBROA ERANTZUNA
1 2 3 4
6- Hutsuneak bete
Arrak sortzen ditu.
--------
Emeak sortzen ditu.
51

52. Laguntza gela
7- Landareek, nola hartzen dute arnasa? Azaldu.
8- Azaldu landareek nola fabrikatzen dituzten elikagaiak.
Sustraiek -------------------------------------------------------------
xurgatzen dituzte.
----------------------------- eta -----------------------------------------
nahasten dira
----------------------------------------------------- osatzen dute
IZERDI GORDINA ---------------------------------------etik
---------------------------------------etara doa.
Hostoetan --------------------------------------- fabrikatzen dira.
+ =
ELIKAGAIAK landarearen ---------------------------------
------------------------------------------ doaz.
52

53. Laguntza gela
9- Lotu:
POLINIZAZIOA
HAZIA eta FRUITUA
HAZIA ERNALTZEA
10- Idatzi landareen ugaltze-organoen izenak:
53