Tablets zijn steeds nadrukkelijker aanwezig in onze maatschappij. Dit roept ook vragen op voor de scholen, zoals: Moeten we iedere nieuwe technologie aanschaffen? Wat zijn de educatieve mogelijkheden van tablets? Welke condities nodig zijn voor een geslaagde implementatie? Het doel van het project “iPad naar de digitale wereld in de klas”, een initiatief van het Volwassenenonderwijs PCVO Het Perspectief en de Universiteit Gent, was dan ook om het potentieel van deze nieuwe technologie voor onderwijs te verkennen en na te gaan welke condities nodig zijn om meerwaarde te realiseren. Met deze bijdrage zullen we aan de hand van een casus illustreren 1) op welke wijze we de praktijk van tablets in onderwijs hebben bestudeerd en 2) hoe dit kan leiden tot een praktijkvoorbeelden voor professionalisering.

1. #VELON2014
Van
onderzoek
naar
tablets
in
de
klas
tot
prak1jkvoorbeelden
Jo
Tondeur
Natalie
Pareja
Roblin
Universiteit
Gent

2. Inhoud
van
de
presenta/e
Onderzoek
naar
het
gebruik
van
tablets
in
onderwijs:
een
360°
perspecIef
PrakIjkvoorbeelden
voor
de
verdere
integraIe
van
tablets
in
onderwijs
Deel 1
Deel 2

3. Het
educa/ef
gebruik
van
tablets
wordt
gepromoot
maar
wat
is
het
poten1eel
van
tablets
voor
onderwijs?

4. Belang
van
prak/jkvoorbeelden
Hoe sluit
deze App aan
bij mijn les?
Wat kunnen
we ervan
leren?
Hoe gebruik
ik dit best in
de klas?

5. Deel
1
Onderzoek naar tablets in de klas

6. Project
“iPad
naar
de
digitale
wereld
in
de
school”
• 3
technische/beroeps
secundaire
scholen
in
Oost-­‐Vlaanderen
• Iedere
school
ontving
16
tablets
(max.
1
maand).
• Externe
ondersteuning:
• Kick
off
sessie
• Workshops
over
tablets
en
Apps
• Online
ondersteuning
• Partners:
Het
PerspecIef
/
Provincie
Oost-­‐Vlaanderen
/
ICT
Atelier

7. Doelen
1.
Hoe
en
waarom
worden
tablets
gebruikt?
2.
Voordelen
en
beperkingen
3.
Condi1es
voor
implementaIe
Schoolleiders
Leraren
ICT-­coördinatoren
Leerlingen

8. Opzet
Doel
Methode
Perspec/ef
Hoe
en
waarom
tablets
gebruiken
ObservaIes
SImulated
recall
interviews
Leerlingen
Leraren
EducaIeve
voordelen
en
beperkingen
Focusgroepen
Interviews
Leraren
leerlingen
Schoolleiders
ICT-­‐coördinatoren
CondiIes
voor
implementaIe
Interviews
Leraren
Schoolleiders
ICT-­‐coördinatoren

9. Context
Kenmerken
School
1
School
2
School
3
Leerlingen
414
720
500
Leraren
75
120
100
Onderwerpen
Nederlands
Geschiedenis
Public
RelaIons
Nederlands
Geschiedenis
Wiskunde
Frans
Fietsen
Fietsen
&
motoren
#
Leerlingen
9
9
7
Jaar
6e
4e
5e
Praktijkvoorbeeld

10. Bevraagde
deelnemers
School
Leer-­‐
lingen
School-­‐
leider
ICT-­‐
coördinator
Leraar
Vak
1
9
1
1
Karen
Geschiedenis
Laura
Nederlands
Susan
Public
RelaIons
2
9
1
2
Valerie
Nederlands
Martha
Geschiedenis
Melanie
Wiskunde
3
7
1
1
Wouter
Fietsen
&
motoren
Frans
Fietsen
Bert
Frans
Praktijkvoorbeeld

11. Fietsen
herstellen
met
tutorial
Opzoeken
en
reflecteren
over
gevonden
informaCe
Opname
maken
en
evalueren
Tijdlijn
maken
Film
maken
Voorbeelden
van
verschillende
types
tablet-­‐gebruik
Praktijkvoorbeeld
Gebruik
van
tablets

12. Praktijkvoorbeeld
hOp://ipadproject.tumblr.com
Gebruik
van
tablets

13. Mo/va/e
voor
het
gebruik
van
tablets
in
deze
geschiedenisles:
"Ik
vond
dat
zo
al
lange
Cjd
jammer
dat,
in
de
lessen
geschiedenis,
ik
heb
natuurlijk
maar
1
uurtje
in
de
week,
maar
er
komt
heel
weinig
crea1viteit
aan
bod.
Dat
is
toch
iets
belangrijk,
en
dat
leek
mij
eigenlijk
het
geschikte
moment
om
dat
nu
eens
uit
te
proberen"
(IK,
S1)

14. Educa/eve
voordelen
Mo/va/e
Ac/eve
deelname
Nieuwe
competen/es
"Die
[studenten]
worden
acCever,
zijn
meer
betrokken
bij
het
lesgebeuren
en
ik
heb
echt
het
gevoel
dat
ze
die
leerstof
meer
van
zich
maken
doordat
ze
daar
effecCef
iets
mee
aan
het
doen
zijn,
je
gaat
verder
dan
louter
dat
kennisniveau,
bij
geschiedenis
is
dat
een
pluspunt,
vaak
blijven
we
daar
bij
steken"
(IK,
S1)
LeraarperspecCef
LeerlingperspecCef
PerspecCef
schoolleiding
”(…)
vooral
ruimte
willen
geven
om
te
experimenteren.
Ik
heb
het
gevoel
dat
sommige
leraren
vastgeroest
ziUen"
(SL,
S1)
“Het
[de
tablet]
maakt
het
ook
allemaal
interacCever
voor
ons”
(ll1/S1).

15. • Voldoende
tablets
/
voldoende
Ijd
"Als
ik
niet
per
twee
leerlingen
een
tablet
kan
gebruiken
ga
ik
niet
zo
direct
daar
gebruik
van
maken.
Ik
zie
daar
zeer
veel
mogelijkheden,
(…)
maar
ik
zou
er
dan
wel
een
aantal
nodig
hebben
dus
dat
is
een
beetje
het
probleem"
(Ieraar
S1)
• Voldoende
ondersteuning
“Als
je
als
school
werkt
met
tablets
moet
je
er
ook
op
voorzien
zijn:
zorgen
dat
je
een
systeem
hebt
dat
die
elke
dag
weer
opgeladen
zijn
en
de
Internetvoorziening
moet
top
zijn”
(ICT-­‐coördinator
S1)
• Betere
samenwerking
tussen
en
binnen
scholen
“Ik
denk
nog
betere
afspraken
maken
en
op
voorhand
beter
communiceren
van
’Wat
zijn
de
mogelijkheden?’
Een
SWOTanalyse
(…)”
(SL1)
Condi/es
voor
implementa/e

16. Conclusie
• Rijk
beeld
van
verschillende
types
tablet
gebruik
– Infotool,
oefentool,
mulImediatool,
…
• PotenIeel
van
tablets
vanuit
verschillende
actoren
– InteracIef,
moIvaIe,
feedback,
21st
century
skills,
…
• Belangrijke
voorwaarden
voor
verdere
implementaIe
– DidacIsche
en
technische
ondersteuning,
voldoende
tablets,
beveiliging,
…
>
PotenIeel/beperkingen
van
tablets
eerst
exploreren
(cf.
Li,
2010)
>
Nieuwe
kennis
over
tablets
in
onderwijs:
PracIcality
ethic
(Janssen
et
al.,
2013;
Parjea
et
al.,
2013)
>
Mogelijkheden
voor
prakIjkvoorbeelden?
Deel 1

17. Deel
2
… tot praktijkvoorbeelden voor professionalisering

18. PrakIjkvoorbeelden
Belangrijke
strategie
voor
professionalisering
van
(student)leraren
mbt
educaIef
ICT-­‐gebruik
(zie
Kay,
2006;
Sang
et
al.,
2013;
Tondeur
et
al.,
2012)
– Mogelijkheden
van
educaIef
ICT-­‐gebruik
worden
zichtbaar
– InspiraIe
voor
toekomsIge
onderwijsprakIjk
“Een
representaCe
van
een
prakCjk
die
inspirerend
kan
werken
en
aanknopingspunten
kan
bieden
voor
aanpassingen
/
verbeteringen
van
de
prakCjk”
[Kelchtermans
et
al.,
2008]

19. Zorgvuldige
en
volledige
presentaCe
Aanwijzingen
voor
didacCsch
handelen
Passend
in
(ICT-­‐)beleid
en
infrastructuur
Vernieuwend
en
met
meerwaarde
Overdraagbaar
en
integreerbaar
Kenmerken
Impact
op
denken
en
handelen

20. Kenmerken
Zorgvuldige
en
volledige
presentaCe
-­‐
Niet
enkel
resultaat
maar
ook
doel,
proces,
etc.
-­‐
Niet
enkel
successen
maar
ook
knelpunten,
zoals
technische
moeilijkheden,
voorkennis,
etc.
-­‐
MulImediale
voorstelling
om
bv
de
context
in
beeld
te
brengen
>
PV
kunnen
ICT
als
doel
én
middel
in
zich
verenigen
Concrete
aanwijzingen
voor
het
didacCsch
handelen
-­‐
Het
PV
laat
zien
wat
de
ICT-­‐toepassing
vraagt
van
de
leraar/lln
-­‐
Welke
acIviteiten
en
rollen
worden
verwacht
om
het
leren
met
de
ICT-­‐toepassing
te
bevorderen
-­‐
hoe
kan
de
leraar
nagaan
of
het
leren
succesvol
was
(cf.
van
den
Akker,
1988;
Voogt,
1997
of
2010)

23. Zorgvuldige
en
volledige
presentaCe?
Concrete
aanwijzingen
voor
het
didacCsch
handelen?

24. Inhoud:
Vernieuwend
en
met
meerwaarde
voor
de
onderwijsprakCjk
-­‐
Maken
de
tablets
het
onderwijsleerproces
efficiënter?
-­‐
Wat
zijn
de
uitkomsten
in
termen
van
effecIviteit?
-­‐
Verhoogt
het
de
moIvaIe?
Bruikbaarheid:
overdraagbaarheid
en
integreerbaarheid
-­‐
Een
prakIjkvoorbeeld
is
een
specifieke
situaIe;
-­‐
Kunnen
we
er
algemene
lessen
uit
te
trekken?
“-­‐
Wat
kan
ik
met
tablets
in
míjn
onderwijsprakIjk?”
OrganisaCe:
passend
in
beleid
en
infrastructuur
-­‐
(materiële)
condiIes
die
ten
grondslag
liggen
(zie
onderzoek)
-­‐
Hoe
sluit
het
voorbeeld
aan
bij
het
ICT-­‐beleid?
-­‐
Krijgt
de
leraar
ondersteuning?
Kenmerken
Impact
op
denken
en
handelen?

25. Discussie
-­‐
Onderzoeksproject
>
Rijk
beeld
van
tablet-­‐gebruik,
potenIeel/beperkingen,
implementaIevoorwaarden
-­‐
Hoe
vertalen
we
dit
naar
PV?
-­‐
Welke
kenmerken
bepalen
de
kwaliteit
van
een
PV?
-­‐
De
kwaliteit
is
ook
auankelijk
van
de
(collecIeve)
interpretaIe
van
leraren
(Simons
et
al.,
2003)
-­‐
Leraren
‘gewoon’
laten
kijken
volstaat
niet
(Van
den
Berg
et
al,
2008).
-­‐
Reflecteren
op
de
PV-­‐en
en
het
ontwerpen
van
curriculummaterialen
ondersteunen
(Tondeur,
van
Braak,
Sang,
Voogt,
Fisser,
&
Oyenbreit-­‐Lezwich,
2012).
-­‐
Na
evaluaIe/feedback
kan
de
nieuwe
toepassing
leiden
tot
een
nieuw
PV.

26. Referenties en nuttige informatie
Kelchtermans,
G.,
Ballet,
K.,
Peeters,
E.,
Piot,
L.
&
Verckens,
A.
(2008).
OBPWO
04.04.
Goede
prakCjkvoorbeelden
als
heeoom
voor
schoolontwikkeling.
IdenCficaCe
van
determinanten
en
kriCsche
kenmerken.
Koepelrapport,
56
pp.
Leuven:
Katholieke
Universiteit
Leuven,
Centrum
voor
Onderwijsbeleid
en
-­‐vernieuwing
Montrieux,
H.,
Vanderlinde,
R.,
Courtois,
C.,
Schellens,
T.,
&
De
Marez,
L.
(2014).
A
QualitaIve
Study
about
the
ImplementaIon
of
Tablet
Computers
in
Secondary
EducaIon:
The
Teachers’
Role
in
this
Process.
Procedia-­‐Social
and
Behavioral
Sciences,
112,
481-­‐488.
Pareja,
N.,
Tondeur,
J.,
van
Braak,
J.,
Fisser,
P.,
&
Voogt,
J.
(2013).
Can
mobile
technologies
moblize
teaching
and
learning?
An
exploratory
study
of
teachers’toughts
and
pracIces
concerning
the
use
of
tablet
PC’s.
Tondeur,
J.,
Pareja,
N.,
van
Braak,
J.,
Fisser,
P.,
&
Voogt,
J.
(2013).
PrakIjkvoorbeelden
als
bron
voor
professionalisering.
In
4W:
Weten
Wat
Werkt
en
Waarom.
SIchIng
Kennisnet,
Kennisnet,
Zoetemeer.
Tondeur,
J.,
Pareja,
N.,
Mathieu,
G.,
Bruggeman,
B.,
&
van
Braak,
J.
(2013).
De
integraCe
van
tablet
pc’s
in
technisch
en
beroepsonderwijs.
Een
exploraCeve
case
studie
naar
de
implicaCes
voor
het
schoolbeleid?
Symposumbijdrage
gepresenteerd
op
de
ORD,
Brussel,
juni
2013.

27. #VELON14
Van
onderzoek
naar
tablets
in
de
klas
tot
prak1jkvoorbeelden
voor
professionalisering
Jo
Tondeur
Natalie
Pareja
Roblin
Universiteit
Gent
Contact:
Jo.Tondeur@Ugent.be
@jotondeur
ppt
beschikbaar
via
Slideshare
en
Academia

28. Extra

29. Aanslui/ng
bij
TPACK
In
welke
mate
sluit
het
prakCjkvoorbeeld
aan
bij
de
integraCe
van
technologische
(T),
didacCsche
(P)
en
vakinhoudelijke
kennis
(K)?
Vernieuwend In
welke
mate
verkent
het
prakCjkvoorbeeld
innovaCeve
benaderingen
van
educaCef
ICT-­‐gebruik?
Meerwaarde
In
welke
mate
kan
het
prakCjkvoorbeeld
een
waardevolle
bijdrage
leveren
op
het
vlak
van
educaCef
ICT-­‐gebruik?
Overdraagbaarheid
In
welke
mate
is
het
prakCjkvoorbeeld
goed
in
te
passen
binnen
het
programma
van
de
lerarenopleiding?
Moeilijkheidsgraad In
welke
mate
is
het
prakCjkvoorbeeld
realiseerbaar?
Horizontale
samenhang
In
welke
mate
is
het
prakCjkvoorbeeld
breed
toepasbaar
binnen
meerdere
leergebieden?
Inspirerend
denken
In
welke
mate
heei
het
prakCjkvoorbeeld
een
impact
op
uw
denkwijze
over
ICT-­‐gebruik
in
het
onderwijs?
Inspirerend
handelen
In
welke
mate
biedt
het
prakCjkvoorbeeld
inspiraCe
voor
de
toepassing
van
ICT
in
uw
toekomsCge
onderwijsprakCjk?
Zorgvuldige
beschrijving
In
welke
mate
wordt
het
prakCjkvoorbeeld
zorgvuldige
beschreven?
Criteria
voor
de
beoordeling
van
prak/jkvoorbeelden