Cadro sinóptico que recolle as etapas e principais acontementos, correntes e autores/as da literatura galega dende o Rexurdimento ata hoxe. Non ten carácter exhaustivo e complementa o temario de literatura do libro de texto de Lingua Galega e Literatura de 4º da ESO de Edicións Xerais de Galicia.

1. O Rexurdimento (1863-1916)
Época das Irmandades e da Xeración Nós
(1916-1936)
1863
Cantares
gallegos, de
Rosalía de Castro
1920
Publícase en Ourense o nº 1 da
revista Nós. Destacan Castelao,
Risco e Otero Pedrayo.
1931
Creación do Partido Galeguista e
proclamación da II República
Española
Aparecen as primeiras
gramáticas e dicionarios, así
como publicacións
periódicas bi e monolingües
1906
Fúndase na Habana a
Real Academia
Galega
1936-1939
Guerra Civil
Española.
1880
Rosalía de Castro: Follas novas
Curros Enríquez: Aires da miña terra
Lamas Carvajal: Saudades gallegas
E. Pondal: Queixumes dos pinos (1886)
POESÍA: XÉNERO PRIVILEXIADO
Agrarismo
Intensa mobilización labrega que
esixía a abolición dos foros (1923).
Ligado ás loitas agrarias, Ramón
Cabanillas foi o autor ponte entre o
Rexurdimento e o séc. XX.
1923
1922
Créase o Seminario de Estudos
Galegos co obxecto de
desenvolver en galego
investigacións universitarias en
diferentes campos.
28-06-1936
Aprobación do
Estatuto de
Autonomía
Outros xéneros
Primeiras obras teatrais
e prosísticas. Estudo da
literatura popular
Rexionalismo
Movemento sociopolítico que defendía a
personalidade hª diferenciada de Galiza, así
como a lingua e cultura propias. As súas
ideas actualizan os principios do
Provincialismo, iniciado en 1833.
1916
As Irmandades da Fala
Movemento nado na Coruña que se estendeu
por vilas e cidades e que tiña como obxectivo
normalizar e prestixiar a lingua en todos os
ámbitos. Dan o paso ao Nacionalismo.
Estudo do idioma e
presenza na prensa
Esquemas para entender a literatura galega contemporánea
Manifesto Máis Alá
A Xeración das Vangardas creou unha literatura
nova en liña coas estéticas renovadoras que se
manifestaban en Europa
Román C. Landín
Curso 2016-2017

2. Literatura de Posguerra
(1936-1950)
Literatura de Posguerra
(1950-1975)
O baleiro da posguerra: o exilio interior
Na inmediata posguerra, dáse unha forte
represión sobre o galeguismo. Ábrese un longo
período sen actividade cultural e produción
literaria por mor do proceso de uniformización
cultural e lingüística imposto pola Ditadura.
Comeza a LONGA NOITE DE PEDRA.
Celso Emilio
Ferreiro
Recuperación
paulatina do discurso
cultural silenciado.
Nova Narrativa Galega
Autores como Ferrín, Manuel
María, Nononeyra ou Xohana
Torres renovaron o discurso
poético entre 1950 e 1975.
Exilio
A literatura galega floreceu no exilio americano,
sobre todo en Arxentina. Os exiliados crearon
editoriais, publicacións periódicas, fixeron radio
e teatro. Destacan Luís Seoane, Blanco-Amor
e Rafael Dieste. Castelao preside o Consello de
Galiza.
1947
Cómaros verdes, de
A. Iglesia Alvariño.
Ensaio e
teatro
A finais dos 50 e comezos dos 60
autores como Ferrín, Mª. X.
Queizán e Casares renovan a prosa
de ficción seguindo especialmente
aos novelistas franceses.
Créase a Editorial
Galaxia, que restableceu a
continuidade cultural
cortada pola Guerra Civil.
Álvaro Cunqueiro
Figura central da literatura galega do séc. XX. Poeta, narrador e ensaísta,
comeza a súa traxectoria en 1950 coa publicación de Merlín e familia.
Neste labor de recuperación da narrativa en galego viuse acompañado por
autores como Ánxel Fole, que fusiona a novela de preguerra coa
modernidade, ou Xosé Neira Vilas, representante da novela realista.
1950
Xeración Poética dos 50
Asociacionismo
cultural. Anos 60
A poesía de temática social e de
compromiso ten continuación no exilio,
mais é con C.E.F. con quen o social-
realismo alcanza unha repercusión
fundamental a partir dos primeiros 60.
Poesía de Posguerra
Convivencia de diferentes
correntes e autores
continuístas ou renovadores.
A revista Grial
(Galaxia) e outras
coleccións dan cabida
ao ensaio (hº,
económico, cultural,
sociolingüístico…) e
o teatro renace a
través do
asociacionismo.
Román C. Landín
Curso 2016-2017

3. A Galiza contemporánea (1975-actualidade)
Século XXI
Diversificación
de xéneros e
recuperación dos
clásicos.
Predomina a
novela longa.
Amplíase o
abano temático,
xenérico e
formal. Gaña
espazo o relato
curto
Xeración dos 80
Extensa nómina de
autores cunha obra
de alto rigor formal
e culturalista: Pilar
Pallarés, X. Seoane,
Álvarez Cáccamo,
Fernán-Vello, Lois
Pereiro, Forcadela,
M. Rivas, R. Raña,
R. Fonte, Baixeras,
Rábade, Fiz
Vergara, H. Villar
1981
Grupo Abrente
Do culturalismo dos 80 (Fernán-Vello, Inma A.
Souto e Xesús Pisón) pásase nos 90 a unha clara
vontade por escenificar os textos (Candido Pazó,
Dans, R. Salgueiro, M. A. Murado). Súmanse
hoxe R. Ruibal, T. Moure, P. Carballeira, etc.
1985-2000
1975
Fin da Ditadura
franquista.
Aprobación da
Constitución
Española en
1978.
Narrativa Galega de 1975 á actualidade
Chegan con forza
as narradoras.
Toma pulo a
novela negra e da
Guerra Civil.
Éxitos comerciais.
Eclosión de voces novas,
de colectivos e dos
recitais. Aparecen
numerosas voces
femininas: Ana Romaní,
Olga Novo, Chus Pato,
Yolanda Castaño, Mª
Lado, Enma Couceiro…
Autores: Fran Alonso,
Miro Villar, Estevo
Creus, X. Cordal, etc.
Século XXI
Novos e variados
rexistros e
tendencias: Lucía
Novás, Antía Otero,
Xiana Arias,
Alberte Momán,
Daniel Salgado,
Gonzalo Hermo,
Ismael Ramos,
Oriana Méndez,
Rosalía Fdez. Rial,
etc.
1975-1985
Teatro
Vinculados á Mostra de Teatro de Ribadavia
(1973), destacan Manuel Lourenzo, Euloxio
Ruibal e Vidal Bolaño, innovadores na escena e
nas temáticas.
Aprobación do Estatuto de Autonomía e
creación das institucións autonómicas galegas,
da CRTVG, etc. A lingua galega é recoñecida
por primeira vez como lingua oficial mais é a
Lei de Normalización Lingüística (1983)
quen desenvolve o estatuto legal do idioma e
impulsa o proceso de promoción lingüística e
cultural, que tamén permite a reconstrución
dun sistema literario galego cada vez máis
autonómo.
Sistema literario
Consolidación dun panorama literario que abrangue todos os
xéneros e que moderniza o seu discurso estético. Aparecen novas
editoriais, consolídase a crítica, amplíanse públicos, prolifera a
tradución, popularizase o teatro, diálogase con outras artes, etc.
Literatura Infantil
e Xuvenil
Poesía Galega de 1975 á actualidade
Xeración dos 90
Promocións dos 80, 90 e teatro actual
Forte impulso e
consolidación da LIX e
formación dun amplo
público lector. Ampla
nómina de autores,
títulos e coleccións.
Román C. Landín
Curso 2016-2017