YÖK Ulusal Akademik Arşiv Projesi Eğitim Semineri II. 30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

1. YÖK ULUSAL AKADEMIK ARŞIV
PROJESI EĞITIM SEMINERI II
KURUMSAL ARŞIVLERDE TELIF
HAKLARI YÖNETIMI
30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
İlkay Holt
Kütüphane Direktörü
Özyeğin Üniversitesi

2. 2
Başlıklar
• Açık erişim tanımında erişim ve kullanım
• Telif hakkı nedir?
• Terminoloji
• Yayıncı politikaları
• Yazar ek anlaşmaları
• Açık lisanslar
• Kurumsal arşivde dağıtım lisansı
• Arşivlemede kontrol noktaları
• Yazarların olası soruları
Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi
30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

3. 3
Açık erişim;
• Dijital, online, ücretsiz, telif hakkı ve lisans
sınırlamalarından arınmış literatür bu tanımlarının ortak
noktalarını oluşturur.
• Herkesin erişebildiği bir literatürü ifade eder.
• Yazar, paylaştığı yayın versiyonunun elektronik ortamda
paylaşım hakkına sahiptir.
• Okuma, kaydetme, kopyalama, paylaşma, depolama,
harmanlama izniniz vardır.
Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi
30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

4. 4
Telif hakkı nedir?
• Kişinin her türlü fikri emeği ile meydana getirdiği eser
üzerinde hukuken sağlanan haklardır.
• Bir eserin manevi hakları (isim vb.) devredilemez,
yaratıcısına aittir. Maddi haklar (işleme, çoğaltma,
yayma vb.) devredilebilir.
• Telif yönetiminde yazar ve yayıncı dengesi;
• Yazarın haklarının tümünü devretmediği; kendi yayını istediği gibi
kullanma, geliştirme hakkının olduğu; eğitim ve araştırma için erişimi
kısıtlamayan ve yayın kullanıldığında doğru atıf yapılmasını gerektiren bir
yapıda olmalıdır.
• Yayıncı açısından finansal hakları içerir, yazarın istediği hakları kendinde
tutabilmesini sağlar ve yayını gelecek teknolojilere hazır etmeyi gerektirir.
Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi
30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

5. 5
Yazarlar yayınlarının kullanım haklarına sahip mi?
Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi
30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
Kaynak: K.L. Ertürk, Türkiye’de bilimsel iletişim: Bir açık erişim modeli önerisi. (Doktora tezi) 2008., s. 179
http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdf

6. 6
Yazarlar nasıl olması gerektiğini düşünüyor?
Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi
30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
Kaynak: K.L. Ertürk, Türkiye’de bilimsel iletişim: Bir açık erişim modeli önerisi. (Doktora tezi) 2008., s. 181
http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdf

7. 7
Telif sözleşmeleri, kullanım lisansları
Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi
30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
• Yayıncılar ile yapılan anlaşmalar
• Yazar ek anlaşmaları (SPARC Author Addendum)
• Açık lisanslar: Creative Commons lisansları
www.creativecommons.org.tr

8. 8
Terminoloji I
Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi
30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
• Ön baskı (pre-print): makalenin yayınlanmak üzere
dergiye gönderilen, hakem/editör değerlendirmesi
öncesi ilk hali
• Son baskı (post-print): makalenin hakem/editör
değerlendirmesinden geçmiş, yayına hazır son hali.
• Yayıncı baskısı (publisher version): makalenin dergide
yayınlanmış formatı.

9. 9
Terminoloji II
Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi
30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
• Hemen depolama: “Immediate deposit”-- Yayın
kabulünden sonra son baskının kurumsal açık bir açık
arşive hemen konması.
• Ambargo süresi: Fon sağlayıcı veya yayıncı tarafından
belirlenen, yayının açık erişime kapalı olması gereken
süre.
• İstek butonu: “request button” “optional access --- Tam
metni açılamayan yayınlar için istek butonu.

10. 10
Yayıncı politikaları
yayıncıların 70%’i, dergilerin 90’ı arşivlemeye izin veriyor
Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi
30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
Yeşil 30%
Mavi 33%
Sarı 8%
Beyaz 30

11. 11
Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi
30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
Bugün yayınlanan makalelerin sadece %20’si
açık erişim.
ISI’da indekslenen dergi yayıncılarının yaktığı
yeşil ışıkta geçilseydi, bu oran %85’i bulabilirdi.

12. 12
Yayıncı politikaları: örnek
Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi
30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

13. 13
Yayıncı politikaları: Sarı yayıncı örneği I
Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi
30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

14. 14
Yayıncı politikaları: Sarı yayıncı örneği II
Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi
30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

15. 15
Yayıncı politikaları: Sarı yayıncı örneği III
Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi
30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

16. 162.6.2014
Yayıncı politikaları
Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

17. 17
Yazar ek anlaşmaları
Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi
30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

18. 182.6.2014
Açık lisanslar: Creative Commons
Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

19. 19
Dağıtım lisansı: Yayının elektronik ortamda dağıtım izni
Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi
30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

20. 20
Bir yayını kurumsal arşivde depolarken kontrol noktaları:
Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi
30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
• Yazarın elektronik ortamda paylaşım, kullanım hakları
• Yayıncı politikası
• Ambargo
• Metadata kaydının tamlığı ve doğruluğu
• Yayıncı baskısına link verilmesi

21. 21
Yazarların sorularını yanıtlarken önemli konular:
Kurumsal Arşivlerde Telif Hakları Yönetimi
30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
• Açık erişimin atıf oranlarına olumlu etkisini anlatmak
• Maddi hakların devri konusunda bilgilendirmek
• Arşivlemeye izin veren yayıncı oranlarını paylaşmak
• Yayıncı politikasına uygun arşivleme yapmak
• Son baskıların tutulmasını teşvik etmek
• Arşivleme izni olmayan yayınlar için istek butonu
sağlamak

22. TEŞEKKÜR EDERİZ…
30 Mayıs 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA