De Nederlandse gemeenten ontkomen er de komende jaren niet aan om samen te werken. Het kabinet zal gemeenten daartoe linksom of rechtsom dwingen Het is daarom goed dat de gemeenten zelf het initiatief nemen Een zorgvuldig proces is essentieel over (1) de wens om samen te werken, (2) het besluit om samen te gaan werken, (3) de uitwerking leidend tot de beslissing over de samenwerkings-vorm en de realisatie ervan. Uit de praktijk blijkt dat een zorgvuldige voorbereiding zichzelf terugverdient in een snelle(re) realisatie

1. Keuzen voor
Gemeentelijke Samenwerking
1
DR. JO HORN
DRS. HERO ZUIDEMA
MAART 2013
Keuzen voor samenwerking

2. Samenwerking voor Gemeenten noodzaak
2
 De Nederlandse gemeenten ontkomen er de komende jaren
niet aan om samen te werken.
 Het kabinet zal gemeenten daartoe linksom of rechtsom
dwingen
 Het is daarom goed dat de gemeenten zelf het initiatief nemen
 Een zorgvuldig proces is essentieel over (1) de wens om samen
te werken, (2) het besluit om samen te gaan werken, (3) de
uitwerking leidend tot de beslissing over de samenwerkings-
vorm en de realisatie ervan.
 Uit de praktijk blijkt dat een zorgvuldige voorbereiding
zichzelf terugverdient in een snelle(re) realisatie
Keuzen voor samenwerking

3. Motieven om samen te werken
3
 a. Betere kwaliteit van de gemeentelijke voorzieningen, de
uitvoering van gemeentelijke taken en het niveau van
dienstverlening aan burgers, bedrijven en instellingen;
 b. Continuïteit van de organisatie
 c. Druk op de kosten
 Toegenomen complexiteit van (overgedragen rijks)taken
Keuzen voor samenwerking

4. Samenwerkingsvormen
4
 Verplichte samenwerking  Vrijwillige samenwerking
 Met meerdere partijen  Bilaterale samenwerking
 Blijvende samenwerking  Tijdelijke samenwerking
 Publieke samenwerking  Privaatrechtelijke samenw
 Gedeelde  Opdrachtgever-
verantwoordelijkheid opdrachtnemerrelatie
Keuzen voor samenwerking

5. Wat moet samenwerking opleveren
5
 Beter schaalniveau om bedrijfsvoering te organiseren
 Beter schaalniveau voor beleidsontwikkeling
 Beter schaalniveau voor aantrekken nodige disciplines in
complexere uitvoering
 Beter schaalniveau voor netwerken met externe partners op
arbeidsmarkt, woningmarkt, economische ontwikkeling
 Beter schaalniveau als gesprekspartner provincie en andere
netwerken
Keuzen voor samenwerking

6. Ontwikkelingen schaalgrootte
6
 Wettelijke eisen aan uitvoering nemen toe en vereisen meer
deskundigheid
 Ontwikkeling rond samenhang in frontoffice-ontwikkeling
en IT ondersteuning, compliceren sterk
 Veel beleidsontwikkeling steeds meer in samenhang, op
groter schaalniveau
 Decentralisatie brengt complexe vraagstukken
 Veel meer programma‟s vragen projectmatige inbreng van
marktpartijen en derden. Aansturing en regie worden
complexer
 Druk op de uitvoeringskosten
Keuzen voor samenwerking

7. Conclusie Schaalgrootte
7
 De toegenomen complexiteit vergt een ander schaalniveau
dan nu
 Taken zullen niet meer op een niveau, maar op verschillende
georganiseerd worden; taken moeten georganiseerd worden
op het optimale schaalniveau voor kwaliteit en efficiency
 Kleine gemeente zullen in toenemende mate onder druk
komen te staan om ervaring in specialisme vragende
projecten en vraagstukken zelf op te pakken
 Een zeer groot deel van het lokale takenpakket zal in 2020 op
het niveau van 70.000 inwoners liggen waar dat begin deze
eeuw nog op 40.000 lag
Keuzen voor samenwerking

8. Ontwikkeling rond schaalgrootte
8
2000 2020
Grote stedenbeleid, partner in innovatie
van provincie en Rijk.
Grote stedenbeleid, Centrumgemeenten in
Pilots decentralisatie, Economie
100.000 regio-ontw.
Centrumgemeente regionale
+ Projecten rond grote voorzieningen
ontwikkelings- beleid en
bedrijventerreinen
Eisen in samenhang soc-ec en
Centrumgemeente regionale
zorg/wmo, awbz compliceren zodanig dat
ontwikkelings- beleid en
meer inhuur nodig is om beleid en
70.000 bedrijventerreinen. Meer disciplines rond
programma‟s.
zorg, WMO, stedelijke problematiek
VHT geregionaliseerd, informatiebeleid
VHT in huis of in samenwerking
(architectuur, gegevens, veiligheid)
Frontoffice-ontwikkeling, beleid is
Grote lijnen het hele beleidspakket
volgend innovatie wordt uitbesteed, deel
40.000 Meeste enkelvoudige projecten
back-office VHT, uitvoering soc
Veel uitbesteding grote plannen, control
wetgeving, kleine projecten, piofa zonder i
Burgerzaken, sociale
1elijnloket, onderhoud, “welzijn”, deel
10.000 wetgeving, onderhoud, “welzijn”, VHT, pio
piofah
fra-taken. „volgend in beleid‟
Keuzen voor samenwerking

9. Samenwerkingsmodellen
9
Type Model Kenmerk
Lichte vorm van samenwerking waarbij
Netwerkmodel ambtenaren in eigen organisatie blijven. Delen
van kennis is belangrijk over beleidsthema of
vraagstuk
Samenwerkende gemeenten nemen elk een of
Matrixmodel meer taakvelden of beleidsterreinen voor hun
rekening en voeren die voor alle deelnemende
gemeenten uit. Overgang van personeel naar
betreffende gemeente of detachering
Samenvoeging grootste deel ambtelijk apparaat
Integratiemodel in een nieuwe organisatie-eenheid die op
contractbasis diensten verleent aan
deelnemende gemeenten. Medewerkers gaan
over al dan niet op contractbasis.
Een grotere gemeente vervult de rol van
Centrummodel centrumgemeente voor andere gemeenten
Nieuw gevormde gemeente vormt nieuwe
Herindeling organisatie waarin taken en personeel
opgeheven gemeenten opgaan
Keuzen voor samenwerking

10. Juridische constructie samenwerking
10
Privaatrechtelijk Publiekrechtelijk Outsourcing
Openbaar
lichaam
Overeenkomst Uitbesteding
Openbaar
Orgaan
Rechtspersoon
BV Zware of lichte
Stichting GR
CV
Keuzen voor samenwerking

11. Aspecten bij afweging
11
 Eigen kwetsbaarheid
 Aantoonbare meerwaarde
 Exclusiviteit of meerdere samenwerkings-partners
 Inhoud en ambitie leidend.
 Schaalgrootte
 Samenwerking op een of meerdere deelterreinen
 Een positieve business case
 Sociaal plan
 Risico inventarisatie
 Risico analyse
 Due diligence samenwerkingspartners
 Governance
Keuzen voor samenwerking

12. Samenwerking op verschillend niveau
12
Regio-
naal
Uitbest
eding Wisse-
aan de lend
markt
Gemeente
X
Met
Sub-
buurge
regio-
meen-
naal
te(n)
Boven-
regio-
naal
Keuzen voor samenwerking

13. Iedere taak heef een optimale schaal
13
Gemeente zelf Buurgemeente Subregionaal Regionaal
Bedrijfsvoering, uit Beleid, complexe
Burgercontact en Complexiteit, posi
voering, opera- uitvoering, kaders
leefbaarheid tionering, lobby
tioneel beleid bedrijfsvoering
Kleinschalige Arbeidsmarktbe- Ruimtelijk/
plannen Operationeel leid economisch
Kunst in beleid rond Idem woningmarkt Vervoer/verkeer
buitenruimte economie en Transitie AWBZ Veiligheid
Balies burgers en ruimte Transitie WWnV Jeugdzorg
bedrijven Ingenieursbureau Netwerken Ontwikkeling agro
Klachten Sociale ondernemers RUD
Leefbaarheid dienst/WMO SSC ICT en Afval
kernen Financiën processen Belastingen
Welzijn HRM Inkoop Inkoop
Sport Facilitair Juridische control Waterbeheersing
Onderwijs- Externe relaties Lobby-netwerken
accommodaties
Keuzen voor samenwerking

14. Organiseren naar boven en naar beneden
14
Provinciaal
niveau
Boven
regionaal
Regionaal
niveau
Subregio-
naal niveau
Lokaal
niveau
Kernen/wijk
en
Keuzen voor samenwerking

15. Randvoorwaarden
15
 Gelijkwaardigheid in bestuur en aansturing,
 Perspectief gezamenlijk open op verdere ontwikkelingen
 Bij alleen ambtelijk: zorgen voor
tegenwicht, opdrachtgeving, control over SLA, etc. tegen
uitvoerende partner
 Zorgen voor evenwichtige spreiding van activiteiten en
mensen over locaties
 Goede spelregels als werkgever
 Goede procesgang zodat medewerkers ook werken aan “hun
nieuwe omgeving” vanuit bestuurlijke regie
 Procesgang waarbij externe stakeholders op juiste momenten
worden betrokken
Keuzen voor samenwerking

16. Over ons
16
Jo Horn en Hero Zuidema hebben samen meer dan 60 jaar ervaring in het openbaar bestuur.
Onder meer als gemeentesecretaris en Directeur in gemeenten van 12.000 – 100.000 plus
Als Directeur en Afdelingshoofd bij provincie en Rijksoverheid, als gemeenteraadslid in Amsterdam,
als tweede kamerlid, als senior-adviseur bij KPMG en Deloitte.
Wij vinden het ondanks onze leeftijd leuk om het openbaar bestuur te ondersteunen bij complexe
vraagstukken.
Wij werken samen met enkele gerenommeerde adviesbureaus
Keuzen voor samenwerking

17. ContactContact
17
Jo Horn
Hero Zuidema
06 54244305
06 653367207
advies@horn-
hero@shift-aim.nl
amsterdam.nl
Keuzen voor samenwerking