Overzicht van de lessen die geleerd zijn mbt functioneel groen

2. Lessen van grensregioproject
Toepassing Functioneel Groen
23 mei 2012
Oostrozebeke
West-Vlaanderen
Jacobijn van Etten

3. Programma
1. Aanleiding en partners
2. Lessen van luchtgroen
3. Lessen van klimaatgroen
4. Lessen van gebiedsontwikkeling
Per onderwerp:
• Overzicht van projecten
• Resultaten

4. Aanleiding
Groen als bouwsteen in de stad onderbenut
Doel:
• Kennis
• Tools
• Ontwerpen
• Realiseren
• Uitwisselen kennis en ervaring

5. Partners en financiers

6. Luchtgroen kennisatelier
Kennisatelier 2009

7. Luchtgroen
Projecten:
• Kansenkaart luchtgroen (Tilburg)
• Kostenanalyse luchtgroen (Tilburg)
• 17 luchtgroen ontwerpen langs wegen - verschillende partners.
(Tilburg, Maastricht, Roosendaal, Wielsbeke, Oostrozebeke, Ingelmunster, Izegem,
Roeselare, Sittard-Geleen, Venlo, Heerlen, Genk).
• Modellering Luchtgroen van de 17 ontwerpen (door VITO/KEMA),
groenbuffers rond industrieterreinen (West-Vlaanderen)
Ring bij de Vaartkom (Leuven)
• Realisatie
(Roeselare,Tilburg, Wielsbeke, Ingelmunster, Izegem, Sittard-Geleen, Venlo, Heerlen)
• Handboek lucht en groen

8. Luchtgroen
Arcadis, diverse wijkontsluitingswegen Tilburg

9. Luchtgroen
Kragten, Akkerstraat Noord, Heerlen

10. Luchtgroen
BELW Advies, Oosterring, Genk

11. Luchtgroen
BELW Advies, Hertogsingel, Maastricht

12. Luchtgroen
Uit: gevoeligheidsanalyse met ENVI-met door VITO en KEMA

13. Luchtgroen
Lessen
Bron: gevoeligheidsanalyse VITO/KEMA 2012
• Luchtkwaliteit verandert voornamelijk als gevolg van een
verstoring van de luchtstroom:
(windsnelheid en barrièrewerking)
• De invloed op PM10 concentratie is beperkt (maximaal enkele
procenten).
• De invloed op NO2 en EC is groter
Tot 15% verbetering/verslechtering.

14. Luchtgroen
Tips voor het toepassen van groen in stedelijke omgeving.
Bron: gevoeligheidsanalyse VITO/KEMA 2012
• Het is moeilijk om groen aan te wenden ter verbetering van de
lokale luchtkwaliteit
• Zorg dat groen de luchtkwaliteit niet verslechtert.
• Vermijd het tunneleffect: geen bomen in een ‘street canyon’.
• In straten met voldoende ventilatie tussen de gebouwen kunnen
bomen wel, zolang men de bomen niet te dicht bij elkaar plant.

15. Luchtgroen
T

16. Klimaatgroen kennisatelier

17. Klimaatgroen
Projecten:
• Methodiek voor opstellen hittekaart (Tilburg)
• Kansenkaart vergroening binnenstad (Roosendaal)
• Methodiek voor groentoets klimaat (Tilburg)
• Ontwerpprincipes (Sittard-Geleen)
• Toolkit overzicht maatregelen klimaatgroen (Tilburg)
• Kwantitatieve analyse effecten functioneel groen (Sittard-Geleen)
(nog niet beschikbaar)
• Ontwerp klimaatgroen openbare ruimte en gebouwen
(Sittard-Geleen)

18. Klimaatgroen
Overige Projecten:
• Alliantievorming aan de hand van klimaatgroen (Tilburg)
• Inspiratieboek klimaat en groen

19. Klimaatgroen
Hittekaart

20. Klimaatgroen
Kansenkaart “in en om het huis” en “in de buurt”

21. Klimaatgroen
Ontwerpprincipes - gebouwniveau

22. Klimaatgroen
Toolkit klimaatgroen
z

23. Klimaatgroen
Lessen:
• Bij bestaande bebouwing is groen een goedkope bouwsteen om
klimaateffecten in stad te temperen. Zowel voor temperatuur als water.
• Vergroening helpt in het reduceren van stedelijke luchttemperatuur:
- Inplanten van bomen beter dan gras
- Vergroening op grondniveau meer effect dan groendaken
- Vergroening effectiever bij lage bebouwing
• Richtlijn : streven naar 30 % groen in stedelijk gebied voor significant
effect

24. Klimaatgroen
Lessen:
• Het invullen van milieufuncties door groen is nieuw voor ontwerpers
• Ontwerpprincipes en toolkit klimaatgroen biedt ontwerpers handvatten
• Kwantificering van effecten belangrijk
(wordt nog studie door Sittard-Geleen)
• Klimaatgroen biedt kansen voor integraal samenwerken:
klimaatgroen overbrugt disciplines als welzijn, groen, klimaat en water

25. Gebiedsontwikkeling
Kennisatelier Leuven 2010

26. Gebiedsontwikkeling
Projecten:
• Vaartkom (Leuven)
• ZOK en Stadsoevers (Roosendaal)
tijdelijke natuur, juridisch, functioneel
• Kanaalzone (Kanaalgemeenten Roeselare-Leie)
• Spoorzone (Tilburg) verschillende studies en groentoets

27. Gebied Vaartkom

28. Gebied Vaartkom

29. Gebied Vaartkom

30. Gebied Spoorzone
• Typering en analyse bestaand binnenstedelijk groen
• Gewenste groen en groenfuncties in Spoorzone
• Groene contramal voor stedenbouw-kundig plan
Tilburg Stad van Tuinen
Functioneel Groen in de Spoorzone
Studie door Atelier Quadrat

31. Gebied Spoorzone
Typering groene ruimtes Spoorzone:
2 3
4
3
6
9
1
5
7
8
1. daktuinen langs spoordijk 5. Stationsplein Nrd: spoor- en horecatuin
2. tuinen: urban farming / guerilla gardening 6. voortuinen Atelierstraat
3a. parkrandbebouwing / terrassen / pergola 7. binnenhoven / interne route
3b. houtloodstuin 8. vijvertuin met horeca
4. Theresiaroute 9. groene entree Spoorzone Oost

32. Gebied Kanaalzone
Kanaalzone:
Groenvisie door Soresma
• op basis huidige situatie en toekomstvisie gemeenten
• Inspirerende workshops
• Kader groeninrichting bij toekomstige projecten
Lucht - geluid - geur - visuele verstoring- tekort sociaal groen

33. Gebied Kanaalzone
Kanaalzone:
• Groene ladder
• Groene nuances

34. Gebied Kanaalzone

35. Gebied Zuid Oost Kwartier

36. Gebied Stadsoevers

37. Gebied Stadsoevers
Tijdelijke natuur
Roosendaal
Braakliggen
versus
Tijdelijk
gebruiken

38. Gebied groentoets

39. Gebiedsontwikkeling
Lessen:
• Masterplan Functioneel Groen geeft mogelijkheid om
groenfuncties in afstemming te ontwikkelen
• Analyse groenbehoefte in samenhang tot gehele stad
• Groen als ruimtelijke identiteit ‘placemakers’
• Groentoets is interessant instrument om groen in
planvoorbereiding te borgen
• Randvoorwaarden en eisen groen beter in beeld

40. Functioneel groen
Lessen lucht, klimaat, gebiedsontwikkeling:
• Sterkere positie voor behoud van groen in de stad
• Bredere onderbouwing voor kwaliteiten van groen
• Meerwaarde genereren op niveau van stad en plek

41. BEDANKT VOOR UW AANDACHT

42. Functioneel groen ingezet in
een stadsvernieuwingsproject
Toepassing stad Leuven :
Ontwerp masterplan publieke ruimte Vaartkom
Heraanleg Engels plein en omgeving
Oostrozebeke 23 mei 2012

43. STAND VAN ZAKEN
Masterplan publieke ruimte Vaartkom:
Kader voor latere private ontwikkelaars
Uitvoering afhankelijk van verschillende deel projecten
Heraanleg Engels pleinen en omgeving:
Definitief ontwerp in opmaak
Werken starten begin 2012

44. OPBOUW PRESENTATIE
Verschillende functies die groen
opneemt
– Groen als structurerend gegeven
Landschappelijk
Begeleiden en verbinden
– Groen als sociaal gegeven
Verbeteren van de leefbaarheid
Functionele eigenheid van elke plek
Duurzame aanplant in functie van het gebruik
– Klimaat groen
– Luchtgroen
– Ecologische functie

45. STRUCTURERENDE WAARDE
Landschappelijk
– Versterken bestaande landschappen

46. STRUCTURERENDE WAARDE

47. STRUCTURERENDE WAARDE
Landschap Roeselberg / Keizersberg

48. STRUCTURERENDE WAARDE
Landschap Roeselberg / Keizersberg
Versteende landschap Vaartkom

49. STRUCTURERENDE WAARDE
Landschap Roeselberg / Keizersberg
Versteende landschap Vaartkom
Dijlelandschap

50. STRUCTURERENDE WAARDE
Landschappelijk : stadsontwerp
3 verschillende sferen in parken,
Groen langs de dijle leggen
Extra groen langs openbaar domein
Versteende omgeving behouden op
enkele pleinen
Aanlsuiting met bestaand groen in
omgeving
 Wordt verder geconcretiseerd en
verfijnd in masterplan publieke
ruimte

51. STRUCTURERENDE WAARDE
Landschappelijk : Dijle en groene ruimte
in de stad Dijlepad langs dijle
Blauwgroen netwerk doorheen de
stad
Verbinding van open ruimte / groene
plekken in stad
Vermeerderen aantal grotere
publieke ruimten in de binnenstad

52. STRUCTURERENDE WAARDE
3 verschillende
streefbeelden
Versteende landschap Vaartkom

53. STRUCTURERENDE WAARDE
Versteende landschap Vaartkom

54. STRUCTURERENDE WAARDE
• Begeleiden en verbinden
– Aankondigen groene ruimte
– Groen ruimtes en lijnen die bestaande en nieuwe
gebieden aan elkaar koppelen
Versteende landschap Vaartkom

55. STRUCTURERENDE WAARDE
Opvallend:
-Groen bijgekomen
Versteende landschap Vaartkom aan zijde Engels plein
--versteende ruimte
rond Vaartkom blijft
behouden

56. STRUCTURERENDE WAARDE
Versteende landschap Vaartkom

57. STRUCTURERENDE WAARDE
• Soortenkeuze
Versteende landschap Vaartkom

58. Referentieontwerp

59. SOCIALE WAARDE
Verbeteren van de leefbaarheid
– Verminderen effecten verkeer (lawaai,
zicht, lucht)
– Verhogen herbergzaamheid grote
infrastructuurruimte  verband met
luchtgroen
– Verzachten effecten klimaat (schaduw,
breken wind)  verband met
klimatologisch aspect
– Creëren van aangename verbindingen

60. SOCIALE WAARDE
– Vb Engels plein

61. SOCIALE WAARDE
– Vb Engels plein

62. SOCIALE WAARDE

63. SOCIALE WAARDE

64. SOCIALE WAARDE
– Vb staart van de Vaart

65. SOCIALE WAARDE
Functionele eigenheid van elke plek

66. SOCIALE WAARDE

67. SOCIALE WAARDE
Functionele eigenheid van elke plek
– Versteende ruimte rond vaart als
evenementenlocatie
– Rust en stilte plek met hoge ecologische
waarde op de Keizersberg
– Avontuurlijke spelaanleiding in de parken
– Ontmoetingsplek voor jongeren onder het
viaduct
– Natuurlijke oeverstroken en verlaagde
plekken aan het water
– Wachten op de bus, wandelen langsheen
de winkels op het Engels plein, ruimte voor
kleine ontmoetingsplekken

68. SOCIALE WAARDE

69. SOCIALE WAARDE

70. KLIMAATGROEN
Groen als klimaatregelend element is meegegeven als aandachtspunt in masterplan
Geen actieve communicatie naar inwoners en weinig expliciete aandacht in uiteindelijk
masterplan
Elementen die kunnen aanzien worden als klimaatgroen
Toename van groenoppervlakte,
Situering van groen langs de Dijle,
Openleggen van de Dijle
Aanplanten van bomen in straten
Stimuleren van de aanleg van groendaken

71. LUCHTGROEN
Actief opgenomen in ontwerp en keuzes voor Engels Plein
Meegegeven als aandachtspunt voor masterplan
Niet over gecommuniceerd naar inwoners
Elementen die als luchtgroen kunnen aanzien worden:
Expliciete keuze van groene inrichting van het Engels Plein als buffer,
Situering van groen langs de Dijle,
Groensingels langs de Ring,
Aanplanten van bomen in straten
Stimuleren van de aanleg van groendaken

72. ECOLOGISCHE FUNCTIE
Meegegeven als aandachtspunt in masterplan
Actief rond werken in alle projecten
Meenemen van beleidsplannen uit het verleden rond natuur in de stad
Elementen die als ecologisch groen kunnen aanzien worden.
Behoud van Keizersberg als natuurgebied (niet omvormen tot “gewoon” park)
Situering van groen langs de Dijle als uitbouw van blauw-groen netwerk
Soortenkeuze en aandacht voor ecologische waarde in aanleg van parken en groen in
heel het gebied
Aansluiting bij bestaande groenstructuren om corridorfunctie te bewaken
Koppelen met soortbeschermingsmaatregelen (sensibilisatie)

73. Pauline de Koning
23 mei 2012
STADSOEVERS, ROOSENDAAL
TIJDELIJKE NATUUR

74. TIJDELIJKE NATUUR
Braakliggende terreinen
Bouwprojecten met lange
looptijd
FOTO: PAULINE DE KONING

75. TIJDELIJKE NATUUR
Partijen

76. TIJDELIJKE NATUUR
Onderzoek naar
haalbaarheid
Roosendaal
BEELD: VOORZIJDE RAPPORT BELW ADVIES

77. LESSEN
Voordelen: Tijdelijk gebruik van
braakliggende gronden
– Verhogen aantrekkelijkheid, kansen
voor verkoop
– Kansen voor verbetering
leefbaarheid
Investeringen naar voren halen =
moeilijk

78. STADSOEVERS, ROOSENDAAL
Van oud
bedrijventerrein
BEELDEN: PAULINE DE KONING

79. STADSOEVERS, ROOSENDAAL
Tot nieuw
stadsdeel
BEELD: WWW.STADSOEVERS.NL

80. STADSOEVERS, ROOSENDAAL
Centraal in de stad
BEELD: WWW.STADSOEVERS.NL

81. GROENE FUNCTIES
1. Bodemsanering
door
fytoremediatie
BEELD: NIMBIO ENVIRONMENTAL OPTIONS BODEMONDERZOEK RMD

82. GROENE FUNCTIES
2. Sociaal groen, spelen,
ontmoeten, ontspannen
BEELD: …

83. GROENE FUNCTIES
3. Ecologie
– Weidebloemen
– Oever- en
waterplanten
– Gradiënten
– Bodem
BEELD: PLANECOLOGIE

84. TIJDELIJKE NATUUR
Bedreigingen
– Juridisch: Flora- en faunawet
Beschermde planten of dieren en
projectvoortgang
– Toeëigening van braakliggende plek
Kansen
– Juridisch: ontheffing ‘tijdelijke natuur’
– Communicatie tijdelijkheid

85. ANALYSE
Beschikbaarheid
voor groen
BEELD: BELW ADVIES

86. ANALYSE
Plannen
toekomstig
groen
BEELD: VO WEST 8

87. ANALYSE
Bouwfasering
1e en 2e fase
BEELD: BELW ADVIES

88. ANALYSE
Ontwikkelen
tijdelijke
natuur

89. INSPIRATIEKAART

90. GEBRUIK
Ecologie en sociaal gebruik
combineren:
Spelen in de natuur
Volkstuinen

91. SCHETS ONTWERP

92. LESSEN
Voordelen: Tijdelijk gebruik van
braakliggende gronden
– Verhogen aantrekkelijkheid, kansen
voor verkoop
– Kansen voor verbetering
leefbaarheid
Investeringen naar voren halen =
moeilijk