2. Koen Titeca
Geneesheer-psychiater
Cognitief Gedragstherapeut
Eenheid voor Psychiatrische SpoedInterventies
az Groeninge Kortrijk
campus Vercruysselaan
koen.titeca@azgroeninge.be
@koenti2
3. psychiatrische ziekte =
een ziekte met psychische symptomen
en/of door psychische oorzaken,
die gepaard gaan met lijden en/of sociaal
disfunctioneren
Hengeveld & Koerselman 2010
4. Psychiatrische urgentie
✤ Acute verstoring
✤ Denken, gedrag, stemming en/of sociale relaties
✤ Vraag tot onmiddellijke interventie
✤ Vraag van patiënt, zijn familie en/of sociale omgeving
Definitie American Psychiatric Association
5. Doelstellingen urgentiepsychiatrie
✤ Uitsluiten van somatische oorzaken
✤ Snelle stabilisatie van de acute crisis
✤ Vermijd dwang
✤ Minst restrictieve behandeling
✤ Therapeutische alliantie aangaan
✤ Goede zorg en nazorg
Zeller, 2010
6. Inschatting bij aanmelding
✤ Is het een casus voor psychiatrie?
✤ Is de situatie veilig genoeg voor het uitvoeren van een consult?
✤ Hoe urgent is nadere diagnostiek en behandeling?
7. Elementen van een crisisdiagnose
Sederer en Rothschild, 1997
✤ Waarom decompenseert deze patiënt nu?
✤ Wat zijn de biologische, psychologische en sociale krachten en
zwakten van de patiënt?
✤ Welke stressoren hebben het evenwicht van draaglast en draagkracht
verstoord?
✤ Welke problemen moeten aangepakt worden om de veiligheid en/of
evenwicht zodanig te herstellen dat de patiënt de acute dienst kan
verlaten?
✤ Wat is de diagnose?
8. Evaluatie psychiatrische patiënt
op spoedopname
✤ Spoedopname verantwoordelijk voor eerste evaluatie van patiënten
met mentale problemen
✤ Spoedopname azG verantwoordelijk voor medische klaring vooraleer
transfert naar EPSI
✤ Waarom medische klaring? diagnose van medische problemen
✤ die psychiatrische urgentie veroorzaken of verergeren
✤ die niet deftig kunnen behandeld worden op EPSI
11. Praktijktip
Verwijzer aan de telefoon niet uitmelken
Verwijzer enigszins in crisis
Verwijzer vaak alleen
Wilt snel horen wanneer patiënt kan gezien worden
Maak afspraken naar waar patiënt kan
Zorg dat verwijzer aan patiënt zegt wat hij kan verwachten
13. Triagechecklist spoedopname voor
patiënten met mentale problemen
✤ Inventariseer problemen
✤ Observeer het gedrag
✤ Verzamel informatie bij familie/aanwezigen
✤ Check vitale functies
✤ Inventariseer aanwijzingen voor somatische aandoeningen
✤ Vraag naar medicatiegebruik
✤ Vraag naar de somatische en psychiatrische voorgeschiedenis
14. Triagechecklist spoedopname voor
patiënten met mentale problemen
✤ Bepaal de ernst van de problemen
✤ Bepaal of patiënt een gevaar is voor zichzelf of voor anderen
✤ Schat het risico van weglopen in
✤ Overweeg of de verschijnselen kunnen veroorzaakt worden door
somatische ziekte
15. Triagechecklist spoedopname voor
patiënten met mentale problemen
✤ Bepaal de urgente van verpleegkundige zorg
✤ Beoordeel hoe lang de patiënt kan wachten op nadere beoordeling
✤ Maak de omgeving geschikt om patiënt veilig te laten wachten
✤ Beoordeel welke maatregelen genomen moeten worden om
somatische noodtoestanden te voorkomen
16. Risicogroepen
✤ Ouder dan 40 jaar of gelijk
welke leeftijd maar geen
psychiatrische
voorgeschiedenis
✤ Abnormale vitale parameters
✤ Recent geheugenverlies
✤ Bewustzijnsindaling
Dubin et al, 1981
25. Anamnese
✤ Accurate anamnese = vaak moeilijk
✤ Hoe?
✤ kalm, niet veroordelend, niet bedreigend
✤ Problemen?
✤ door mentale status niet mogelijk
✤ niet coöperatief (consequenties, schaamte, schuldgevoelens)
DOEL =oorzaak opsporen
BASELINE BEPALEN=normaal niveau van functioneren
26. Anamnese: screening tool
spoedopname verpleegkundige
✤ Hoofdklacht
✤ Psychiatrische klachten
✤ Somatische voorgeschiedenis
✤ Psychiatrische voorgeschiedenis
✤ Risico voor zichzelf of anderen
✤ Middelenmisbruik (voorgeschiedenis)
29. Vitale
parameters
✤ Temperatuur
✤ Bloeddruk
✤ Hartfrequentie
✤ Ademhalingsfrequentie
✤ Bij veranderde mentale status PSYCHIATRISCHE
ZIEKTEBEELDEN GEVEN GEEN
✤ O2 saturatie VERSTORING VAN DEZE
VITALE PARAMETERS
✤ glycemiespiegel
33. Suïcidepoging
Vlaanderen 2009
✤ 10.300 geregistreerde via spoedopname
✤ 165 per 100.000 inwoners
✤ 28 per dag
✤ 53,5% poging in voorgeschiedenis
✤ 45,8% poging minder dan 1 jaar geleden
✤ 9,8% 4 pogingen of meer
IPEO, 2009
34. Suïcide
Vlaanderen 2008
✤ 1027 overlijdens
✤ 728 mannen / 299 vrouwen
✤ 167 per 100.000 inwoners
✤ gemiddelde leeftijd 49 jaar man/52 jaar vrouw
Vlaams agentschap zorg en gezondheid
35. Life-timeprevalenties van suïcidaliteit van de volwassen Nederlandse en Vlaamse
bevolking
(Van Heeringen, 2006)
Nederland (%) Vlaanderen (%)
Doodsgedachten 35 -
Suïcidegedachten 11 8
Suïcideplan - 3
Suïcidepoging 3 3
36. Epidemiologische verschillen tussen suïcides en suïcidepogingen
(Van Heeringen & Hengeveld, 2010)
Suïcides Suïcidepogingen
Leeftijd Neemt toe met de leeftijd Vooral 20-40 jaar oud
Geslacht Meer mannen Meer vrouwen
Sociale klasse Gelijk verdeeld Vooral lagere
Seizoen Vooral voorjaar Hele jaar gelijk
Dag van de week Vooral begin van de week Hele week gelijk
Voorgeschiedenis en 50% poging in 40% recidief
prognose voorgeschiedenis 10% sterft door suïcide
37. OPVANG SUÏCIDEPOGERS OP SPOEDOPNAME
- Zorg voor lichamelijke letsels
- Identificatie hoog risico patiënten
- Organisatie goede psychiatrische opvang
- Veilige plaats
- Goede anamnese
Sood & Mc Stay, 2009
39. Suïcidaal proces
Suïcidale Suïcide
Tendens Poging
Observeerbaar Signaal
Niet observeerbaar
Tijd
41. Basisvragen suïcidaliteit
1) Heeft u in het verleden een zelfmoordpoging
Voorgeschiedenis ondernomen?
2) Had u ooit het idee dat uw leven niet de moeite waard
Hopeloosheid meer was?
3) Voelt u zich hopeloos?
4) Denkt u er soms aan dat u beter dood zou zijn?
Suïcidegedachten 5) Heeft u de laatste tijd gedachten gehad een einde aan uw
leven te maken?
6) Heeft u er over nagedacht hoe u uzelf wilt verwonden of
Suïcideplannen beschadigen? Welke methode zou u dan gebruiken?
Voorbereiding 7) Heeft u al voorbereidingen getroffen?
Controleerbaarheid 8) Voelt u zich op dit moment veilig?
42. Risiconiveau suïcidaliteit
SNIV 0 geen risico geen suïcidegedachten
af en toe vluchtige suïcidegedachten
SNIV 1 licht risico geen suïcideplannen
permanent duidelijk aanwezige
SNIV 2 matig risico suïcidegedachten
geen suïcideplannen
SNIV 3 ernstig risico suïcideplannen
suïcideplannen en voorbereiding
SNIV 4 zeer ernstig risico of suïcidepoging
49. Kenmerken
aanpassingsstoornissen
✤ Emotionele en gedragsproblemen
✤ Reactie op herkenbare stress factor
✤ Centraal kenmerk: patiënt verliest greep op situatie
✤ 60 à 70% van de psychiatrische problemen in de eerste lijn
✤ Herstel is proces van controle
✤ Niet altijd self-limiting
Klink & Terluin, 2010
50. Classificatie
aanpassingsstoornissen DSM-IV
✤ Met depressieve stemming
✤ Met angst
✤ Met gemengde angst en depressieve stemming
✤ Met een stoornis in het gedrag
✤ Met een gemengde stoornis van emoties en gedrag
53. Drie fasen waarin controleherstel plaats vindt na een stressor
(Klink & Terluin, 2010)
Rangorde Naam Omschrijving Duur
Gevoel greep op
I Crisisfase functioneren kwijt te zijn/ 1-3 weken
ontreddering
Probleem- en Oriëntatie op problemen en Tot ongeveer 6
II
oplossingsfase oplossingen weken
Fase waarin oplossingen
Tot ongeveer 9-12
III Toepassingsfase worden toegepast en
weken
herstel van functioneren