Duurzaamheid, Trends Nederlandse landbouw

1. Majeure ontwikkelingen in de landbouw
Provincie Limburg
Januari 2015,
Krijn Poppe

2. Inhoud
 (On)Duurzaamheid
 Ontwikkeling in keten
 Technologie-ontwikkeling: ICT
 Gemeenschappelijk Landbouwbeleid
 Bedrijfsstrategieen
 Provinciaal beleid....

3. PPP - Duurzaamheid: complex begrip

4. De ontwikkeling van onduurzaamheid

5. Ketenorganisatie verandert (©Gereffi et al., 2005)
GrondstofEindproduct
PRIJS
Groenteboer Volledige
IntegratieLeidende
onderneming
Leidende
onderneming
Turnkey
leverancier
Relatie
leverancier
Markt Modulair Relationeel Gevangen Hierarchie
Laag Mate van coördinatie en machtsverschillen Hoog
Leidende
onderneming
Boeren

7. Agrarische productieprocessen worden
steeds beter regelbaar
Dit betekent nieuwe
business modellen en
organisatievormen (als je
de grasoogst kunt plannen
en kwaliteit kunt
vaststellen, kun je een
melkveebedrijf opsplitsen)
Het betekent dat sommige
processen door anderen op
afstand overgenomen
kunnen worden

8. Informatie voor boer en consument
Royal Gala apple
Origin: Girona
Pesticides: No
Organic farming: Yes
Carbon footprint:1,2 kg CO2e

9. Ontwikkeling van bedrijfssystemen
n.t.w. / ha
Tijd
Agr. Familie-
onderneming
(mkb) –ag.
family firmGezins-
bedrijf
(family
farm)
Plantages
latifundia,
kolchoze
Keuter-
boeren
(subsis-
tence
farm)
Landb beleid
AKIS.gov
AgriFood Netwerken
3rd gen. uni
Stads-
landbouw
Hobby-
boeren
Metropolitanagriculture

10. Scenarios: qua vadis?
Strong government
Room for markets and networks
Con-
serve Develop
(c) Poppe et al, 2009

11. De tijden blijven veranderen: op naar 2040
1955
 Armoede op de ‘arme zandgronden’
 Na WO-II: Voedselschaarste is
aandachtspunt, bij netto-import en
gebrek aan $
 Intensivering als strategie
 Migratie naar stad en buitenland
 Platteland niet in netwerk: slechte
wegen, geen auto’s, geen telefoon
 Boeren vaak niet in belastingsysteem
/ geen sociale zekerheid
 Landbouw groot aandeel in regionale
economie
 Prijsbeleid efficient overdrachts-
mechanisme (voor ALLEN in sector)
 Landbouw is ‘eigenaar’ van platteland
2015
 Armoede is in de grote steden bij
immigranten en gebroken gezinnen
 Voedsel genoeg, we over-eten, EU
is netto-exporteur, subsidies lastig
 Milieuprobleem door intensivering
 Platteland is woongebied
 Platteland in alle netwerken, incl.
internet; auto nuttiger dan in de stad
 Boeren vallen onder sociale stelsel
en profiteren van 2 typen steun
 Landbouw klein aandeel regionale
economie
 Prijsbeleid/gekoppelde steun geen
efficiente transfer mechanismes
 Stad en burger zijn ‘eigenaar’
platteland

12. Historie van GLB in vogelvlucht
 1962: Prijsondersteuning via importheffingen en
interventies
 Leidend tot overproductie (boterbergen en wijnplassen)
● En regionale milieuproblemen (graansubstituten)
 Structuurbeleid (kleine boerenvraagstuk, efficiency)
 1980 – 1990: Quota (zuivel) en set-aside (braak in
akkerbouw)
 Overgang naar directe inkomenssteun (bedragen per ha:
MacSharry, Fischler).
 Deels gekoppeld aan productie (een bepaalde teelt) en
op basis van historische rechten

13. GLB 2014 – 2020: EU besluiten
 Pijler 1:
● Basispremie voor alle landbouwgronden per regio
● 30% gekoppeld aan vergroening
● Permanent grasland
● Verplichte diversificatie (3 gewassen)
● 5% biodiversiteitsbraak/buffer (EFA)
● Enkele top-ups (jonge boeren, kleine bedrijven,
herintroductie gekoppelde betalingen) en aftopping
 Pijler 2:
● Doelgericht, mogelijkheid collectieven.
● Meer aandacht concurrentiekracht en innovatie (EIP
productivity & sustainability)

15. Omgerekende bedrijfstoeslag in euro/ha
naar bedrijfstype in NL, 2014

16. Keuze in Nederland
 Van 1,4 naar 1,9 mln ha een gelijke premie per ha in
2019
● Met een compensatieregeling voor vleeskalveren
(10 mnl. voor een duurzaamheidsprogramma)
 Verder was al eerder besloten tot afschaffing
melkquotum in 2015
 En zal ook suikerquotum worden afschaft
 Zal in beide gevallen tot productie-uitbreiding leiden

17. Ter relativering van het belang van GLB
Structuur van de landbouw 1950 - 2005
is vooral bepaald door hogere arbeidskosten
en maar beperkt door landbouwbeleid
(Silvis et al, 2008)
Ook voor komende jaren zijn de algemeen economische
ontwikkelingen, de demografie en de techniek (ICT !)
belangrijker dan de toeslagen

18. Klassieke Nederlandse model
 Kostprijsgedreven: bij de boer en in de winkel
 op basis van hoog kennisniveau met hoge opbrengsten
 Intensivering daar waar bedrijven te weinig grond
hebben
 Ook gebaseerd op geimporteerd veevoer
 Zeer lastig om dit te veranderen naar een systeem
gebaseerd op waarde-creatie, beleving.

19. Cochrane’s Tredmolen
Bedrijven
stoppen niet
maar
verlagen
kostprijs
Toeleveran-
ciers en
onderzoek
maken
nieuwe
technologie
Eerste
toepassers
hebben
tijdelijk
voordeel
Hun lagere
kostprijs
leidt tot
lagere
marktprijs

20. Productie concentreert op minder bedrijven (NL)
0
20
40
60
80
100
0 25 50 75 100
Percentageproductie
Percentage bedrijven
2006 2012

21. Bedrijfsmodel gebaseerd op creeren van
toegevoegde waarde op de boerderij
 Veelal gericht op verbreding / multifunctionaliteit:
● Natuur, zorg, recreatie (B&B, kano’s, poldersport)
● Specifieke producten (‘slow food’), evt. met eigen
productie voedingsmiddelen (kaas, ijs, vlees)
● Huisverkoop al of niet met on-line etc.
● Specifieke teeltsystemen: gemengd bedrijf,
biologisch / biologisch-dynamisch
 Afhankelijk van goed contact met consument, die liefst
op fietsafstand zit
 Hoge mate van ondernemerschap en kennis

22. Kan dit bedrijfsmodel opgang maken?
 Ondernemers nodig, maar is vaak niet knelpunt
 Marktontwikkeling wel een probleem
● Gaat vaak om niches, kleine lokale markten
● Logistiek supermarkten is er niet op ingespeeld
● Hoewel ook daar innovaties zijn, bv. Marqt
● Duurzaamheid is vaak geen aankoop-criterium bij
consumenten,
● wel wordt het soms met smaak en kwaliteit
geassocieerd

23. Kunnen we (als provincie) stimuleren ?
 Boeren
● Subsidies kan, maar overheid wordt vaak als
onbetrouwbaar ervaren
● GLB zou wel ruimte bieden tot overhevelen
inkomenstoeslagen en koppeling daarvan aan
certificeringsprogramma’s.
● Duidelijkheid in ruimtelijke ordening (optiewaarde
kan aanzetten tot intensivering)
● Vergunningenbeleid rond horeca op de boerderij,
bed & breakfast, restaurant etc.
● Innovatieprojecten (GLB Pijler 2, EIP)

24. Kunnen we als provincie stimuleren ?
 Marktontwikkeling
● Voorlichting consumenten weinig effectief ?
● Innovatieprojecten ICT en logistiek van de last mile
(food webs)
● Innovatief inkopen overheid in zorgdiensten,
schoolmaaltijden, catering e.d.
● Ontwikkelen regio-merken (Gouda-Holland etc.)
● Bevorderen (dag-)toerisme naar het platteland
 Tijd voor een knelpuntsanalyse samen met de betrokken
ondernemers ?

25. Dank voor de
aandacht,
vragen en
discussie?
krijn.poppe@wur.nl
www.lei.wur.nl