SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 19
Descargar para leer sin conexión
Ерөнхий шинж ба нүүрстөрөгч
 Энэ бүлэгт нүүрстөрөгч
  цахиур, германи, цагаан тугалга, хар
  тугалга зэрэг элемент багтана.
 Нүүрстөрөгч цахиур нь металл
  биш, дараах 3-н элемент нь металлууд
  юм.
 Гадаад давхраа 4-н электронтой. Энэ нь
  эдгээр элементүүд хоорондоо төсөөтэй
  байдгийн гол үндэс болно.
 Элементийн дэс дугаар ихсэх тутам
  атомын радиус ихсэж металл биш шинж
  суларч металл шинж нь ихсэнэ.
Ионы радиус
         Атом масс




                                                                      Исэлдэх
                     Атомын
Химийн




                                                    хайлах



                                                             буцлах
                     радиус
тэмдэг




                                                                                С.Ц.Ч
                                                                      зэрэг
                                            Нягт
C         12,01      0,77       0,015       2,62     3500     4827    -4,    2,5
                                                                      +2, +4

Si        28,08      0,134      0,034       2,33     1410     2355    -4,    1,8
                                                                      +2, +4

Ge        72,5       0.139      0,044       5,36     937,4    2830    +2, +4 1,8


Sn        118,6      0,158      0,067       7,31     231,0    2270    +2, +4 1.8


Pb        207,2      0,175      0,076       11,34    327,5    1740    +2, +4 1,9
 Нүүрстөрөгч  (С)
 Дэс дугаар 6
 Атом масс    12.01 г/моль
 Өнгө: Хар (Бал чулуу), Өнгөгүй
  (Алмаз)
 Электрон байгуулалт: 2s²,2p²
 Нүүрстөрөгч нь алмаз, бал чулуу,
  карбин, фуллерин 4 аллотроп
  дүрс хувиралтай.
 Нүүрс төрөгч +4,+2,-4 гэсэн исэлдэх
  зэргийг үзүүлнэ.
 Электрон давхраандаа 4 электронтой.
 Гадна давхрагадаа 2 хослоогүй
  электронтой учир ерийн үед 2 валент
  үзүүлнэ.
 Өдөөгдсөн байдалдаа 4 сондгой
  электронтой болох тул 4 валентийг
  үзүүлнэ.
 Нүүрстөрөгчийн атомд нэг S, гурван
  р-электрон (өдөөгдсөн төлөвт)
  оршино. Энэ үед sp, sp² ,sp³
  орбиталууд үүснэ.
 Sp-эрлийзжилт-шугаман
 sp² -эрлийзжилт-гурвалжин
 sp³-эрлийзлжилт-тетраэдр
  байрлалтай.
 Нүүрстөрөгч нь байгальд дан ба
  нэгдлийн байдалтайгаар
  тохиолдоно.
 Алмаз, бал чулуу, карбин, фуллерен
  байдлаар дангаар тохиолдоно.
 Чулуун нүүрс, хүрэн нүүрс зэрэг
  нэгдлийн байдлаар оршино.
 Мөн нүүрсхүчлийн
  хий, карбонатуудын байдлаар
  оршино.
Агааргүй орчинд мод, чулуун
нүүрсийг халааж модны нүүрс,
идэвхижүүлсэн нүүрс, кокс
байдлаар гарган авна.
Хамгийн цэвэр нүүрс болох
хөөг (С) метаны крекингээр
гаргана.
СН₄=C+2H₂
С+2Н₂₌?
С+?₌СО+Н₂↑
С+2Н₂О₌?+2Н₂↑
 CuO+C=?+Cu
 C+2H₂SO₄=CO₂↑+?+2H₂O
 3C+?=3CO₂+4NO+   2H₂O
 Хүчилтөрөгч   бага орчинд СО
  үүснэ.
 2С+О₂₌2СО↑
 Хүчилтөрөгч хангалттай байхад
  СО₂ үүснэ.
 С+О₂₌СО₂
 Өндөр температурт
  металлуудтай харилцан
  үйлчлэлцэж карбидуудыг
  үүсгэнэ.
 Са+2С₌СаС₂
 Цахилгаан  нумын температурт С
  устөрөгчтэй нэгдэнэ.
 С+2Н₂₌СН₄
 Ниймэл бодисуудтай харилцан
  үйлчлэлцэнэ.
 С+Н₂О₌СО+Н₂↑
 Энэ хольц хий 1200⁰С-аас дээш
  температурт үүсэх ба хийн түлш
  бэлтгэхэд хэрэглэнэ.
 С+2Н₂О₌СО₂+2Н₂↑
 Өндөр температурт С
  металлуудын оксидуудаас
  металлыг ангижруулдаг.
 CuO+C=CO+Cu
 Халаасны дараа концентрацтай
  азотын ба хүхрийн хүчил С-ийг
  давхар оксид болтол нь
  исэлдүүлнэ.
 C+2H₂SO₄=CO₂↑+2SO₂↑+2H₂O
 3C+4HNO₃=3CO₂+4NO+ 2H₂O
   Энэ нь өнгөгүй, тунгалаг, гэрлийн
    цацрагийг хугалах чадвартай, талст
    бодис юм. Алмазын дотор
    нүүрстөрөгчийн атомууд sp³-эрлийзжсэн
    өөр хоорондоо ковалентын холбоогоор
    холбогдон тетраэдр торыг үүсгэн
    оршино. Алмаз бүх дан бодисуудаас
    хамгийн хатуу нь юм. Шил зүсэх, гоѐл
    чимэглэл, уулын чулуулгийг өрөмдөхөд
    хэрэглэнэ. Дулааныг муу
    дамжуулдаг, цахилгааныг
    дамжуулдаггүй.
   Энэ нь хар саарал
    өнгөтэй, тунгалаг, металл шиг
    өнгөлөг, цахилгаан гүйдлийг сайн
    дамжуулдаг бодис юм. Талст бүтэц нь
    хязгааргүй параллель 6-н өнцөгт цагираг
    үеүдээс тогтсон. Нүүрстөрөгчийн
    атомуудад sp²-эрлийзлэлтэнд орсон
    байдаг. Үелсэн бүтэцтэй ба үеүдийн
    хоорондох зай нь их, холбоонууд нь бат
    бэх учраас зөөлөн. Харандаа
    үйлдвэрлэх, бал чулуун электродыг
    үйлдвэрлэхэд ашиглана.
 60-аад  оны үед нүүрстөрөгчийн
  шинэ дүрс хувирал болох карбиныг
  нийлэгжүүлжээ. Нүүрстөрөгчийн
  атомууд өөр хоорондоо дан ба
  гурвалсан холбоогоор холбогдсон
  байдаг.
 Sp-эрлийзжилттэй-шугаман
  бүтэцтэй, хар өнгөтэй нунтаг бодис.
  Резин, хар бэх хэвлэлийн бэх
  үйлдвэрлэхэд хэрэглэнэ.
 С₆₀,
     С₇₀ бүхий бөмбөлөг
 хэлбэрийн молекул юм.
 Нүүрстөрөгчийн атом нь 5 ба
 6 өнцөгтөөс тогтоно. 6
 өнцөгт нь С₆₀-тай молекул
 20, С₇₀-тай молекулд 30
 байдаг. Органик уусгагчдад
 уусдаг. Бал чулууг агаарт
 ууршуулхад үүснэ.
 СО₂-ыгсахар гаргах, гал
унтраах, жимсний ундаа
үйлдвэрлэхэд хуурай мөс гаргах,
сод гарган авах, түүнийг шил
угаагч бодис эм бэлтгэхэд
хэрэглэнэ.
 Хүнийбие махбодод С
агуулгаараа 21,15% байдаг
макроэлемент юм. Энэ нь
бүх эс ба эдийн
найрлаганд уураг, нүүрсус,
витамин, гормоны
хэлбэрээр оршино.

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

инерт
инертинерт
инертatuya68
 
зүй тогтол
зүй тогтолзүй тогтол
зүй тогтолoyunbileg08
 
8 р анги нийлмэл бодис нэгж
8 р анги нийлмэл бодис нэгж8 р анги нийлмэл бодис нэгж
8 р анги нийлмэл бодис нэгжNaraa_2012
 
цахим үзүүлэн1
цахим үзүүлэн1цахим үзүүлэн1
цахим үзүүлэн1Tsedev Tsedvee
 
нүүрстөрөгч ба цахиур
нүүрстөрөгч ба цахиурнүүрстөрөгч ба цахиур
нүүрстөрөгч ба цахиурHerlen Kheelee
 
Хими - Спирт
Хими - СпиртХими - Спирт
Хими - СпиртGerlee IP
 
органик нэгдлийн изомери
органик нэгдлийн изомериорганик нэгдлийн изомери
органик нэгдлийн изомериdavaa627
 
химийн хичээл /шүлтийн металл /
химийн хичээл /шүлтийн металл /химийн хичээл /шүлтийн металл /
химийн хичээл /шүлтийн металл /chemistry teacher
 
хүхэр,түүний нэгдлүүд
хүхэр,түүний нэгдлүүдхүхэр,түүний нэгдлүүд
хүхэр,түүний нэгдлүүдschool14
 
Talstiin oront tor 9
Talstiin oront tor 9Talstiin oront tor 9
Talstiin oront tor 9Erka Bandi
 
101 6.7-himiin holboo
101 6.7-himiin holboo101 6.7-himiin holboo
101 6.7-himiin holbooXaz Bit
 
101 14-tsahilgaan himi
101 14-tsahilgaan himi101 14-tsahilgaan himi
101 14-tsahilgaan himiXaz Bit
 
химийн урвалын хурд
химийн урвалын хурдхимийн урвалын хурд
химийн урвалын хурдBaterdene Solongo
 
9 р анги цахим
9 р анги цахим9 р анги цахим
9 р анги цахимNTsets
 

La actualidad más candente (20)

инерт
инертинерт
инерт
 
зүй тогтол
зүй тогтолзүй тогтол
зүй тогтол
 
3.2 atom mass
3.2 atom mass3.2 atom mass
3.2 atom mass
 
8 р анги нийлмэл бодис нэгж
8 р анги нийлмэл бодис нэгж8 р анги нийлмэл бодис нэгж
8 р анги нийлмэл бодис нэгж
 
цахим үзүүлэн1
цахим үзүүлэн1цахим үзүүлэн1
цахим үзүүлэн1
 
нүүрстөрөгч ба цахиур
нүүрстөрөгч ба цахиурнүүрстөрөгч ба цахиур
нүүрстөрөгч ба цахиур
 
химийн тэмдэг
химийн тэмдэгхимийн тэмдэг
химийн тэмдэг
 
Хими - Спирт
Хими - СпиртХими - Спирт
Хими - Спирт
 
органик нэгдлийн изомери
органик нэгдлийн изомериорганик нэгдлийн изомери
органик нэгдлийн изомери
 
Daanaa1
Daanaa1Daanaa1
Daanaa1
 
химийн хичээл /шүлтийн металл /
химийн хичээл /шүлтийн металл /химийн хичээл /шүлтийн металл /
химийн хичээл /шүлтийн металл /
 
хүхэр,түүний нэгдлүүд
хүхэр,түүний нэгдлүүдхүхэр,түүний нэгдлүүд
хүхэр,түүний нэгдлүүд
 
Talstiin oront tor 9
Talstiin oront tor 9Talstiin oront tor 9
Talstiin oront tor 9
 
Uuu 2012
Uuu 2012Uuu 2012
Uuu 2012
 
101 6.7-himiin holboo
101 6.7-himiin holboo101 6.7-himiin holboo
101 6.7-himiin holboo
 
101 14-tsahilgaan himi
101 14-tsahilgaan himi101 14-tsahilgaan himi
101 14-tsahilgaan himi
 
хөнгөнцагаан
хөнгөнцагаанхөнгөнцагаан
хөнгөнцагаан
 
Indikator
IndikatorIndikator
Indikator
 
химийн урвалын хурд
химийн урвалын хурдхимийн урвалын хурд
химийн урвалын хурд
 
9 р анги цахим
9 р анги цахим9 р анги цахим
9 р анги цахим
 

Más de Khishighuu Myanganbuu

мультмедиа технологи
мультмедиа технологимультмедиа технологи
мультмедиа технологиKhishighuu Myanganbuu
 
нуугдсан файл болон фолдертой ажиллах
нуугдсан файл болон фолдертой ажиллахнуугдсан файл болон фолдертой ажиллах
нуугдсан файл болон фолдертой ажиллахKhishighuu Myanganbuu
 
персональ компьютерийн архитектур
персональ компьютерийн архитектурперсональ компьютерийн архитектур
персональ компьютерийн архитектурKhishighuu Myanganbuu
 
функц шинжлэх график байгуулах
функц шинжлэх график байгуулахфункц шинжлэх график байгуулах
функц шинжлэх график байгуулахKhishighuu Myanganbuu
 
математик ( пирамид )
математик ( пирамид )математик ( пирамид )
математик ( пирамид )Khishighuu Myanganbuu
 
тригонометр тэгшитгэл
тригонометр тэгшитгэлтригонометр тэгшитгэл
тригонометр тэгшитгэлKhishighuu Myanganbuu
 
тригонометр тэгшитгэл бодох аргууд
тригонометр тэгшитгэл бодох аргуудтригонометр тэгшитгэл бодох аргууд
тригонометр тэгшитгэл бодох аргуудKhishighuu Myanganbuu
 
тригонометр бодолтууд
тригонометр бодолтуудтригонометр бодолтууд
тригонометр бодолтуудKhishighuu Myanganbuu
 
тригонометр тэнцэтгэл биш 2
тригонометр тэнцэтгэл биш 2тригонометр тэнцэтгэл биш 2
тригонометр тэнцэтгэл биш 2Khishighuu Myanganbuu
 
гүдгэр дөрвөн өнцөгт №1
гүдгэр дөрвөн өнцөгт  №1гүдгэр дөрвөн өнцөгт  №1
гүдгэр дөрвөн өнцөгт №1Khishighuu Myanganbuu
 
гурвалжин ба түүний чанар
гурвалжин ба түүний чанаргурвалжин ба түүний чанар
гурвалжин ба түүний чанарKhishighuu Myanganbuu
 
багтсан ба багтаасан дөрвөн өнцөгт
багтсан ба багтаасан дөрвөн өнцөгтбагтсан ба багтаасан дөрвөн өнцөгт
багтсан ба багтаасан дөрвөн өнцөгтKhishighuu Myanganbuu
 

Más de Khishighuu Myanganbuu (20)

Энгийн бутархай
Энгийн бутархайЭнгийн бутархай
Энгийн бутархай
 
Math 2019 (1) эеш мат
Math 2019 (1) эеш матMath 2019 (1) эеш мат
Math 2019 (1) эеш мат
 
Neggishuunt
Neggishuunt Neggishuunt
Neggishuunt
 
мультмедиа технологи
мультмедиа технологимультмедиа технологи
мультмедиа технологи
 
Flash 10 garguulah
Flash 10 garguulahFlash 10 garguulah
Flash 10 garguulah
 
6 angi test 2014net
6 angi test 2014net6 angi test 2014net
6 angi test 2014net
 
10test
10test10test
10test
 
нуугдсан файл болон фолдертой ажиллах
нуугдсан файл болон фолдертой ажиллахнуугдсан файл болон фолдертой ажиллах
нуугдсан файл болон фолдертой ажиллах
 
персональ компьютерийн архитектур
персональ компьютерийн архитектурперсональ компьютерийн архитектур
персональ компьютерийн архитектур
 
функц шинжлэх график байгуулах
функц шинжлэх график байгуулахфункц шинжлэх график байгуулах
функц шинжлэх график байгуулах
 
математик ( пирамид )
математик ( пирамид )математик ( пирамид )
математик ( пирамид )
 
тригонометр тэгшитгэл
тригонометр тэгшитгэлтригонометр тэгшитгэл
тригонометр тэгшитгэл
 
тригонометр тэгшитгэл бодох аргууд
тригонометр тэгшитгэл бодох аргуудтригонометр тэгшитгэл бодох аргууд
тригонометр тэгшитгэл бодох аргууд
 
тригонометр бодолтууд
тригонометр бодолтуудтригонометр бодолтууд
тригонометр бодолтууд
 
тригонометр тэнцэтгэл биш 2
тригонометр тэнцэтгэл биш 2тригонометр тэнцэтгэл биш 2
тригонометр тэнцэтгэл биш 2
 
гүдгэр дөрвөн өнцөгт №1
гүдгэр дөрвөн өнцөгт  №1гүдгэр дөрвөн өнцөгт  №1
гүдгэр дөрвөн өнцөгт №1
 
гурвалжин ба түүний чанар
гурвалжин ба түүний чанаргурвалжин ба түүний чанар
гурвалжин ба түүний чанар
 
багтсан ба багтаасан дөрвөн өнцөгт
багтсан ба багтаасан дөрвөн өнцөгтбагтсан ба багтаасан дөрвөн өнцөгт
багтсан ба багтаасан дөрвөн өнцөгт
 
Tsahim kb funktsiin grafic 9r angi
Tsahim kb funktsiin grafic 9r angiTsahim kb funktsiin grafic 9r angi
Tsahim kb funktsiin grafic 9r angi
 
Togsgolgui buurah giometr progres
Togsgolgui buurah giometr progresTogsgolgui buurah giometr progres
Togsgolgui buurah giometr progres
 

4 р бүлгийн р элементүүд

  • 1. Ерөнхий шинж ба нүүрстөрөгч
  • 2.  Энэ бүлэгт нүүрстөрөгч цахиур, германи, цагаан тугалга, хар тугалга зэрэг элемент багтана.  Нүүрстөрөгч цахиур нь металл биш, дараах 3-н элемент нь металлууд юм.  Гадаад давхраа 4-н электронтой. Энэ нь эдгээр элементүүд хоорондоо төсөөтэй байдгийн гол үндэс болно.  Элементийн дэс дугаар ихсэх тутам атомын радиус ихсэж металл биш шинж суларч металл шинж нь ихсэнэ.
  • 3. Ионы радиус Атом масс Исэлдэх Атомын Химийн хайлах буцлах радиус тэмдэг С.Ц.Ч зэрэг Нягт C 12,01 0,77 0,015 2,62 3500 4827 -4, 2,5 +2, +4 Si 28,08 0,134 0,034 2,33 1410 2355 -4, 1,8 +2, +4 Ge 72,5 0.139 0,044 5,36 937,4 2830 +2, +4 1,8 Sn 118,6 0,158 0,067 7,31 231,0 2270 +2, +4 1.8 Pb 207,2 0,175 0,076 11,34 327,5 1740 +2, +4 1,9
  • 4.  Нүүрстөрөгч (С)  Дэс дугаар 6  Атом масс 12.01 г/моль  Өнгө: Хар (Бал чулуу), Өнгөгүй (Алмаз)  Электрон байгуулалт: 2s²,2p²  Нүүрстөрөгч нь алмаз, бал чулуу, карбин, фуллерин 4 аллотроп дүрс хувиралтай.
  • 5.  Нүүрс төрөгч +4,+2,-4 гэсэн исэлдэх зэргийг үзүүлнэ.  Электрон давхраандаа 4 электронтой.  Гадна давхрагадаа 2 хослоогүй электронтой учир ерийн үед 2 валент үзүүлнэ.  Өдөөгдсөн байдалдаа 4 сондгой электронтой болох тул 4 валентийг үзүүлнэ.
  • 6.  Нүүрстөрөгчийн атомд нэг S, гурван р-электрон (өдөөгдсөн төлөвт) оршино. Энэ үед sp, sp² ,sp³ орбиталууд үүснэ.  Sp-эрлийзжилт-шугаман  sp² -эрлийзжилт-гурвалжин  sp³-эрлийзлжилт-тетраэдр байрлалтай.
  • 7.  Нүүрстөрөгч нь байгальд дан ба нэгдлийн байдалтайгаар тохиолдоно.  Алмаз, бал чулуу, карбин, фуллерен байдлаар дангаар тохиолдоно.  Чулуун нүүрс, хүрэн нүүрс зэрэг нэгдлийн байдлаар оршино.  Мөн нүүрсхүчлийн хий, карбонатуудын байдлаар оршино.
  • 8. Агааргүй орчинд мод, чулуун нүүрсийг халааж модны нүүрс, идэвхижүүлсэн нүүрс, кокс байдлаар гарган авна. Хамгийн цэвэр нүүрс болох хөөг (С) метаны крекингээр гаргана. СН₄=C+2H₂
  • 11.  Хүчилтөрөгч бага орчинд СО үүснэ.  2С+О₂₌2СО↑  Хүчилтөрөгч хангалттай байхад СО₂ үүснэ.  С+О₂₌СО₂  Өндөр температурт металлуудтай харилцан үйлчлэлцэж карбидуудыг үүсгэнэ.  Са+2С₌СаС₂
  • 12.  Цахилгаан нумын температурт С устөрөгчтэй нэгдэнэ.  С+2Н₂₌СН₄  Ниймэл бодисуудтай харилцан үйлчлэлцэнэ.  С+Н₂О₌СО+Н₂↑  Энэ хольц хий 1200⁰С-аас дээш температурт үүсэх ба хийн түлш бэлтгэхэд хэрэглэнэ.  С+2Н₂О₌СО₂+2Н₂↑
  • 13.  Өндөр температурт С металлуудын оксидуудаас металлыг ангижруулдаг.  CuO+C=CO+Cu  Халаасны дараа концентрацтай азотын ба хүхрийн хүчил С-ийг давхар оксид болтол нь исэлдүүлнэ.  C+2H₂SO₄=CO₂↑+2SO₂↑+2H₂O  3C+4HNO₃=3CO₂+4NO+ 2H₂O
  • 14. Энэ нь өнгөгүй, тунгалаг, гэрлийн цацрагийг хугалах чадвартай, талст бодис юм. Алмазын дотор нүүрстөрөгчийн атомууд sp³-эрлийзжсэн өөр хоорондоо ковалентын холбоогоор холбогдон тетраэдр торыг үүсгэн оршино. Алмаз бүх дан бодисуудаас хамгийн хатуу нь юм. Шил зүсэх, гоѐл чимэглэл, уулын чулуулгийг өрөмдөхөд хэрэглэнэ. Дулааныг муу дамжуулдаг, цахилгааныг дамжуулдаггүй.
  • 15. Энэ нь хар саарал өнгөтэй, тунгалаг, металл шиг өнгөлөг, цахилгаан гүйдлийг сайн дамжуулдаг бодис юм. Талст бүтэц нь хязгааргүй параллель 6-н өнцөгт цагираг үеүдээс тогтсон. Нүүрстөрөгчийн атомуудад sp²-эрлийзлэлтэнд орсон байдаг. Үелсэн бүтэцтэй ба үеүдийн хоорондох зай нь их, холбоонууд нь бат бэх учраас зөөлөн. Харандаа үйлдвэрлэх, бал чулуун электродыг үйлдвэрлэхэд ашиглана.
  • 16.  60-аад оны үед нүүрстөрөгчийн шинэ дүрс хувирал болох карбиныг нийлэгжүүлжээ. Нүүрстөрөгчийн атомууд өөр хоорондоо дан ба гурвалсан холбоогоор холбогдсон байдаг.  Sp-эрлийзжилттэй-шугаман бүтэцтэй, хар өнгөтэй нунтаг бодис. Резин, хар бэх хэвлэлийн бэх үйлдвэрлэхэд хэрэглэнэ.
  • 17.  С₆₀, С₇₀ бүхий бөмбөлөг хэлбэрийн молекул юм. Нүүрстөрөгчийн атом нь 5 ба 6 өнцөгтөөс тогтоно. 6 өнцөгт нь С₆₀-тай молекул 20, С₇₀-тай молекулд 30 байдаг. Органик уусгагчдад уусдаг. Бал чулууг агаарт ууршуулхад үүснэ.
  • 18.  СО₂-ыгсахар гаргах, гал унтраах, жимсний ундаа үйлдвэрлэхэд хуурай мөс гаргах, сод гарган авах, түүнийг шил угаагч бодис эм бэлтгэхэд хэрэглэнэ.
  • 19.  Хүнийбие махбодод С агуулгаараа 21,15% байдаг макроэлемент юм. Энэ нь бүх эс ба эдийн найрлаганд уураг, нүүрсус, витамин, гормоны хэлбэрээр оршино.